Xử lý ra bông, tỉa hoa, tỉa quả, giải pháp giải quyết sượng quả sầu riêng

1/ Kỹ thuật, giải pháp xử lý ra bông sầu riêng

Mùa ra bông tự nhiên của sầu riêng thay đổi dựa theo giống và điều kiện thời tiết của từng nơi.

– Ở Thái Lan, giống sầu riêng ra bông sớm vào cuối tháng 11 nối dài đến cuối tháng 12 và thu hoạch từ tháng 3 đến tháng 5 (90 – 100 ngày sau khi đậu trái ).

Giống ra bông trung bình như giống sầu riêng Mon Thong và Chanee là hai giống sầu riêng nổi tiếng của Thái Lan ra bông từ giữa tháng 12 đến giữa tháng 2 và thu hoạch vào khoảng giữa tháng 6 (110 – 120 ngày sau khi đậu trái ).

Giống muộn ra bông đồng thời với giống trung bình nhưng có thời gian từ khi đậu trái đến khi tiến hành thu hoạch trên 130 ngày nên thời gian cho thu hoạch vào khoảng giữa tháng 7/

– Ở vùng nhiệt đới ẩm như ở Indonesia và Malaysia, sầu riêng có thể ra bông ra bông 2 lần/năm vào tháng 3 – 4 và tháng 8 – 9/

– Ở Việt Nam, giống sầu riêng Khổ Qua Xanh trồng ở Cai Lậy, tỉnh Tiền Giang ra bông tập trung vào tháng 12 – 1 và thu hoạch vào tháng 4 – 6/

– Giống sầu riêng Sữa Hột Lép của huyện Chợ Lách, tỉnh Bến Tre trồng tại vườn tiêu bản trường Đại Học Cần Thơ ra bông vào đầu tháng 2 và thu hoạch trong tháng 6/

Tuy vậy, do tác động của thời tiết nên mùa ra bông của sầu riêng thay đổi từ năm này đến năm khác.

Hoa sầu riêng mọc thành từng chùm trên nhánh hoặc thân

Hoa thuộc loại hoa hoàn toàn, nghĩa là có đủ hai bộ phận đực (nhị) và cái (nhụy) nhưng hai bộ phận này không chín cùng lúc khi hoa nở.

Thông thường, nuốm nhụy cái bắt đầu nhận phấn trước khi hạt phấn được phóng thích ra khỏi bao phấn.

Hoa sầu riêng mọc thành chùm

Trên một số loại giống sầu riêng của Thái Lan, hoa sầu riêng nở hoàn toàn vào khoảng 3 giờ chiều cho tới 6 – 7 giờ tối, nhưng hạt phấn bắt đầu phóng thích từ 8 giờ tối đến giữa đêm nên sự tự thụ phấn trên cây sầu riêng xẩy ra với tỉ lệ cực kỳ thấp.

Đa số hoa sầu riêng đều nhận phấn một ngày trước khi hoa nở và khả năng nhận phấn hạ ở ngày tiếp theo.

1/1/ Những biện pháp xử lý ra bông sầu riêng

– Biện pháp xiết nước

+ Thời gian: Khoảng tháng 7 – 8 dương lịch.

+ Kỹ thuật làm: Rút cạn nước trong mương. Nếu xiết nước trong thời điểm mùa mưa thì hãy phối hợp đậy nilon phía trên mặt liếp.

Rút nước cạn trong mương và đậy nilon vào gốc

Nếu gặp khí hậu khô ráo cây sầu riêng sẽ nhanh nhú hoa, nếu gặp lúc mưa nhiều tỉ lệ ra bông cực kỳ thấp.

Hoa sầu riêng mới nhú

+ Chú ý: Trong khoảng thời gian đậy nilon nếu cây bị sâu rầy thì sử dụng thuốc hóa học để phòng trị. Khi cây ra bông dài từ 2 – 3 centimét thì giở nilon ra và bắt đầu tưới nước trở lại.

– Biện pháp dùng hoá chất

+ Thời gian: Khoảng tháng 7 – tháng 8 dương lịch.

+ Kỹ thuật làm: Sử dụng Paclobutrazol ở nồng độ 50 – 80g loại 10%/8 lít xịt đều lên lá sau khi đợt lá non đã phát triển hoàn toàn.

Cây sầu riêng khi được tiến hành xử lý với Paclobutrazol thường có số hoa/cây được tăng lên đáng kể so sánh với không xử lý bằng hóa chất. Nếu tưới vào trong đất thì liều lượng là 5 – 10 g nguyên chất/cây.

+ Chú ý: Phun Paclobutrazol phải đúng qui trình và liều lượng theo chia sẻ cách. Nếu phun Paclobutrazol không tuân theo đúng qui trình chia sẻ cách, lạm dụng quá nhiều, pha quá liều thì sẽ khiến cho cây ngừng sinh trưởng, ảnh hưởng nhiều đến sự hình thành và phát triển và cho năng suất của cây, nếu nặng có khả năng làm cho cây chết.

Xử lý với Paclobutrazol nhiều năm sẽ khiến cây bị suy, hiệu quả xử lý ra bông sẽ hạ xuống và gia tăng ô nhiễm đất. Do đó, chỉ nên tiến hành xử lý Paclobutrazol vào lá và xử lý 2 năm, nghỉ 1 năm trước khi bắt đầu 1 chu kỳ mới.

– Kỹ thuật bón phân

Để kích thích sầu riêng ra bông vụ nghịch, có thể ứng dụng giải pháp bón phânđạm (urê) với liều lượng cao và bón vào thời gian không mưa dầm, hoặc cũng có thể xịt phân urê liều lượng cao, sau khi xử lý phun sẽ khiến cho cây rụng khoảng 30 – 50% lá kích thích cây ra bông, nhưng thường hiệu quả không cao vì tác động của thời tiết rất rộng lớn.

– Giải pháp tổng hợp

+ Thời gian: Xử lý vào khoảng tháng 7 – 8 dương lịch, có thể tiến hành thu hoạch vào tháng 3 sang năm, sớm hơn sầu riêng chính vụ 2 – 3 tháng.

+ Biện pháp: Phun Paclobutrazol ở nồng độ từ 50 – 80g loại 10%/8 lít nước phối hợp với đậy mặt liếp và rút nước cạn trong mương.

1/2/ Chuẩn bị trước khi tiến hành xử lý

– Cuốc, leng…

– Nilon để ngăn nước mưa;

– Cọc cắm và dây buộc để cố định nilon;

– Kéo hoặc dao để cắt nilon và dây buộc;

– Xăng dầu để chạy máy xịt thuốc, máy bơm;

– Thùng, xô đựng nước để pha hóa chất;

– Ô doa để tưới hóa chất;

– Vật dụng để cân hoặc đong hóa chất;

– Bảo hộ lao động ….

– Bình xịt thuốc thủ công hoặc máy xịt thuốc động cơ xăng;

– Máy bơm nước để bơm nước ra khỏi vườn;

– Hóa chất phun hoặc tưới: Paclobutrazol (PBZ) dạng bột; Ethrel có chứa 40% chất hoạt động dạng lỏng không có màu đóng trong ống nhựa 5 mililít.

– Một vài loại phân bón bổ trợ: DAP, K2SO4, Super lân, phân tưới rễ MX-tưới 2, Food-MX2 (hoặc F.Bo), Ra bông C.A.T…

1/3/ Xử lý ra bông cho sầu riêng

Để sầu riêng bán được giá đắt cần phải xử lý ra bông rải vụ bắt đầu vào tháng 7 – 8 dương lịch để thu hoạch quả vào tháng 3 – 4 dương lịch sang năm.

Để xử lý ra bông triển khai làm 5 bước sau:

• Bước 1/ Bón phân đón hoa

– Thời gian: Tháng 7 – 8 dương lịch.

– Kỹ thuật làm: Triển khai bón 1 kilogam DAP + 0,5 kilogam K2SO4 hoặc 2 kilogam 15:15:15 + 2 kilogam Super lân/cây dựa theo tuổi và sức sinh trưởng của cây.

Có thể pha thêm 50 g phân tưới rễ MX – tưới 2/10 lít nước tưới trực tiếp vào vùng rễ cám và theo đường tán cây sẽ hỗ trợ cây tạo mầm hoa nhanh, mạnh hơn.

Lưu ý: Thời kỳ này cần phải bón phân sớm để cây có đủ thời gian tạo mầm hoa, không để nhú mắt cua rồi mới triển khai bón phân đón ra bông.

• Bước 2/ Kích thích làm tăng khả năng ra hoa.

* Vùng ĐBSCL:

– Thời gian: Tháng 8 đến tháng 9 dương lịch, khi lá non đã mở hết, lá có màu xanh tiêu biểu, bóng láng..

– Kỹ thuật làm: Sử dụng nilon trắng trùm kín phần đất dưới tán và rút khô nước mương. Tiếp đến, sử dụng 50g Paclobutrazol loại 10%/8 lít phun sương ướt đều tán lá 1 lần.

Càng xiết nước triệt để càng tốt, xiết nước cho đến lúc xuất hiện những mầm hoa nhỏ ở phía dưới cành (còn được gọi là những mắt cua) thì dỡ bạt và tưới nước dần dần trở lại.

* Vùng Tây Nguyên, Đông Miền nam:

– Thời gian: Tháng 8 đến tháng 9 dương lịch, khi lá non đã mở hết, chuyển từ lá lụa sang xanh đậm, bóng láng..

– Kỹ thuật làm: Sử dụng 60 – 80g Paclobutrazol loại 10%/8 lít phun sương ướt đều tán lá 1 lần. Đồng thời xiết nước khi lá chuyển màu xanh đậm.

Lưu ý: Đối với những vườn này cần lưu ý đào rãnh thoát nước tốt cho cây có môi trường khô ráo hơn. Chỉ phun Paclobutrazol 1 lần độc nhất. Thuốc có công dụng gần như hoàn toàn trong 3 giờ sau khi xử lý phun.

• Bước 3/ Tạo mầm hoa

Sau khi dùng Paclobutrazol được 1 tuần, phun Food – MX2 (hoặc F.Bo) 2- 3 lần, 7 – 10 ngày 1 lần.

Có thể pha phối hợp với thuốc sâu hại và phân bón MKP để nâng cao sự hiệu quả ức chế và tạo mầm hoa tốt trong thời điểm mùa mưa.

Cần liên tục nhặt bỏ những chồi non nhú trong cành để cây tập trung đầy đủ dưỡng chất tạo mầm hoa tốt hơn.

• Bước 4/ Thúc nhú mầm hoa

Khoảng 50 – 60 ngày sau xử lý Paclobutrazol, gặp thời tiết thuận lợi pha Ra bông C.A.T + Food-MX2 (hoặc pha chung với F.Bo) phun 2 lần, 7 ngày 1 lần.

Khoảng 10 ngày sau sẽ thấy mắt cua nhú hàng loạt ở những cành cấp 1/

• Bước 5/ Rước hoa hàng loạt

Khi mắt cua nhú, lập tức sử dụng Food – MX5 (hoặc Ra bông C.A.T + F.Bo) phun sương ướt đều tán cây và trong thân 1 lần, giúp hoa nứt sáng hàng loạt và ngăn ngừa tình trạng mắt cua bị thui đen do thời tiết.

2/ Kỹ thuật tỉa hoa sầu riêng

2/1/ Xác định số lần tỉa hoa sầu riêng

Cây sầu riêng ra cực kỳ nhiều hoa nhưng thường dồn vào một chỗ thành 3 đợt chính.

Hoa cần phải được tỉa thưa, có 2 cách như sau:

– Tỉa hoa thưa của đợt 1 và đợt 3, không tỉa hoa ra đợt thứ 2/

– Tỉa thưa hoa ra đợt thứ 2, không tỉa thưa các hoa ra đợt 1 và đợt 3/

Tỉa hoa theo cách nào là tuỳ thuộc vào ý định thời gian thu hoạch quả của nhà vườn, nhưng đừng nên lưu lại toàn bộ những hoa ảnh hưởng nhiều đến việc thụ phấn và đậu trái. Như vậy, có thể tỉa hoa 2 lần (đợt hoa thứ 1 và đợt hoa thứ 3), hoặc tỉa hoa 1 lần (đợt hoa thứ 2).

2/2/ Xác định các hoa sầu riêng phải tỉa

Tỉa bỏ các hoa hoặc cuống hoa nhỏ, các hoa đèo đẹt, mọc quá khít nhau hoặc mọc ở tận đầu cành.

Tỉa bớt 60% số chùm hoa/cây sẽ nâng cao trọng lượng hoa, hàm lượng auxin, và năng suất/cây. Chất lượng của quả như vỏ của quả, cơm và trọng lượng quả cũng tăng.

2/3/ Kỹ thuật tỉa hoa cho sầu riêng

* Chuẩn bị vật dụng tỉa hoa: Kéo, vật dụng chuyên dụng

Vật dụng để tỉa hoa

* Tỉa hoa:

Sau khi nhìn thấy hoa đã rõ (khoảng 2 – 4 centimét ) triển khai tỉa hoa, với khoảng cách 25 centimét để một chùm hoa (trên toàn bộ những cành có thể mang quả), tỉa bỏ toàn bộ hoa ở ngoài đầu cành.

Có thể sủ dụng tay để bẻ các chùm hoa không có nhu cầu ra khỏi cây, nhưng phải thao tác nhẹ nhàng không gây ảnh hưởng nhiều đến chùm hoa bên cạnh.

Tỉa hoa thủ công

Sử dụng những vật dụng giản đơn có gắn cán dài để tỉa những chùm hoa ở phía trên cao.

Tỉa hoa ở phía trên cao

Cần ngắm chuẩn xác chùm hoa cần tỉa và thao tác nhẹ nhàng.

Tỉa hoa sầu riêng

Nếu tỉa hoa đúng cách thì sau khi tỉa những chùm hoa sẽ rải đều trên cành, thuận lợi cho quá trình thụ phấn, thụ tinh, đậu trái và phát triển quả.

Hoa rải đều trên cành

Công tác tỉa hoa được kết thúc 1 tháng trước khi hoa nở.

Sau khi tỉa hoa nếu nhận thấy cây chưa nhú đọt non bón bổ sung DAP nhằm kích thích ra đọt non, đồng thời tưới đều nước và luôn giữ mặt đất có ẩm độ ổn định.

3/ Kỹ thuật tỉa quả sầu riêng

3/1/ Xác định số lần tỉa quả

Để tạo cơ hội cho những quả phát triển đồng đều, loại bỏ các quả bị lép múi và hình dạng quả không đẹp, công việc tỉa quả được chia thành 3 lần chính như sau:

– Lần 1: Tỉa quả vào tuần thứ 3 hoặc 4 sau khi hoa nở và cần kết thúc trước khi quả phát triển nhanh (khoảng tuần thứ 5 sau khi hoa nở). Ngay lúc này quả bằng hạt mít.

– Lần 2: Tỉa quả vào tuần thứ 8 sau khi hoa nở (quả bằng quả trứng gà).

– Lần 3: Tỉa quả vào tuần thứ 10 sau khi hoa nở (quả bằng nắm tay).

3/2/ Xác định các quả phải tỉa

– Quả thường mọc quá dầy, méo mó, sâu hại ;

– Quả phát triển không giống thông thường ;

– Quả không đặc thù của giống.

3/3/ Tỉa quả cho sầu riêng

Lần 1: Cắt tỉa một số loại trái cây đậu dầy đặc trên chùm (mỗi chùm tránh để nhiều hơn 2 quả), tỉa bỏ quả méo mó, sâu hại.

Lần 2: Cần tỉa các quả thường có biểu hiện phát triển không giống thông thường để có thể điều chỉnh lại sự cân bằng dinh dưỡng giúp quá trình tạo cơm quả được thuận lợi.

Lần 3: Cắt tỉa các quả thường có hình dáng không đặc thù của giống, tạo thuận lợi cho sự phát triển cơm, kích cỡ và hình dạng quả.

Tỉa quả sầu riêng lần 3

Tỉa bớt sao cho mỗi chùm không quá 2 quả và trên cây còn khoảng từ 60 đến 100 quả, phụ thuộc vào giống, độ lớn của tán và sức khỏe của cây và quả rải đều trên cành.

Quả rải đều trên cành

Bảng số quả/cây phù hợp ở từng lứa tuổi trên giống sầu riêng Chanee và Mon Thong

STT	Giống	Tuổi cây	Số quả/cây
1	Chanee	6 – 7	0 – 40
		8 – 10	40 – 60
		15 – 30	80 – 100
2	Mon Thong	6 – 7	0 – 30
		8 – 10	50
		15 – 20	70

Nếu để quả không thích hợp, cành nhỏ nhưng để số quả/cành quá nhiều, cành sẽ dễ bị khô ngay sau khi tiến hành thu hoạch quả cuối cùng, hoặc những quả trên cành phát triển không đồng đều, quả lớn, quả nhỏ, cành yếu và dễ gãy.

Để quả trên cành quá nhiều

Chú ý: Sau khi tỉa quả tiếp tục thực thi việc bón phân, tưới nước theo quy trình đã chia sẻ cách. Bên cạnh đó, để đạt được cho năng suất cao cũng cần liên tục theo dõi để ngăn ngừa, diệt trừ một số loại sâu hại gây bệnh cho sầu riêng.

4/ Giải quyết cơm quả sầu riêng bị “sượng”

4/1/ Hiện tượng “sượng” cơm quả sầu riêng

Cơm (phần ăn được) của quả sầu riêng khi đã chín mà bị những hiện tượng sau đây thì gọi là “sượng” cơm quả sầu riêng hay cơm của quả sầu riêng bị “sượng”:

Cơm của quả sầu riêng cứng, không có vị ngọt.

Cơm của quả sầu riêng cứng, có màu sắc hơi nhạt  so sánh với màu bình thường của múi không bị sượng;

Cơm sầu riêng bị “sượng”

Cơm cứng, có màu sắc hơi nhạt

Cơm của quả sầu riêng có màu trắng, cứng

Cơm cứng có màu trắng

Cơm của quả sầu riêng bị nát

Cơm bị nát

– Phần cơm có màu nâu hay bị biến đổi về hình dạng, còn được gọi là “cháy múi”.

Cơm sầu riêng màu nâu và biến đổi về hình dạng

– Cơm của quả sầu riêng phát triển không đồng đều hay “cơm trong”, cơm bị mềm.

Cơm sầu riêng bị trong, mềm

– Cơm của quả sầu riêng cực kỳ mềm (nhão), không thể cầm thủ công được.

Cơm sầu riêng bị nhão

Nói chung, dù quả sầu riêng bị “sượng” theo hình thức nào thì chất lượng quả cũng hạ và không còn giá trị thương phẩm nữa.

4/2/ Nguyên do sầu riêng bị sượng, nhão, mềm, nát

Nguyên do đa số là do dinh dưỡng, đa phần do những nhân tố sau:

– Sự cạnh tranh dưỡng chất trong sự hình thành và phát triển quả: Từ 8-12 tuần sau khi đậu, quả phát triển phần cơm cực kỳ mạnh, có thể đạt 16 g/quả/ngày, ngay lúc này cây ra đọt non sẽ xẩy ra hiện trạng cạnh tranh dưỡng chất giữa sự phát triển của đọt non và cơm quả mà sự huy động dưỡng chất cho sự phát triển của đọt non thường mạnh hơn cơm quả nên cơm quả không phát triển được bình thường dẫn tới hiện tượng “sượng”. Vườn đủ ẩm và bón nhiều phân, nhất là phân đạm sẽ kích thích sinh trưởng khiến cho cây sầu riêng ra đọt non.

– Rối loạn dinh dưỡng: Sự mất cân bằng giữa can-xi, ma-giê và kali cũng gây nên hiện tương cơm sầu riêng bị sượng. Theo khuyến nghị của những nghiên cứu về sầu riêng thì bón phân chứa clo (như phân cloruakali hay một số loại phân hỗn hợp chứa KCl) cũng là nguyên do khiến cho sầu riêng bị sượng.

– Ra bông và đậu trái nhiều đợt cũng tạo ra sự cạnh tranh dưỡng chất giữa hoa, trái non với sự phát triển quả làm trái bị sượng.

– Do ẩm độ đất: Mưa hay tưới nước nhiều quá cũng thúc đẩy cây ra đọt non. Mưa nhiều, làm nâng cao độ ẩm đất, cây hút nhiều nước là nguyên do gây nên hiện tượng cơm nhão và kích thích cây ra đọt non gây nên sự cạnh tranh dinh dưỡng với quả đang phát triển.

– Do đặc tính của cây và kích cỡ quả: Cây sầu riêng nhân giống bằng hột, cây còn tơ, mới ra quả một 2 năm dễ bị sượng hơn cây trồng bằng cành chiết, gốc ghép hay cây đã phát triển hoàn chỉnh vì các cây này phát triển mạnh, dễ ra đọt non nên gây nên hiện tượng cạnh tranh dưỡng chất trong sự hình thành và phát triển quả. Quả thường có kích cỡ lớn cũng dễ bị sượng hơn quả nhỏ.

4/3/ Giải pháp giải quyết sầu riêng bị sượng, nhão, mềm, nát

– Hạn chế sự ra đọt non trong thời kỳ phát triển quả:

+ Phun phân MKP (0-52-34) với liều lượng 50 – 100 g/10 lít nước, xịt đều lên hai mặt lá, 7 – 10 ngày/lần trong thời kỳ từ 3 – 12 tuần sau khi đậu trái.

Hoặc sử dụng Nitrat Kali (KNO₃) với liều lượng 150 g/10 lít nước, xịt đều lên hai mặt lá, 7 – 10 ngày/lần trong thời kỳ từ 3 – 12 tuần sau khi đậu trái.

+ Không bón thừa phân trong thời kỳ phát triển quả, nhất là phân đạm. Khi dùng phân hỗn hợp N:P:K lưu ý chỉ dùng loại phân không có chứa Clo.

+ Phun phân bón lá chứa Bo thời kỳ 15 – 20 ngày sau khi đậu trái để ngăn ngừa hiện tượng cháy múi do thiếu chất Bo. Cần thiết bổ sung thêm can-xi, ma-giê và kali theo quy trình sau:

+ Phun Ca(NO₃)₂ nồng độ 0,2% thời kỳ 2 tháng sau khi đậu trái

+ Phun MgSO₄ nồng độ 0,2% thời kỳ 15 ngày sau khi xử lý phun Ca(NO₃)₂

+ Phun KNO₃ nồng độ 1% thời kỳ 01 tháng trước khi tiến hành thu hoạch

– Kích thích bằng phương pháp sử dụng phân bón lá cho sầu riêng ra bông sớm, tập trung, hàng loạt để ngăn ngừa sự cạnh tranh dinh dưỡng giữa hoa với sự phát triển quả và hạn chế sự cạnh tranh giữa trái non với trái lớn. Điều khiển để quả chín tập trung, thu hoạch cùng lúc và thu hoạch trong thời điểm mùa khô sẽ ít bị sượng hơn trong thời điểm mùa mưa.

– Quản lý nước:

+ Quản lý độ ẩm đất để sầu riêng ra bông tập trung hơn sẽ tránh được hiện trạng cạnh tranh dinh dưỡng giữa hoa và trái non, hoa và quả trưởng thành và sự cạnh tranh giữa trái non và quả trưởng thành.

+ Giữ mực nước trong mương vườn ở độ sâu 60 – 80 centimét từ mặt líếp sau khi đậu trái. Thời kỳ trước khi tiến hành thu hoạch 25 – 30 ngày, rút nước trong mương khô cạn để trái lớn và chín nhanh. Phủ mặt liếp bằng plastic trong thời điểm mùa mưa để ngăn ngừa hiện tượng nhão cơm.

Khi tiến hành thu hoạch nếu có mưa lớn nên ngừng lại, rút nước trong mương ra, sau 3 – 5 ngày mới thu hoạch trở lại.

– Thu hoạch và xử lý sau khi thu hoạch

+ Thu hoạch quả đúng độ chín, cố gắng không làm trái bị dập hay tiếp xúc với đất ẩm.

Nhúng quả nhanh vào dung dịch ethephon ở nồng độ 0,2% để kích thích quả chín đều, hạ hiện tượng bị sượng.