Chia sẻ cách chuẩn bị vườn ươm cây sầu riêng và cây măng cụt đạt tỷ lệ cao

1/ Những biện pháp nhân giống cây sầu riêng và cây măng cụt

1/1/ Biện pháp nhân giống hữu tính

Biện pháp nhân giống hữu tính là biện pháp nhân giống bằng hạt.

* Điểm mạnh

– Kỹ thuật giản đơn, dễ làm;

– Kinh phí lao động thấp, vậy nên giá cả cây giống thấp;

– Hệ số nhân giống cao;

– Tuổi thọ của cây trồng bằng hạt thông thường cao;

– Cây trồng bằng hạt thông thường có thể thích nghi rộng với điều kiện ngoại cảnh.

* Điểm yếu

– Cây con trồng từ hạt thông thường khó giữ được các đặc điểm của cây mẹ;

– Cây con trồng từ hạt thông thường ra bông kết quả muộn;

– Cây con trồng từ hạt thông thường có thân tán cao, gặp khó khăn trong việc chăm sóc cũng như thu hái sản phẩm.

* Nhân giống bằng hạt chỉ được dùng trong một vài trường hợp

– Gieo hạt lấy cây làm gốc ghép;

– Sử dụng trong công tác lai tạo lựa chọn giống;

– Thỉnh thoảng cũng được dùng trong sản xuất.

* Các điểm lưu ý khi nhân giống bằng hạt

– Phải nắm được những đặc điểm, sinh lý của hạt

– Phải bảo đảm những điều kiện ngoại cảnh cho hạt nẩy mầm tốt: nhiệt độ, không quá thấp hoặc quá cao, ẩm độ đất bảo đảm 70 – 80% ẩm độ bão hoà và đất gieo hạt phải tơi xốp, thoáng khí.

– Phải tuân theo nghiêm ngặt những bước lựa chọn: chọn cây giống có thể sinh trưởng khoẻ, cho năng suất cao và chất lượng tốt; chọn các cây mang đầy đủ những đặc tính của giống muốn nhân; chọn các quả thường có hình dáng đặc thù của giống.

* Những biện pháp gieo hạt làm cây con

– Gieo ươm hạt trên luống đất

+ Hạt được gieo thành hàng hoặc theo hốc trên luống đất với khoảng cách phụ thuộc vào kỹ thuật lấy cây ra ngôi hoặc gieo trực tiếp để lấy cây con.

+ Độ sâu lấp hạt từ 2 – 3 centimét tuỳ thuộc vào hạt giốngcây ăn trái đem gieo (hạt sầu riêng gieo sâu, hạt măng cụt gieo cạn).

+ Những khâu chăm sóc phải được làm liên tục như: Tưới nước, nhổ cỏ, xới xáo, phá váng, bón phân, theo dõi, phát hiện và ngăn ngừa, diệt trừ bệnh kịp lúc.

Gieo ươm hạt trên luống

– Gieo ươm hạt trong bầu

+ Được dùng cho cả biện pháp nhân giống bằng hạt và gieo ươm cây gốc ghép cho nhân giống bằng cách ghép.

+ Hạt giống được gieo trực tiếp vào trong túi bầu tiêu chuẩn hoặc gieo vào trong túi bầu nhỏ, rồi triển khai ra ngôi sau. Hạt giống thường hay được xử lý bằng thuốc hóa học để diệt mầm bệnh và ủ cho nứt nanh mới tiến hành xử lý gieo.

+ Những khâu cách chăm sóc được triển khai tương đương như biện pháp gieo ươm hạt trên luống đất.

+ Trong các điều kiện cho phép, nên gieo hạt sầu riêng, măng cụt trong bầu để gia tăng tỷ lệ sống của cây giống.

Gieo hạt trong bầu

1/2/ Biện pháp nhân giống vô tính

– Biện pháp nhân giống vô tínhsầu riêng, măng cụt là biện pháp mà thông qua những kỹ thuật làm khác nhau sinh ra các cây hoàn chỉnh từ các phần tách biệt ở cơ quan sinh dưỡng của cây mẹ.

* Biện pháp chiết cành

Nền tảng khoa học của biện pháp là sau khi ta triển khai khoanh vỏ, dưới tác động của những chất nội sinh trong tế bào như auxin, cytokinin khi gặp các điều kiện nhiệt độ, ẩm độ phù hợp thì dễ được tạo thành và chọc thủng biểu bì đâm ra ngoài.

– Điểm mạnh

+ Cây con giữ nguyên được đặc điểm di truyền của cây mẹ;

+ Cây sớm ra bông kết quả, cắt ngắn được thời gian kiến thiết cơ bản;

+ Thời gian nhân giống nhanh;

+ Cây trồng bằng cành chiết thường thấp;

+ Phân cành hài hòa, thuận lợi cho chăm sóc và thu hoạch.

– Điểm yếu

+ Hệ số nhân giống không cao;

+ Chiết nhiều cành trên cây sẽ gây ảnh hưởng nhiều đến sinh trưởng của cây mẹ;

+ Chiết cành cho tỷ lệ ra rễ thấp.

+ Chọn cành có đường kính 1,5 – 2 centimét, độ dài khoảng 80 centimét, vị trí cành nằm ngoài tán.

+ Khoanh đoạn vỏ dài 3 – 4 centimét.

+ Tách lớp vỏ phía bên ngoài

+ Cạo sạch đến phần gỗ phía bên trong, rồi để khô khoảng 2 – 3 ngày

+ Bôi hợp chất ra rễ lên bên trên vết cắt.

+ Sử dụng xơ dừa, rễ lục bình (đã được tiến hành xử lý ) để bó bầu, bó kín lại bằng bịt nilon

+ Cành chiết đã ra rễ sau khi bó bầu 25 ngày

a. Khoanh và bóc vỏ – b. Bôi hợp chất ra rễ và bó bầu – c. Kiểm tra sự ra rễ của bầu chiết

* Biện pháp ghép

Nền tảng khoa học của biện pháp là khi ghép, bằng các biện pháp ổn định khiến cho tượng tầng của gốc ghép và thân ghép tiếp xúc cùng nhau, nhờ sự hoạt động và khả năng tái sinh của tượng tầng khiến cho mắt ghép và gốc ghép gắn liền cùng nhau.

– Điểm mạnh

+ Cây ghép phát triển sinh trưởng tốt nhờ sự phát triển, hoạt động tốt của bộ rễ gốc ghép và khả năng thích ứng với điều kiện thời tiết, đất đai của cây gốc ghép;

+ Cây ghép giữ được những đặc điểm của giống muốn nhân;

+ Hệ số nhân giống cao, trong khoảng thời gian ngắn có thể sản xuất được đông đảo cây con phục vụ đòi hỏi của sản xuất;

+ Giống làm gốc ghép sớm cho ra bông kết quả vì mắt ghép chỉ tiếp tục thời kỳ phát dục của cây mẹ;

+ Đẩy mạnh khả năng chịu đựng của cây với điều kiện bất thuận như: chịu hạn, chịu úng, chịu rét và sâu hại ;

+ Thông qua gốc ghép có thể điều tiết được sự phát triển của cây ghép;

+ Có thể hồi phục sinh trưởng của cây, duy trì giống quý thông qua những biện pháp ghép như: ghép nối cầu hay ghép tiếp rễ.

– Đòi hỏi của giống gốc ghép

+ Giống làm gốc ghép phải sinh trưởng khoẻ có thể thích nghi rộng với điều kiện địa phương;

+ Giống làm gốc ghép phải có thể tiếp hợp tốt với thân cành ghép;

+ Giống làm gốc ghép phải có thể chịu đựng sâu hại và có thể chịu đựng với điều kiện ngoại cảnh bất thuận;

+ Giống làm gốc ghép phải sinh trưởng nhanh, dễ gây giống, ít mọc mầm phụ gốc cây giống.

– Các đòi hỏi kỹ thuật để gia tăng tỷ lệ ghép sống và tỷ lệ cây đạt tiêu chuẩn xuất vườn

+ Chăm bón cây con trước khi ghép: Sau khi ra ngôi cần ứng dụng đầy đủ những quy trình khác của cách chăm sóc để cây gốc ghép sớm đạt chuẩn ghép. Trước khi ghép 1 – 2 tuần cần triển khai vệ sinh vườn cây gốc ghép và gia đẩy mạnh chăm bón để cây có rất nhiều nhựa, tượng tầng hoạt động tốt.

+ Chọn cành, mắt ghép tốt: Cành ghép được lấy từ vườn chuyên lấy cành ghép hoặc trên vườn sản xuất với các cây mang đầy đủ những đặc điểm của giống muốn nhân. Cành ghép được chọn ở giữa tầng tán, không có những đối tượng sâu hại nguy hiểm gây bệnh. Tuổi cành ghép chọn thích hợp tuỳ thuộc vào thời vụ ghép khác nhau. Trong hoàn cảnh cần vận chuyển đi xa, cần bảo quản trong hoàn cảnh đủ ẩm, tránh nhiệt độ cao.

+ Chọn thời vụ ghép tốt: Trong điều kiện thời tiết bắc bộ nước ta, chủ yếu các giống cây ăn trái được tập trung ghép vào vụ xuân và vụ thu.

+ Thao tác cách ghép: Đây chính là khâu kỹ thuật có tính chất quyết định, dựa vào sự thành thạo của người ghép. Những thao tác ghép cần phải được triển khai nhanh và chuẩn xác.

+ Chăm bón cây con sau khi ghép: Toàn bộ những khâu kỹ thuật từ mở dây sau ghép, xử lý ngọn gốc ghép, tỉa mầm dại, tưới nước làm cỏ, bón phân, tạo hình cây ghép cho đến công tác ngăn ngừa, diệt trừ sâu hại gây bệnh cần phải được tuân theo 1 cách nghiêm ngặt, đúng cách.

* Những biện pháp ghép

– Tuỳ thuộc vào các mục đích ứng dụng, từng đối tượng cây ăn trái mà có thể dùng những biện pháp khác nhau. Một vài biện pháp ghép đa phần đang được ứng dụng để nhân giống cây ăn trái được chia làm hai nhóm là ghép mắt và ghép cành.

* Những biện pháp ghép mắt:

– Biện pháp ghép mắt cửa sổ

+ Biện pháp ghép mắt cửa sổ thường hay được vận dụng với những chủng loại cây ăn trái dễ bóc vỏ, thường có thân cành dễ lấy mắt, mắt ghép lớn.

+ Trên gốc ghép, cách mặt đất 25 – 30 centimét, chọn vị trí không có nhánh hoặc mầm ngủ, triển khai mở vết ghép có dạng cửa sổ và bóc bỏ phần vỏ.

+ Trên cành ghép, chọn vị trí có mầm ngủ, cắt một phần khoanh vỏ chứa mầm ngủ với kích cỡ tương đương hoặc nhỏ hơn vết mở phía trên gốc ghép.

+ Đặt mắt ghép vào gốc ghép và sử dụng dây nilon cuốn lại, chú ý cuốn kín dây từ dưới lên phía trên một lượt để giúp tránh nước mưa thấm vào và cố định dây ghép.

+ Sau ghép 15 – 20 ngày tuỳ thuộc vào chủng loại cây ăn trái, triển khai cởi dây ghép. Nếu mắt ghép còn xanh thì sau 2 – 3 ngày tiến hành xử lý cắt ngọn gốc ghép, ứng dụng những giải pháp cách chăm sóc cây giống sau khi ghép.

a. Cắt vỏ trên gốc ghép – b. Mắt ghép – c. Mắt ghép được đặt vào gốc ghép – d. Quấn chặt lại bằng dây nilon (chừa đỉnh sinh trưởng của mắt ghép)

– Biện pháp ghép mắt nhỏ có gỗ

+ Biện pháp ghép mắt nhỏ có gỗ được ứng dụng để nhân giống hồng, những cây ăn trái có múi và một vài chủng loại cây ăn trái khác.

+ Trên gốc ghép, ở độ cao cách mặt đất 25 – 30 centimét, chọn vị trí không có nhánh hoặc mầm ngủ, triển khai mở gốc ghép có dạng hình lưỡi của gốc ghép

+ Trên cành ghép, chọn vị trí có mầm ngủ, cắt lấy mắt ghép dạng hình lưỡi có một phần gỗ tương đương như trên gốc ghép

+ Đặt mắt ghép vào gốc ghép và sử dụng dây nilon cuốn lại, chú ý cuốn kín dây từ dưới lên phía trên một lượt để giúp tránh nước mưa thấm vào và cố định dây ghép. Trường hợp mắt ghép nhỏ hơn so sánh với vết mở phía trên gốc ghép thì đặt mắt ghép lệch về một bên để có tối thiểu một phía tượng tầng được trùng khớp.

+ Sau ghép 20 – 25 ngày tuỳ thuộc vào chủng loại cây ăn trái, triển khai cởi dây ghép. Nếu mắt ghép còn xanh thì sau 2 – 3 ngày tiến hành xử lý cắt ngọn gốc ghép, ứng dụng những giải pháp cách chăm sóc cây giống sau khi ghép.

a. Mở gốc ghép – b. Cắt mắt ghép – c. Đặt mắt ghép vào gốc ghép và cuốn kín dây

– Biện pháp ghép áp

+ Được ứng dụng đa phần để nhân giống trồng với số lượng nhỏ hoặc vận dụng với các cây ăn trái khó nhân giống bằng những biện pháp khác.

+ Trên cành ghép và gốc ghép, mở vết cắt có kích cỡ tương đương nhau, dài từ 8 – 10 centimét, áp hai vết cắt vào nhau và cuốn kín lại bằng dây nilon, sử dụng dây buộc cố định của gốc ghép trên thân cây chọn cành ghép

+ Sau ghép khoảng 1,5 – 2 tháng, triển khai cởi dây ghép và cắt ngọn của gốc ghép. Tiếp đến khoảng 7 – 10 ngày, cắt tiếp phần gốc của cành ghép và tạo được cây con hoàn chỉnh.

Ghép áp sầu riêng, măng cụt (a. Cành ghép – b. Gốc Ghép – c. Cố dịnh cành ghép trên gốc ghép)

– Biện pháp ghép cành bên

+ Biện pháp ghép cành bên được dùng trong trường hợp cây gốc ghép khó bóc vỏ để dùng những biện pháp ghép khác hoặc ghép trong thời điểm mùa khô.

+ Trên gốc ghép, ở độ cao cách mặt đất 25 – 30 centimét, mở vết cắt tương đương như ghép mắt nhỏ có gỗ nhưng có kích cỡ từ 2 – 3 centimét.

+ Trên cành ghép, tạo vết cắt dài, có kích cỡ tương đương như vết mở phía trên gốc ghép, lưu lại 2 – 3 mầm ngủ. Cài cành ghép vào vết mở của gốc ghép, sử dụng dây nilon cuốn kín lại.

+ Cuốn dây nilon từ dưới lên phía trên và cố định dây cuốn lần thứ nhất khi cuốn kín vết cắt, tiếp đến tiếp tục cuốn dây một lượt lên phía trên và cố định dây ghép.

+ Sau ghép 20 – 25 ngày, triển khai cởi dây ghép đến vị trí cố định dây lần 1 và sau 1 – 2 ngày thì cắt ngọn gốc ghép. Khi cây có 1 – 2 đợt lộc ổn định thì cắt tiếp phần còn lại của dây ghép.

Ghép cành bên (a. Đưa cành ghép vào gốc ghép – b. Cuốn dây nilong kín vết cắt)

– Biện pháp ghép đoạn cành

+ Biện pháp ghép đoạn cành được dùng để nhân giống đa số những đối tượng cây ăn trái thân gỗ.

+ Trên gốc ghép, ở độ cao cách mặt đất 25 – 30 centimét, tiến hành xử lý cắt ngọn gốc ghép (có lưu lại một số lá gốc). Chọn cành ghép có đường kính tương đương với đường kính gốc ghép, cắt một lát cắt tạo vết cắt dài 2 – 2,5 centimét, có 2 – 3 mầm ngủ.

+ Chẻ một vết trên gốc ghép có chiều rộng và sâu tương đương với kích cỡ của vết cắt trên cành ghép.

+ Cài cành ghép vào gốc ghép sao cho ít nhất có một phía tượng tầng được trùng khớp và sử dụng dây nilon mỏng cuốn lại.

+ Trước tiên cuốn nhiều vòng dây để cố định cành ghép vào gốc ghép, tiếp đến trải rộng dây nilon và cuốn kín một lượt chung quanh cành ghép, đưa dây nilon trở lại cố định dây tại gốc ghép. Sau ghép 15 – 20 ngày, mầm ghép bắt đầu mọc xuyên qua dây cuốn, triển khai những giải pháp chăm bón cây con sau khi ghép.

  Ghép đoạn cành (a. Cách 1 – b. Cách 2)

– Biện pháp ghép nêm

+ Biện pháp ghép nêm được dùng cả nhân giống trong vườn ươm và ghép cải tạo vườn cây ăn trái.

+ Trên gốc ghép, cắt bỏ tất cả thân tán ở vị trí thích hợp, chọn cành ghép và cắt cả hai phía hình thành hình chiếc nêm.

+ Chẻ đôi gốc ghép và cài cành ghép sao cho phần tượng tầng phía ngoài của gốc ghép và cành ghép được trùng khớp cùng nhau

+ Sử dụng dây nilong cuốn chặt cố định cành ghép với gốc ghép và cuốn kín cành ghép để chống thoát hơi nước.

+ Sau khi cành ghép bật lộc, có 1 – 2 đợt lộc ổn định sinh trưởng thì tiến hành xử lý cắt bỏ dây ghép. Tiếp đến ứng dụng những giải pháp chăm bón cây sau ghép như những biện pháp ghép khác.

Ghép nêm

– Biện pháp ghép sửa chữa thân và sửa chữa rễ

+ Những biện pháp ghép này được dùng khi cần nối phần vỏ bị thương tổn của cây hoặc cải tạo bộ rễ cây đã bị gây bệnh.

+ Đối với biện pháp ghép sửa chữa thân, dùng những đoạn cành của cùng giống cây ăn trái ghép nối lại phần vỏ qua vị trí bị thương tổn.

+ Trên cành ghép, cắt tạo vết cắt tương đương như mở vết cắt của biện pháp ghép cành bên nhưng dài từ 3 – 5 centimét ở cả hai đầu của đoạn cành.

+ Trên thân cây, bóc vỏ mở vết ghép có kích cỡ tương đương với vết cắt của cành ghép. Cài cành ghép vào thân cây và cuốn kín lại bằng dây nilon. Khi vết ghép gắn liền, triển khai cởi dây ghép.

+ Đối với biện pháp ghép sửa chữa rễ, triển khai trồng những cây gốc ghép chung quanh gốc cây cần ghép sửa chữa, cắt ngọn gốc ghép tạo vết cắt tương đương như đoạn cành của biện pháp ghép sửa chữa thân, bóc vỏ mở vết ghép có kích cỡ tương đương với vết cắt của cành ghép.

+ Cài vết cắt của gốc ghép vào thân cây và cuốn kín vết ghép bằng dây nilon khi vết ghép gắn liền, triển khai cởi dây ghép.

2/ Chọn biện pháp nhân cây con

– Có rất nhiều biện pháp nhân giống sầu riêng, măng cụt như: Gieo hạt, chiết cành và ghép cành. Trong số đó, biện pháp ghép cành được dùng phổ biến nhất ngày nay.

3/ Dọn dẹp vệ sinh vườn

3/1/ Dọn dẹp cỏ dại và tàn dư các loại thực vật

– Dọn dẹp cỏ dại và tàn dư các loại thực vật tạo cơ hội cho cây trồng phát triển và sinh trưởng thuận lợi, loại bỏ, diệt trừ những mầm mống dịch hại có trong ở đất, ở trên tàn tích cây trồng và trên cỏ dại.

– Trong những vườn cây vào mùa đông, khi cây ngừng sinh trưởng, việc tỉa cành, tạo tán sẽ có công dụng rất rộng lớn để diệt trừ mầm mống đa số loài sâu hại gây bệnh trên cây. Việc vun, quét vôi gốc cây, dọn dẹp lá rụng đối với các loại cây lâu năm có công dụng phá bỏ các nơi ẩn nấp và lưu giữ đa số loài sâu hại.

a. Dọn dẹp cỏ dại – b. Dọn dẹp tàn dư các loại thực vật

3/2/ Xử lý cỏ dại và tàn dư các loại thực vật

– Cỏ dại và tàn dư các loại thực vật sau khi thu gom được triển khai ủ thành mùn. Đây chính là nguyên vật liệu hữu cơ phân hủy chưa hoàn toàn, dễ bể vụn, màu nâu đen và có mùi đất. Mùn ủ được hình thành bởi quá trình sinh học do các sinh vật trong đất phân hủy mô thực vật.

– Khi sự phân hủy kết thúc, mùn ủ trở nên nguyên vật liệu dạng bột, màu nâu đen. Các quá trình xẩy ra trong đống mùn ủ giống như sự phân hủy nguyên vật liệu hữu cơ trong đất, tuy vậy, sự phân hủy xẩy ra trong đống mùn ủ nhanh hơn nhiều do môi trường thích hợp nhất cho vi khuẩn hoạt động.

– Những đống ủ phát triển tốt bằng phương pháp được tạo ra nhiều lớp vì cách tạo lớp là cách tối ưu để có thể bảo đảm nguyên vật liệu cho vào hài hòa tỷ lệ

– Tuy vậy, sự phân hủy sẽ nhanh nhất nếu những lớp cũ được đảo trộn trước khi tiến hành tạo lớp mới. Nên tưới nước làm ướt từng lớp nguyên vật liệu khô hơn là làm ướt toàn đống nguyên vật liệu sau khi tạo.

Gom đống cỏ dại và tàn dư các loại thực vật

– Tất cả đống ủ nên được làm ướt đều. Đừng nên tạo đống ủ theo cách này nếu nguồn nguyên vật liệu hạn chế hoặc nếu sự tích lũy nguyên vật liệu chậm, nên dự trữ cho đến lúc đủ một lớp thì nên cho vào.

* Chẩn đoán các vấn đề của đống ủ:

– Đống ủ tạo ra mùi khó chịu: Đống ủ có thể quá ướt, quá nén chặt hoặc cả hai. Đào đống ủ tơi ra để luân chuyển tốt hơn. Nếu quá ướt thì vừa đảo vừa thêm nguyên vật liệu khô vào. Mùi hôi cũng có thể là biểu hiện của sản phẩm động vật trong đống mùn ủ.

– Dường như không có sự phân hủy xẩy ra trong đống ủ: Đống ủ quá khô. Nên làm ẩm nguyên vật liệu khi đảo.

– Đống ủ đủ ẩm và ấm ở trung tâm nhưng không đủ nóng để phân hủy hoàn toàn: Nếu đống ủ quá nhỏ, nên thu thập thêm nguyên vật liệu và bổ sung vào thành đống lớn. Trộn nguyên vật liệu cũ mới phân hủy chút ít vào đống mới. Nếu đống lớn đã lớn mà vẫn không có biểu hiện phân hủy thì hãy bổ sung thêm đạm.

– Đống ủ ẩm, mùi thoải mái, có sự phân hủy một phần, nhưng vẫn không đủ nóng: Phân hủy không tốt do thiếu đạm. Trộn nguyên vật liệu giầu đạm như cỏ cắt, phân chuồng hoặc phân bón giầu đạm vào đống ủ.

– Mùn ủ cực kỳ phù hợp để làm đất trồng cây trong chậu hoặc ươm hạt. Các nghiên cứu gần đây cho biết, vi sinh vật phát hiện thấy trong mùn ủ đã hoai mục hoàn toàn có thể ngăn ngừa các bệnh làm cho chết cây do ngập nước, chúng có công dụng tương đương như khi sử dụng thuốc diệt trừ nấm. Nếu dùng mùn ủ để làm tốt đất thì hãy bón hàng năm. Nếu sử dụng phủ gốc, mùn ủ không cần phân hủy hoàn toàn. Nếu dùng mùn ủ rải phía trên mặt luống rau và hoa thì hạn chế bón dầy hơn 0,6 centimét. Để đạt được việc này, nên sàng mùn ủ để chỉ dùng phần mịn thôi.

4/ Xây dựng vườn ươm

– Vườn ươm là một bộ phận không thể không có được của ngành trồng cây ăn trái. Muốn có các vườn ươm cây ăn trái sinh trưởng khoẻ mạnh, năng suất, sản lượng cao, chất lượng tốt, tính chịu đựng cao phải có giống tốt và các cây con tốt.

* Chọn địa điểm hình thành vườn ươm

– Điều kiện thời tiết

+ Vườn ươm phải đặt ở nơi có điều kiện thời tiết thích hợp với đòi hỏi sinh thái của những chủng loại cây ăn trái cần nhân giống, tránh được những nhân tố thời tiết bất thuận như: giá rét, sương muối hoặc nhiệt độ quá cao.

– Điều kiện đất đai

+ Khu đất thiết kế vườn ươm phải bằng phẳng, có độ dốc nhỏ hơn 5^o và tiêu thoát nước tốt. Đối với những chủng loại cây ăn trái được gieo trồng trực tiếp trên nền đất, đòi hỏi đất làm vườn ươm phải có cấu tạo tốt, tầng trồng trọt dày, màu mỡ, có thể giữ nước và thoát nước tốt.

+ Nguồn nước tưới: Có nguồn cung ứng đủ nước tưới toàn bộ những tháng trong năm, đảm bảo đòi hỏi về chất lượng. Bên cạnh đó, vườn ươm phải đặt ở nơi có vị trí thuận lợi về giao thông, gần thị trường đòi hỏi cây con.

* Một số loại vườn ươm

– Tuỳ theo nhiệm vụ và thời gian dùng, có thể chia thành 2 loại vườn ươm:

+ Vườn ươm cố định: Loại vườn ươm có thời gian dùng lâu dài, thực thi cả 2 nhiệm vụ cơ bản của vườn ươm là lựa chọn, bồi dưỡng giống tốt và nhân nhanh, cung ứng đủ số lượng và chất lượng cây con cho sản xuất.

+ Vườn ươm tạm thời: Loại vườn ươm này chỉ tồn tại trong một thời gian ngắn sau khi đã hoàn tất nhiệm vụ cung ứng giống cho sản xuất.

* Quy hoạch và xây dựng vườn ươm cố định

– Khu cây con: Được chia làm hai khu vườn nhỏ.

+ Vườn cây con cung ứng nguyên vật liệu ghép: Là vườn trồng những giống cây ăn trái để có thể cung cấp nguyên vật liệu nhân giống cho vườn ươm như cành chiết, cành giâm và mắt ghép; vườn cây con được thiết kế với khoảng cách trồng 3 – 5 x 3 – 5m và quy mô diện tích được tính toán căn cứ vào số lượng cây con vườn ươm cần sản xuất.

+ Vườn cây con cung ứng nguyên vật liệu làm gốc ghép: Là vườn trồng những giống cây ăn trái cung ứng hạt hoặc cành giâm làm gốc ghép; vườn cây con cung ứng nguyên vật liệu làm gốc ghép được thiết kế trồng với khoảng cách tương đương như vườn trồng sản xuất của từng chủng loại cây ăn trái tương ứng.

* Khu nhân giống: Tuỳ theo quy mô, nhiệm vụ và khả năng dùng những biện pháp nhân giống của cơ sở, có thể chia khu nhân giống thành 5 khu nhỏ.

– Khu giâm cành: Nhà giâm được xây dựng phải có hệ thống mái che mưa, điều chỉnh cường độ ánh sáng, có hệ thống lưới hoặc tường bao chung quanh, chủ động về nguồn nước tưới và có những thiết bị tưới ở dạng phun sương; trong nhà giâm được chia làm những luống, có hệ thống đường đi lại và có hệ thống tiêu thoát nước.

– Khu giâm lại cành chiết: Khu giâm lại cành chiết cần có hệ thống mái che, vách che bằng những nguyên vật liệu thích hợp, có thể điều chỉnh cường độ chiếu sáng thích hợp với từng giai đoạn của cây con ; đất cần có cấu tạo tốt, có thể tiêu thoát nước tốt.

– Khu gieo ươm cây gốc ghép: Khu gieo cây ươm cây gốc ghép cần phải được thiết kế có mái; đất để gieo cây ươm cây gốc ghép phải có thành phần cơ giới nhẹ, tơi xốp. Khu gieo ươm cây gốc ghép cần phải được thiết kế có mái che bằng những nguyên vật liệu phù hợp, thời gian và mức độ che sáng dựa vào chủng loại cây ăn trái cần nhân giống.

– Khu ra ngôi và nhân giống: Cây gốc ghép được đưa ra ngôi ghép và chăm sóc đến khi đạt chuẩn xuất vườn. Những chủng loại cây ăn trái được nhân giống bằng gieo hạt cũng được gieo ươm hoặc ra ngôi chăm sóc tại khu này. Cây con được canh tác trong túi bầu polyethylen hoặc những nguyên vật liệu làm bầu phù hợp khác. Đối với những cây ăn trái có đặc điểm rụng lá mùa đông, cây con có thể được ra ngôi trực tiếp trên những luống đất.

– Khu đảo và huấn luyện cây giống trước khi xuất vườn: Là khu sử dụng để phân loại và ứng dụng những giải pháp chăm sóc ít nhất nhằm huấn luyện cây con thích ứng dần với điều kiện đưa ra trồng sản xuất.

* Quy hoạch và xây dựng vườn ươm tạm thời

– Đối với vườn ươm nhân giống cây ăn trái tạm thời chỉ quy hoạch xây dựng khu nhân giống. Tuỳ thuộc vào quy mô sản xuất của cơ sở, khả năng ứng dụng những giải pháp nhân giống mà khu nhân giống được chia làm những khu tương đương như vườn ươm cây cố định hoặc chỉ bao gồm những khu:

+ Khu gieo ươm cây gốc ghép

+ Khu ra ngôi và nhân giống

+ Khu đảo cây và huấn luyện cây giống trước khi xuất vườn

– Tất cả nguyên vật liệu ghép, hạt gốc ghép hoặc nguyên vật liệu khác làm gốc ghép được cung ứng từ cơ sở sản xuất cây giống của những vườn ươm cố định.

* Thiết kế hệ thống tưới

–  Xác định lần tưới nhu cầu nước/lần tưới và khả năng cung ứng nước

– Phụ thuộc loại cây trồng mà xác định lần tưới và nhu cầu nước cho mỗi lần tưới. Số lần tưới dựa vào đặc điểm của loài cây trồng và khả năng giữa ẩm của đất. Trồng trên đất sét, số lần tưới/tháng sẽ ít hơn trồng trên đất cát do đất sét có thể giữ nước tốt hơn đất cát.

* Những biện pháp tưới

– Ngày nay, ở nước ta thường dùng những biện pháp tưới như sau:

+ Tưới thủ công

+ Tưới bằng dây mềm

+ Tưới theo rãnh

+ Tưới phun mưa

+ Tưới từng giọt

+ Tưới ngầm

* Tưới bằng thùng: Sử dụng thùng tưới để gánh nước tưới cho cây.

Tưới thùng

* Tưới bằng dây mềm: Sử dụng ống nhựa mềm có gắn bơm tưới để xịt nước vào gốc cây.

Tưới bằng dây mềm

– Hai biện pháp vừa nêu giản đơn dễ làm nhưng tốn không ít công sức và khó có thể vận dụng cho diện tích vườn lớn

* Tưới thấm

– Sẻ những mương (rảnh) nhỏ dọc thep luống đất, Xã nước vào đầu rãnh, nơi cao nhất cho nước tự chảy đến cuối luống đất nơi thấp nhất, sao cho những rãnh đều có nước.

– Biện pháp tưới rãnh hạ kinh phí mua ống dẫn nước, nhưng mỗi năm phải tu bổ, não vét rãnh, những rãnh này còn gây khó khăn cho máy móc dịch chuyển khi triển khai làm đất.

Tưới thấm

* Tưới phun mưa: Có thể chia thành 2 kỹ thuật tưới:

– Tưới phun mưa sử dụng bét:

+ Sử dụng máy bơm và hệ thống ống có gắn bét tưới phân bố đều trên ruộng đồng.

– Tưới phun tia:

+ Giống như tưới phun mưa ở phía trên, nhưng nước phun thành từng tia qua những vòi tưới.

+ Tưới phun tia là biện pháp tưới giúp tiết kiệm nước, không gây xói mòn đất và giá cả đầu tư cũng thích hợp với nông dân.

a. Tưới phun mưa – b. Tưới phun tia

* Tưới từng giọt:

– Chung quanh gốc cây lắp đặt hệ thống ống tưới có khoan các lỗ cực kỳ nhỏ. Khi tưới, nước trong hệ thống tưới dần dần nhỏ giọt (khoảng 5-10 lít/ngày đêm) qua những lỗ để có thể cung cấp nước cho cây.

– Tuy là công nghệ tân tiến nhưng biện pháp tưới từng giọt cũng chưa đến được với nông dân do giá cả xây dựng hệ thống này còn cao, yêu cầu có kỹ thuật tương đối để vận hành và do những ống nhánh là ống nhựa mềm nên phải đi nỗi phía trên mặt đất, dễ bị chuột bọ cắn phá, trâu bò dẫm đạp gây hư hại.

– Mặt khác, tuy có bộ lọc gắn ở sau bơm nước, nhưng khi vận hành, hệ thống này cũng hay bị tắc nghẽn do rêu, cặn bã bám kín lỗ cấp nước

Tưới từng giọt

-* Tưới ngầm

– Tương đương tưới từng giọt, nhưng thay vì cho nước nhỏ từng giọt phía trên mặt đất, người ta sử dụng loại băng lưới dầy quấn quanh, nước ngấm qu lớp lưới lọc này và thấm vào trong đất, gần gốc cây.

– Ưu, điểm yếu gần giống biện pháp tưới từng giọt nhưng do đường ống nhánh đi ngầm dưới đất nên tránh khỏi bị chuột bọ, trâu bò, gây thiệt hại. Tưới ngầm cũng dễ bị tắc nghẽn hơn tưới từng giọt và khi đã bị tắc, xử lý phức tạp hơn.

Tưới ngầm

5/ Làm đất

– Mục đích chính của cày là để lật trở lớp đất phía trên, cắt đứt tầng phèn, đồng thời chôn cỏ dại hoặc các gì còn sót lại từ mùa vụ trước đó khiến chúng bị phân huỷ. Nó cũng làm thông khí đất, giúp đất dưỡng ẩm tốt hơn. Thường thì cánh đồng được cày lên và để khô, tiếp đến nó được bừa trước khi sử dụng để canh tác. Cà có thể được kéo bởi trâu, bò hay máy cày

a. Cày bằng trâu – b. Cày bằng bò – c. Cày cơ giới

– Công tác san đất, còn gọi là san mặt bằng, là công việc thi công san phẳng nền đất từ một mặt đất có địa hình tự nhiên cao thấp khác nhau. San phẳng là việc đào các chỗ đất cao nhất trong nội tại khu vực đất đó vận chuyển đến những khu vực thầp nhất và đắp vào các chỗ thấp đó, nhằm làm phẳng lại bề mặt địa hình khu vực đất đó theo chủ định trước của con người (mặt thiết kế định trước, có nói đến độ dốc thoát nước bề mặt). Như vậy bản thân công tác san đất thường bao gồm những công tác đào đất, vận chuyển đất và đắp đất.

a. San đất – b. Đất được san phẳng

6/ Lên luống

– Bề rộng luống 1 – 1,2m, chiều cao 10 – 15 centimét, rãnh rộng 20 centimét

Sơ đồ cắt ngang mặt luống ươm (a. Mặt luống – b. Rãnh)

7/ Rào vườn

– Dựa theo quy mô cũng như mục đích dùng và điều kiện kinh tế mà có thể chọn nguyên vật liệu làm hang rào vườn ươm khác nhau: Đối với vườn ươn chuyên dụng lớn thường làm hang rào bảo vệ bằng dây thép gai vững chắc ; tuy vậy đối với vườn ươm thời vụ, vườn ươm cấp hộ gia đình thì ta có thể tận dụng những nguồn nguyên vật liệu sẵn có trong vùng như tre, nứa,…

– Để có thể bảo đảm chắc chắn và lâu dài cho hang rào bảo vệ tối ưu nhất trồng bổ sung những loài cây gai chung quanh hang rào như cây mây, cọ, cọ dầu,…

8/ Làm giàn che cây ươm

– Cây giống cực kỳ mẫn cảm với điều kiện thời tiết (nhiệt độ, ánh sáng, độ ẩm ). Nguyên vật liệu được dùng để làm giàn che cây giống: Lưới, nilong….Thiết kế giàn che để ngăn ngừa ánh sáng trong vườn ươm, hạ nhiệt độ, tăng độ ẩm, đồng thời tạo cơ hội cho cây giống phát triển tốt

Nguyên vật liệu làm giàn che cây giống trong vườn ươm

Giàn che cây giống