Cách chăm sóc cây vải, nhãn: Bón phân, tưới tiêu, tạo tán và bảo vệ quả

1/ Bón phân cho cây vải, nhãn

1/1/ Quy tắc dùng phân bón

– Việc dùng phân bón không gây dư lượng ảnh hưởng nhiều đến môi trường đất.

– Hiệu quả dùng phân bón cao.

– Tránh lãng phí trong đầu tư cho người trồng vải, nhãn.

– Không sử dụng những chất kích thích sinh trưởng làm ảnh hưởng không tốt đến chất lượng của quả vải, nhãn.

– Không dùng một số loại phân bón không rõ nguồn gốc.

1/2/ Căn cứ xác định liều lượng và chủng loại phân bón cho cây

– Dựa trên nhu cầu dưỡng chất từng thời kỳ phát triển sinh trưởng của cây.

Có thể chia đời sống của cây vải, nhãn thành 2 thời kỳ kiến thiết cơ bản và thời kỳ cho thu hoạch quả (kinh doanh).

Thời kỳ kiến thiết cơ bản thường nối dài khoảng 3 năm. Trong thời kỳ này cây còn nhỏ nên lượng dưỡng chất cho cây trồng cần ít hơn thời kỳ kinh doanh. Để cây mau chóng có bộ khung tán tốt đưa vào thời kỳ cho trái thì cần chọn lựa loại phân bón có tỷ lệ đạm cao hơn. Tỷ lệ N: P: K phù hợp cho thời kỳ này là 1: 0,5: 1/

Thời kỳ từ 4 năm trở lên, cây đã có thể thu hoạch quả gọi là thời kỳ kinh doanh. Thời kỳ này cần ưu tiên loại phân  bón chứa hàm lượng kali cao. Tỷ lệ N: P: K phù hợp cho thời kỳ này là 1: 1: 2/

– Dựa trên tuổi cây: Nhu cầu dưỡng chất của cây tăng theo tuổi. Thường thì bộ khung tán của cây sẽ tăng dần theo độ tuổi, vì vậy mà lượng dưỡng chất cho cây trồng khoáng cây cần cũng tăng theo.

Chúng ta có thể dựa trên độ tuổi cây và hiện trạng sinh trưởng của cây biểu thị qua số đo đường kính tán cây để bón với lượng phân phù hợp.

Bảng liều lượng một vài loại phân bón thay đổi theo tuổi cây và đường kính tán cây (Vải thiều).

Tuổi cây	Đường kính tán (m)	Đạm urê	Supe lân	Sulfat kali	Phân hỗn hợp tỉ lệ 11: 4: 14
4 – 5	1,0 – 1,5	400	800	720	2000
6 – 7	2,0 – 2,5	660	1000	1080	3000
8 – 9	3,0 – 3,5	880	1300	1320	4000
10- 11	4,0 – 4,5	1100	1700	1680	5000
12- 13	5,0 – 5,5	1320	2000	1920	6000
14- 15	6,0 – 6,5	1760	2500	2880	8000
> 15	> 6,5	2200	3000	3360	9000

– Dựa trên năng suất vụ trước đó: Khối lượng những chất tích luỹ trong sản phẩm quả vải, nhãn có được là do tiến trình quang hợp của lá cây và quá trình hút những chất khoáng của rễ cây mang lại. Theo tính toán, cứ thu được 100 kilogam quả vải, nhãn thì cần bón 3,65 – 4 kilogam urê, 2,5 – 3,5 kilogam supe lân, 2,7 – 3,3 KCL.

Như vậy, năng suất của năm trước càng cao thì lượng phân cần bón được tăng lên tương ứng ở năm tiếp sau.

– Dựa trên loại đất mà có liều lượng phân bón khác nhau. Đất ngoài bãi độ phì cao bón ít hơn. Đất trong đồng bón cao hơn đất ngoài bãi. Vườn thổ cư bón với lượng cao nhất.

1/3/ Kỹ thuật dùng phân bón cho cây vải, nhãn

1/3/1/ Cách bón phân thời kỳ kiến thiết cơ bản (Ứng dụng chung cho vải và nhãn)

– Thời gian bón phân: Sau khi tiến hành trồng 1 tháng có thể bón thúc. Trong 2 – 3 năm đầu bón phân theo quy tắc 1 đợt lộc 2 lần bón. Lần thứ nhất khi chồi ngọn bắt đầu nhú, lần thứ hai khi lộc bắt đầu trưởng thành, gần như ngừng sinh trưởng vươn dài, lá từ màu hồng chuyển sang màu xanh (hình dưới).

– Loại phân dùng: Có thể sủ dụng một số loại phân thông thường hoặc phân chuyên sử dụng để. Ví dụ: Neb 26 là loại phân bón hữu cơ, khi bón trộn cùng với đạm urê sẽ góp phần làm giảm 50% lượng đạm bón cho cây. Việc bón phân Neb 26 cho vải đã được khảo nghiệm qua 2 vụ. Kết quả lúc đầu cho biết, vải được bón Neb 26 cho trái lớn, mẫu mã đẹp, chất lượng ngon.

– Liều lượng phân bón: 20g đạm urê + 50g supe lân + 15 – 20g kaliclorua/cây/lần.

– Kỹ thuật bón: Nếu đất khô pha loãng phân để tưới hoặc cuốc 2 – 3 hố chung quanh bộ rễ, bỏ phân vào và lấp đất lại, bón phân xong phải tưới nước để tăng hiệu quả của việc bón phân.

Lộc bắt đầu nhú

Lộc bắt đầu trưởng thành

1/3/2/ Cách bón phân cho cây vải, nhãn ở tuổi có thể thu hoạch

1/3/2/1/ Bón phân vào trong đất vận dụng cho cây vải thiều

a. Cách bón thúc lộc thu (bón sau khi thu hoạch ):

Sau khi tiến hành thu hoạch quả xong cần thiết bổ sung dưỡng chất kịp lúc và đủ lượng để có đủ sức cho lộc thu phát triển tốt. Đối với vùng tiêu úng tốt, thời gian bón tối ưu nhất cho lần thúc lộc thu thứ nhất là cuối tháng 7 đến đầu tháng 8 dương lịch và bón lần thứ hai vào giữa tháng 9/ Đối với vùng khả năng tiêu úng chậm, để giúp tránh các đợt ngập lụt vào tháng 7, tháng 8 gây úng ngập chết cây, chỉ nên bón thúc lộc 1 lần vào nửa đầu tháng 9/

– Kỹ thuật bón: Tuỳ điều kiện khí hậu, ẩm độ đất mà triển khai kỹ thuật bón khác nhau.

Nếu khí hậu khô hạn, nên pha loãng phân để tưới. Tưới theo hình chiếu tán cây, khuôn khổ tưới cách trong và ngoài tán cây 50 centimét. Nên phối hợp bón phân, xới xáo và tưới nước để cây dùng phân bón có hiệu quả.

Nếu trời mưa nhiều, ẩm độ đất cao sử dụng kỹ thuật bón rải, xong sử dụng đất trùm kín phân bón.

– Cách phân bố liều lượng phân bón:

+ Thời kỳ thúc lộc thu bón 1/2 tổng lượng đạm, 1/2 tổng lượng lân quanh năm và 1/4 lượng ka ly (chia đều làm 2 lần). (Đợt bón này chỉ vận dụng cho đất trong đồng và đất thổ cư và các nơi tiêu úng tốt nên bón sớm vào cuối tháng 7).

+ Liều lượng phân bón thúc lộc đợt 2: tương tự thúc lộc thu lần 1/ Bón thúc lần này vận dụng cho toàn bộ mọi trường hợp. Thời gian bón phù hợp vào tháng 9, đừng nên nối dài sang tháng 10 cây dễ ra lộc đông.

+ Đối với trường hợp năm trước không có trái việc bón phân thúc lộc thu tuỳ thuộc vào từng trường hợp cụ thể chăm sóc cho hợp lý, đối với đất trong đồng bón với lượng bằng 1/2 lượng trên, đối với đất ngoài bãi và cây sinh trưởng khoẻ bón 1/3 lượng trên.

b. Cách bón thúc hoa

Thời gian bón: Bón cho vải thiều thường vào thời kỳ qua đại hàn, tức vào khoảng đầu tháng 2 dương lịch.

Lượng phân bón: Bón phân lần này nên bón hài hòa đạm, lân, kali và nếu có nước phân chuồng tưới bổ sung thì càng tốt. Thời kỳ này bón nhẹ với 1/4 lượng đạm, lân, kaly còn lại.

Thời kỳ này ít mưa, đất khô hạn nên sử dụng giải pháp pha loãng phân để phối hợp bón phân với tưới nước. Có thể sủ dụng phân bón lá để xịt lên lá.

c. Cách bón thúc quả

Số lần bón: Bón thúc quả tiến hành xử lý vào 2 đợt, đợt 1 khi quả mới tạo thành, đợt 2 sau đợt 1: 25 – 30 ngày (vào khoảng trung tuần tháng 4).

• Bón thúc quả lần thứ nhất

– Thời gian bón: Việc bón thúc quả lần thứ nhất triển khai khi quả mới được tạo thành, khoảng sau nở hoa 10 ngày, ngay lúc này kích cỡ quả chỉ bằng hạt đậu xanh (thường gọi là thời kỳ quả mẩy)

– Liều lượng phân bón: Để trái lớn lên nhanh, ngay lúc này bón kali và phân chuồng là chính yếu. Thời kỳ bón thúc quả lượng đạm – lân – ka li còn lại chia đều làm 2 lần, tất cả lượng phân chuồng tập trung vào bón thúc quả đợt 1/

• Bón thúc quả lần thứ hai

– Thời gian bón bón thúc quả lần thứ 2 triển khai sau thúc quả lần thứ nhất 25 – 30 ngày tức vào trung tuần tháng 4/

– Lượng phân bón: Lượng phân bón thúc quả lần 2 tương đương như thúc quả lần thứ nhất. Trong thời kỳ này nên sử dụng nước phân chuồng ngâm tưới để cây dùng kịp lúc.

1/3/2/2/ Bón phân vào trong đất vận dụng cho cây nhãn

– Tỷ lệ và liều lượng phân bón: Để vườn nhãn đạt năng suất cao, chất lượng quả tốt, cần cung ứng một lượng phân bón đầy đủ và với tỷ lệ những chủng loại phân bón thích hợp. Tỷ lệ một số loại phân NPK dùng cho hiệu quả tối ưu nhất đối với nhãn là 1:0,5:1 hoặc 1:1:2/ Dựa theo độ tuổi, hiện trạng sinh trưởng của cây, sản lượng quả có thể thu hoạch của năm trước để xác định liều lượng bón cho phù hợp. Với vườn nhãn nhiều năm tuổi, cứ cho 100 kilogam quả tươi/năm thì có thể bón với lượng phân 2 kilogam N + 1 kilogam P2O5 + 2 kilogam K2O (tương tự với 4,2 kilogam Urê + 5,5 kilogam Supe lân + 4 kilogam Cloruakali).

– Giai đoạn bón: Có thể dựa vào độ tuổi của cây mà bón rất nhiều lần hay ít lần, cách tốt nhất là chia làm 4 lần bón trong 1 năm.

+ Lần 1: Bón sau khi tiến hành thu hoạch quả, vào tháng 8 đến tháng 9/ Lần bón này nhằm hồi phục cho cây sau khi thu hoạch, thúc đẩy cành mùa Thu và coi đây chính là lần bón cơ bản trong năm. Ở lần này, bón tất cả phân chuồng, 80% lượng phân lân, 30% lượng phân đạm và 30% lượng phân kali.

+ Lần 2: Bón vào đầu tháng 2, khi cây phân hóa mầm hoa. Lần bón này nhằm thúc hoa và nuôi lộc Xuân. Dùng 30% lượng phân đạm, 20% lượng phân lân và 30% lượng phân kali.

+ Lần 3: Bón vào cuối tháng 3 đến đầu tháng 4 nhằm khiến cho chùm hoa phát triển tốt, nâng cao khả năng đậu trái và thúc đẩy cành Hè phát triển. Lần bón này chỉ dùng 10 – 20% lượng phân đạm.

+ Lần 4: Bón vào cuối tháng 6, đầu tháng 7 nhằm bổ sung dưỡng chất cho trái phát triển. Ở lần bón này, dùng tất cả lượng phân đạm và phân kali còn lại (20% lượng phân đạm + 40% lượng phân kali).

Bảng lượng phân bón cho nhãn theo tuổi cây ở giai đoạn mang quả (Vận dụng cho vườn nhãn cho năng suất trái trung bình)

Loại phân	Lượng phân bón theo tuổi cây ( kilogam /cây/năm)
	Cây 4 – 6 năm tuổi	7 – 10 năm tuổi	Trên 10 năm tuổi
Phân chuồng	30 – 50	50 – 70	70 – 100
Phân urê	0,3 – 0,5	0,8 – 1,0	1,2 – 1,5
Phân supe lân	0,7 – 1,0	1,5 – 1,7	2,0 – 3,0
Phân clorua kali	0,5 – 0,7	1,0 – 1,2	1,2 – 2,0

– Kỹ thuật bón:

+ Bón phân hữu cơ: Đào rãnh chung quanh cây theo hình chiếu của tán với bề mặt rãnh rộng 30 – 40 centimét, sâu 30 – 35 centimét, rải phân, lấp đất và tưới nước dưỡng ẩm. Ở lần bón sau khi tiến hành thu hoạch quả, có thể trộn đều một số loại phân vô cơ và bón phối hợp cùng với phân chuồng.

+ Bón phân vô cơ: Khi đất ẩm chỉ cần rải đều phân phía trên mặt đất theo hình chiếu của tán, tiếp đến tưới nước để hòa tan phân. Khi thời tiết khô hạn cần hòa tan phân trong nước để tưới hoặc rải đều phân theo hình chiếu của tán, xới nhẹ đất và tưới nước.

1/3/2/3/ Bón phân qua lá (Ứng dụng chung cho vải và nhãn):

Do được lá cây hấp thụ nhanh nên phân bón lá phục vụ nhanh và kịp lúc nhu cầu dưỡng chất của cây, hỗ trợ cây chóng khôi phục khi bị sâu hại, bão lụt hoặc đất thiếu dưỡng chất. Phân bón qua lá nâng cao năng suất, chất lượng và mẫu mã nông sản.

Tuy nhiên, bón phân qua lá cũng chỉ là giải pháp bổ sung, không thể thay thế cho bón qua đất. Giống như đối với người, ăn được là chính, còn uống thuốc bổ hoặc truyền dịch dinh dưỡng chỉ là bổ sung và phục vụ kịp lúc khi cấp thiết.

Để bổ sung dưỡng chất kịp lúc cho cây có khả năng dùng hình thức bón phân qua lá. Ngoài dùng Urê 0,2% và Kalihydrophotphat (KH2PO4) 0,2 – 0,3%, có thể bổ sung những nguyên tố vi lượng như Bo, Zn bằng xịt các dung dịch axit Boric, dung dịch Sunphat kẽm 0,1%. Thông thường thời gian phun tối ưu đặc biệt là trước khi hoa nở để nâng cao tỷ lệ đậu và sau khi đậu trái làm ngăn ngừa rụng trái non.

Phân bón lá gồm nhiều loại, bổ sung toàn bộ những dưỡng chất cho cây, gồm những chất đa lượng (N, P, K), những chất trung lượng (Ca, Mg, S, Si) và những chất vi lượng (Cu, Zn, Mn, B, Fe, Mo).

Có thể dùng ở dạng phân đơn như N, P, K, Cu, Zn…, nhưng phân bón lá thường là những hợp chất khoáng dễ tan trong nước. Ngày nay, người ta dùng một vài chất từ những hợp chất hữu cơ như amino acid, một số loại vitamin, những humat và những oligosacarit được tách chiết từ rong biển, thủy phân từ nguồn thịt cá, thịt trùn, nhộng tằm, đầu tôm… Các hợp chất hữu cơ này ngoài cung ứng dưỡng chất cho cây 1 cách hài hòa còn có công dụng kích thích sinh trưởng, chống stress do thời tiết hay do ngộ độc và gia tăng sức giống kháng bệnh cho cây.

Đa phần những phân bón lá ngày nay gồm hỗn hợp những dưỡng chất đa lượng và vi lượng, một vài loại còn thêm những chất kích thích sinh trưởngthực vật, hay những vi sinh vật hữu dụng.

* Dùng phân bón lá cần lưu ý:

Hạn chế dùng phân bón lá khi cây đang nở hoa, đất bị khô hạn và trời nắng nóng. Nên phun buổi sáng, có nắng nhẹ, khoảng 8 đến 10 giờ sáng hoặc chiều mát là tối ưu vì ngay lúc này khí khổng lá mở nhiều dễ hấp thụ phân, trời cũng chưa nắng gắt, nên phun xịt ướt cả mặt dưới lá.

2/ Điều tiết nước cho cây vải, nhãn

2/1/ Tưới nước cho cây vải, nhãn

Sau một vụ đông giá rét và khô hạn, cây đang cực kỳ cần nước, do đó việc tưới nước để giữ ẩm độ cho vải là điều rất cần thiết, độ ẩm đất phải luôn đảm bảo từ 65 – 75%. Nếu thiếu hụt nước sẽ dẫn tới rối loạn quá trình thụ phấn, quả đậu ít.

Cần cung ứng nước liên tục trong thời điểm mùa nắng khi ở giai đoạn cây con, nhất là trên khu vực đất pha cát, đất đồi dốc cực kỳ dễ bị thiếu hụt nước. Cây đã phát triển hoàn chỉnh chống chịu khô hạn tương đối hơn nhưng phải cung ứng đủ nước vào những thời kỳ cấp thiết trong thời kỳ cây ra bông, kết trái. Nên tưới nước cho cây từ khi bước đầu ra hoa, trái phát triển và sau khi tiến hành thu hoạch. Bắt đầu ngừng tưới ngay khi xử lý ra bông cho cây để thúc đẩy sự phân hoá mầm hoa.

Có thể dùng những biện pháp tưới khác nhau, tuỳ thuộc điều kiện trong thực tế. Chẳng hạn như: tưới rãnh, tưới phun, tưới từng giọt…

Với cây giống ở thời kỳ mới trồng cần liên tục dưỡng ẩm cho khu vực đất chung quanh bộ rễ cây. Tiêu úng kịp lúc khi lượng nước dư thừa.

Trời nắng hạn, hàng ngày tưới nước 1 lần. Lượng nước tưới 4 – 5 lít/cây cho đến lúc hồi phục sinh trưởng.

2/2/ Tiêu úng cho vườn vải, nhãn

Vải, nhãn cực kỳ cần nước, nếu được tưới đầy đủ cây sẽ phát triển nhanh, ra bông, kết trái tốt. Nhưng cũng là các cây chịu úng kém (nhất là vải) nên cần có hệ thống thoát nước trong thời điểm mùa mưa. Đối với các vườn có tiềm ẩn nguy cơ bị ngập trong thời điểm mùa mưa lũ thì hãy có hệ thống bờ bao bền vững, kịp lúc bơm nước ra khỏi vườn khi cấp thiết.

3/ Tạo tán cho cây vải, nhãn

Tạo tán: Khi ở giai đoạn cây con cần tỉa bỏ ngọn cây cách mặt đất khoảng 0,8 – 1m và các cành dày đặc, cành vượt, cành đan chéo nhau trên thân cây. Tuyển chọn lại 3 – 4 cành phân bổ đều theo những hướng, cách nhau 10 – 20 centimét. Cành thứ nhất cách mặt đất 50 – 80 centimét, nên theo định hướng tạo dáng cây có một bộ khung cơ bản thoáng đãng.

Tỉa cành: Việc cắt, tỉa cành cây thoáng đãng giúp những cành trong tán cây có khả năng nhận được đầy đủ ánh sáng khiến cho tiến trình quang hợp của cây được đầy đủ. Sau khi tiến hành thu hoạch xong cần cắt bỏ các đọt đã mang trái hay không mang trái ở vụ trước đó nhằm sinh ra bộ tán đều và hàng loạt. Cắt bỏ các cành bị sâu hại, cành mọc nằm phía bên trong tán.

3/1/ Giai đoạn kiến thiết cơ bản (KTCB)

3/1/1/ Đặc tính sinh trưởng, phát triển của cây ở giai đoạn KTCB

– Thời gian vườn cây vải, nhãn ở giai đoạn KTCB thường ké o dài 3 – 4 năm.

– Trong năm thứ nhất (sau trồng) cây phát triển sinh trưởng chậm. Do phải khôi phục bộ rễ và tán lá sau khi tiến hành trồng nên số đợt lộc ít hơn những năm về sau. Có thể lác đác đôi cây có lộc hoa.

– Các năm giữa của giai đoạn này (năm thứ 2 – 3) cây sinh trưởng thân lá mạnh, số đợt lộc nhiều hơn, có một vài cây ra lộc hoa và có thể đậu trái.

– Các năm cuối của giai đoạn này (năm thứ 3 – 4) đã có đa số những cây ra bông, kết quả.

3/1/2/ Phương pháp cắt tỉa giai đoạn KTCB

Trong cách làm vườn tân tiến việc đốn, cắt tỉa là khâu kỹ thuật then chốt, cần có kiến thức, kinh nghiệm và tay nghề. Đối với vải, nhãn và một vài loài cây ăn trái trong mỗi thời kỳ sinh trưởng cần ứng dụng mức độ đốn khác nhau để cây ra bông quả ổn định đạt năng suất cao, và nối dài tuổi thọ của cây. Việc cắt bỏ cành nào, ngọn nào, vào khi nào và mức độ cắt bỏ tới đâu yêu cầu phải có hiểu biết về sinh lý của từng loại cây.

Đốn tạo hình hỗ trợ cây có bộ khung cành khoẻ, đều nhau, phân bổ hợp lý trong không gian, để sau này khi ra bông, quả tán cây có dạng ổn định theo ý muốn của người làm vườn.

Kỹ thuật đốn tạo tán dạng hình cầu

Với cây còn nhỏ hạn chế đốn, cắt đến mức ít nhất, chỉ bấm ngọn các cành cần phải loại bỏ, nếu để loại cành này lớn lên rồi mới cắt đi sẽ gây lãng phí dinh dưỡng cho cây.

Cây nhãn có tán dạng hình cầu

Góc độ cành khung nhìn từ trên cao xuống

Bên trái: Tốt nhất 2 – Bên phải: Không đạt đòi hỏi

Mỗi cây nên để 3 – 5 cành khung, cần nuôi một thân chính cao trên dưới 80 centimét rồi bấm ngọn. Sau khi bấm ngọn thân chính sẽ mọc ra tương đối nhiều cành cần chọn lấy 3 – 4 cành cách nhau 15 – 20 centimét và chia nhỏ ra 3 – 4 hướng đều nhau, các cành này gọi là cành cấp I, góc độ giữa thân và cành đạt 35 – 45o. Đây chính là độ nghiêng tốt nhất bảo đảm trên đó có rất nhiều cành sinh trưởng và cành quả đồng đều.

Sự phân bổ cành (nhìn từ trên xuống)

Hình trái: Bình thường – Hình phải: Tối ưu nhất

Các điều cần lưu ý khi đốn tạo hình:

– Với cây non nên sử dụng các giải pháp điều chỉnh góc cành bằng phương pháp cố định cành hoặc vít cành ở vị trí có nhu cầu, liên tục theo dõi và cắt tỉa các cành mọc sai vị trí.

– Khi cây còn nhỏ chưa nên nuôi quả để tạo bộ rễ và tán cây tốt.

– Không lưu lại quá nhiều cành khung, vì khung yếu dễ gẫy, khó đạt sản lượng cao.

3/2/ Giai đoạn kinh doanh (KD)

3/2/1/ Đặc tính sinh trưởng, phát triển của cây ở giai đoạn KD

– Thường thì năm sau thứ 4 – 5 sau trồng là vườn vải, nhãn bước sang giai đoạn kinh doanh. Thông thường thời gian cây nuôi quả thường nối dài 3 – 4 tháng, dưỡng chất tập trung nuôi quả nên ức chế sự phát triển thân lá.

– Sau khi thu hái quả thì cực kỳ nhiều những cành lộc được tạo ra từ những mầm ngủ ngay dưới chỗ thu hoạch. Việc đó đã tạo ra bộ khung tán lá cây càng ngày càng trở thành rậm rạp.

– Cây càng mang nhiều trái thì số cành lộc vụ thu (cành mẹ của cành mang quả vụ thu hoạch sang năm ) sẽ hạ đi. Đó chính là nguyên do dẫn tới hiện tượng ra quả cách năm ở cây vải, nhãn.

3/2/2/ Kỹ thuật đốn giai đoạn kinh doanh

Đốn tỉa cành sau khi thu hoạch là giải pháp phương pháp cơ bản trong thâm canh vải, nhãn. Đốn tỉa cành đúng cách có công dụng khiến cho cây có tán đẹp, thoáng đãng, hạ sâu hại gây bệnh, phát huy hiệu quả của phân bón và thuốc bvtv (thuốc bảo vệ thực vật).

Ngay sau khi tiến hành thu hoạch xong quả (hạ tuần tháng 5 đến thượng tuần tháng 7, 8 tuỳ giống chín sớm hay chín muộn), người làm vườn cần triển khai đốn tỉa tán cho cây. Các cây đã được đốn tỉa đúng cách năm trước, sang năm việc đốn tỉa sẽ dễ hơn các cây chưa được đốn tỉa.

Sử dụng dao hay kéo sắc cắt sâu vào bề mặt tán nhằm gây giảm chiều cao của tán, thu nhỏ diện tích tán, tạo cho tán có hình bán cầu đẹp. Triển khai tỉa các cành la, cành vóng, cành bị sâu hại, cành vượt (cành tược) trong tán khiến cho lòng tán có hình phễu thoáng đãng hỗ trợ cho ánh sáng chiếu vào gây giảm ẩm độ trong tán hạn chế sự phát triển, p hát triển của sâu, bệnh gây hại.

Đốn tỉa cành vượt

Tỉa cành nhỏ trên bề mặt tán, với các cành khoẻ đường kính > 1 centimét, ta để hai nhánh hình ngạnh trê. Các cành yếu, đường kính cành nhỏ < 1 centimét chỉ để một nhánh khoẻ, cắt bỏ những nhánh còn lại, loại bỏ những lá già và những lá bị nhiễm bệnh.

Đốn tỉa cành tăm phía trên mặt tán

Hai cành khoẻ dạng ngạnh chê

Sau khi tạo tán xong tiến hành xử lý tưới ẩm và bón thúc phân cho vải, giúp cây nhanh hồi phục lại và phát lộc hè được thuận lợi.

Sau khi lộc hè thành thục, cần triển khai tỉa lộc định cành. Nếu lộc phát triển mạnh thì mỗi đầu cành để 2 cành lộc khoẻ dạng ngạnh chê (hình 10), ngược lại những lộc yếu chỉ để một cành lộc. Những cành lộc trong tán ta cũng tỉa thưa hợp lý không để rậm rạp quá, vẫn bảo đảm cho lòng tán được thoáng đãng, các lộc trong tán này cũng có thể cho thu hoạch quả.

Đối với các loại cây vải, nhãn khoẻ trên 5 năm tuổi, cần chăm sóc sao cho ra được 3 đợt lộc (2 đợt lộc Hè và 1 đợt lộc Thu), đợt lộc thứ 3 cần kết thúc trong tháng 10 tạo điều kiện tạo thành cành quả cho sang năm được thuận lợi, chống hiện tượng ra quả cách năm.

Sau khi cây vải, nhãn có đợt lộc thứ 3 thành thục ta lại tiến hành xử lý cắt tỉa cành thêm 1 lần nữa, loại bỏ bớt các cành tăm, cành sâu, bệnh, cành gối nhau, giúp cây chuẩn bị bước sang thời kỳ phân hoá mầm hoa được thuận lợi.

Sau khi đốn tỉa cành cần phối hợp vệ sinh làm cỏ, thu gom các cành vừa đốn đem xử lý đốt bỏ để hạ nguồn sâu, bệnh phát tán cho vụ sau.

Nếu được đốn tỉa sau khi thu hoạch đúng cách như đã trình bày ở phần trên sẽ phát huy được hiệu quả của phân bón và thuốc bvtv (thuốc bảo vệ thực vật), khiến cho cây có trái phân bổ đều trên bề mặt tán, ngoại hình quả đẹp nâng cao giá trị thương phẩm.

4/ Một vài giải pháp cách chăm sóc khác

4/1/ Tỉa trái trên chùm:

Việc tỉa trái giúp nâng cao kích thước trái, hạ hiện tượng ra trái cách năm, chùm trái đồng đều về độ lớn. Triển khai tỉa trái khi kích cỡ trái khoảng bằng hạt đậu tương. Tỉa các trái bị sâu hại, trái dị hình, trái ở đầu ngọn của chùm.

4/2/ Bao quả vải, nhãn

4/2/1/ Công dụng của việc bao quả vải, nhãn

Việc sử dụng bao túi nylon, bao giấy hay bao chuyên sử dụng để bao quả, phòng chống sâu hại gây bệnh đã được một vài nước trong khu vực ứng dụng từ rất lâu và thu được kết quả tốt; không chỉ hạn chế được một vài loại sâu hại chuyên hại quả mà còn khiến cho vỏ của quả sáng, đẹp, cuốn hút người tiêu sử dụng.

Khi quả được bao bằng túi nylon màu trắng trong, chất diệp lục ở vỏ của quả vẫn hấp thu được ánh sáng và quang hợp bình thường, vì vậy màu sắc của quả không thay đổi.

Chủ yếu các loại côn trùng trưởng thành là bướm (ngài) đều bay theo phương thẳng, khi đậu vào quả được bao bởi nylon để đẻ trứng chúng gặp bề mặt trơn, nhẵn nên bướm và trứng không bám được, vì vậy tất cả các loại sâu như: bọ xít, bọ cánh cứng, ruồi đục quả, bọ rầy,… được loại trừ.

Điều kiện thời tiết trong túi có chứa quả khác nhau so sánh với điều kiện tự nhiên phía bên ngoài nên một vài nấm, vi khuẩn tạo bệnh không có thời cơ phát triển.

Trong thời kỳ từ trái non đến chín, cây ăn trái thường bị nhiều loại sâu, bệnh gây thiệt hại như sâu đục cuống, bọ xít, ruồi đục trái, bệnh thán thư, đốm nâu, sương mai khiến quả bị thối,       rụng gây hạ năng suất, chất lượng, do đó,  để bảo vệ chất lượng của quả tốt, nông dân thương phải xịt thuốc thường xuyên, gây tốn nhiều tiền của và công sức nhưng hiệu quả vẫn bi ̣thất thu, chưa kể tồn đọng thuốc bvtv (thuốc bảo vệ thực vật) có thể ảnh hưởng nhiều đến sưc khoe va xuất khẩu.

Nhưng nếu trong giai đoaṇ quả phát triển, chúng ta dùng túi bao quả, không nhưng hạ được số lần xịt thuốc, tiết kiệm được kinh phí, mà chất lượng của quả thu hoạch còn tăng cao, do túi bao quả là một trong các loại túi được gia công đặc biệt  với điểm mạnh không thấm nước mưa nhưng hấp thu được ánh sáng, giúp bảo vệ trái non khỏi sự gây hại của môi trường ô nhiễm hoặc sâu bọ châm chích.

Khi bao quả, túi sẽ bảo vệ quả 1 cách triệt để, bảo đảm quả phát triển tốt, an toàn, vỏ của quả sáng đẹp, không xuất hiện vết bám bẩn, nổi bật là, quả đạt chuẩn an toàn vệ sinh thực phẩm, không tồn đọng thuốc bvtv (thuốc bảo vệ thực vật), mang laịlơịich́ cao cho người nông dân.

Vải được bao túi để bảo vệ quả

4/2/2/ Kỹ thuật bao quả vải, nhãn

Sử dụng lưới, túi chuyên sử dụng để hoặc túi nhựa PE có đục các lỗ nhỏ sao cho nước không đọng ở đáy túi trong suốt quá trình bao quả. Thời gian bao tối ưu nhất là trái có đường kính 1 centimét. Lưu ý ngăn ngừa, diệt trừ sâu hại trước khi bao quả.

4/3/ Cách xử lý quả trước khi tiến hành thu hoạch

Làm sao để hạ tỷ lệ quả rụng, quả nứt, làm chậm chín quả trên cây trong một thời gian ổn định để rải vụ thu hoạch và gia tăng thu nhập trên một đơn vị diện tích trồng vải, nhãn, nhãn là yêu cầu cần thiết của người trồng vải, nhãn, nhãn. Trong nhiều năm qua, Trường Đại học Nông nghiệp Hà Nội đã nghiên cứu và sản xuất chế phẩm có tên thương mại là KIVIVA. Sự ra đời của KIVIVA đã một phần phục vụ được những yêu cầu bức xúc kể trên của bà con nông dân.

KIVIVA là chế phẩm dạng bột đóng gói 3 gram. Đây chính là hỗn hợp chất kích thích sinh trưởng với một vài nguyên tố vi lượng.

Bên cạnh đó, có thể dùng một vài chất điều hòa sinh trưởng khác, trong đó đa số là những chất kháng ethylen như ReTain, SmartFresh vv…để xử lý bằng phương pháp phun trực tiếp lên cây vào thời gian 2-3 tuần trước thời gian thu hoạch, đẩy mạnh khả năng bảo quản sau khi thu hoạch.

KIVIVA có thể nâng cao năng suất đến 15%, nâng cao chất lượng quả (kích cỡ tăng, mã quả đẹp, hạ tỷ lệ quả nứt vỏ) và nhất là có thể làm chậm quá trình chín của quả tới 10-12 ngày nếu được dùng đúng theo quy trình tóm tắt dưới đây:

* Quy trình tóm tắt dùng chế phẩm KIVIVA

Xịt thuốc trừ nấm, sâu và bọ xít hại trước khi hoa nở, tiếp đến phun KIVIVA 4 lần như sau:

+ Lần 1: Khi hoa nở rộ (90% hoa đực nở) với công dụng gia tăng tỷ lệ đậu trái ; 1 gói pha trong 10 lít nước.

+ Lần 2: 10 ngày sau khi xử lý phun lần 1, với công dụng chống rụng quả; 1 gói pha trong 20 lít nước.

+ Lần 3: 30 ngày sau phun lần 2, với công dụng chống rụng quả và gia làm to quả, 1 gói pha trong 10 lít nước.

+ Lần 4: Trước khi tiến hành thu hoạch khoảng 7 ngày với công dụng chống nứt quả và làm chậm chín; 1 gói pha trong 10 lít nước và có thể xịt cùng với Viben C hoặc Carbendazim để trừ nấm hại sau khi thu hoạch.

* Kỹ thuật pha chế phẩm:

Hòa tan gói chế phẩm trong 25-30 mililít cồn hoặc rượu trắng cao độ. Hòa tan bằng nước sạch cho đến lúc chế phẩm tan hết. Tiếp đến đưa lên thể tích thích hợp với những lần phun (như đã chia sẻ cách ở phía trên ) bằng nước sạch cho đến lúc chế phẩm tan hết rồi phun vừa đủ ướt chùm hoa hay chùm quả vào buổi chiều mát, không có mưa.

Sử dụng đến đâu thì pha chế phẩm đến đấy.

* Một vài chú ý:

Chế phẩm không thay thế cho phân bón, thuốc bvtv (thuốc bảo vệ thực vật).

Không phun lẫn chế phẩm với những hóa chất khác.

Cây trồng cần nhiều nước hơn khi được phun chế phẩm.

Có thể rút bớt số lần phun dựa theo đòi hỏi.