Bón phân cho cây ăn trái (phần 1)

Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) thuộc vùng khí hậu nhiệt đới gió mùa, nhiệt độ trung bình 27⁰C với tổng nhiệt độ quanh năm khoảng 10/000⁰C, cùng với những nhân tố khí hậu khác như ánh nắng, gió, độ ẩm không khí, bức xạ mặt trời,… mang tính ổn định nên cực kỳ thuận lợi cho sản xuất cây ăn trái nhiệt đới như sầu riêng, chôm chôm, măng cụt, xoài, vú sữa, thanh long, khế, nhãn, bưởi, cam, quýt, chanh, dâu, bòn bon, khóm,… ĐBSCL là khu vực đất thấp, mỗi năm có mùa nước nổi, bị úng ngập vào mùa mưa, vì vậy muốn trồng cây ăn trái phải đào mương lên liếp. Đào mương là để thoát nước trong thời điểm mùa mưa và dẫn nước tưới vào mùa khô nóng, còn lên liếp là để gia tăng tầng đất mặt và làm dày tầng trồng trọt (Hình 1). Khi lên liếp, tầng đất phèn ở sâu được đưa lên làm liếp, cùng với điều kiện thời tiết nóng ẩm, mưa nhiều của vùng nhiệt đới và mặt đất liếp cao đã khiến cho đất trồng cây ăn trái ở ĐBSCL có các dấu hiệu sau:

Hình 1/ Liếp và mương vườn cây ăn trái ở ĐBSCL: (a) Liếp trồng cam, chuối và (b) Liếp trồng khóm

– Chất dinh dưỡng bị trực di: Địa hình cao của đất liếp khiến cho chất dinh dưỡng theo nước trực di xuống sâu đi ra mương vườn. Vậy nên, đất vườn lâu năm có pH thấp, những nguyên tố kiềm và kiềm thổ như: Ca, Mg, K ít đi gây giảm độ bão hòa base. Một vài chất dinh dưỡngvi lượng như Zn, Mn nằm trong ngưỡng thiếu cung ứng cho cây trồng.

– Chất hữu cơ trong đất hạ: Nhiệt độ, độ ẩm cao và không bị ngập úng là điều kiện tốt cho vi sinh vật phân hủy nhanh chất hữu cơ của đất liếp. Ngoài ra nguồn bổ sung chất hữu cơ lại bị ngăn ngừa do xác bả thực vật có phía trên mặt liếp dễ bị rửa trôi xuống mương vườn. Hai nhân tố nầy đã làm cạn kiệt dần chất hữu cơ, làm nghèo N cho đất liếp.

– Lớp đất mặt bị rửa trôi: Lớp đất mặt liếp là lớp đất tốt của liếp vườn chứa đựng nhiều chất hữu cơ và chất dinh dưỡng, hầu hết chiều rộng của liếp thường chỉ vào khoảng từ 4-8 m nên khi mưa dầm hoặc tưới nhiều, nước chảy tràn làm trôi lớp đất mặt xuống mương vườn, lâu dần liếp vườn càng ngày càng thấp và đất trở thành kém màu mỡ.

– Đất bị nén dẽ. Lượng mưa nhiều mỗi năm phối hợp với lượng nước tưới dư thừa trong thời điểm mùa nắng đã làm đất liếp mau bị nén dẽ, có độ thấm rút kém nên cản trở nước tưới thấm vào trong đất, đồng thời làm rễ thiếu không khí và hạn chế sự phát triển.

– Trồng cây thâm canh: Sản xuất cây ăn trái ngày nay ở đa số những nhà vườn là sản xuất hàng hóa, sản phẩm có năng suất và chất lượng cao nên lượng chất dinh dưỡng cơ hữu của đất liếp không đủ làm thỏa mãn cho đòi hỏi thâm canh.

Vậy nên, bón phân cho vườn cây ăn trái ở ĐBSCL nhắm vào việc giải quyết các nhân tố không có lợi trên của đất liếp và phục vụ cho đòi hỏi sản xuất trái cây hàng hóa, có năng suất và chất lượng cao.

1/ Rắc vôi cho cây ăn trái

2/  Bón phân hữu cơ cho cây ăn quả

Nghiên cứu của Võ Thị Gương và ctv. (2004) ở trên nhiều vườn trồng cây cam quýt có tuổi liếp khác nhau cho biết những liếp vườn trên 20 năm tuổi có pH đất thấp, hàm lượng chất hữu cơ cực kỳ thấp, N tổng số nghèo, N hữu cơ dễ phân hủy, N hữu ích, cation trao đổi như Mg, Ca và độ bão hòa base đều cực kỳ thấp so sánh với những liếp vườn 7 năm tuổi. Mật số nấm và vi khuẩn hạ thấp trong những liếp vườn 20 năm tuổi cũng cho biết hàm lượng chất hữu cơ trong đất bị suy yếu. Sự nghèo kiệt chất hữu cơ trong đất sẽ khiến cho sự phát triển và phát triển của cây trồng bị giới hạn, việc này dẫn tới năng suất kém.

Chất mùn hữu cơ trong đất ảnh hưởng nhiều đến sự phát triển và năng suất của cây trồng thông qua những đặc điểm lý, hóa và sinh của đất như: (a) Cung ứng đạm, lân, lưu huỳnh và những vi lượng 1 cách dần dần cho cây; (b) Cất giữ chất dinh dưỡng từ phân hóa học. Vai trò này cực kì quan trọng, giúp hạn chế việc mất phân sau khi tiến hành bón vì nếu như không chúng bị bốc hơi hoặc rửa trôi. Các dưỡng chất được lưu lại tiếp đến được phóng thích cho cây hấp thu khi cấp thiết ; (c) Nâng cấp cấu trúc của đất, làm đất có rất nhiều lỗ rỗng hơn do đó đất trở thành thoáng đãng, giúp sự dịch chuyển của nước trong đất dễ dàng, giữ được đông đảo nước hơn; (d) Nâng cao mật độ vi sinh vật trong đất, kể cả vi sinh vật có ích. Bên cạnh đó, mùn còn đóng vai trò kích thích cho cây trồng phát triển. Đặc điểm này là do sự có mặt của các chất có chức năng như chất điều hòa sinh trưởng thực vật có trong mùn hữu cơ, có hoạt tính tương đương như IAA, gibberillin, cytokinin, hoặc là các chất ngăn không cho sự phân hủy auxin.