Cách chăm sóc cây cảnh nghệ thuật: Tưới nước và bón phân cho Bonsai

1/ Tưới ẩm cho bonsai

Một cây Bonsai có khả năng chết nếu như không có nước. Tưới nước đúng lịch thường chỉ mất công sức, nhưng bù lại nước sẽ ngấm sâu vào cây. Khi đã trồng cây vào chậu với hỗn hợp đất bạn chọn lựa việc chăm sóc sẽ dễ hơn.

Dù Bonsai dựa vào việc tưới nước đều đặn, nhưng trên trong thực tế nhiều cây đã chết vì úng ngập hơn là khô hạn.

Nước nhiều vì tưới quá lâu sẽ khiến cho rễ không nhận được oxy, tiếp đến nó sẽ bị chết và bắt đầu thối rữa. Vậy nên điều quan trọng cần chú ý là: không bao giờ tưới nước cho cây cảnh (bonsai) khi nó không cần nước.

1/1/ Thời gian tưới nước cho cây cảnh

Vần đề chính kèm theo với nước mà cây cần là làm thế nào đoán được sự ẩm ướt của đất ở phía dưới bề mặt có vẻ như hoàn toàn khô hạn, bạn có thể cào một lớp đất mỏng trên bề mặt chậu để để ý và đoán biết ẩm độ của đất. Tuy vậy, có 1 cách cực kỳ dễ để biết ẩm độ ở đất sâu phía dưới chậu là bao nhiêu: cầm một cây đũa bằng gỗ mềm và đẩy nó sâu xuống đất, bằng mọi cách phải sâu xuống đáy chậu. Nếu cảm nhận rễ đâm vào rễ bạn hãy thử một nơi khác của chậu, góc chậu là tối ưu. Giữ yên đũa khoảng 20 phút, tiếp đến kéo ra và sờ dưới cuối của phần đã chôn vào trong đất. Nếu nhận thấy ẩm, chưa cần phải tưới nước, nếu nhận thấy khô thì cần phải bổ sung nước ngay cho cây. Nên tưới nước vào buổi sáng và chiều mát, hạn chế tưới nước vào lúc trời nắng gắt.

1/2/ Kỹ thuật tưới nước cho bonsai

– Tưới bình: Sử dụng ô doa tưới cho chậu cây, chú ý chọn doa sinh ra dòng nước nhỏ để trành làm trôi đất và làm đất chặt bí. Đừng nên sử dụng xô, thùng tưới nước đổ thẳng nước vào gốc cây sẽ làm đất nhanh bị dí chặt, trôi màu thậm chí tưới rồi cây vẫn chết vì đất quá chặt không thấm được nước.

– Tưới phun mưa: đây chính là kỹ thuật tưới phổ biến ngày nay. Tưới nước từ trên xuống với bình tưới có vòi sen là tối ưu. Nếu bạn không dung bình tưới vòi sen, nước không thấm đều vào trong đất.

– Tưới kiểu nhỏ giọt thấm dần: Thường ứng dụng trong trường hợp khi đi vắng 2 – 3 ngày mà vẫn tưới được cho cây. Kỹ thuật làm như sau: đổ nước vào bình, can treo lên trên cao và sử dụng bấc đèn hay giẻ quấn chặt vào gốc cây rồi nối vào bình nước, cho nước ngấm dần dần duy trì được sự sống của cây.

– Ngâm chậu: Biện pháp này là 1 cách xử lý nguy cấp, chỉ cấp thiết khi đất đã quá khô đến mức độ đẩy nước ra hoặc khi một số loại đất có thành phần đa số là đất sét đã trở thành quá cứng. Trong trường hợp như thế, bề ngoài có thể quan sát thấy mặt đất ẩm ướt, tạo cảm giác đất đã được thấm nước đều nhưng trên trong thực tế phía dước đất vẫn còn khô hạn. Bạn nên ngâm chậu vào nước, hạ thấp dần dần chậu vào nước, cho đến lúc nước đã ngập đất. Ngay lúc này bọt khí sẽ bắt đầu sủi lên. Đất chỉ thật sự ướt đều khi không còn những bọt khí. Khi ban đem chậu ra khỏi nước, chậu phải nặng hơn, nếu như không nặng đất vãn chưa thấm nước đầy đủ.

2/ Bón phân cho cây cảnh nghệ thuật

Trông vào nhãn của bất cứ gói phân nào bạn sẽ thấy những chữ đầu N, P, K đều có ba con số đi theo. Những số này cho thấy tỷ lệ giữa ba dưỡng chất này và nồng độ tương quan của phân bón. Số cao chỉ nồng độ cô đọng của dưỡng chất cao.

VD: NPK 6:6:6 là một trong các loại phân bón cân bằng với nồng độ vừa phải, trong khi đó NPK 20:5:5 là loại phân có hàm lượng N cao, loại này thường sử dụng để bón cho thảm cỏ.

Bên cạnh đó, gói phân cũng liệt kê những chi tiết tỷ lệ pha loãng và dùng. Bạn làm theo chia sẻ cách này là điều quan trọng vì sử dụng ít hơn liều thì nồng độ sẽ hạ đi. Tuy vậy, nếu sử dụng quá nhiều phân bón có khả năng làm “sót” rễ gây hư hại cho cây. Nói chung, sử dụng ít hơn liều lượng vẫn tốt hơn là sử dụng quá nhiều.

2/1/ Thời gian bón phân cho bonsai

– Triệu chứng thiếu hụt dinh dưỡng: Mỗi nguyên tố dưỡng chất cho cây trồng đều có một vai trò ổn định, sự thiếu hụt của bất cứ nguyên tố nào đều ảnh hưởng tới phát triển và sinh trưởng của cây. Sự thiếu hụt này có thể do đất trồng không thỏa mãn và việc bón bổ sung dinh dưỡng không đủ hoặc bón đủ nhưng cây trồng không dùng được, hoặc bón mất hài hòa.

Dấu hiệu thiếu hụt dinh dưỡng ở cây trồng được thể hiện dưới đây:

• Thiếu dinh dưỡng đa lượng trên cây trồng

+ Thiếu Đạm (N): Sinh trưởng còi cọc, xuất hiện màu xanh lợt đến vàng nhạt trên những lá già, khởi đầu từ chóp lá. Tiếp đó là những lá già bị chết hoặc bị rụng dựa theo mức độ thiếu. Khi thiếu trầm trọng số hoa bị hạ nhiều, hàm lượng protein thấp hơn.

+ Thiếu Lân (P₂O_5hh): Cây còi cọc tất cả, những lá trưởng thành có màu xanh sẫm đến lam lục, rễ bị kìm hãm. Khi thiếu trầm trọng lá và thân có vết tím, thân mảnh, không có hoặc phát triển kém về hạt, quả kém phát triển.

+ Thiếu Kali (K₂O_hh): Úa vàng dọc mép lá, chóp lá già chuyển nâu, tiếp đến những dấu hiệu này dần phát tnển vào phía trong theo chiều từ chóp látrở xuống, từ mép lá trở vào. Cây phát triển chậm và còi cọc, thân yếu, cây dễ bị đổ ngân.

• Thiếu dinh dưỡng trung lượng trên cây trồng

+ Thiếu Canxi (Ca): Thiếu canxi thường ít thấy trên đống ruộng vì những tác động phụ gân liền với độ chua hạn chế sinh trưởng. Những lá non của cây mới trồng thường bị tác động đầu tiên. Chúng bị biến đổi về hình dạng, nhỏ và có màu xanh lụa sẫm không giống thông thường. Lá có hình đài hoa và quăn, những chồi tận cùng suy thoái, sinh trưởng của rễ bị suy giảm, cổ rễ thường gãy. Định sinh trưởng (chồi tận cùng) của cây bị khô khi thiếu nặng, chồi và hoa rụng sớm, cấu trúc thân bị yếu.

+ Thiếu Magiê (Mg): Úa vàng ởphần thiṭgiữa những gân lá, đa phần ởlá già do diệp lục tố tạo thành không đầy đủ, tạo ra vết sọc hoặc vết không thường xuyên. Khi thiếu trầm trọng có khả năng bị khô và chết. Lá nhỏ, giòn ởgiai đoạn cuối và mép lá cọng lên. Nhánh yếu và dễ bị nấm bệnh tấn công, trường bị rụng lá sớm.

+ Thiếu lưu huỳnh (S): Những lá non trở thành xanh vàng nhẹ hoặc vàng lợt, sinh trưởng của chồi bị ngăn ngừa, ảnh hưởng nhiều đến số hoa. Thân cứng, hóa gỗ sớm và đường kinh́ thân nhỏ.

• Dấu hiệu thiếu dưỡng chất vi lượng trên cây trồng

+ Thiếu kẽm (Zn): Xuất hiện đa phần trên những lá đã trưởng thành hoàn toàn (lá thứ 2 và 3 từ trên xuống).

+ Thiếu đồng (Cu): Ở cây ngũ cốc xuất hiện m àu vàng và quăn phiến lá, số bông bị ngăn ngừa, hạt kém phát triển.

+ Thiếu Fe: Úa vàng ở những gân lá tiêu biểu, những lá non bị tác động đầu tiên, đỉnh và mép lá giữ màu xanh lâu nhất. Trường hợp thiếu nặng, tất cả thịt và gân lá chuyển vàng và cuối cùng trở nên trắng nhợt.

– Đòi hỏi phân bón cho cây Bonsai: Bón phân cho cây Bonsai có nghĩa là lưu ý đến đến những nhu cầu chuyên biệt của cây ở mỗi thời kỳ phát của chính nó, cung ứng cho nó đúng các dưỡng chất mà nói cần và vào đúng lúc. Mặc dầu đúng là những nhân tố cấp thiết cho tăng trưởng của cây là lấy từ nước, không khí và đất, nhưng cũng đúng những cây. Bonsai không phải thường xuyên có được các điều kiện tốt nhất cho sự sống còn của chúng ở phía trong các chậu nhỏ phân bón làm giúp cho chúng thích ứng được với những điều kiện dưới mức lý tưởng vì lượng đất trồng rất ít nên đôi khi phải bón phân cho cây.

Một vài nguyên tắc khi chọn và dùng phân bón cho cây cảnh nghệ thuật

+ Thăm dò những nhu cầu chuyên biệt của cây.

+ Lập kế hoạch bón phân, phân hữu cơ phải được bón ít nhất là một tháng sớm hơn phân hóa học.

+ Nếu sang chậu (và như vây là thay đất ) hằng năm, thì có thể hạ được những nguy cơ bất ngờ nếu sử dụng phân hóa học

+ Tưới nước thường xuyên có xu hướng làm trôi những dưỡng chất: vậy nên nên bón phân thêm vào mùa mưa và mùa khô nóng ; nếu sử dụng phân hóa học thì hai tuần bón một lần.

+ Hạn chế bón phân vào giai đoạn nóng nhất trong năm

+ Nếu bón phân hoá học thì chỉ nên sử dụng phân nửa liều lượng do hãng sản xuất khuyến nghị ; nếu sử dụng phân hữu cơ ở thể khô, thì chỉ nên bón 2 lần trong 1 năm vào thời kỳ đầu mùa tăng trưởng (mùa mưa) và cuối mùa khô nóng.

+ Hạn chế bón phân cho cây khi vừa mới thay chậu, chỉ bón khi cây đã tái tạo đủ rễ và lá.

2/2/ Một số loại phân bón cho cây cảnh

Phân hữu cơ: Thường hay được dùng để trồng cây cảnh vì chúng phân hủy chậm, giải phóng những dưỡng chất thông qua hoạt động của những vi sinh vật trong đất. Khi dùng phân hữu có cần phải chọn một số loại phân đã được ngâm ủ và hoai mục. Phân vô cơ: phân NPK, DAP, phân bón qua lá…

2/3/ Kỹ thuật bón phân cho bonsai

Vì lượng đất trồng ít nên thường 1 năm ta bón 2 lần cho cây, 1 lần vào mùa khô nóng và 1 lần vào mùa mưa. Cây đang phát triển thì bón nhiều còn cây đã định hình thì bón ít, các loại cây thay lá theo mùa thì bón sau khi lá rụng, hạn chế bón phân cho cây khi cây đang tạo nụ, trổ bông, ra trái vì chúng có thể gây hiện tượng rung hoa trái.

Thường 1 năm bón phân 2 lần: 1 lần vào mùa khô nóng (ít) và một lần vào mùa mưa (nhiều). Lượng phân bón: tùy hiện trạng, tùy loài cây và dựa theo mùa, cây đang phát triển thì cần nhiều, cây đã thành thục thì cần ít hơn Các loài cây cho ra một đợt chồi hằng năm thì chỉ bón phân vào lúc cây đã phát triển hoàn chỉnh.

Các loài cây ra chồi cả năm thì bón phân đều đặn hơn, mỗi lần một ít.

Những loài thay lá thì hãy bón phân sau khi lá rụng. Bón phân vào mùa khô nóng hay mùa lá rụng sẽ khiến cho thân cây Bonsai dầy lên và cứng nhấc hơn.

Hạn chế bón phân khi cây đang cây tạo nụ hoặc đang trổ bông ra trái vì chúng sẽ rung̣ hoặc bi ̣”cháy”. Không bón phân cho các cây vừa mới thay đất, thay chậu, nên đợi 3 tháng sau cho cây tái tạo đủ rễ rồi hãy bón phân. Phân bón thuộc loại vô cơ (gọi là loại phân hóa học) hay hữu cơ cũng đều chứa các nguyên tố mà ta có thể phân ra thành nguyên tố đa lượng và nguyên tố trung, vi lượng. Đạm, lân và kali được gọi là nguyên tố đa lượng là vì cây dùng chúng với mỗi lượng lớn, còn nguyên tố trung, vi lượng như Manhê, Bo, Kẽm, Mangan, Canxi, Sắt, Đồng, Molybden: thì cây chỉ cấp thiết ít à thôi. Mặc dầu những nguyên tố trên đây chính là cấp thiết cho sự tăng trưởng và hoạt động của cây, nhưng nếu bón với các liều lượng không đúng thì có thể ức chế cây (cây bị ngộ độcvi lượng).

Vậy nên, tốt hơn nên dùng các loại phân bón đã được pha trộn đầy đủ. Lúc bón phân cần phải lưu ý đến mùa màng và loài cây. Vào mùa mưa, phân bón chứa nhiều đạm sẽ hỗ trợ cho lá tăng trưởng mùa khô nóng thì bón phân có kali nhiều hơn để trợ lực cho sự phát triển thân và cành. Cây có hoa và trái thì cần phải được bón nhiều Lân vào thời kỳ đầu mùa mưa hoặc trước khi trổ bông.

Phân bón cho cây Bonsai cần có 3 chất căn bản là: N-P-K theo tỷ lệ tương ứng là 50-30-20; Công dụng của những nhân tố đa lượng đối với các loại cây trồng: Đạm (N) nói chung là hỗ trợ cây tăng trưởng – Lân (P₂O_5hh): giúp điều hòa những chức năng sinh sản ra bông kết trái – Kali (K₂O_hh): giúp tạo và vận chuyển nhựa trổ bông sinh trái.

Bánh dầu (bánh dầu đậu phộng, bánh dầu dừa, bánh dầu hạt cao su…) thường được sử dụng cho kiểng Bonsai vì nó khiến cho màu lá đẹp hơn. Nên bón thêm kali với bánh dầu thì càng tốt có thể dùng bột xương, bột cá, tro gỗ, tro rơm – hòa với nước để tưới: một muỗng cà phê phân trong 15 lít nước tưới 15 ngày 1 lần.

Tuy vậy người ta ưa sử dụng phân viên để phía trên mặt đất. Lấy phân bội tẩm nước nhồi thành viên nhỏ khoảng đầu ngón tay cái. Trung bình nếu đường kính của chậu là 10 – 15 centimét thì sử dụng 1 muỗng cà phê phân bột để vo thành viên. Tuy vậy số lượng chuẩn xác thì còn phụ thuộc mùa, tuổi và chủng loại cây. Từng cụm phân phải đặt ở vùng giữa bờ chậu và gốc cây, nếu đặt gần gốc thì có thể cháy rễ, nếu đặc gần bờ chậu thì có thể bị nước tưới cuốn trôi đi.

Cũng giống như trường hợp của đất, việc dùng phân để trồng Bonsai cũng có nhiều quan điểm khác nhau; một điều phân vân thường nghe nhắc đến là nên sử dụng phân hoá học là loại phân hữu cơ hay ngược lại để bón cho cây cảnh? muốn giải đáp điều nay thì phải xét đến thời gian mà cây cần để đồng hóa những nguyên tố trong phân bón. Phân hóa hoc̣ thì được đồng hóa nhanh, còn phân hữu cơ thì thường là ảnh hưởng chậm và cần một hoặc hai tháng khi có hiệu quả đối với các loại cây. Mặt khác, loại phân bón hữu cơ đặc hiệu cho Bonsai, mặc dầu không phải dễ tìm, nhưng không bao giờ gây nên các bất ngờ phiền phức.