Dưỡng chất cho cây trồng: Quy tắc và kỹ thuật bón phân cho cây có múi

1/ Đòi hỏi dinh dưỡng cây có múi

1/1/ Đòi hỏi dinh dưỡng cây có múi

Định nghĩa:

Nguyên tố dưỡng chất cho cây trồng cấp thiết là các nguyên tố:

+ Thiếu nó cây không thể hoàn tất chu trình sống;

+ Không thể không có hoặc thay thế bằng nguyên tố khác.

+ Trực tiếp tham dự vào quá trình chuyển hóa vật chất bên trong cơ thể. Những nguyên tố dưỡng chất cho cây trồng cấp thiết

– Carbon (C), hydro (H), oxy (O) là 3 nguyên tố chiếm tỷ trọng nhiều nhất trong cây (khoảng 95% trọng lượng của cây). Ba chất này được cây lấy trực tiếp từ nước, đất và không khí.

– Đạm (N): quan trọng trong suốt quá trình lớn lên và phát triển của cây cũng như trong suốt quá trình tạo thành hoa và quả

Đủ N cây sinh trưởng tốt, thiếu N cây còi cọc., lá vàng, bón quá nhiều N cây sinh trưởng quá mạnh gây tổn thương cho sự phân hoá hoa. Cây nhiều tược, lá lớn nhưng mềm, quả lại sần sùi, vỏ dày, thô, mùi vị kém.

Thiếu N, lá già bị già

– Lân (P): Công dụng giữ sản lượng và chất lượng mỗi năm. Lân giúp điều hoà dinh dưỡng N của cây. Thiếu P lá phát triển không giống thông thường, đầu lá bị tù, huyển màu đồng và dễ rụng, vỏ trái dày.

Thiếu lân trên trái

Đủ lân quả phát triển tốt, vỏ cứng múi ngọt, nhiều nước, tăng tỷ đường trong quả, quả mau chín,vỏ chắc, dễ bảo quản

Nếu thừa lân cũng làm cành cây có múi phát triển mạnh, ít cành tược.

– Kali (K):

Được biết đến như là nguyên tố chất lượng (quả lớn và ngọt hơn), chắc mô giúp chống tốt. Thiếu kali lá phát triển không giống thông thường. có các vết xám hay màu đồng, dễ rụng, cây chịu rét kém, sức chống chịu tốt các loại bệnh yếu, chất lượng kém, nhiều kali ảnh hưởng nhiều đến sinh trưởng

– Canxi (Ca), Magiê (Mg), lưu huỳnh (S) là các nguyên tố cấp thiết Thiếu Ca lá vàng rụng sớm, cành non dễ bị khô

Thiếu Mg lá vàng phiến lá, phần gần cuống lá có màu xanh chữ V ngược.

Dấu hiệu thiếu Mg trên những cây có múi

– Sắt (Fe), Kẽm (Zn), Mangan (Mn), Đồng (Cu), Bo (B), Molipden (Mo), Clo (Cl)… được cây hút với lượng nhỏ nhưng cực kỳ cấp thiết

Thiếu Zn trên những cây có múi

– Thiếu Fe lá vàng, rụng sớm, cành cũng vàng và khô từ đầu cành vào, cây chịu rét kém, quả rụng lúc còn xanh

Những nguyên tố dinh dưỡng cấp thiết chia làm 2 nhóm

– Những nguyên tố cây dùng nhiều không thể không có trong suốt quá trình sinh trưởng và phát triển (>100mg/1 kilogam chất khô của cây): C, H, O, N, P, K, S, Ca, Mg.

– Những nguyên tố dinh dưỡngvi lượng cây trồng cần với số lượng ít (100mg/1 kilogam chất khô của cây): Fe, Mn, B, Cl, Zn, Cu, Mo.

1/2/ Chức năng của một vài nguyên tố dinh dưỡng với cây có múi

Mỗi một nguyên tố dinh dưỡng có một vai trò rõ rệt và tách biệt đối với sinh trưởng, phát triển của cây trồng. Sự thiếu hụt hay dư thừa đều dẫn tới sự không có lợi cho cây trồng.

+ Chức năng của những nguyên tố đa lượng được thể hiện trong bảng 1

Bảng 1: Vai trò những nguyên tố đa lượng

Những nguyên tố đa, trung lượng	Dạng và cây hấp thu	Vai trò bên trong cơ thể thực vật
Ni tơ	NH4+ và NO3-	Thành phần của Protein, Axit nucleic…
Photpho	H2PO4–; PO43-	Thành phần của Axit nucleic, ATP, photpholipit, coenzim.
Kali	K+	Hoạt hóa Enzim, cân bằng nước và ion, mở khí khổng
Canxi	Ca2+	Thành phần của tế bào và màng tế bào, hoạt hóa enzim
Magie	Mg2+	Thành phần của diệp lục, hoạt hóa enzim
Lưu huỳnh	SO42-	Thành phần của Protein

Những nguyên tố đa lượng đóng vai trò:

– Cấu trúc của tế bào, cơ thể: là thành phần kết cấu những đại phân tử hữu cơ (prôtêin, axit nuclêic, cacbonhiđrat, lipit…)

– Điều tiết những quá trình sinh lý: là thành phần kết cấu của những enzim,…

+ Chức năng của những nguyên tố vi lượng (Bảng 2)

Bảng 2: Vai trò những nguyên tố vi lượng

Những nguyên tố đa vi lượng	Dạng và cây hấp thu	Vai trò bên trong cơ thể thực vật
Sắt	Fe2+, Fe3+	Thành phần của xitocrom, tổng hợp diệp lục, hoạt hóa Enzim
Magan	Mn2+	Hoạt hóa nhiều Enzim
Bo	B4O72- và BO33-	Liên quan đến hoạt động của mô phân sinh
Clo	Cl–	Quang phân ly nước, cân bằng Ion
Kẽm	Zn2+	Hoạt hóa nhiều Enzim
Đồng	Cu2+	Hoạt hóa nhiều Enzim
Molipden	MoO42-	Cần cho sự trao đổi Nitơ
Niken	Ni2+	Thành phần của Enzim Ureaza

2/Phương pháp tính lượng phân bón cho cây có múi

Những nguyên tố dinh dưỡng cấp thiết cho cây trồng nói chung, cây có múi nói riêng được cung ứng qua một số loại phân bón, vì trong đất hàm lượng dinh dưỡng khoáng không đủ cung ứng cho cây trồng

Hàm lượng dưỡng chất cho cây trồng trong phân bón:

Một số loại phân bón trên thị trường phải bảo đảm về loại và hàm lượng những dưỡng chất. Những thông tin nầy phải được ghi trên bao bì của một số loại phân bón. Hàm lượng dinh dưỡng nguyên chất của phân bón được diễn tả bằng (%) phần trăm:

– N tổng số (N_ts)

– Lân tan trong muối citrate (P₂O_5hh)

– Kali tan trong nước (K₂O_hh)

% (phần trăm) dưỡng chất nguyên chất có trong phân, có nghĩa là lượng dinh dưỡng nguyên chất có trong phân được buôn bán trên thị trường.

Ví dụ phân urê có 46% N, nghĩa là 100 kilogam phân ure có 46 kilogam N

N, P₂O₅, K₂O được gọi là hàm lượng hữu ích nguyên chất của phân bón. Theo thông lệ hàm lượng P và K được diễn tả dưới dạng oxide của nguyên tố. Vậy nên, khi một bao phân NPK có hàm lượng ghi là 4-8-12 có nghĩa là phân đó chứa 4% N, 8% P₂O₅ tan trong muối citrate, và 12% K₂O tan nước. Do đó 1 bao phân bón (50 kilogam ) N.P.K 4-8-12 này sẽ chứa 2 kilogam N, 4 kilogam P₂O₅, 6 kilogam K_2O.

Công thức tính lượng dưỡng chất nguyên chất:

 (Trọng lượng phân) x (% dưỡng chất.100) = Trọng lượng dưỡng chất nguyên chất.

Ví dụ:

Phân bón hỗn hợp N.K.P 4-8-12 trên, bao 50 kilogam sẽ có:

50 kilogam x 0.004= 2 kilogam N

50 kilogam x 0.08 = 4 kilogam P₂O₅

50 kilogam x 0.12 = 6 kilogam K₂O

Tương đương như thế có thể tính từ các loại phân khác bón cho cây có múi từ lượng phân nguyên chất tính ra phân thành phẩm, tuỳ theo như cầu của cây.

Công thức tính

Lượng phân thành phẩm = (lượng phân nguyên chất cần) / (% lượng nguyên chất có trong phân) x 100.

Ví dụ bón cho cây cam cần 300g N/ cây, vậy cần bao nhiêu phân ure?

Ta biết phân ure có 46%N (100g ure có 46g N), 300g N cần:

Ure (g) = 300/0.46 = 652,2g

3/ Quy tắc bón phân cho cây có múi

3/1/ Đúng loại phân

– Dùng đúng loại phân mà cây trồng đòi hỏi và thích hợp với mỗi loại đất. Do đó cần phải nắm rõ đòi hỏi của mỗi loại cây: cần loại phân gì, tỷ lệ bao nhiêu dựa theo từng giai đoạn sinh trưởng, và nó được canh tác trên loại đất có tính chất thế nào

– Nhu cầu dưỡng chất của cây trồng khác nhau phụ thuộc vào từng thời kỳ phát triển và sinh trưởng. Có loại cây ở thời kỳ sinh trưởng cần kali hơn đạm; cũng có loại cây ở giai đoạn phát triển lại cần đạm hơn kali. Bón đúng loại phân mà cây cần mới phát huy hiệu quả

– Cây trồng đòi hỏi phân gì bón phân đó. Phân bón có rất nhiều loại, nhưng có 4 loại chính là: N, P, K, S; từng loại có chức năng riêng. Bón phân không đúng đòi hỏi, không phát huy được hiệu quả còn gây bệnh cho cây.

Ví dụ: Thời kỳ đầu của tất cả nhiều loại cây trồng đều cần loại phân có hàm lượng Đạm cao hơn. Nếu sử dụng phân hỗn hợp NPK để bón cho cây thì chọn loại có hàm lượng đạm cao như: NPK 20-10-10, NPK16-16-8,….

– Bón đúng không chỉ phục vụ được đòi hỏi của cây mà còn giữ ổn định của môi trường đất. Đất chua tuyệt đối không bón các loại phân có tính axít cao quá ngưỡng, đất kiềm không bón một số loại phân có tính kiềm cao quá ngưỡng.

Ví dụ: Ở khu vực đất chua quá, phèn thì hãy dùng phân lân nung chảy hoặc lân có trong NPK để bón cho cây. Hạn chế dùng phân có gốc axít (phân lân supe) sẽ nâng cao độ pH của đất, cây không hấp thụ được dinh dưỡng, bộ rễ không phát triển được.

3/2/ Đúng liều lượng

– Liều sử dụng là bao nhiêu? Đa số trên nhãn bao bì đều có chia sẻ cách. Để dùng đúng liều lượng phân bón nhằm tiết kiệm được kinh tế, thích hợp với đòi hỏi của cây trồng, tránh lãng phí phân bón, thì người dùng phải đọc kỹ cách sử dụng và phối hợp với để ý hình thức biểu hiện ra bên ngoài và hiện trạng của cây, đất đai nơi trồng cây, thời tiết, mùa vụ để lựa chọn bón lượng phân phù hợp.

– Trong trồng trọt, nông dân cũng có thể dựa theo sức sinh trưởng, sức đậu và nuôi trái của cây mà gia hạ lượng phân cho tương đối, ngoài ra cũng cần chú ý điều kiện thổ nhưỡng và pH của môi trường đất.

Ví dụ: Trên bao bì sản phẩm phân bón lá Better 001 HG -Grow có ghi pha10 g cho một bình 8 – 10 lít, lắc đều cho tan. Thì phải pha đúng theo chia sẻ cách nếu pha với lượng nước ít hơn nữa thì sẽ làm cháy lá, nhiều hơn nữa thì hiệu quả không cao…

3/3/ Đúng lúc

– Đúng lúc là bón đúng lượng phân và đúng loại phân khi cây trồng cần. Trong toàn bộ giai đoạn sống, cây trồng thường xuyên có mong muốn những dưỡng chất cho phát triển và sinh trưởng, do đó nên chia nhỏ ra bón rất nhiều lần theo quy trình và bón vào lúc cây phát triển mạnh, không bón một lúc quá nhiều, sai quy tắc. Việc bón quá nhiều phân một lúc sẽ gây nên thừa lãng phí, ô nhiễm môi trường, cây dùng không hết sẽ làm biến đổi về hình dạng dễ bị bệnh, năng suất chất lượng nông sản thấp.

Ví dụ: Để cây ăn quả ra hoa và đậu quả nhiều thì ta phải bón phân cho cây ở thời gian chuẩn bị ra hoa và trong giai đoạn nuôi dưỡng trái bón thêm phân bón lá…

3/4/ Đúng kỹ thuật

– Bón đúng kỹ thuật là bón phân sao cho cây trồng hấp thụ đạt hiệu quả cao lượng phân bón vào (đúng theo chỉ dẫn của hãng sản xuất ).

– Một khi đã xác định được đúng phân, thuốc, pha đúng liều lượng và chọn đúng thời gian để xử lý mà cách sử dụng lại không đúng thì gây giảm nhiều nhất hiệu quả dùng.

Ví dụ: Phân bón lá thì phải xịt vào lúc trời mát, khoảng 8–10 giờ sáng hoặc 15–17 giờ chiều, thì lúc đó cây mới không bị cháy lá, hấp thụ nhiều nhất lượng phân được phun…

– Dùng phân phun qua lá sẽ không đem lại hiệu quả mà hoàn toàn ngược lại sẽ làm thương tổn cây (cháy lá) nếu dùng không đúng kỹ thuật. Lá cây trồng, ngoài chức năng quang hợp còn đóng vai trò thoát hơi nước qua hệ thống khí khổng, đó là các lỗ nhỏ li ti nằm đa phần ở mặt dưới lá và cũng chính nơi đây mới có điều kiện hấp thụ phân qua lá. Vậy nên khi dùng phân phun qua lá cần phải phun tập trung ở mặt dưới lá.

– Trong dùng phân bón hữu cơ khuyến nghị khi bón phân hãy đào rãnh và bón vòng theo hình chiếu của tán cây, phân hóa học như NPK bón theo đường rãnh cách gốc 2/3 hình chiếu của tán cây, bởi sự phân bổ rễ cây có múi tập trung trong khuôn khổ hình chiếu cảu tán, ngoài ra phân khi bón vào trong đất phải có quá trình hòa tan, phân ly tạo những ion và bám vào keo đất. Vậy nên bón phân theo hình chiếu tán, để phân có thời gian hòa tan, rễ có thời gian tìm đến để hấp thụ phân.

– Việc dùng đúng 04 quy tắc trên ngoài những việc hạ nhiều nhất kinh phí đầu vào cho việc sản xuất hàng nông sản còn nâng cao năng suất, chất lượng sản phẩm, và không gây ảnh hưởng nhiều đến môi trường.

4/ Những kỹ thuật bón phân cho cây có múi

4/1/ Bón lót cho cây có múi

Lượng phân tuỳ theo loại cây có múi, bón lúc chuẩn mô (hố trồng), trước trồng 2-4 tuần.

Một số loại phân dùng: phân hữu cơ hoai mục, phân lân, vôi

Lân khó tan, chỉ tan trong môi trường chua nên thường sử dụng bón lót, bón các nơi đất chua cho hiệu quả rất cao.

4/2/ Bón thúc cho cây có múi

Bón thúc trên vườn cây có múi

Một số loại phân đạm, phân kali, phân vi lượng.

Thường sử dụng để bón thúc, bón vãi (trộn lẫn với than bùn hoặc đất tơi, mùn) hoặc hòa tan xịt lên lá (phân vi lượng), hạn chế bón tập trung. Thường sử dụng cho nhiều loại cây ưa nước, phối hợp rắc vôi khử chua

Phân vi sinh: Có thể bón lót hoặc thúc, trộn với than bùn, bột quặng, rơm rác hoai mục. Bón qua rễ.

Cây giai đoạn kinh doanh cơ bản chia 4 lần:

+ Lần 1: Sau khi tiến hành thu hoạch trái, cắt tỉa, bón hỗ trợ cây ra chồi, cành, lá đồng đều, gia đoạn này những lọai phân có hàm lượng N cao.

+ Lần 2: Khi chuẩn bị ra bông, giúp phân hóa mầm hoa, phát triển hoa, giai đọn này cần phân có hàm lượng lân cao

+ Lần 3: Khi cây đậu quả, giúp trái phát triển, cần bón N, P, K hài hòa hạn chế bón quá nhiều N

+ Lần 4: Chuẩn bị có thể thu hoạch, giúp tăng chất lượng trái, cần lượng K cao, nâng cao chất lượng trái.

4/3/ Bón qua lá

Phân qua lá không thể hoàn toàn thay phân qua gốc và ngược lại. Đồng thời phân qua gốc không thể sử dụng làm phân qua lá song phân qua lá lại có thể sủ dụng làm phân qua gốc (nhưng quá cao và không cấp thiết ). Phân qua gốc/rễ là con đường cung ứng dinh dưỡng chính và đa phần của cây trồng nhưng phân qua lá lại là con đường cung ứng dinh dưỡng nhanh và đạt hiệu quả cao đối với các loại cây trồng. Hiệu suất dùng phân qua gốc/rễ chỉ đạt khoảng 40% song hiệu suất dùng phân qua lá lại đạt tới 80-90%.