Ngăn ngừa, diệt trừ côn trùng làm tổn thương mai (phần 1)

Cây mai vàng dễ để trồng, dễ sống, chống chịu với bệnh cao nên mới sống được cả trăm năm đâu thua gì những cây tùng bách. Thế nhưng, cây mai ai cũng thường bị đa số loài côn trùng phá hại. Nếu ta không biết kỹ thuật phòng trừ hữu hiệu và kịp lúc thì nhẹ lắm cây cũng bị hạ sức phát triển và sinh trưởng, còn nặng thì nhiều khi không những bị chết một đôi cây trong vườn, mà có khả năng chết hết cả vườn. Vì có rất đa số loài sâu rầy có thể phát triển cực kỳ nhanh, ăn lan từ cây này sang cây khác, từ vườn mai này sang vườn mai khác chẳng khác gì một thứ dịch bệnh vậy.

Côn trùng gây thiệt hại mai có rất đa số loài như: sâu đục thân, sâu nái, sâu lông, sâu cuốn lá, bọ trĩ, nhện đỏ, rệp sáp, rầy mềm, sùng, ốc…

Có loài chỉ thường xuất hiện theo mùa, nhưng có loài xuất hiện cả năm, nên việc phòng rừ chúng tương đối vất vả. Thế nhưng, nếu thực thi tốt được điều này thì có rất nhiều hy vọng vườn mai năm đó được mùa trúng lớn.

Ngày trước, do cây mai trồng mà dường như không mua bán được, không mang lại ích lợi thiết thực như trồng những cây lương thực như lúa bắp, khoai đậu để có cái ăn, nên ông và bà ta xưa không chỉ không màng đến việc tưới bón mà việc ngăn ngừa, diệt trừ sâu rầy và những bệnh gây hại khác cho cây mai họ cũng… lơ là luôn! Do đó, nếu cuối năm mà bị “mất mùa mai” vì thiếu công chăm sóc cũng không là chuyện đáng lo đối với rất rất nhiều người…

Chỉ trừ các cây mai kiểng thế quí giá được chưng bày theo bộ trước sân thì được những lão nông vốn có thời gian rỗi rảnh họ mới cần cù chịu khó chăm sóc.

Ngày trước, việc ngăn ngừa, diệt trừ sâu rầy cho các cây mai kiểng quí này, đa số là cần mẫn siêng năng tỉa lá bắt sâu cho từng cây một, chứ đâu có rất nhiều thứ thuốc bvtv (thuốc bảo vệ thực vật) để dùng như chúng ta hiện nay. Nhưng thói thường, hễ túng thì phải tính, cụ ông cụ bà cũng tìm ra được các “phương thuốc” chuyên trị các loài côn trùng này, gồm các thứ “dược liệu” có sẵn như vôi bột trộn chung với tro bếp, nước cay trong bình hút thuốc lào hoặc dung dịch nước tỏi ớt…

Hiện nay, nhờ cây mai vàng được coi là thứ hàng hóa mua bán được, và trồng mai là một nghề dễ kiếm được đông đảo tiền nên nhà vườn nào cũng đặt nặng việc phòng trị sâu rầy cho từng cây mai kiểng một trong vườn, chứ không một ai dám coi thường.

Điều thuận lợi lớn trong giới trồng mai hiện nay là trên thị trường thuốc bvtv (thuốc bảo vệ thực vật), càng ngày càng ra đời nhiều nhãn hiệu thuốc mới và tốt giúp nhà vườn ngăn ngừa, diệt trừ sâu rày được hữu hiệu như thuốc: Phumai, Bi58, Vibamec, Alfamite, Vicarben 50HP, Trebon, Aba, Fax, Lannate, Supracide, Confidor, Regent….

Về sự việc dùng thuốc bvtv (thuốc bảo vệ thực vật), khi cần dùng một trong các loại thuốc trừ sâu rầy nào ta nên đọc kỹ chia sẻ cách được ghi rõ ngoài bao bì của thuốc đó và tuân thủ sự chỉ dẫn đó mới đảm bảo được hiệu quả của việc bài trừ sâu hại.

Hiện thực cho biết có các thuốc trừ sâu rầy khi phun vào lá sâu hại lăn quay ra chết, nhưng, cũng có rất nhiều thuốc trừ sâu sinh học đời mới khi phun vào sâu hại chưa bị chét ngay, nhưng đừng vội lo, vì khi nhiễm thuốc chúng mất khả năng cắn phá nữa, cũng không lột xác được và không còn khả năng sinh đẻ, chết dần mòn tiếp đến.

Thuốc trừ sâu rầy hễ pha chế xong là sử dụng liền và sử dụng hết trong ngày. Nên phun phun thuốc trừ sâu vào lúc lá khô (trời nắng ráo) mới mang lại kết quả tốt.

Thuốc trừ sâu rầy là thuốc cực độc, do đó để phòng chống bị ngộ độc thuốc, người làm công việc phun phun thuốc cần biết các điều cần làm sau đây:

– Mặc quần áo bảo hộ lao động.

– Mang khẩu trang để bảo vệ mũi miệng.

– Mang mắt kiếng để bảo vệ mắt.

– Và đứng xuôi theo chiều gió mà phun phun thuốc.

Sau đây chính là một vài sâu rầy gây thiệt hại cây mai vàng và kỹ thuật phòng trừ chúng:

1/ Bọ trĩ hại mai vàng

– Bọ trĩ còn được gọi là “rầy lửa” hay “bù lạch” có thân mình cực kỳ nhỏ thường hay xuất hiện từng đám nhỏ ỏ những lá non, chồi non của đọt mai. Nhưng, chỉ có buổi tối chúng mới xuất đầu xuất hiện để hút nhựa cắn phá lá non, đọt non của cây mai, còn ban ngày chúng tụ lại thành nhóm trốn núp dưới mặt lá nên ta khó lòng phát hiện ra chúng.

– Chỉ khi để ý phần đọt mai thấy nhiều lá non bị quăn queo, chồi non bị quăn đọt khô héo là biết ngay cây mai đó đang bị bọ trĩ phá hại.

– Bọ trĩ phá hại cây mai cả năm, nhưng vào mùa nắng chúng phát triển mạnh hơn mùa mưa. Vì rằng trong môi trường khô và nóng mới là thời cơ tốt cho bọ trĩ phát triển mạnh.

– Khi trưởng thành, bọ trĩ dịch chuyển đến những cây mai cận kề và đẻ trứng vào những chồi non. Đám rầy con ra đời chúng lại bám đầy vào những lá non, đọt non để hút nhựa.

– Cây mai nào đã bị bọ trĩ tấn công thì kiệt sức dần, không phát triển nổi.

– Ngừa bọ trĩ cho vườn mai tối ưu nhất là chờ cây mai ở phía trong giai đoạn ra lá non, chồi non, bấy giờ mới là lúc phun phun thuốc diệt sâu rầy để ngăn ngừa. Cách hoàn hảo nhất là nên phun thuốc 2 lần, lần sau cách lần trước độ một tuần.

– Với cây mai đã bị bọ trĩ bám đầy, phá hại nặng thì phải phun phun thuốc vài 3 lần với nồng độ cao nhất (theo hướng dẫn in ngoài bao bì), mỗi lần cách khoảng một tuần với hy vọng giết chết được hết các con đã phát triển hoàn chỉnh và làm ung trứng của chúng.

– Thế nhưng, sau đợt xịt thuốc này ta cũng rất nên cẩn trọng kiểm tra lại xem đợt lá non ra sau này có còn bị quăn queo hay không. Chỉ lúc nào thấy những chồi và lá xanh tốt bình thường thì mới yên tâm ngừng phun phun thuốc.

– Thuốc diệt bọ trĩ hiện có cực kỳ nhiều loại, như Lannate, Bi 58, Admire, Amico… Phụ thuộc vào kinh nghiệm sống lâu năm trong nghề mà mỗi người chỉ thích dùng một số loại thuốc nào này mà họ cho rằng tốt nhất, đạt hiệu quả cao.

– Nhưng, xin được chú ý là giống bọ trĩ thường dễ lờn thuốc, do đó sau khi dùng một thứ thuốc nào đó ta cần phải kiểm tra lại xem hiệu quả đến đâu. Nếu nhận thấy có hiệu quả thì yên tâm sử dụng tiếp, còn ngược lại thì kịp lúc thay thuốc khác.

 2/ Nhện đỏ hại mai vàng

– Nhện đỏ có thân mình cực kỳ nhỏ, dài chừng 1mm nên để ý kĩ mới thấy được. Con đã phát triển hoàn chỉnh màu đỏ, còn con nhỏ lại có màu vàng. Giống này xuất hiện nhiều vào mùa nắng, trời hanh khô.

– Nhện đỏ xuất hiện nhiều ở cây mai không liên tục được tưới nước trên lá, các lá này do đó có lớp bụi phủ lên.

– Trái với cách sống của bọ trĩ chỉ tụ tập cắn phá đọt non và lá mai non, nhện đỏ lại tụ tập ở mặt trên của những lá mai già để hút nhựa, khiến cho lá mai đó bị rụng sớm do mặt trên của lá bị hư nên không thể quang hợp được.

– Kỹ thuật phòng rừ nhện đỏ là nên liên tục tưới nước lên lá mai để tán lá được sạch sẽ, như vậy nhện đỏ sẽ không có môi trường tốt để làm tổ nữa.

– Thuốc diệt trừ nhện đỏ hiện có bán cực kỳ nhiều loại như Alfamite, Nissorun…

3/ Sâu lông hại mai vàng

– Sâu lông không gây nguy hại gì cho cây mai vàng. Sự có mặt của loài sâu này chỉ tạo sự gớm ghiếc mà thôi.

– Sâu lông còn được gọi là “sâu bướm”, do loài bướm đêm bay đến đẻ trứng trên lá mai, sau nở ra loại sâu màu đen lợt với rất nhiều lông lởm chởm trên mình.

– Số sâu lông xuất hiện trên cây mai thường không nhiều. Nếu nhận thấy ít chỉ năm ba con thì bắt thủ công, trái lại, nếu trong vườn mai có rất nhiều cây cùng có chúng thì hãy sử dụng một số loại thuốc Supracide, Bi 58, Lannate… để phun xịt một đôi lần khắp những cây mai trong vườn là trừ hết được.

4/ Sâu đục thân hại mai

– Sâu đục thân là một loài sâu nhỏ, nhưng chính nó là nỗi ám ảnh lớn đối với người trồng mai.

– Dù có ở phía trong nghề trồng mai lâu năm đi nữa, nhưng xưa nay chưa ai dám tự tin rằng mình phát hiện ra con sâu nhỏ này ngay lúc đầu, lúc nó vừa có mặt trên cây mai. Vì khi mọi người phát hiện ra sự có mặt của sâu đục thân thì cành mai đó, hay cây mai đó có thể đã tới lúc… vô phương cứu chữa rồi.

– Bởi vì không một ai phát hiện ra nó vì chỗ ẩn núp của chính nó là nơi sâu kín nhất: trong lõi gỗ của cây mai, chứ nó không bu bám phía bên ngoài thân cây, hay trên lá, ở trên đọt mai như những loài sâu khác.

– Khi tiếp cận cành hay thân cây mai vàng, con sâu đục thân với thân hình nhỏ nhít tựa cọng chân nhang liền dùng đôi ngàm cực khỏe của chính nó đục một lõ nhỏ xuyên qua lớp vỏ phía bên ngoài. Rồi cứ thế nó đục sâu vào đến tận lõi gỗ phía bên trong để ăn luồn trong đó. Khi lõi gỗ phía bên trong của cây mai bị hư hại thì cây đó mất khả năng biến nhựa nguyên thành nhựa luyện để nuôi sống cây hoặc cành. Do đó, chỉ sau một khoảng thời gian cực kỳ ngắn, cành hay cây mai bị sâu đục thân đục ruỗng lõi gỗ sẽ bị kiệt sức, lá trên cây đã héo cực kỳ nhanh, dẫn tới chết khô.

– Khi phát hiện trên cây mai có một đôi cành bỗng nhiên bị chết khô như vậy, ta chỉ còn cách cưa bỏ cành đó rồi đem khỏi vùng trồng mai đốt bỏ để giết chết con sâu đục thân này. Nếu cây mai bị chết đứng vì sâu đục thân cũng phải chặt sát tận gốc và cũng đem ra ngoài xa đốt bỏ như vậy.

– Chúng ta chỉ phát giác ra được tung tích của con sâu đục thân khi phát hiện trên cành hay thân cây mai có một lỗ nhỏ vừa chui lọt con kiến nhỏ. Điểm nhất là xung quanh miệng cái lỗ đó xuất hiện một nhúm nhỏ bột gỗ mịn như mạt cưa. Đó là mùn gỗ phía bên trong cây mai bị sâu đục thân nghiền nát rồi đùn ra ngoài.

– Tất nhiên, khi ta phát hiện cái lỗ đó thì phía bên trong con sâu đục thân không còn năm ngay miệng lỗ, mà đã ăn luồn vào phía bên trong một đoạn xa.

– Ông và bà ta xưa khi phát hiện được cái lỗ do sâu đục thân khoét để chui vào thì họ sử dụng mũi dao nhọn khoét rộng miệng lỗ ra, rồi sử dụng sợi kẽm nhỏ có một đầu bẻ ngoéo như lưỡi câu đem luồn tận phía bên trong để móc con sâu ra. Nếu móc không được thì họ quậy cho nó nát thây mà chết. Có 1 kỹ thuật làm khác là họ đỏ nước trong điếu hút thuốc lào vào phía bên trong lỗ cho đầy, tiếp đến dụng đất sét dẻo trám kín miệng lỗ lại, để con sâu phía bên trong sặc chất cay của thuốc lào mà chết.

– Hiện nay, nhờ có rất nhiều loại thuốc trừ sâu trợ lực như Trebon, Lannate, Polytrin, Amico, Supracide… ta chỉ bơm thuốc vào đầy lỗ có sâu đục thân nằm phía bên trong. Tiếp đến sử dụng đất trùm kín miệng lỗ lại để con sâu nhiễm thuốc độc mà chết.

– Nếu khi phát hiện cành hay cây mai đã bị sâu đục thân tấn công, mà cành hay cây mai đó chưa có dấu hiệu héo rũ thì vẫn còn có thời cơ cứu sống được, vì đã bơm thuốc giết chúng kịp lúc. chỉ tiếc một điều là nhiều trường hợp ta phát hiện ra sâu thì… cành lá đã héo rũ…

– Kỹ thuật phòng chống sâu đục thân mà rất nhiều người trồng mai kiểng thường ứng dụng là nên tập cho mình thói quen: mỗi buổi sáng khi đến gần cây mai nào là nên để mắt để ý sơ qua 1 lượt từ những cành đến thân cây đó xem có lỗ sâu đục thân nào xuất hiện hay không. Nếu có thì lo trừ khử chúng kịp lúc. bên cạnh đó phải phun phun thuốc trừ sâu theo thường kì trong năm cho cả vườn mai thì hy vọng ngăn ngừa được sự xuất hiện của loài sâu tai hại này trong vườn mai của bản thân…

5/ Sâu nái hại mai

– Sâu nái chuyên ăn lá non và đọt non của cây mai, làm cây mai nào bị chúng cắn phá nhiều sẽ trơ cành trụi lá trông cực kỳ thảm thương.

– Sự gây hại của sâu nái gây nên cho cây mai không những khiến cho cây mai đó mất sức, hạ đà sinh trưởng mà còn làm mất vẻ thẩm mỹ của cây.

– Sâu nái chỉ thường xuất hiện nhiều trong thời điểm mùa cây mai ra lá non. Còn các mùa khác trong năm chúng chỉ thường xuất hiện với số lượng ít.

– Tên là sâu nái, nhưng thân mình nó chỉ lớn bằng chiếc đầu đũa ăn cơm. Con đã phát triển hoàn chỉnh mình màu nâu, còn lúc nhỏ mình chúng màu xanh lá cây. Ở trên mình sâu nái có rất nhiều lông dài dựng đứng lên lởm chởm như con sâu róm trông gớm ghiếc. Nếu lỡ đụng vào các chiếc lông này, da chỗ đó sẽ bị ngứa ngáy cực khó chịu.

– Ban ngày, sâu nái nằm ẩn mình bên dưới lá mai nên nếu như không để ý kỹ ta sẽ khó phát hiện ra chúng. Chỉ buổi tối tối trời chúng mới bò ra để ăn trụi những lá non và đọt non của cây mai.

– Để phòng chống sâu nái ta nên phun phun thuốc trừ sâu đúng theo thường kì trong năm. Còn nếu diệt trừ chúng khi có số lượng ít thì lảy bỏ hết các chiếc lá có sâu nái bám, đem ra ngoài đốt bỏ. Trái lại, nếu chúng thường xuất hiện nhiều thì hãy sử dụng một trong các loại thuốc trừ sâu sau đây để phun  phun phía phía dưới những mặt lá mai ai cũng như đọt non trong vài lần là trừ hết được: Regen, Bi 58, Supracide…