Tìm hiểu thêm đặc tính thực vật học của cây lê

Cây lê là loại cây ăn trái thân gỗ, có trường hợp thân bụi, sống lâu năm. Cây lê ở điều kiện tự nhiên bình thường, không có ảnh hưởng những giải pháp cách trồng trọt có khả năng sống lên đến vài trăm năm.

1/ Rễ cây lê

1/1/ Sự phân bổ của bộ rễ

– Cây lê có bộ rễ ăn nông.

– Mức độ phát triển theo bề rộng và bề sâu của bộ rễ dựa vào những nhân tố:

+ Hình thức nhân giống: Cây được nhân giống bằng hạt có bộ rễ ăn sâu hơn cây được nhân giống bằng hình thức chiết.

+ Mực nước ngầm tầng trồng trọt càng sâu, bộ rễ cây càng ăn sâu hơn.

+ Kỹ thuật chăm bón: Kỹ thuật chăm bón tốt (tưới nước, bón phân, xới xáo…), bộ rễ cây sẽ tập trung đa phần ở các nơi có kỹ thuật chăm bón tốt.

+ Loại đất: Đất có thành phần cơ giới tốt (tơi xốp, giầu mùn và dinh dưỡng, tầng trồng trọt dày…) thì bộ rễ sẽ ăn sâu và rộng hơn. Ví dụ trồng lê trên đất phù sa, đất bồi tụ thì bộ rễ cây ăn sâu tới 2÷3m.

+ Tuổi của cây: Cây có tuổi càng cao thì bộ rễ ăn càng sâu và rộng.

1/2/ Sự hoạt động của bộ rễ

Cũng như những cây ăn trái thân gỗ khác, bộ rễ cây lê hoạt động theo chu kỳ ổn định. Có ba giai đoạn bộ rễ cây lê hoạt động mạnh trong năm, đó là các thời điểm:

– Trước khi ra cành mùa xuân (khoảng tháng 2 đầu tháng 3).

– Sau khi rụng quả sinh lý đợt giai đoạn đầu cho tới lúc cành hè xuất hiện (khoảng tháng 6 đến tháng 8).

– Sau khi cành mùa thu đã sung sức (khoảng tháng 10).

Dựa trên thời gian hoạt động mạnh của bộ rễ để người làm vườn quyết định thời gian bón phân cho hiệu quả.

1/3/ Những nhân tố tác động tới sự hoạt động của bộ rễ cây lê

– Nhiệt độ: Nhiệt độ phù hợp nhất cho bộ rễ cây lê hoạt động là khoảng 26^oC. Nhiệt độ dưới 12^oC và trên 37^oC thì rễ ngừng hoạt động. Giải pháp tủ gốc làm giúp điều hòa nhiệt cho đất chung quanh bộ rễ, đồng thời dưỡng ẩm cho đất.

– Độ thoáng của đất: Để bộ rễ quýt hoạt động tốt, đất cần có đủ ôxy và đủ ẩm. Nồng độ ôxy trong đất khoảng 7% và độ ẩm đất khoảng 60% là phù hợp nhất cho bộ rễ cây lê hoạt động. Để thỏa mãn đòi hỏi này, người làm vườn cần liên tục theo dõi  vườn quýt để có giải pháp tưới nước và xới xáo đất kịp lúc.

– Độ chua của đất: Rễ cây lê hoạt động tối ưu nhất trong hoàn cảnh đất chua nhẹ (pH=6,2÷6,8).

– Dưỡng chất trong đất: Đất giầu mùn, đầy đủ những dưỡng chất, nhất là những chất kích thích sinh trưởng sẽ có công dụng tốt cho hoạt động của bộ rễ. Vậy nên, việc bón phân, nhất là phân hữu cơ cho cây mỗi năm là việc cực kỳ cấp thiết.

2/ Thân, cành cây lê

Đặc tính thực vật học của cây lê

2/1/ Hiện tượng ngủ

– Cây lê có tình trạng “tự rụng ngọn”, nghĩa là sau khi phát triển đến mức độ ổn định thì ngừng lại, lúc đó ngọn và có khi cả 1÷2 mầm bên dưới sẽ tự rụng đi.

– Hiện tượng này thường xuyên xẩy ra khiến cho cây lê không có thân chính rõ ràng, cành lá rậm rạp, vậy nên việc cắt tỉa liên tục là điều rất cần thiết.

– Thân cành cây lê thường có rêu và địa y ký sinh nên có màu trắng nhờ hay xám tro. Mỗi năm cần sử dụng nước vôi lau sạch hoặc quét vào gốc và cành lớn để phá hủy lớp thực vật ký sinh này, tạo cơ hội cho thân cành sinh trưởng tốt.

2/2/ Quy luật ra cành trong 1 năm

* Dựa trên vai trò của một số loại cành người ta phân cành quýt làm ba loại:

– Cành dinh dưỡng: Cành dinh dưỡng không mang hoa, quả, chỉ có lá xanh, nhiệm vụ chính là quang hợp. Cành dinh dưỡng có thể phát triển thành cành mẹ của vụ quả sang năm. Vậy nên, cần phải chăm sóc tốt những đợt cành dinh dưỡng. Đợt cành hè thường có một vài cành mọc ra từ trong thân chính, dài 30÷40 centimét, đốt lá dài, lá lớn, màu xanh nhạt.

+ Khi ở giai đoạn cây con có thể lợi dụng loại cành này để tạo tán hoặc khi cây già cần phục tráng cho cây thì mới lưu lại cành này.

+ Đối với các loại cây lê trong giai đoạn kinh doanh cần cắt bỏ để giúp tránh tiêu hao dinh dưỡng và hạ sâu hại. Trong hoàn cảnh nhiệt độ và độ ẩm cao, xuất hiện một vài cành mọc ra khỏi khung tán, gọi là cành vượt. Trong suốt chu trình chăm sóc cần lưu ý cắt ngắn loại cành này để tạo bộ khung tán hợp lý cho cây, tạo tiền đề tốt cho việc tạo thành năng suất sau này.

– Cành mẹ: Cành mẹ là cành tạo ra cành quả. Nó có thể là cành xuân, cành hè hoặc cành thu của năm trước. Thừơng cành thu hoặc cành hè làm cành mẹ thì số cành quả nhiều và tỷ lệ đậu trái cũng cao hơn. Một trong những giải pháp ngăn ngừa tình trạng ra quả cách năm trên cây lê là chủ động bồi dưỡng cành mẹ của năm trước để tạo nền móng cho vụ quả sang năm.

– Cành quả: Độ dài cành quả thường từ 9÷25 centimét. Cành quả đa phần ra trong thời điểm mùa xuân (trừ các trường hợp đặc biệt như cây bị sâu đục thân, kích thích làm tăng khả năng ra hoa quả trái vụ,….). Cành quả ra ở ngọn cành mẹ sẽ cho nhiều quả và chất lượng quả tốt. Trong năm, những cành quả không nảy lộc vì phải tập trung dinh dưỡng nuôi quả. Sau khi thu hái quả, phải qua 1 thời gian ổn định tích lũy dinh dưỡng nó mới có thể trở nên cành mẹ.

* Nguyên do gây nên hiện tượng ra quả cách năm trên cây lê

– 1 năm cây lê có thể ra nhiều đợt cành:

+ Cành xuân: Ra vào tháng 2÷4, số lượng cành nhiều và ra tập trung, cành ngắn, có thể là cành dinh dưỡng hoặc cành mang hoa quả.

+ Cành hè: Ra vào tháng 5÷7, mọc từ cành xuân, cành thường dài, số lượng cành ít, có rất nhiều cành vượt.

+ Cành thu: Ra vào tháng 8÷11, số lượng nhiều, chiều dài cành trung bình, chủ yếu là cành mẹ cho vụ quả sang năm.

+ Cành đông: Ra vào tháng 12÷01, được mọc ra từ các cành quả vô hiệu (cành có ra bông, quả nhưng sau một khoảng thời gian thì bị rụng), các cành này do mất dưỡng chất để nuôi quả mùa hè nên mùa thu không thể ra lộc mới mà phải tích lũy đến tháng 12÷1, nếu nhiệt độ và độ ẩm thích hợp thì mới xuất hiện đợt lộc mới, đó là lộc đông.

Tuy vậy, phụ thuộc điều kiện chăm sóc, thời tiết-khí hậu, tuổi cây mà số lượng cành và thời gian ra những đợt cành này có sự thay đổi. Ví dụ: Kỹ thuật chăm sóc tốt thì số lượng cành ra trong từng đợt nhiều hơn và khoảng cách giữa những đợt cành ngắn hơn. Thời tiết-khí hậu thuận lợi thì số lượng cành và số đợt cành sẽ nhiều hơn ở điều kiện bất thuận. Tuổi cây cành nhỏ thì số đợt cành ra thường nhiều hơn. Trong những đợt cành thì cành xuân thường ra đều, tập trung và cành ngắn hơn. Cành hè thường dài, khỏe, lá lớn nhưng ra không tập trung hơn. Cành thu kém hơn cành hè. Cành đông yếu ớt nhất.

Ví dụ: Năm 2012 cây sai trĩu quả, lượng dinh dưỡng màcây sinh ra sẽ tập trung nuôi quả, vậy nên cành dinh dưỡng mùa xuân sẽ ít và yếu, dẫn đến cành hè và cành thu cũng ít và yếu. Mà cành thu là cành mẹ đa phần cho vụ quả năm 2013, vậy nên năm 2013 sẽ ít quả. Trái lại, nếu năm 2012 cây ra ít quả, lượng dinh dưỡng mà cây sử dụng để nuôi quả ít, vậy nên sẽ tập trung cho sự phát triển của cành xuân mạnh mẽ và nhiều. Từ đấy sẽ ra nhiều cành hè và cành thu, dẫn tới năm 2013 có tiềm năng cho nhiều quả. Quy luật này được thể hiện tương đối rõ trong câu năm ăn trái, năm trả lộc”. Nó biểu thị sự tự điều chỉnh, sự cân bằng dinh dưỡng để duy trì đời sống của loài.

Để giải quyết hiện tượng ra quả cách năm trên cây lê, con người cần phải có giải pháp điều chỉnh thích hợp. Cho đến bây giờ, người ta đã có một vài giải pháp điểu chỉnh như sau:

– Cắt tỉa hợp lý, khống chế số lượng cành của những đợt cành mỗi năm,

– Vào các năm sai trĩu quả, thu hái quả sớm hơn, tránh bẻ quá đau làm tổn thương đến những mầm ngủ trên cành quả, tạo điều kiện tốt cho cây phân hóa hoa ở sang năm. Đồng thời, tăng lượng phân bón, bón phân làm rất nhiều lần hơn để thỏa mãn nhu cầu dưỡng chất của cây;

– Liên tục tỉa bỏ cành vô hiệu để hạ nhiều nhất sự tiêu hao dinh dưỡng;

– Ngăn ngừa, diệt trừ sâu hại gây bệnh để bộ lá luôn xanh tốt.

3/ Hoa lê

– Lê ra bông vào cuối tháng 2 đầu tháng 3, hoa màu trắng. Giai đoạn phân hóa mầm hoa của lê được tính từ sau khi tiến hành thu hoạch quả cho tới trước lúc nảy lộc xuân. Giai đoạn này thường từ tháng 11 đến đầu tháng 2/

Bảo đảm tốt việc cung ứng dưỡng chất cho cây, ngăn ngừa các nguyên do dẫn tới tiêu hao dinh dưỡng của cây đều là các giải pháp đẩy nhanh phân hóa mầm hoa.

– Bón phân hài hòa hợp lý (Nhất là loại phân dễ tiêu)

– Tỉa bớt hoa ở các năm sai trĩu quả ;

– Thu hoạch quả sớm (nhất là năm sai trĩu quả ).

4/ Lá cây lê

– Lá lê là loại lá đơn, hình mai rùa, có 90÷140 răng cưa. Diện tích, màu sắc, số lượng lá trên cây dựa vào kỹ thuật chăm sóc, trong điều kiện khí hậu khí hậu. Điều kiện thời tiết -thời tiết, kỹ thuật chăm sóc là các nhân tố có tính chất ảnh hưởng đến tuổi thọ của lá lê. Các lá hết thời gian sinh trưởng sẽ rụng không tập trung trong năm, tuy vậy vẫn rụng tập trung vào mùa đông.

– Lá có quan hệ chặt chẽ với sản lượng, nhất là trọng lượng quả. Theo nghiên cứu cho biết, số lượng lá trên mỗi quả càng nhiều thì trọng lượng quả càng lớn. Do đó, cần có giải pháp bảo vệ bộ lá, giữ cho bộ lá luôn xanh tốt, có giải pháp cắt ngắn thời kỳ chuyển lục của những đợt lá mới (chuyển từ xanh lục sang xanh đậm).

5/ Quả lê

Mỗi giống lê lại có đặc tính khác nhau về hình dáng quả, số lượng hạt/quả, mùi và vị của quả.