Cách chăm sóc cây chôm chôm: Bón phân cho cây chôm chôm

1/ Xác định nhu cầu dưỡng chất của cây chôm chôm

1/1/ Xác định nhu cầu dưỡng chất đạm

Cây chôm chôm cần nhiều nhất là đạm. Cây bón đủ đạm; lá có màu xanh tươi, sinh trưởng khỏe khoắn, chồi búp phát triển nhanh cây ra bông kết quả thuận lợi, đó là các cơ sở để cây trồng đạt năng suất cao. Cây bón thiếu đạm: lá có màu vàng, phát triển sinh trưởng kém, còi cọc, lá rụng sớm, chồi búp bị thui chột. Cây thiếu đạm buộc phải hoàn tất chu kỳ sống nhanh, thời gian tích lủy ngắn dẫn đấn chất lượng và năng suất nông sản thấp. Tuy vậy dư thừa đạm thì chôm chôm xẩy ra hiện tượng nứt trái phối hợp với thay đổi thời tiết thất thường.

Hiện tượng tượng nứt trái chôm chôm do thừa đạm

1/2/ Xác định nhu cầu dưỡng chất lân

Phân lân: Lân cấp thiết trong việc hỗ trợ cây đâm rễ, đâm chồi. Nếu thiếu lân, cây sẽ còi cọc, ít đâm đọt, khó ra bông, đậu quả.

Khi thiếu: rễ kém phát triển, lá mỏng có thể chuyển màu tím đỏ, tác động tới việc ra bông của cây; trái có vỏ dầy, xốp và dễ hư…

Dấu hiệu dư phân lân cực khó phát hiện, tuy vậy dễ khiến cho cây thiếu kẽm và đồng.

1/3/ Xác định nhu cầu dưỡng chất kali

Phân kali là một trong những nguyên tố dinh dưỡng đa lượng, đóng góp vào vai trò quan trọng trong SX nông nghiệp, góp thêm phần nâng cao chất lượng và năng suất nông sản. Cây hút kali từ dung dịch đất, nhiều loại cây trồng khác nhau hấp thụ lượng kali khác nhau dựa vào nhu cầu của cây ở mỗi thời kỳ phát triển và sinh trưởng. Cây chỉ dùng được kali trong đất ở dạng dễ tiêu, đối với các loại cây mỗi năm cần một lượng kali thấp vào đầu vụ khi ở giai đoạn cây con.

Khi cây lớn lên, nhu cầu kali của cây càng tăng nhất là thời kỳ cây trồng trưởng thành và chuẩn bị ra bông. Kali hỗ trợ cho quá trình chuyển hóa năng lượng, đồng hóa những dưỡng chất để kiến tạo chất lượng và năng suất sản phẩm. Bón đủ kali sẽ tạo cơ hội cho cây có thể hút đạm và lân tốt hơn, điều hòa tốt những dưỡng chất là nền tảng cho một vụ mùa bội thu.

Đối với cây ăn trái như xoài, nhãn, chôm chôm… Bón kali cho cây ăn trái nói chung sẽ nâng cao quá trình phân hóa mầm hoa, hạ tỷ lệ rụng, tăng tỷ lệ đậu trái và tăng chất lượng sản phẩm thông qua tích lũy đường trong quả, vitamin; bên cạnh đó kali còn khiến cho màu sắc quả đẹp tươi khi chín, khiến cho mùi vị quả thơm và nâng cao khả năng bảo quản của quả góp thêm phần gia tăng giá trị thương mại trên thị trường.

Việc cung ứng phân bón đầy đủ giúp nâng cao năng suất, trái lớn nhiều nước và nối dài tuổi thọ. Trong thời kỳ cây đang ra bông trái thì cây cực kỳ cần nhiều nước. Dấu hiệu cháy lá ở chôm chôm là dấu hiệu của việc thiếu hụt kali và càng trầm trọng hơn khi cây bị thiếu hụt nước nhất là trong thời điểm mùa hô. Mặc khác cây chôm chôm cũng cực kỳ mẫn cảm với ngập nước, vậy nên cần tiến hành thoát nước kịp lúc trong thời điểm mùa mưa lũ.

Thiếu kali dễ khiến cây bị cháy chóp lá (nhất là những phần nằm ngoài trảng), lá quang hợp kém và làm cây hạ năng suất.

Cháy lá do thiếu K trên chôm chôm

1/4/ Xác định nhu cầu dưỡng chất vi lượng

Bên cạnh đó, những nhân tố trung lượng, vi lượng cũng đóng góp vào vai trò quan trọng trong việc nâng cao chất lượng trái cây. Trung, vi lượng thường có mặt tương đối đầy đủ trong một số loại phân bón lá. Ngoài ra, phân hữu cơ cũng đóng một vai trò cực kì quan trọng, giúp cung ứng một phần dinh dưỡng cho cây, nhưng cơ bản nhất là khiến cho đất tơi xốp, dưỡng ẩm cho đất, hạ thất thoát phân bón…

2/ Xác định loại phân bón

2/1/ Xác định một số loại phân bón cho chôm chôm

Cần bón đầy đủ và hài hòa, lượng phân và tỉ lệ một số loại phân thay đổi theo tính chất của đất, độ lớn của cây và sản lượng cây. Khảo cứu của những tác giả Thái Lan cho thấy trong giai đoạn cây phát triển (kiến thiết cơ bản) cần bón N-P-K theo công thức 16-16-16/ Trong giai đoạn thu hoạch theo tỉ lệ N-P-K là 12-12-17 và trong khi nuôi quả là 13-13-21/ Cần bón từ 2 đến 3 lần hằng năm, lượng phân tăng hằng năm 0,5 kilogam. So sánh với kỹ thuật bón phân tại nước ta thì bà con ta chú trọng nhiều vào phân đạm hơn một số loại phân khác.

2/2/ Tính lượng phân bón

Một ha chôm chôm với năng suất 7,3 tấn, sẽ lấy đi của đất 15 kilogam N, 2 kilogam P2O5,11,7 kilogam K2O, 5,9 kilogam Ca và 2,7 kilogam.

3/ Chuẩn bị trước khi bón

3/1/ Chuẩn bị phân bón

Trước khi bón phân, cần xác định cây chôm chôm đang ở thời kỳ nào của sự hình thành và phát triển để lựa chọn phân bón cho thích hợp. Đối với các loại cây chôm chôm, để có thể bảo đảm đầy đủ dưỡng chất cho cây nên dùng một số loại phân NPK dạng hỗn hợp. Tổng lượng phân bón hỗn hợp NPK trên chia đều ra bón 3 lần trong năm. Trong 3 năm đầu sau khi tiến hành trồng bón phân hổn hợp NPK(15-15-15) hoặc NPK (20-20-15), bón 3 lần trong năm. Thời kỳ cây cho trái bón phân hổn hợp NPKMg (12-6-22-3).

3/2/ Chuẩn bị vật dụng để bón phân

Những vật dụng cấp thiết khi triển khai bón phân: bao tay, khẩu trang, thau nhựa, dao, cuốc, quần áo bảo hộ lao động, cân đồng hồ…

4/ Bón phân cho cây chôm chôm

Liều lượng và tỷ lệ N:P:K của phân bón đề nghị được bón phù hợp cho từng thời kỳ và giai đoạn phát triển, phát dục của cây chôm chôm. Nếu trong thời kỳ cây đã cho quả, bón theo hình chiếu của tán cây, chia 4 đợt bón thích hợp với từng thời kỳ sinh trưởng, phát triển của cây.

Trong 3 – 4 năm đầu sau khi tiến hành trồng, bón hỗn hợp N-P-K (15-15-15) Hoặc N-P-K (20-20-15), bón 3 lần trong năm, hòa trong nước tưới hoặc xới nhẹ chung quanh cách gốc 15-30 centimét, bón phân vào rãnh và tưới nước.

Thời kỳ cây cho trái bón phân hỗn hợp NPKMg (12-6-22-3). Hoặc bón phân theo giai đoạn sau:

Những giai đoạn bón phân và loại phân bón cho chôm chôm

Giai đoạn bón phân	Phân bón	Trộn hỗn hợp phân tương tự (Urea, Supe Lân, Nitrat Kali) ( kilogam )
Sau khi thu hoạch	NPK(15-15-15) và ure + Tất cả phân hữu cơ	2,340 + 9,090 + 3,260
Trước khi ra bông	NPK(8-24-24)	0,264 + 14,545 + 5,217
Sau đậu trái	NPK(15-15-5)	2,340 + 9,090 + 3,260
Vào tuần thứ 9 sau đậu trái	NPKCa (12-12-17-2 và K2SO4, hoặc NPK (8-24-24)	1,564 + 7,273 + 3,969 hoặc  0,264 + 14,545 + 5, 217

(Nguồn: Muchjajib, FAO. Trích trong sổ tay cách trồng cây ăn trái Trung bộ và Nam bộ của viện cây ăn trái nam bộ )

Kỹ thuật bón xới hoặc đào rãnh chung quanh hình chiếu tán cây và san lấp lại.

– Phun phân bón lá: xịt một số loại bón lá sau để nuôi quả như phân N-P-K (6-30-30 hoặc 15-30-15). Khi quả thường có đường kính 1 centimét, khoảng 5 tuần sau đậu trái, phun 3-4 lần cách nhau 7-15 ngày.

– Kỹ thuật bón: Xới đất hoặc đào rãnh đến độ sâu thích hợp theo hình chiếu tán cây và bón phân san lấp lại.

4/1/ Bón phân thời kỳ kiến thiết cơ bản

Thời kỳ kiến thiết co bản là thời kỳ cây chôm vừa trồng đến trước khi cho quả lần đầu. Thời kỳ này cây giống nhỏ nên yêu cầu lượng phân bón ít hơn so sánh với thời kỳ cây dang cho năng suất. Lượng phân bón cho cây chôm chôm ở gia đoạn này có thể chia như sau:

Lượng phân bón cho cây chôm chôm

Tuổi Cây (năm)	Lượng phân NPK( kilogam / cây/năm)
1	0,9
2	1,5
3	3,0
4	3,9

(Nguồn: Sahadevan N, 1987/ Trích trong sổ tay cách trồng cây ăn trái Trung bộ và Nam bộ của Viện Cây ăn trái Nam bộ )

4/2/ Bón phân thời kỳ kinh doanh

Thời kỳ kinh doanh là thời kỳ cây đang cho năng suất.Thời kỳ này cây cần lượng NPK nhiền hơn so sánh với thời kỳ kiến thiết cơ bản, vì thời kỳ này cây cực kỳ cần dinh dưỡng để bù lại lượng dinh dưỡng mất đi trong suốt quá trình cho quả. Lượng phân bón trong thời kỳ này có thể chia như sau:

Lượng phân bón cho cây chôm chôm

Tuổi Cây (năm)	Lượng phân NPK( kilogam / cây/năm)
5	4,5
6	6,0
7	9,0
8-10	9,0

(Nguồn: Sahadevan N, 1987/ Trích trong sổ tay cách trồng cây ăn trái Trung bộ và Nam bộ của Viện Cây ăn trái Nam bộ )

5/ Bón phân cho chôm chôm theo quy tắc 5 đúng

5/1/ Bón đúng loại phân

Cây trồng đòi hỏi phân gì thì bón phân đó. Phân bón có rất nhiều loại, nhưng có 3 loại chính là đạm – N, lân – P, kali – K. Lưu huỳnh (S) cũng cực kỳ cần nhưng cùng với lượng ít hơn. Từng loại có chức năng riêng. Bón phân không đúng đòi hỏi, không phát huy được hiệu quả còn gây bệnh cho cây.

Bón đúng không chỉ phục vụ được đòi hỏi của cây mà còn giữ được ổn định môi trường của đất. Ở đất chua tuyệt đối không bón các loại phân có tính axit cao quá ngưỡng và trên nền đất kiềm không bón một số loại phân có tính kiềm cao quá ngưỡng.

5/2/ Bón đúng nhu cầu sinh lý của cây chôm chôm

Nhu cầu dưỡng chất của cây trồng khác nhau phụ thuộc vào từng thời kỳ phát triển và sinh trưởng. Có loại cây ở thời kỳ sinh trưởng cần kali hơn đạm; cũng có loại cây ở giai đoạn phát triển lại cần đạm hơn kali. Bón đúng loại phân mà cây cần mới phát huy hiệu quả.

Trong suốt giai đoạn sống, cây trồng thường xuyên có mong muốn những dưỡng chất cho phát triển và sinh trưởng, do đó khi bón phân nên chia nhỏ ra bón rất nhiều lần theo quy trình và bón vào lúc cây phát triển mạnh, không bón một lúc quá nhiều. Việc bón quá nhiều phân một lúc sẽ gây nên thừa lãng phí, ô nhiễm môi trường, cây dùng không hết sẽ khiến cho cây biến đổi về hình dạng dễ bị bệnh, năng suất chất lượng nông sản thấp.

Bón phân có 3 giai đoạn: bón lót trước khi có thể trồng, (hay bón khôi phục sau khi cây thu hoạch vụ trước đó ), bón thúc (nhằm thúc đẩy quá trình lớn lên của cây, tạo nhành lá mới), bón rước hoa (đón đòng), có nơi còn bón bổ sung khi tạo hạt, nuôi trái.

5/3/ Bón đúng điều kiện đất đai và ngoại cảnh

Bón phân là hình thức bổ sung vào trong đất dưỡng chất cho cây trồng. Bên cạnh đó, còn có những vi sinh vật đất phân hủy những chất hữu cơ có sẵn hoặc cố định N từ không khí vào trong đất. Nhiều nhà khoa học Nga, Trung Quốc, Đức, Nauy tin rằng bón phân còn có công dụng kích thích hoạt động của tập đoàn vi sinh vật đất. Nhờ đó cây được đẩy mạnh cung ứng lượng những dưỡng chất hài hòa hơn. Bón phân không chỉ cần cho cây trồng mà còn hỗ trợ cho vi sinh vật đất phát triển hữu hiệu hơn.

Bón đúng loại phân, bón đúng cơ hội, bón đúng đối tượng nâng cao khả năng chịu đựng của cây đối với hạn, rét, thời tiết không bình thường của môi trường và với sâu hại gây bệnh (ví dụ phân kali). Bón phân không phải khi nào cũng để có thể cung cấp dinh dưỡng thúc đẩy cây trồng phát triển mà còn có trường hợp phải sử dụng phân để ảnh hưởng hãm bớt tốc độ sinh trưởng nhằm nâng cao tính chống chịu của cây trước những nhân tố xấu phát sinh.

Mùa vụ, nhiệt độ và thời tiết cực kỳ ảnh hưởng nhiều đến hiệu quả của phân bón, mưa làm rửa trôi, trực di phân bón, nắng khô làm phân bón không tạo được môi trường dinh dưỡng để tiêu, cây không phát triển, thối hoa, quả.

5/4/ Bón đúng lúc

Đối với vườn còn non: Bón phân 2 tháng 1 lần với liều lượng 100 – 150 g/cây loại phân NPK 20-20-15/ Thay phiên bón cùng lượng phân như vậy nhưng chỉ ứng dụng urê cho đợt sau. Còn vườn cây chôm chôm trưởng thành, bón 800g amoni sunfat {(NH4)2SO4} cộng với 800g NPK 20-20-15 sau khi tiến hành thu hoạch trái và bón thêm 1 lần nữa cùng loại và lượng vào cuối mùa mưa. Bón cách xa thân cây từ 1,5 – 2m xung quanh cây.

5/5/ Bón đúng cách

Để dùng phân bón đạt được hiệu quả, có rất nhiều điều cần phải chú ý như điều kiện đất đai, thời kỳ sinh trưởng, hiện trạng sinh trưởng của cây, giống trồng…. Trong số đó, quan trọng nhất là chủng loại, liều lượng phân bón theo từng thời kỳ sinh trưởng để phục vụ tối ưu nhất đòi hỏi của cây và kỹ thuật bón phù hợp để cây dùng được đông đảo nhất, ít bị thất thoát.

Có 2 loại phân bón: Phân bón gốc và phân bón lá. Tùy mỗi loại cây mà có kỹ thuật bón phù hợp. Với phân bón gốc thì bón vào hố, rãnh theo vành tán lá hoặc rải đều phía trên mặt đất. Với phân bón lá thì xịt đều trên lá, nếu ướt được cả 2 mặt lá thì càng tốt.

a. Về loại phân bón:

Liên quan chặt chẽ với thời kỳ sinh trưởng của cây.

Đối với các loại cây còn nhỏ, chưa cho quả: Cây cần nhiều phân lân và phân đạm để thúc đẩy cây đâm rễ, đâm chồi. Vậy nên, cần tập trung bón nhiều phân đạm và lân cho cây. Phân lân nên bón lót, bón vào đầu hoặc cuối mùa mưa; đối với phân đạm và phân ka li nên chia rất nhiều lần bón hoặc tưới, khi đọt lá đã già.

Thời kỳ cây đã cho quả: Nên chia làm 4 lần bón chính: Sau khi thu hoạch, trước khi tiến hành xử lý ra bông, thời kỳ nuôi trái và trước khi tiến hành thu hoạch.

– Sau khi thu hoạch: Là thời kỳ cây cần nhiều đạm và lân để ra rễ, đâm chồi. Cung ứng đủ đạm và lân sẽ hỗ trợ cây cho nhiều tược, tược mập mạnh….

– Trước khi tiến hành xử lý ra bông: Cần cung ứng đầy đủ dưỡng chất, hỗ trợ cây thật sung tốt để cho cây phát hoa dài, khoẻ mạnh, dễ ra bông, đậu quả. Thời kỳ này cần bón nhiều phân lân và kali, hạ phân đạm. Nếu bón thừa đạm sẽ khiến cho cây ra tược, khó ra bông.

– Thời kỳ cây nuôi trái: Cây cần nhiều đạm để giúp trái phát triển, cùng lúc cần kali để gia đẩy mạnh vận chuyển dinh dưỡng về nuôi trái, giúp chắc chắn đảm bảo năng suất, chất lượng quả.

– Trước khi tiến hành thu hoạch: Khoảng 1-2 tháng trước khi tiến hành thu hoạch (tuỳ theo giống/loại cây), không bón đạm mà bổ sung kali để giúp nâng cao chất lượng, màu sắc của trái cây, giúp trái ngon, đẹp và an toàn cho người dùng. Có thể xịt phân kali qua lá.

b. Kỹ thuật bón:

Hiệu quả dùng phân bón cực kỳ khác nhau dựa vào kỹ thuật bón, cấu tạo đất. Nếu đất để chặt hoặc bón không đúng kỹ thuật sẽ khiến cho phân dễ bị rửa trôi, bốc hơi… Vậy nên, cần khiến cho đất tơi xốp bằng phương pháp bón phân hữu cơ cho vườn cây ăn quả. Phân hữu cơ sẽ giúp đất tơi xốp, giữ nước, giữ phân, ngăn ngừa thất thoát phân bón…

Về kỹ thuật bón:

– Cần chú ý bón theo tán cây, cách gốc từ 1-1,5 m vì rễ cây ở phần gần gốc không còn hấp thụ dinh dưỡng tốt, mà phần rễ tơ ở phía bên ngoài mới hút dưỡng chất tối ưu nhất.

– Nên xới xáo mặt đất trước khi bón hoặc đào hốc, đào rãnh để vùi phân vì phân bón cực kỳ dễ bị mất đi do bị rửa trôi hay bốc hơi, nhất là loại phân đạm.

– Sau khi tiến hành bón phân xong, cần phải tưới đủ nước để phân tan và cung ứng cho cây. Nếu bón phân mà dường như không cung ứng đủ nước sẽ gây giảm hiệu quả dùng phân bón.

Bên cạnh đó, có thể bổ sung thêm phân bón qua lá 2-3 lần trong thời kỳ nuôi trái, thúc đẩy sự hình thành và phát triển trái và gia nâng cao chất lượng màu sắc của trái. Tuy vậy, nếu trời âm u, mưa nhiều, bệnh tiến triển thì hãy tránh dùng phân bón lá.

6/ Lượng phân bón:

Cần gia hạ liều lượng phân bón tuỳ theo điều kiện cụ thể của từng cây, từng vườn. Lượng phân bón tăng dần từng năm theo độ lớn của cây. Thời kỳ cây đã cho quả, năm trước được mùa thì sang năm phải bón nhiều hơn năm thất mùa; trong cùng một vườn, các cây cằn cỗi cần phải được bón nhiều hơn cây sung tốt; Cây mang nhiều trái thì cần bón nhiều hơn cây ít trái… Nói chung, trước khi bón phân cần “Trông trời, trông đất, trông cây”… thì mới hạ được thất thoát, gia tăng được hiệu quả dùng phân bón, đồng thời còn hỗ trợ bảo đảm chất lượng quả khi tiến hành thu hoạch và an toàn cho người tiêu sử dụng.