Phương pháp kỹ thuật bón phân cho cây măng cụt

1/ Xác định nhu cầu dưỡng chất của cây măng cụt

Những dưỡng chất đóng vai trò hết sức quan trọng giúp ổn định và gia nâng cao năng suất cho cây. Cây măng cụt cần phải được cung ứng đầy đủ những nguyên tố đa, trung và vi lượng. Thiếu hoặc thừa một trong các nhân tố này đều tác động tới sự phát triển và phát triển không giống thông thường của cây.

Sau đây chính là một vài chức năng của những nguyên tố N, P và K đối với măng cụt:

+ Đạm (N): Đây chính là thành phần rất quan trọng cho toàn bộ bộ phận của cây và đặc biệt cấp thiết cho sự phát triển dinh dưỡng.

Đạm cấp thiết cho sự phát triển của lá, thân cành, hoa, quả, hạt. Vì vậy, cần bón đạm đầy đủ cho cây măng cụt

Cây đủ đạm lá xanh tốt, cây phát triển khỏe, quả phát triển đều.

Măng cụt được bón phân đầy đủ

Thiếu đạm: Lá có màu xanh vàng hay xanh nõn chuối. Thiếu nặng lá rụng nhiều, năng suất hạ. Tình trạng thiếu đạm thường hay xẩy ra trên đất nghèo dinh dưỡng và bón không đủ lượng đạm cây cần.

Măng cụt thiếu đạm lá vàng

Thừa đạm: Phát triển thân lá mạnh, lá có màu xanh đậm, dễ bị sâu hại tấn công, đậu trái ít, rụng quả nhiều.

+ Lân (P): Măng cụt cần lân tương tự với đạm. Dạng lân dễ tiêu hóa trong đất thường bị hạn chế bởi việc cố định do những phản ứng hóa học, nhất là ở đất chua. Nên liên tục bón phân lân với lượng nhỏ. Cần bón lót phân lân trong hố trước khi có thể trồng, để hỗ trợ cây phát triển trong thời kỳ lúc đầu.

Thiếu lân: Lá chuyển màu xỉn, mép lá non ửng đỏ, thiếu nặng lá rụng và cành chết.

+ Kali (K): Kali cực kì quan trọng khi cây ra quả, lượng kali trong quả rất rộng lớn. Bón liên tục phân kali cực kỳ cấp thiết để duy trì cho năng suất cao và chất lượng ngon cho măng cụt. Ngoài ra, kali nâng cao khả năng chịu đựng của cây đối với những ảnh hưởng không lợi từ phía bên ngoài và chịu đựng đối với một vài loại bệnh. Kali tạo cho cây cứng chắc, ít đổ ngã, nâng cao khả năng chịu úng, chịu hạn…

Thiếu K: Mép lá chuyển màu vàng cam sau tới màu xám nâu và khô, lá rụng nhiều.

Măng cụt thiếu kali

2/ Xác định loại và lượng phân bón cho cây măng cụt

2/1/ Xác định một số loại phân bón cho măng cụt

a. Phân hữu cơ:

Măng cụt là loại cây cực kỳ ưa phân hữu cơ. Một số loại phân hữu cơ phổ biến như

phân gia súc, than bùn, phân ủ những dư thừa thực vật, phân xanh, phân cá…

* Điểm mạnh

– Tạo chất đệm, ổn định độ chua của đất nâng cao sự hiệu quả của việc bón phân vô cơ.

– Làm đất tơi xốp, dưỡng ẩm tốt, tăng độ phì nhiêu.

– Tạo môi trường thuận lợi để vi sinh vật phát triển và hoạt động nâng cao khả năng kháng bệnh đối với các loại cây trồng.

– Kinh phí thấp.

* Hạn chế:

– Hiệu quả chậm;

– Cồng kềnh, tốn công vận chuyển;

– Hàm lượng chất dinh dưỡng thấp, không ổn định, khó khống chế.

Để gia tăng hàm lượng dinh dưỡngphân chuồng, nên tận dụng những dư thừa thực vật có sẳn để độn vào phân chuồng và ủ phân trước khi dùng nbsp;(xem chi tiết ở bài Phương pháp kỹ thuật bón phân cho cây sầu riêng).

b. Phân vô cơ

Đối với các loại cây măng cụt cần bón một số loại phân vô cơ có chứa đạm, lân, kali và một vài phân vi lượng. Dựa theo nhu cầu dưỡng chất ở mỗi thời kỳ phát triển mà chọn lựa một số loại phân vô cơ để bón cho thích hợp.

* Điểm mạnh của phân vô cơ:

– Phục vụ nhanh kịp lúc nhu cầu của cây.

– Hàm lượng dinh dưỡng ổn định, dễ khống chế.

– Dễ vận chuyển, dễ dùng vì ít tốn công.

* Hạn chế của phân vô cơ:

– Dùng đơn độc lâu ngày đất bị chai cứng, chua, cây hấp thu kém.

– Hạn chế vi sinh vật phát triển.

* Một số loại phân có chứa đạm:

– Phân urê có tỷ lệ đạm cao nhất (46%); có thể thích ứng rộng, phát huy công dụng ở trên nhiều loại đất.

– Sunphat đạm (phân SA) có chứa 20 – 21% nitơ (N) nguyên chất và 29% lưu huỳnh (S).

– Phân DAP (phốt phát amôn) có chứa 18% đạm và 46% lân.

– Phân amoni nitrat: có 33 – 35% N nguyên chất.

* Một số loại phân có chứa lân: Supe lân và Lân nung chảy, có chứa từ 15,5% – 17% Ô-xít Phốt-pho (P2O5 hữu hiệu).

* Một số loại phân kali:

– Phân sunphat kali (K₂SO₄): Hàm lượng kali nguyên chất trong sunphat kali là 45 – 50%. Bên cạnh đó, trong phân còn có chứa lưu huỳnh 18%.

– Phân kali – magiê sunphat có dạng bột mịn màu xám. Phân có hàm lượng K₂O: 20 – 30%; MgO: 5 – 7%; S: 16 – 22%.

– Phân “Agripac” của Canada có hàm lượng K₂O là 61%.

– Kali còn có trong một số loại phân hỗn hợp NPK, một vài dạng phân bón lá, đặc biệt có rất nhiều trong phân bón lá đặc chủng kali.

* Vôi: Thông thường người ta rắc vôi để gia tăng độ pH của đất, để cải tạo lý, hoá tính của đất, đẩy nhanh quá trình phân giải chất hữu cơ, đẩy mạnh sự phát triển phát triển của VSV trong đất, giải phóng lân bị cố định.

Thông thường dùng vôi bột để bón cho đất trồng măng cụt nhưng nếu có khả năng nên sử dụng Dolomit thay vôi để vừa cung ứng Canxi vừa cung ứng Magie cho măng cụt.

Đất có độ pH ≤ 5,5 là phải rắc vôi, nhưng phải bón nhiều năm liền để nâng độ pH lên chứ hạn chế bón nhiều 1 lần với số lượng lớn.

* Phân vi lượng

Phân vi lượng gồm các nguyên tố hóa học như Mg, S, Fe Zn, Mn, Cu, B, Mo… Chất vi lượng bón cho măng cụt thường hay được kết hợp dưới hình thức một trong các loại phân bón hỗn hợp nào đấy, có thể ở dạng thô dùng bón lót hoặc bón thúc, cũng có thể ở dạng dung dịch dùng xịt vào lá.

Một vài loại phân bón lá phổ biến ngày nay: Composition, Fetrilon-combi, Super vi lượng…

2/2/ Tính lượng phân bón cho cây măng cụt

* Thời kỳ cây chưa cho trái

Hằng năm nên bón 5 – 10 kilogam phân chuồng hoai cho mỗi cây và phân vô cơ theo công thức N:P:K = 15:15:15 như sau:

Liều lượng phân vô cơ bón cho mỗi cây trong năm

Tuổi cây (năm)	1- 2	2- 4	4- 6	6- 8	8- 10	10+
Liều lượng ( kilogam /cây/năm)	0,25	0,50	1,00	2,00	4,00	7,00

Kỹ thuật pha trộn để được 10 kilogam phân hỗn hợp NPK 15:15:15/

+ Urea (46% N): 3,2 kilogam.

+ Super lân (16,5% P₂O₅): 9 kilogam.

+ Kali (50% K₂O): 3 kilogam.

Và theo tỷ lệ đó mà pha trộn đến khi đủ lượng cấp thiết. Ví dụ: Cần pha trộn 200 kilogam phân NPK 15:15:15 cần mua phân đơn như sau:

+ Urea (46% N):	3,2	x	200/10	= 64 kilogam
+ Super lân (16,5% P2O5):	9	x	200/10	= 180 kilogam
+ Kali sunphat (50% K2O):	3	x	200/10	= 60 kilogam

Như vậy, khi trộn 64 kilogam urea + 180 kilogam super lân + 60 kilogam kali sunphat sẽ được 200 kilogam NPK 15:15:15/

* Thời kỳ cây cho trái ổn định

Đối với các loại cây có đường kính tán 6 – 8 m đang sinh trưởng, phát triển tốt, phân bón được vận dụng cho mỗi cây như sau:

Phân hữu cơ 20 – 30 kilogam, bón 1 lần ngay sau khi thu hoạch dứt điểm (lần 1).

Phân vô cơ bón làm 03 lần mỗi lần 3 – 4 kilogam.

– Lần 1: Ngay sau khi tiến hành thu hoạch xong bón phân theo công thức N:P:K (20:20:10) phối hợp với 20 – 30 kilogam phân chuồng hoai cho mỗi cây.

Kỹ thuật pha trộn để được 10 kilogam phân hỗn hợp NPK 20: 20: 10/

Phân urea (46%N)	4,3 kilogam
Phân Super lân (16,5% P2O5 )	12,1 kilogam
Phân Kali (50% K2O)	2,0 kilogam

Và cứ theo tỷ lệ đó mà pha trộn đến khi đủ lượng cấp thiết để bón cho vườn cây.

– Lần 2: Trước khi ra bông 30 – 40 ngày bón phân vô cơ có hàm lượng lân cao theo công thức N: P: K (8: 24: 24).

Kỹ thuật pha trộn để được 10 kilogam phân hỗn hợp NPK 8: 24: 24/

Phân urea (46%N)	1,7 kilogam
Phân Super lân (16,5% P2O5)	14,5 kilogam
Phân Kali (50% K2O)	4,8 kilogam

Và cứ theo tỷ lệ đó mà pha trộn đến khi đủ lượng cấp thiết để bón cho vườn cây.

Chú ý: Trong thời kỳ này hạn chế bón nhiều phân đạm vì sẽ kích thích ra lá mới làm chậm tiến trình ra hoa.

– Lần 3: Bón lúc cây đậu trái xong (đường kính quả 1 – 2 centimét ) phân vô cơ theo công thức N: P: K= 13: 13: 21 hoặc AT3/ Liều lượng như sau:

Cây măng cụt có từ 10 – 15 năn tuổi có thể bón 0,5 – 1 kilogam phân vô cơ/lần/cây.

Cây măng cụt lớn hơn 15 – 20 tuổi có thể bón 1 – 2 kilogam phân vô cơ/lần /cây.

Cây măng cụt có tuổi lớn hơn 20 – 30 năm có thể bón 2 – 3 kilogam phân vô cơ/lần/cây.

Cây măng cụt có tuổi lớn hơn 30 trở lên có thể bón từ 3 – 4 kilogam phân vô cơ/lần/cây.

Bên cạnh đó, còn có thể dùng phân bón lá có tỷ lệ N:P:K (20:20:20) như phân bón lá Grow more có hàm lượng dinh dưỡng như sau: N: 20%; P2O5: 20%; K2O: 20%; Cu: 0,05; Mn: 0,0005%; Fe: 0,05; Zn: 0,05/ Phun làm 5 lần mỗi lần cách nhau 1 tuần, khởi đầu từ tuần thứ 7 sau khi đậu trái.

3/ Chuẩn bị trước khi bón phân cho cây măng cụt

3/1/ Chuẩn bị phân bón cho cây măng cụt

– Chuẩn bị phân bón có chứa đạm: Phân urê có tỷ lệ đạm cao nhất (44 – 48%) hoặc Sunphat đạm (phân SA) có chứa 20 – 21% nitơ (N) hoặc Phôtphat đạm (phốt phát amôn) có chứa 16% đạm và 20% lân.

– Chuẩn bị phân bón có chứa lân: Supe lân và Lân nung chảy, có chứa từ 15,5% – 17% Ô-xít Phốt-pho (P2O5 hữu hiệu).

– Chuẩn bị phân bón có chứa kali: Sun-phat Ka-li (SOP, K2SO4) có chứa 50% Ô-xít Ka-li (K2O).

– Chuẩn bị phân bón lá: Grow more, Composition, Fetrilon-combi, Super vi lượng…

– Chuẩn bị phân hữu cơ: Phân bò, phân gà, phân heo (lợn), phân hữu cơ vi sinh, phân dơi, phân cá…

3/2/ Chuẩn bị vật dụng để bón phân

Chuẩn bị vật dụng, trang thiết bị để bón phân: Cân trọng lượng, xô, chậu, thúng, túi nilon, máy bón phân…

4/ Bón phân cho cây măng cụt

4/1/ Bón phân thời kỳ kiến thiết cơ bản

Bước 1/ Xác định thời gian bón phân:

Dựa trên nhu cầu dưỡng chất của thời kỳ kiến thiết cơ bản để xác định thời gian bón phân cho thích hợp:

Lượng NPK hoặc hỗn hợp phân được chia đều và bón rất nhiều lần trong năm (3 – 4 lần). Có thể dùng thêm phân bón lá nếu cây phát triển kém, lưu ý phun ở mặt dưới lá.

Phân hữu cơ và vôi: Bón 1 lần vào thời kỳ đầu mùa mưa.

Phân vi lượng: Phun 2 lần trong năm.

Bước 2/ Xác định kỹ thuật bón phân

Bón gốc:

– Phân hữu cơ: Bón vào hố trước khi có thể trồng, hoặc rải quanh bồn ở phía ngoài rìa tán lá, xới nhẹ và đều.

– Phân vô cơ: Bón tập trung ở tầng đất mặt. Trong giai đoạn kiến thiết cơ bản bộ rễ cây măng cụt chưa phát triển mạnh nên bón quanh và cách gốc 20 centimét, hạn chế bón quá 2/3 tán cây tính từ gốc (vì rễ măng cụt chỉ phát triển trong 2/3 tán cây). Tủ lên một lớp đất mỏng, tưới nước và sử dụng lá cây, cỏ, tủ lên phía trên.

Phun trên lá: Thường ứng dụng đối với một số loại phân vi lượng. Cần chú ý dùng đúng nồng độ như khuyến nghị để giúp tránh gây cháy lá hoặc ngộ độc. Để nâng cao sự hiệu quả của phân bón lá nên xịt vào buổi sáng và phun mặt dưới của lá.

Bước 3/ Triển khai bón phân cho măng cụt

– Bón lót: Trộn phân hữu cơ hoặc phân chuồng và vôi đều với đất vào hố/gốc và lấp hố trước khi có thể trồng, 15 – 30 ngày.

– Bón thúc: Xới nhẹ đất trong 2/3 tán, rải đều phân cách gốc 20 centimét (hình 5/2/4) và phủ một lớp đất mỏng lên phía trên.

Bón thúc phân vô cơ cho măng cụt

Bước 4/ Tưới nước sau mỗi lần bón phân

Tưới nước đủ ẩm sau khi tiến hành bón phân để phân hòa tan cho cây trồng dễ hấp thụ nhưng không được tưới quá nhiều sẽ trôi mất phân. Cũng có thể phối hợp với những giải pháp tủ đất vừa giúp dưỡng ẩm vừa hạ lượng phân bay hơi.

4/2/ Bón phân thời kỳ kinh doanh

Bước 1/ Xác định thời gian bón phân:

Dựa trên nhu cầu dưỡng chất của thời kỳ kinh doanh để xác định thời gian bón phân cho thích hợp:

– Lần 1: Ngay sau khi tiến hành thu hoạch xong bón phân hỗ trợ cây nhanh khôi phục.

– Lần 2: Trước khi ra bông 30 – 40 ngày bón phân hỗ trợ cây ra bông tốt

– Lần 3: Bón lúc cây đậu trái xong (đường kính quả 1- 2 centimét ) giúp quả phát triển nhanh.

Bên cạnh đó, còn có thể dùng phân bón lá có hàm lượng kali cao để góp thêm phần tăng năng suất chất lượng quả. Có thể xịt phân bón lá làm 5 lần, mỗi lần cách nhau 1 tuần, khởi đầu từ tuần thứ 7 sau khi đậu trái.

Bước 2/ Xác định kỹ thuật bón phân

Bón gốc:

– Phân hữu cơ: Rải đều trong tán hoặc đào rãnh rộng 10 – 30 centimét, sâu 10 – 20 centimét khoảng 2/3 đường kính tán, bón xong lấp đất lại.

Khu vực bón phân

– Phân vô cơ: Xới nhẹ đất trong 2/3 tán, rải đều phân, cách gốc 2/3 tán và phủ một lớp đất mỏng lên phía trên.

Bón phân vô cơ

Phun trên lá: Phun theo chia sẻ cách trên bao bì theo thời kỳ sinh trưởng, phát triển của cây.

Bước 3/ Triển khai bón phân cho măng cụt

– Bón lót: Trộn phân hữu cơ hoặc phân chuồng và vôi đều với đất vào rãnh rồi lấp đất lại.

– Bón thúc: Xới nhẹ đất trong tán, rải đều phân và phủ một lớp đất mỏng lên phía trên.

Bước 4/ Tưới nước sau mỗi lần bón phân

Sau khi tiến hành bón phân nhất thiết phải tưới nước đủ ẩm để phân hòa tan cho cây trồng dễ hấp thụ nhưng không được tưới quá nhiều sẽ trôi mất phân. Cũng có thể phối hợp với những giải pháp tủ đất vừa giúp dưỡng ẩm vừa hạ lượng phân bay hơi.

Ghi chú:

– Khi bón phân phối hợp tưới nước vừa đủ ẩm: Bón phân xong cần phải tưới nước ngay và tủ gốc lại dưỡng ẩm giúp phân tan và giữ trong đất để cây hút dần dần.

– Vào tháng 2 và 3 hạn chế bón phân vì khí hậu nóng, đất khô, thiếu hụt nước nên hiệu quả phân bón thấp.

– Đối với khu vực đất có pH thấp nên sử dụng DAP bón thay NPK loại 16:16:8/

– Diệt trừ sạch cỏ chung quanh gốc măng cụt; xén và bứng rễ cây trồng xen tạm thời hay bằng phương pháp xén rãnh chung quanh bồn để ngăn ngừa sự cạnh tranh dinh dưỡng với cây măng cụt.

– Hạn chế sự mất mát phân do bốc hơi, do nước chảy tràn bằng phương pháp làm bồn, tủ gốc bằng lớp lá hoa cỏ lên phía trên chung quanh gốc. Hạn chế bón phân lúc mưa lớn và lúc không có nước tưới. Làm bồn chỉ nên xới xáo vùng từ 2/3 tán lá ra phía ngoài, chỉ nên xới xáo nhẹ vùng phía bên trong tán lá vì xới xáo mạnh sẽ làm thương tổn rễ măng cụt.

– Không dùng đơn độc phân vô cơ mà cần bón phân hữu cơ mỗi năm.

5/ Bón phân cho măng cụt theo quy tắc 5 đúng

5/1/ Bón đúng loại phân

– Cây măng cụt đòi hỏi phân gì thì bón phân đó. Phân bón có rất nhiều loại, nhưng có 3 loại chính là đạm – N, lân – P, kali – K. Từng loại có chức năng riêng. Bón phân không đúng đòi hỏi, không phát huy được hiệu quả còn gây bệnh cho cây.

– Bón đúng không chỉ phục vụ được đòi hỏi của cây mà còn giữ được ổn định môi trường của đất. Ở đất chua tuyệt đối không bón các loại phân có tính axit cao quá ngưỡng và trên nền đất kiềm không bón một số loại phân có tính kiềm cao quá ngưỡng.

5/2/ Bón đúng nhu cầu sinh lý của cây măng cụt

– Nhu cầu dưỡng chất của cây măng cụt khác nhau phụ thuộc vào từng thời kỳ phát triển và sinh trưởng.

Ở thời kỳ sinh trưởng cần đạm hơn kali; ở giai đoạn phát triển quả lại cần kali hơn đạm. Bón đúng loại phân mà cây cần mới phát huy hiệu quả.

– Trong toàn bộ giai đoạn sống, cây măng cụt thường xuyên có mong muốn những dưỡng chất cho phát triển và sinh trưởng, do đó khi bón phân nên chia nhỏ ra bón rất nhiều lần theo quy trình và bón vào lúc cây phát triển mạnh, không bón một lúc quá nhiều. Việc bón quá nhiều phân một lúc sẽ gây nên thừa lãng phí, ô nhiễm môi trường, cây dùng không hết sẽ khiến cho cây biến đổi về hình dạng dễ bị bệnh, năng suất chất lượng nông sản thấp.

– Bón phân có 3 giai đoạn: bón lót trước khi có thể trồng, (hay bón khôi phục sau khi cây thu hoạch vụ trước đó ), bón thúc (nhằm thúc đẩy quá trình lớn lên của cây, tạo chồi lá mới) và bón rước hoa, nuôi hoa, bón nuôi quả…

5/3/ Bón đúng điều kiện đất đai

Bón phân là hình thức bổ sung vào trong đất dưỡng chất cho cây măng cụt. Bên cạnh đó, còn có những vi sinh vật đất phân hủy những chất hữu cơ có sẵn hoặc cố định N từ không khí vào trong đất, vì vậy bón phân còn có công dụng kích thích hoạt động của tập đoàn vi sinh vật đất. Nhờ đó cây được đẩy mạnh cung ứng lượng những dưỡng chất hài hòa hơn. Bón phân không chỉ cần cho cây măng cụt mà còn hỗ trợ cho vi sinh vật đất phát triển hữu hiệu hơn.

5/4/ Bón đúng lúc

Mùa vụ, nhiệt độ và thời tiết tác động rất rộng lớn đến hiệu quả của phân bón. Mưa làm rửa trôi, trực di phân bón (phân chảy xuống tầng đất dưới), nắng khô làm phân bón khó tan và cực kỳ dễ bốc hơi, cây không còn nhiều dưỡng chất để phát triển, thỉnh thoảng còn gây cháy lá, hư hoa, hư quả… Do đó, nên bón phân cho cây măng cụt buổi sáng sớm, chiều mát hạn chế bón vào buổi trưa, ngày mưa lớn…

5/5/ Bón đúng cách

Có 2 loại phân bón: Phân bón gốc và phân bón lá. Tùy nhu cầu phát triển của mỗi thời kỳ mà có kỹ thuật bón phù hợp. Với phân bón gốc thì bón vào hố, rãnh theo 2/3 tán lá hoặc rải đều phía trên mặt đất cách gốc 20 centimét. Với phân bón lá thì xịt đều trên lá, nếu ướt được cả 2 mặt lá thì càng tốt.