Cách trồng và chăm bón cây thuốc quý bạch thược vừa làm cây thuốc, vừa làm cây cảnh đẹp

Cây bạch thược là một trong các loại cây thuốc quý, có giá trị không những làm đẹp bởi màu sắc hoa, mà còn là tác dụng trị bệnh từ rễ của loài cây này. Cây bạch thược là cây dược liệu đã được dùng từ rất lâu đời trong Đông y với tác dụng bổ máu, điều kinh, hạ đau, làm mát, lợi tiểu,… Tuy vậy, loại cây này được canh tác cực kỳ ít ở Việt Nam nước ta ngày nay. Thông tin bên dưới chúng tôi xin chia sẻ với độc giả kỹ thuật trồng và chăm bón cây bạch thược loại thuốc quý ở nước ta.

Cây bạch thược là cây thuốc quý trong ngành y

1/ Đặc tính nổi bật cây bạch thược

– Cây bạch thược là cây nhỏ sống lâu năm, bộ phận được thu hái để chế biến đa số là rễ của cây. Cây bạch thược có bộ rễ lớn, mập, rễ cái dài tới 8 centimét, đường kính rễ từ 1-3 centimét, vỏ rễ có màu nâu, mặt cắt có màu trắng hoặc màu hồng nhạt.

– Cây có rất nhiều chồi, phát triển thành từng khóm, cây có chiều cao từ 0,5-1m.

– Lá cây bạch thược non giòn, dễ gẫy, đến mùa thu lá sẽ tự vàng và rụng. lá mọc so le nhau, lá kép gồm 3-5 lá chét hình trứng nhọn. Lá có màu xanh nhạt hoặc xanh đẫm phụ thuộc vào từng thời kỳ phát triển của cây và bộ phận lá cây.

Đặc tính lá cây bạch thược

– Hoa cây bạch thược lớn, mọc đơn, có màu trắng, thuộc loại hoa kép. Ở trên mỗi cây bạch thược có thể đem 2-7 bông hoa, mang nét đẹp tinh khôi. Cây không những có khả năng làm thuốc mà còn có khả năng làm cây cảnh bài trí cực kỳ đẹp.

2/ Đặc tính sinh thái của cây bạch thược

– Cây bạch thược ưa sống ở các nơi có thời tiết ôn hòa, ít có sương muối. Nếu trong hoàn cảnh không có lợi như mưa nhiều, đất ẩm nối dài, rễ cây cực kỳ dễ bị ngập úng gây nên bị úng rễ và chết cây.

– Bạch thược là cây ưa ánh sáng, nhiệt độ trong ngày cao, cây không ưa bóng râm. Chính vì thế, khi tiến hành trồng cây hạn chế trồng dưới những cây cao che đi ánh sáng của cây.

3/ Đất trồng phù hợp cây bạch thược

– Cây bạch thược có thể trồng ở trên nhiều loại đất khác nhau, tuy vậy đất trồng phải có thành phần cơ giới nhẹ, đất dễ thoát nước tốt. Để cây có khả năng phát triển khỏe khoắn, thì cây thích hợp nhất trên đất pha cát, có khả năng thoát nước tốt.

– Thường cây bạch thược được người dân trồng trên ruộng bậc thang, đất hơi dốc, trồng về hướng đông nam. Ở trên khu đất trồng bạch thược đừng nên có các cây trồng khác trồng cao che đi ánh sáng mặt trời khiến cho cây bị bóng râm.

4/ Cách nhân giống cây bạch thược

– Cây bạch thược được nhân giống theo 2 biện pháp: nhân giống vô tính bằng rễ, mầm gốc và nhân giống hữu tính bằng hạt.

– Nhân giống hữu tính: là dùng hạt để ươm. Hàng năm sau tết lập xuân người ta hay triển khai thu hái hạt. Sau khi thu hái phơi khô 3-5 ngày thì đem bảo quản đến vụ mùa thì mang đi gieo. Tuy vậy, biện pháp nhân giống bằng hạt này cây lâu cho ra bông và thu hoạch, nên cực kỳ ít người trồng dùng biện pháp này.

– Nhân giống vô tính: Thường thì khi nhân giống cây bạch thược được nhân giống bằng cách hữu tính. Tuy vậy, khi đất trồng chưa có sự chuẩn bị xong và hạt giống chưa có thì người trồng thường dùng biện pháp nhân giống bằng rễ hoặc mầm gốc để trồng gia tăng diện tích cho cây. Khi nhân giống bằng rễ, người trồng thường hay bới gốc cây chọn một vài các rễ lớn có rất nhiều rễ phụ, tiếp đến lấp gốc lại để cho cây tiếp tục phát triển. Sau khi thu được rễ để làm giống thường để rễ héo bớt lại rồi mới mang đi trồng, như vậy rễ không bị gãy do quá trình vận chuyển và trồng.

+ Nhiều nơi có thể nhân giống bằng cách chọn mầm gốc. Khi tiến hành thu hoạch bạch thược rễ cây được thu hái để làm thuốc, thường chọn các cây có rất nhiều mầm gốc, mầm khỏe khoắn, ít sâu hại để nhân giống tiếp.

+ Dựa theo những mắt mầm ở gốc, mà gốc cây có khả năng bổ dọc thành 2-4 phần, phần gốc nào cũng 2-3 mắt gốc lớn. Những mắt này sau nảy chồi, phát triển thành cây, đồng đều nhau.

+ Trồng bạch thược bằng mầm gốc tối ưu nhất là vừa thu hoạch vừa chọn mầm gốc nhân giống và có thể trồng ngay tiếp đến. Tuy vậy, nếu khâu chuẩn bị trồng chưa được ổn định hoàn tất thì cần bảo quản tốt giống.

+ Kỹ thuật bảo quản mầm gốc của cây bạch thược: chọn những nơi râm mát, không để ánh nắng chiếu trực tiếp chiếu vào cây để bảo quản. Đào hố trồng có chiều sâu 60-80 centimét, chiều rộng 0,6-1m, chiều dài luống phụ thuộc vào số lượng giống cây, nếu đào hố sâu quá sẽ làm cây dễ bị nghẹt rễ và bị hỏng mầm. Xếp giống thành từng lớp cao 10-13 centimét, rồi phủ một lớp đất ẩm, dầy 7-10 centimét phủ lên phía trên. Có thể xếp cao 30-40 centimét, lớp đất trên cùng phải trùm kín lớp giống với độ dầy khoảng 15-17 centimét, nếu tiết trời khô hanh, đất khô phải tưới nước vừa phải để dưỡng ẩm cho đất.

5/ Thời vụ để trồng cây bạch thược

– Để cây phát triển sinh trưởng tối ưu nhất, có thể trồng cây bạch thược vào tháng8-9 mỗi năm. Sau khi tiến hành thu hoạch hầu hết các loại cây ngoài ruộng đồng về mới có đất trồng cây bạch thược.

– Trồng sớm cây có thời gian dài phát triển, sang năm cây sẽ phát triển mạnh hơn. Nếu tiến hành trồng muộn vào tháng 10 thì khí hâu bắt đầu chuyển lạnh, sự phát triển phát triển của cây kém, mất thời gian giữ giống, giống lại bị hao hụt, giống nảy mầm lúc trồng dễ gãy.

– Trồng muộn thì thông thường đến sang năm, khi trời ấm cây mới bật mầm, chồi nhưng lại ít rễ, khi gặp khô hạn cây dễ chết.

6/ Kỹ thuật làm đất trồng cây bạch thược

– Cây bạch thược là cây được canh tác lấy rễ cây, chính vì thế sau khi tiến hành trồng 3-4 năm mới có thể thu hoạch. Vậy nên, làm đất trồng cây bạch thược cần phải làm đất kỹ, cày sâu 50-60 centimét, đất trồng phải nhỏ, ruộng phải bằng phẳng.

– Dọn dẹp sạch vệ sinh ruộng đồng, các tàn dư các loại thực vật vụ trước đó, dọn dẹp sạch cỏ dại chung quanh vườn và những đá, gạch có ở phía dưới ruộng để trồng cây.

– Sau khi triển khai làm đất xong nên đánh luống cho cây với chiều rộng 1,7-2,3m; cao 33 centimét ; rãnh sâu 17 centimét ; mặt luống có hình mui thuyền để tiện tưới tiêu và thoát nước phòng ngừa ngập úng cho đất, rễ ít bị sâu hại tấn công, rễ mọc dài, lớn, mập và ít rễ phụ.

7/ Bón phân lót cho cây bạch thược

– Trước khi có thể trồng, cây bạch thược cần bón lót cho cây để có thể cung cấp dinh dưỡng cây phát triển.

– Bón phân lót cho cây với lượng bón cho 3600m² miền bắc như sau: 250-400 kilogam phân bắc, 50 kilogam khô dầu, 5000-8000 kilogam phân rác, trộn đều với đất rồi trồng cây. Khi triển khai làm đất sử dụng phân chuồngbón lót, khi cày bừa trộn đều phân với đất.

8/ Cách trồng cây bạch thược

– Chia gốc mầm thành 2 loại lớn nhỏ khác nhau để trồng riêng mỗi loại, sau này thuận lợi chăm sóc.

– Để cây bạch thược phát triển tối ưu nhất thì vừa thu hoạc rễ, vừa chọn gốc mầm để chọn cây giống trồng ngay, sẽ đỡ công bảo quản giống và tỉ lệ sống của cây cao hơn.

– Khi tiến hành trồng cây dựa trên khoảng cách ấn định, đào hố rộng khoảng 20-30 centimét, sâu 10-13 centimét, mỗi hố bón 250g tro trộn đều với đất. Trong từng hố trồng một miếng mầm gốc, nếu là mầm lớn, nếu mầm nhỏ thì đặt mỗi hố 2 miếng mầm.

– Khi đặt miếng giống vào hố thì đặt mầm hướng lên phía trên, sau khi đặt xong thì lấp một lớp đất lên phía trên 5-6 centimét. Sau khi tiến hành trồng xong nên tưới nước phân lợn đặc tưới cho mầm, mỗi hố tưới 0,5g (hạn chế tưới phân bắc hoặc nước điện giải cho cây).

– Tưới nước phân xong đợi nước ngấm hết vào trong đất thì gạt đất vào hố đến khi đất trong hố bằng với mặt luống. Có nơi tưới nước phân vào hố xong thì mới trồng mầm gốc xuống, như thế sẽ đỡ tốn công hơn và nhanh hơn. Tuy vậy, đối với đất ướt thì khi trồng cực kỳ dễ bị chặt rễ, làm cây không phát triển được.

9/ Cách chăm sóc cây bạch thược

9/1/ Dọn cỏ dại trên ruộng

– Cây bạch thược là cây thuốc, chính vì thế cây cực kỳ sợ cỏ dại mọc xen canh với cây, gây giảm bớt dưỡng chất của cây.

– Khởi đầu từ năm thứ 2 khi tiến hành trồng cây bạch thược, khoảng đất trống còn nhiều nên cỏ dại sẽ mọc lên, ngay lúc này nên làm cỏ ngay và tiếp đến mỗi tháng làm cỏ lại 1 lần hoặc thấy ruộng có cỏ mọc lại thì hãy làm cỏ cho cây.

– Khi làm cỏ đừng nên ủi sâu, gây ảnh hưởng nhiều đến bố rễ của cây, chỉ nên xới xáo sỏ phía trên bề mặt đất sâu khoảng 3-7 centimét.

– Từ sau năm thứ 3-4 trở đi bộ tán lá đã bao phủ gần hết khoảng cách tán lá của cây, nên cỏ ít hơn nhiều, chỉ cần 1 năm làm cỏ 2 lần vào tháng 3 khi cây đâm chồi mới và tháng 9 khi lá cây đã úa vàng.

– Lần làm cỏ vào mùa thu nên phối hợp với cắt tỉa bớt các lá già, lá vàng trên cây, tuy vậy cũng cần phải giữ lại các lá non trên cành để cây phát triển và phải bảo đảm các lá non không bị gãy, rụng. Nếu các lá non trên cành bị gãy rụng sẽ làm cây khó mọc lại các lá non khác, như thế sẽ gây ảnh hưởng nhiều đến sự phát triển của cây.

9/2/ Bón phân cho cây bạch thược

– Cây bạch thược cần cực kỳ nhiều dưỡng chất để có thể cung cấp và nuôi dưỡng cây phát triển sinh trưởng. Hằng năm bón phân thúc cho bạch thược được chia thành 3 đợt là vào mùa xuân, mùa hè và màu thu. Phân được bón đa số là phân bắc và phân rác ủ hoai mục.

– Bón phân vào mùa xuân và mùa hè thường bón với lượng 1000 kilogam phân bắc và đến tháng 10 bón thêm 3000 kilogam phân chuồng, đến tháng 12 tưới thêm cho cây 125 kilogam nước giải pha loãng cho mỗi loại mẫu, như thế năng suất sẽ tăng rõ ràng.

– Hàng năm, cây bạch thược cần cung ứng một lượng đạm lớn, chính vì thế khi vào mùa xuân và mùa hè cây cần bón đạm là chính, còn các lần sau nên bón bổ sung thêm phân lân cho cây.

9/3/ Tưới tiêu nước cho cây bạch thược

– Bạch thược là loại cây dược liệu lấy rễ, chính vì thế cây không cần nhiều nước. Ngược lại cây cực kỳ ưa sự khô hạn, đất luôn khô ráo, tơi xốp, khi hạn hán rất nghiêm trọng thì mới nên tưới nước và tưới nước ở mức độ vừa phải, đủ ẩm đất.

– Vào mùa mưa cần tạo rãnh thoát nước nhanh, tránh để nước đọng lại trong ruộng gây ảnh hưởng nhiều đến cây. Tránh để đọng nước trong ruộng và luống quá 1 ngày sẽ làm bộ rễ bị ngập úng.

9/4/ Sữa rễ, tỉa chồi, cắt hoa

– Trồng bạch thược thường không sữa rễ, ảnh hưởng nhiều đến sự phát triển của cây và bộ rễ cây. Vào các năm cuối, những chồi cây mọc rất nhiều người trồng thường tỉa bớt các cành khẳng khiu để giữ bộ tán được thoáng đãng, mỗi bụi chỉ giữ lại 8-10 thân trên cây.

– Theo kinh nghiệm lâu năm của rất nhiều người trồng bạch thược, vào tết thanh minh thường cây thông thường có hoa, tiêu hao cực kỳ nhiều dưỡng chất của cây, chính vì thế cần cắt tỉa hoa ngay vào thời gian này. Đây chính là một giải pháp nâng cao năng suất của cây, tuy vậy ở một vài nơi lại không cắt hoa vì sợ ảnh hưởng nhiều đến chất lượng sản lượng.

9/5/ Trồng xen canh

– Ruộng đất trồng bạch thược trong 2 năm đầu khoảng đất trống còn nhiều, chính vì thế cần trồng xen canh các giống cây rau màu ngắn ngày hoặc cây công nghiệp ngắn ngày góp phần làm giảm bớt sự cạnh tranh dinh dưỡng của cỏ dai đối với các loại cây. Tuy vậy, cần bón bổ sung phân cho cây để ngăn ngừa sự cạnh tranh giữa cây trồng xen và bạch thược.

10/ Thu hoạch và chế biến

– Bạch thược được canh tác vào năm thứ 3-4 là có thể có thể thu hoạch, rất nhiều người trồng lại để năm sau thứ 4 mới có thể thu hoạch, ngay lúc này cây sẽ đạt năng suất cao hơn. Có thể tiến hành thu hoạch bạch thược vào năm thứ 5 nhưng chất lượng của cây sẽ bị hạ đi cực kỳ nhiều.

– Thời vụ thu hoạch, phụ thuộc vào sự phát triển của cây và điều kiện khí hậu từng vùng mà quyết định thu hoạch. Tuy vậy, khi tiến hành thu hoạch nên chọn khí hậu nắng ráo để có thể phơi được rễ cây để làm thuốc.

– Thu hoạch muộn nhất là hết mùa thu, bởi để thu hoạch vào mùa đông sẽ bị mất chất tinh bột trong rễ cây, khiến rễ thu hoạch bị xốp và hạ trọng lượng.

Thu hoạch và điều chế bạch thược thành thuốc

– Sau khi tiến hành thu hoạch về cần chế biến ngay, nếu như không chế biến kịp lúc sẽ gây ảnh hưởng không tốt đến chất lượng sau này của thuốc. Thường thì chế biến theo 3 bước: luộc, cạo vỏ và phơi khô.