Đặc tính hình thức biểu hiện ra bên ngoài và đòi hỏi ngoại cảnh của địa lan

1/ Đặc tính thực vật học

Địa lan thuộc cây thảo mộc lâu năm, cũng giống như những cây bụi có hạt khác, gồm có 6 phần: Rễ, thân, lá, hoa, quả và hạt.

• Rễ của địa lan

Rễ của địa lan cực kỳ phát triển, rễ nhiều hình trụ, mềm, lớn và mập. Đa phần có màu tro nhạt. Rễ chính và rễ phụ đều có chóp rễ, lâu lâu có phân nhánh. Cấu trúc phía bên trong tiêu biểu của thực vật đơn tử diệp, biểu bì tương đối phát triển ký sinh ở thân cây hoặc cành, cũng thỉnh thoảng rễ chọc xuống, tạo thành rễ khí. Rễ của địa lan không chỉ có chức năng hút nước và dinh dưỡng mà còn có thể dự trữ nước và dinh dưỡng. Bộ phận biểu bì tiếp xúc với ánh sáng chuyển thành màu xanh để triển khai quang hợp. Trong biểu bì và vùng rễ thông thường có khuẩn rễ cộng sinh. Hai bên cùng hút nước và dưỡng chất trong tự nhiên để trao đổi và cùng tồn tại. Những sợi thực khuẩn thể sau khi xâm nhập vào phía bên trong rễ của lan sẽ từ từ bị phân giải để thỏa mãn nhu cầu dưỡng chất cho cây lan sinh trưởng, phát triển.

• Thân địa lan

Thân của địa lan phồng to, ngắn hầu hết hình trứng tròn, hình bầu dục, hình bán cầu dục, dạng trứng hoặc hình gậy và có tên gọi là giả hành, đây chính là bộ phận dự trữ nước của thân. Bình thường giả hành được phiến lá hoặc bẹ bao bọc cho đến lúc già phiến lá rụng thì mới lộ ra. Thân hành thông thường chồng lên nhau, chỗ tiếp giáp chỉ một đoạn thân ngầm cực kỳ ngắn, cũng có loài giả hành không rõ.

• Lá địa lan

Lá của địa lan phần nhiều có 6-8 lá chồng lên nhau, dài từ 50-100 centimét, rộng thường 1,5 – 3,5 centimét, đuôi nhọn, phần dưới đối mặt ôm lấy nhau, dưới có đốt, mép lá phẳng. Những loài, giống khác nhau thì lá có kích cỡ, hình dạng, màu sắc khác nhau. Có loại bả lá hẹp như Độc chiều xuân, Lan đầu hổ lá ngắn, Đại tuyết lan… thường bề rộng của lá từ 1,2-2 centimét, có loại rộng như lan Văn ban, Bích ngọc lan, Hoàng đơn lan lá rộng ≥ 4 centimét. Màu sắc lá của địa lan chịu tác động của độ chiếu sáng mạnh yếu mà thay đổi từ màu xanh vàng đến xanh đậm. Thường thì các cây mọc ngoài trời lá tương đối thẳng, dầy, lá cứng hoặc nhỏ dài và có tầng cutin tương đối dầy dưỡng ẩm tốt, nước khó bốc hơi, thậm chí lá còn là bộ phận giữ nước và dinh dưỡng. Còn các cây mọc trong bóng râm lá mỏng mềm, màu lá xanh đậm.

• Hoa địa lan

Tất cả địa lan là hoa bướm, thông thường có 10 đóa hoa bám vào cành, cành hoa dài 30-100 centimét, thẳng hoặc dài theo trạng thái tự nhiên, thường thì loại lớn có đường kính khoảng 10 centimét, loại vừa 7-8 centimét, loại nhỏ 3-4 centimét. Cấu tạo đóa hoa giản đơn, có 7 bộ phận cấu thành, tức là 3 đài hoa, 3 cánh hoa và 1 nhị cái, nhụy đài giống như cánh hoa. Trong 3 cánh hoa, mép của cánh hoa có hình dạng tương đối nổi bật là, nhìn phía bên ngoài hết sức cuốn hút, phía trên có cực kỳ nhiều u lớn, hơn thế nữa vị trí cũng thay đổi, lẽ ra mép hoa phải ở phần trên cánh hoa, nhưng cuống hoa từ phòng xoay chuyển quá phức tạp khiến cho đóa hoa chuyển 1800 khiến cho mép của cánh hoa trở thành một cánh hoa. Còn nhị đực và nhị cái phối hợp của họ lan. Bộ phận lõm xuống của đầu vòi nhụy có chất kết dính hoặc lồi lên, tức là khu vực đầu vòi nhụy, cực kỳ nhiều giống chỉ một nhị đực chứa phấn hoa, phía bên ngoài của phấn hoa có màng chùm lên, số lượng túi phấn phụ thuộc vào giống, thường 2-4 túi.

Đóa hoa địa lan là trung tâm ngưỡng mộ của mọi người, cho nên giống tốt hay xấu được quá trình bởi đóa hoa lớn hay nhỏ, hình dạng, màu sắc, chất lượng và giai đoạn ra hoa dài ngắn…. Thường thì đòi hỏi cánh hoa, đài hoa đều phải lớn, cách tốt nhất là phần ở giữa của 2 cánh hoa xếp chồng lên nhau, mép cánh hoa sau khi đã nở có hình ô van, kẽ hở giữa 2 cánh hoa càng nhỏ càng tốt. Thường thường về màu sắc cánh hoa và đài hoa có màu sắc giống nhau nhưng mép hoa lại có màu khác và tối ưu nhất là màu sáng, đẹp; nếu có vân hoặc vết hoa thì hoa càng có giá trị. Chất lượng và độ dầy của cánh hoa thì tối ưu nhất là cánh nhẵn, dày và vân nhỏ. Loại cánh hoa dầy chắc ít rụng, sử dụng được lâu, dễ vận chuyển, thời gian ra bông dài.

Các giống có hoa đẹp là các giống mà hoa xếp ngay thẳng, với khoảng cách vừa phải, hình dạng đẹp.

• Quả và hạt của địa lan

Quả của địa lan thuộc loại trái cây sóc, hình dạng lớn nhỏ phụ thuộc vào giống bố mẹ. Thường thì có hình trắng dài, dài từ 10-20 centimét. Tử phòng ở dưới nối liền với cánh hoa, khó tách, 1 ngăn tử phòng. Mỗi quả thường có 3 cánh, 2 cánh tiếp giáp nhau phân hóa thành mảng, vách ngăn thai, gồm 3 mảnh. Mỗi một khoang đầu thai tử phòng chọc thẳng lên đỉnh hình thành bó nhô lên vách tử phòng. Vách tử phòng bao lấy khoang đầu thai, mỗi khoang đầu thai có rất nhiều phôi trụ, được thụ phấn bằng côn trùng, nhân tạo những phôi trụ phát dục thành đạt. Thông thường thời gian từ thụ tinh đến hạt thành thục khoảng 6-10 tháng, thậm chí dài hơn. Khi quả chín thì nứt dọc, hạt tung ra ngoài.

 Hạt của địa lan cực kỳ nhỏ khoảng 0,5 milimét, cực kỳ nhẹ, nhưng cực kỳ nhiều. Đa phần hạt có hình trứng tròn, giữa có một phôi nhỏ, ngoài có lớp tế bào mỏng trong suốt và có vân tròn nâng cao độ dầy. Trong vỏ hạt có rất nhiều không khí, cản trở hút nước, dễ lây lan theo nước và gió. Thường thì phôi phát dục không hoàn hảo, không có phôi nhũ, mà chỉ có tế bào phôi chưa phân hóa hình trứng tròn cực khó nảy mầm.

2/ Đòi hỏi ngoại cảnh

Nguyên sản của giống địa lan ở phía Đông núi Hymalaya, Nam đến Trung Nam bán đảo Ấn Độ Dương, có độ cao so sánh với mặt biển từ 1/000-3/000m. mùa đông khô lạnh nhưng không có sương muối, mùa hè ấm nhưng không oi bức, tạo thành đặc điểm ưa khí hậu ấm, mát mẻ, ẩm ướt, không khí trong lành. Địa lan mùa đông thường sợ gió hanh lạnh, mùa hè sợ oi bức. những con lai ở thế hệ sau vẫn mang đặc điểm đó của bố mẹ, tạo thành đặc điểm sinh lý khác với chiếc quần thể lan châu Âu.

• Ánh sáng

Ánh sáng là nguyên nhân đa phần để cây lan triển khai quang hợp. không có ánh sáng, diệp lục của hoa lan không thể triển khai quang hợp, tức là không có dinh dưỡng cấp thiết để có thể cung cấp cho cây lan, nhu cầu của hoa lan đối với ánh sáng phụ thuộc vào loại hoa lan, bao gồm cả cùng một trong các loại giống lan nhưng nhu cầu đối với ánh sáng ở mỗi thời kỳ cũng khác nhau. Nói chung địa lan cần lượng ánh sáng từ 15/000-70.000lux. Khi lượng ánh sáng thỏa mãn, cây lan phát triển sinh trưởng cực kỳ khỏe, thân vươn dài lá ngắn rộng, thịt lá dầy, màu lá xanh nhạt hoặc xanh vàng, thân giả chắc mập, nhiều hoa, tỷ lệ nở cao, màu hoa sặc sỡ. Nếu mà độ chiếu sáng quá lớn (lớn hơn 70.000lux) sẽ ức chế quang hợp nhất là mùa hè thu, thời tiết tương đối ẩm, độ ẩm tương đối thấp, ánh sáng trực xạ mạnh sẽ làm thương tổn lá. Cho nên mùa hè và hè thu nên che nắng cho cây lan, hạ bớt lượng ánh sáng và gia tăng ẩm độ không khí, cố gắng không làm thương tổn đến cây lan. Trái lại khi thiếu hụt ánh sáng (<10/000lux) quang hợp của cây lan sẽ hạ, không đủ dưỡng chất thường dẫn tới mọc vống, lá nhỏ dài màu xanh sẫm, thịt lá mềm mỏng, lá chúc xuống, ra bông ít, đóa hoa nhỏ, màu hoa kém sặc sỡ. Cho nên trong hoàn cảnh thiếu hụt ánh sáng đặcbiệt là mùa đông, xuân cần phải bỏ ngay nguyên vật liệu che nắng để cây lan có rất nhiều ánh sáng mặt trời. Nếu mà thời tiết âm u nối dài khi cần giải pháp chiếu ánh sáng nhân tạo nhằm thỏa mãn nhu cầu phát triển sinh trưởng của cây lan.

• Nhiệt độ

Tính thích nghi của địa lan đối với nhiệt độ là tương đối rộng, nhiệt độ phù hợp cho sinh trưởng là 10-250C, thường thì nhiệt độ bình quân khoảng 150C là loại cây lan có thể ra mầm lá, 20-300C cây sinh trưởng tương đối nhanh, dưới 50C và trên 300C cây ở trạng thái ngủ nghỉ. Nếu nhiệt độ dưới 00C trong khoảng thời gian ngắn chỉ có cây giống bị chết rét, đối với các loại cây con đã lớn và cây đã phát triển hoàn chỉnh tác động không lớn. Khi nhiệt độ cao hơn 300C, cho dù tác động không rõ đến cây lan, nhưng hay tạo ra hiện tượng tạo thành hoa từ sớm, mầm hoa thui chột. Trong khoảng thời gian cây phát triển sinh trưởng, trong điều kiện nhiệt độ ban ngày 22-280C không thấp hơn 180C và không cao hơn 300C, buổi tối là 18-220C, cách tốt nhất không thấp dưới 150C hoặc cao hơn 300C. Trong khoảng thời gian phân hóa mầm hoa, nhiệt độ ban ngày là 18-220C, cách tốt nhất là không dưới 150C hoặc cao hơn 300C, buổi tối là 12-180C, cách tốt nhất không dưới 100C hoặc cao hơn 180C. Khi hoa nở nhiệt độ ban ngày 20-250C tối ưu nhất không dưới 180C hoặc cao hơn 280C, nhiệt độ buổi tối là 15-200C, cách tốt nhất không cao hơn 210C cũng không dưới 100C.

• Độ ẩm

Hầu hết giống địa lan có xuất xứ từ những đồi của núi Hymalaya phù hợp với môi trường sinh thái nhiều mưa. Do đó trồng địa lan phải liên tục tưới nước dưỡng ẩm cho giá thể và xịt nước liên tục, duy trì nhiệt độ trong không khí ở mức độ tương đối cao. Nếu giá thể quá khô rễ không thể hút được nước, trong khi cây lan không ngừng bốc hơi nước khiến cho cây lan bị héo rũ; giá thể quá ẩm, chậu lan đọng nước, rễ thiếu không khí, cây thiếu Oxy dẫn tới ngạt thở. Nhưng nếu chỉ bảo đảm ẩm độ cho giá thể vẫn chưa đủ mà còn phải tìm mọi giải pháp để duy trì ẩm độ không khí, chính vì ẩm độ không khí quá thấp, cây lan sinh trưởng kém, thường là rẽ sinh trưởng yếu, nhỏ nhỏ, lá hơi vàng. Cho nên tưới nước cho lan phải dựa trên nbsp;chậu lớn hay nhỏ, giá thể nhiều hay ít, độ lớn nhỏ của giá thể và khả năng giữ nước, trong điều kiện ánh sáng nhiệt độ của mùa sinh trưởng và nhu cầu phát triển và sinh trưởng của cây lan ở thời kỳ khác nhau mà cấp nước kịp lúc, đầy đủ. Thường kì tưới nước duy trì giá thể ẩm ướt, liên tục xịt nước đẩy mạnh ẩm độ không khí. Thường thì trong khoảng thời gian sinh trưởng địa lan cần nước đầy đủ và duy trì ẩm độ không khí tương đối cao, cách tốt nhất là từ 70-80%, tối thấp không thể thấp hơn 60%, tối cao không thể quá 95%. Thông thường thời gian hoa nở cần lượng nước vừa phải, nhiều nước quá sẽ dẫn tới trao đổi chất tăng, phát sinh nấm bệnh… khiến cho thời gian hoa nở cắt ngắn làm hạ nbsp;giá trị cành hoa, cung ứng nước ít không thể thỏa mãn hoa nở, dễ dẫn tới rụng nụ, rụng hoa, đồng thời sẽ khiến cho thời gian ra bông ngắn lại. Ẩm độ không khí tối ưu nhất là 60-70%, tối cao không quá 80%, tối thấp không quá 50%.

• Thông gió

Nguyên chủng đại lan thuộc loại lan phụ sinh, bán khí dễ ưa môi trường thoáng gió, môi trường thoáng gió dễ dẫn tới hiện trạng thái CO2, ảnh hưởng nhiều đến quang hợp và dễ phát sinh bệnh. Cho nên chọn môi trường trồng lan tuyệt vời ngoài những việc lưu ý đến ánh sáng, nhiệt độ, ẩm độ còn phải lưu ý đến thông gió, thoáng khí, giữ cho không khí trong lành. Trong cả quá trình lớn lên và phát triển của địa lan cần có gió (thông thường khi nhìn thấy đuôi lá lan bị gió lay là được) để cuốn đi hơi nước thoát ra từ lá và khí bị ô nhiễm, thúc đẩy sự tuần hoàn nước được đẩy từ rễ và bốc hơi qua lá, làm cho cây sinh trưởng nhanh. Đặc biệt cũng cần lưu ý tới độ đối lưu của không khí theo mùa sinh trưởng và trạng thái phát triển và sinh trưởng của cây lan, tránh sự đối lưu không khí quá nhanh làm thương tổn đến lá lan. Các nơi mùa đông giá lạnh cần lưu ý sự thâm nhập của không khí lạnh, thường thường chỉ nên thay đổi không khí trong vườn hoa vào buổi trưa, khi trời râm sẽ phục vụ phát triển sinh trưởng bình thường của cây lan.

Cần phải cho thấy rằng công dụng của 4 nhân tố môi trường là ánh sáng, nhiệt độ, ẩm độ và thông gió luôn có sự hỗ trợ lẫn nhau, cùng thúc đẩy, cùng ức chế. Cho nên mấu chốt để nuôi tốt địa lan cần phải dựa trên những thời kỳ phát triển, điều tiết 1 cách linh hoạt những nhân tố nhằm bổ sung các mặt thiếu của môi trường nuôi dưỡng, sinh ra môi trường sinh thái tối ưu nhất cho cây lan phát triển sinh trưởng bình thường.