Sản xuất cây gai thương phẩm

Sau khi cây phát triển tốt trong vườn ươm thì cần đưa ra diện tích trồng phổ biến. Gai xanh Rami có thể trồng ở đồng bằng đất sét pha cát (nơi trồng lúa không đạt được hiệu quả bằng trồng cây gai xanh Rami) hoặc trồng trên bãi bồi nơi không bị ngập nước mùa mưa hoặc má bờ đê chắn lũ (vì rễ gai xanh ken chặt chống sạt lở đê kè).

Với các đặc điểm sinh học của cây gai xanh Rami đã được trình bày ở phần trên nên khu vực trồng cây cần có ẩm độ và không úng ngập nước, không có sương giá, gió Lào (gió nóng khô).

Cây gai xanh là loại cây sống nhiều năm (7 – 20 năm) nên đưa cây gai xanh vào trồng trên ruộng bậc thang địa hình đồi núi là phù hợp.

1/ Vùng đồi núi và vùng đồng bằng

Vùng đồi núi nên chọn các chân đất ruộng bậc thang nằm phía dưới, thảm rừng rậm thường xanh bên trên, cách tốt nhất bên trên ruộng là những rừng lim, rừng luồng, nứa, giang.

Ở vùng núi do địa thế, địa hình khác nhau nên khí hậu, thổ nhưỡng cũng thay đổi tương đối lớn, nên chọn lựa đất bằng phẳng ở chân núi, đất núi và sườn núi có độ dốc thấp để trồng gai xanh.

Ở vùng đồi núi nên lưu ý hướng dốc và độ dốc của đất trồng gai xanh. Hướng dốc về phía Nam hoặc Đông Nam là tối ưu, có thể ngược hướng gió hướng về phía mặt trời, mùa xuân đất ấm lên nhanh, có lợi rất nhiều cho việc mọc mầm sinh trưởng cây gai xanh, nhưng nhiệt độ giữa ngày và đêm có sự khác nhau lớn, cần lưu ý phòng

Cách trồng, chăm sóc, thu hái và bảo quản sản phẩm từ cây gai xanh (Rami) sương giá. Thường thì độ dốc quá lớn, đất và nước bị trôi mất tương đối rất nghiêm trọng, đất trở thành cằn cỗi, nên chọn đất có độ dốc trong vòng 10 độ, lượng đất màu bị trôi đi ít, tầng đất tương đối sâu, có lợi rất nhiều cho sự phát triển của cây gai xanh.

Đất đồng bằng địa hình bằng phẳng, tầng đất dầy tương đối màu mỡ, dễ cho việc trồng cây gai xanh, nhưng điều kiện thông gió, ánh nắng chiếu sáng và thoát nước không bằng vùng đồi núi, bởi thế, cần chọn lựa đất có địa thế khá cao và vị trí nước ngầm tương đối thấp để trồng gai xanh, nhất là phải xử lý sâu rãnh thoát nước, tránh đọng nước, đề phòng gây chết cây đồng loạt.

Bản chất của cây gai xanh Rami là loại cây “hơi ưa bóng râm”, nhưng không thể sống và phát triển dưới tán rừng rậm. Do đó người ta có thể trồng cây gai xanh xen với cây công nghiệp khác trên nương rẫy. Phương thức trồng xen này là xen từng vạt cùng nhau.

Ngô trồng xen cây gai xanh Rami

2/ Thổ nhưỡng

Thông thường cây gai xanh không quá kén chọn thổ nhưỡng nhưng tính chất vật lý và độ màu mỡ của thổ nhưỡng cũng gây ảnh hưởng ổn định với sự trưởng thành sinh trưởng của cây gai xanh. Trồng gai xanh ở thổ nhưỡng quá dính, hệ rễ sinh trưởng sẽ chịu tác động, nhất là khi đất bị trữ nước, gốc gai xanh sinh trưởng chậm chạp, lá gai xanh trở thành màu vàng, gốc gai xanh dễ bị thoái hóa sớm. Đất có hàm lượng đá sỏi quá nhiều hoặc đất cát bị cằn, do cấu tạo thổ nhưỡng kém, chất hữu cơ ít, độ đạm thấp, không thể giữ nước giữ đạm, hệ rễ không phát triển, sinh trưởng không tốt, ảnh hưởng nhiều đến sản lượng. Thường thì trồng gai xanh ở thổ nhưỡng màu mỡ có lớp đất dầy trên 75 centimét là tối ưu.

Tóm lại, trong vấn đề chọn đất trồng gai xanh nên dựa trên đặc tính mỗi loại đất, chọn đất tương đối màu mỡ, tiêu nước tốt, chống gió, đón nắng mặt trời, độ dốc nhỏ hoặc đất rộng nối liền tập trung giữa núi hoặc giữa đồi để trồng cây gai xanh là tối ưu.

3/ Cách trồng cây gai xanh Rami

Cây gai xanh là cây rễ sâu, thân và hệ rễ dưới đất rộng, nên chất lượng tất cả đất gây ảnh hưởng trực tiếp đến sự phát triển, trưởng thành và tuổi thọ của hạt gai xanh, bởi thế nhất quyết phải đào sâu tất cả đất, làm tơi đất, nâng cấp cấu tạo đất, trồng dầy thêm nhiều tầng.

Với thổ nhưỡng quá dính, nên trộn thêm cát hoặc phân tro để nâng cấp cấu tạo thổ nhưỡng. Với đất đồi hoặc đất núi, thường thì trước khi có thể trồng, gai xanh nên đào sâu khoảng 1 thước, xới đất phía dưới lên, lật đất phía trên xuống, trồng dày thêm nhiều tầng, xới tung những miếng đất, loại bỏ cỏ, làm thông kênh thoát nước, nối liền những thửa lại cùng nhau thành khoảng lớn, dựa trên địa hình địa thế mở rộng hợp lý, tiếp đến trồng gai xanh. Khu đất bằng phẳng, đất thường màu mỡ, nhưng vị trí nước ngầm tương đối cao, trong điều kiện thoát nước kém, nên sau khi làm tung những miếng đất lên, nên mở rộng trồng gai xanh, rãnh thoát nước ở 4 phía, đề phòng nước tù.

4/ Trồng cây gai xanh ra đất sản xuất

4/1/ Làm đất và lên luống trồng gai xanh

4/1/1/ Làm đất trồng gai xanh

Đất trồng gai xanh là đất bãi bồi phù sa có pH 6 – 7 hoặc đất đồi núi ở các chân ruộng bậc thang, miền núi quen gọi là “đất một vụ” có pH 5 – 5,5/

Phần thân ngầm của cây gai xanh Rami bò lan ra dưới mặt đất. Rễ từ gốc giai đoạn đầu đâm ra (gọi là rễ cấp 1 cấp 2). Rễ từ thân ngầm đâm vào trong đất gọi là rễ cấp 3/ Rễ cấp 1 có khi đâm sâu vào trong đất 1 – 2 m.

Vì vậy trước khi có thể trồng, cần xới xáo vài lần cho đất tơi xốp. Vật dụng cơ giới cày trên đất dốc tối ưu nhất là sử dụng cày T5/Z4/

Máy cày trên đất dốc T5/Z4

Lưỡi cày lên luống trên đất dốc

Cày trên ruộng bậc thang

Như phần sinh học của cây gai xanh Rami ở phần trên đã trình bày. Cây gai xanh cực kỳ cần ẩm độ của đất nhưng bị chết mau chóng khi đất ngập nước. Vì vậy ở phía trên ruộng bậc thang ở đồi núi hay ruộng ở bãi ven sông và đồng bằng cần sắp xếp có nơi cho nước vào và nơi tháo nước chảy đi, không để đất ngập nước.

4/1/2/ Lên luống trồng cây gai xanh

Bề mặt luống rộng 50 – 60 centimét, cao 10 – 15 centimét, giữa hai luống cách nhau 40 – 50 centimét làm lối đi và nơi cung ứng nước và bón phân sau khi tiến hành trồng.

Đối với ruộng bậc thang trên đất dốc thì luống nên sắp xếp theo đường đồng mức của ruộng bậc thang. Đối với đất đồng bằng ven bãi thì luống nên sắp xếp song song với dòng sông.

4/1/3/ Cuốc hố trồng cây gai xanh

Sau khi lên luống thì triển khai cuốc hố để chuẩn bị đưa cây vườn ươm ra trồng.

Hố sâu 10 – 15 centimét, rộng 20 x 20 centimét. Hố cách hố là 25 centimét.

Hố được bón lót bằng 1/2 kilogam phân chuồng có trộn với 50 g bào tử nấm từ 2 loại thuốc Biobauve 5DP và Vimetarzim 95DP để trừ ấu trùng cánh cứng, rệp sáp và mối ăn cây sống.

Sử dụng cuốc xới trộn đều thuốc với phân bón lót và lấp một lớp đất mỏng phía trên mặt hố.

4/1/4/ Chọn thời vụ để trồng

Thời vụ để trồng cực kì quan trọng đến tỷ lệ sống của cây gai xanh con. Tùy từng địa phương nên chọn thời vụ để trồng cây Rami vào thời kỳ đầu mùa mưa. Hạn chế trồng cây Rami vào mùa khô nóng hạn. Đặc trưng ở Tây Bắc, Tây Thanh Hóa, Nghệ An nên hạn chế trồng vào mùa khô.

Trong trường hợp đã trồng cây mà có gió nóng khô thổi qua thì cần sắp xếp máy tưới phun (xem hình 14) để gia tăng ẩm độ cho cây khỏi chết vì thiếu hụt nước.

Ở Tây Nguyên đất đai màu mỡ, ở các khu vực cao gần hồ có chứa nước thời vụ để trồng có thể nối dài hơn vùng núi khác.

4/1/5/ Cách trồng cây

Khi cây giống trong vườn ươm đã cao 15 – 20 centimét thì có thể mang ra trồng trên các thửa đất đã được chuẩn bị trước.

Mỗi hố trồng 2 cây để phòng năm thứ 3 – năm thu hoạch lớn có rất nhiều cây bị thối gốc phải loại bỏ bớt cây.

Khi đã trồng xong cần lấp một lớp đất mỏng ngay miệng bầu ươm. Nếu bầu ươm là nilon không hủy thông thường bán trên thị trường thì cần sử dụng dao nhỏ rạch bỏ vỏ bầu trước khi có thể trồng,.

Nếu sử dụng vỏ bầu là nilon tự hủy thì có thể đưa cả bầu xuống hố. Sau vài ba tháng khi rễ phát triển, vỏ bầu tự phân hủy, cho rễ phát triển ra ngoài vỏ bầu.

4/2/ Bón phân cho cây gai xanh khi cây đã bén rễ

Chất dưỡng chất cho cây trồng đa phần cây gai xanh cấp thiết là nitơ (đạm), phốtpho (lân), kali, là cơ sở để cây gai xanh phát triển và sinh trưởng. Nitơ có thể thúc đẩy gốc gai xanh sinh trưởng, khiến cho số lượng gốc gai xanh và gốc có hiệu quả nâng cao, thân khỏe, lá nhiều; khi thiếu lá chuyển sang màu vàng, phân gốc ít, tầng sợi mỏng, dẫn tới hạ sản lượng; phân đạm quá nhiều khiến gốc gai xanh dài, thân mềm yếu, trưởng thành muộn màng, tế bào sợi mỏng, dễ bị nhiễm bệnh gây hại và đổ gục, tác động tới sản lượng. Phốtpho có thể thúc đẩy phát triển sợi, rễ hệ sinh trưởng và hạt chín, có công dụng tương đối với việc nâng cao sản lượng. Nếu thiếu phốtpho (lân), gốc gai xanh trưởng thành chậm,

Cách trồng, chăm sóc, thu hái và bảo quản sản phẩm từ cây gai xanh (Rami) sản lượng hạ thấp. Kali có thể thúc đẩy tiến trình tích lũy xenlulo và làm dày màng tế bào, khiến thân càng dẻo dai, nâng cao khả năng kháng gió, kháng bệnh của cây; thiếu kali, gốc gai xanh sinh trưởng không tốt, dễ bị đổ và nhiễm nấm bệnh. Nông nghiệp trồng gai xanh những huyện miền núi tỉnh Hòa Bình thường vào thời kỳ giữa và cuối quá trình lớn lên của gai xanh, rắc lên mặt lá tro đốt cỏ là một giải pháp quan trọng để gia tăng sản lượng. Lượng dinh dưỡng hấp thu được trong ba mùa hằng năm của mỗi hecta gai xanh là đạm urê: 220 kilogam, lân nung chảy Văn Điển 41 kilogam, kali 129 kilogam. Theo thí nghiệm năm 2006 của Trung tâm Nghiên cứu cách sản xuất Những chế phẩm sinh học (Liên hiệp Những hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam), ngoại trừ những nguyên tố đạm, lân, kali và canxi ra, những nguyên tố vi lượng như bo, mangan, kẽm, đồng, magiê cũng có công dụng ổn định đối với sản lượng và chất lượng gai xanh, nếu thiếu hoặc nhiều quá cũng khiến gai xanh sinh trưởng kém.

Phân vi sinh sử dụng bón cho cây gai xanh là loại phân được tạo từ than bùn (hàm lượng axit humic từ 1,5 – 2%) phối hợp với phân bón N.P.K (2/3/5). Vi sinh tại đây sử dụng nấm cộng sinh cho cây gai xanh là Mycorrhiza. Loại nấm cố định đạm cho cây gai xanh. Bên cạnh đó còn sử dụng những nấm phân giải xenlulo phân giải oxit phốtpho (lân) có trong ở đất.

Trong phân vi sinh có một lượng vôi để trung hòa chất chua trong đất.

Những chất dinh dưỡngvi lượng như bo, mangan, kẽm, đồng, magiê… cũng được đưa vào hỗn hợp phân vi sinh.

Vì nhu cầu cần nước của cây gai xanh rất rộng lớn nên hỗ trợ cho đất giữ được nước cho gai xanh cần đưa vào phân vi sinh tỷ lệ chất giữ nước (ví dụ MA500 của Trung Quốc hay những sản phẩm giữ nước của Viện Hóa học Việt Nam hoặc chất dưỡng ẩm GAM-SORB…).

Máy phun ẩm SJPG5

5/ Chăm sóc, bón phân, làm cỏ cho cây gai xanh rami

Cây gai mới đưa ra trồng cây còn nhỏ, tầng ánh sáng còn lọt nhiều xuống đất nên cỏ có thể mọc nhanh chiếm bớt phần dinh dưỡng của cây. Do đó sau khi tiến hành trồng chừng 10 – 20 ngày cần lưu ý bỏ cỏ trên luống gai. Càng về sau lá gai phát triển che hết ánh sáng nên cỏ dưới gốc cây gai không phát triển được nữa.

• Bón phân bố sung, đẩy mạnh độ ẩm cho đất

Sau mỗi vụ thu hoạch cây đã lấy đi từ đất nhiều dưỡng chất. Do đó sau khi tiến hành thu hoạch cần bón phân bố sung.

Phân bón có thể hòa vào nước rồi tưới đều trên bề mặt luống. Đừng nên cuốc xới nhiều vì rễ phụ và thân ngầm đã ken dầy khắp mặt luống.

Khống chế các cây bị nấm cổ rễ phá hại thì phải nhổ bỏ, xử lý thuốc thối cổ rễ ngay.

• Xịt thuốc giúp kích thích nbsp;tăng chiều cao của cây

Cây gai xanh Rami là loại cây trồng để lấy tơ từ vỏ để phục vụ ngành dệt may. Do đó cây càng dài, càng cao thì sản lượng càng cao và xơ bông sau này càng dài.

Do đó ngay khi ở vườn ươm hay khi vừa mới trồng ra nơi sản xuất ta có thể xịt một lượng kích thích tăng trưởng. Sử dụng Gibberellin pha vào cồn rồi cho tan vào nước lã với nồng độ 10 ppm để xịt vào đỉnh cây gai. Làm như vậy cây gai có thể tăng trưởng hơn 10 – 15%.

6/ Thu hoạch cây gai xanh rami

Thu hoạch gai lấy sợi cần cách xa thời gian ra bông kết trái. Vì thời điểm này nbsp;dinh dưỡng tập cây trồng trung vào hoa quả nên hàm lượng xenlulo trong sợi gai cực kỳ kém.

Sau khi cây đưa từ vườn ươm ra trồng trên diện tích sản xuất chừng 40 ngày để ý cây gai đã phát triển, thân đã mập và thẳng, để ý gốc gai có thay đổi màu thì thu hoạch đợt 1/ Sau 30 ngày nếu thời tiết thuận lợi thì có thể tiến hành thu hoạch đợt 2, đợt 3, đợt 4 cũng tương đương như vậy. Thông thường thời gian sinh trưởng nhanh hay chậm là do chế độ nhiệt và ẩm độ của đất.

Khi nhìn thấy thân và gốc cây hơi chuyển màu sang màu xanh nâu đậm là loại cây đã đủ trưởng thành và lượng vỏ đã dầy tới ngưỡng thì có thể triển khai thu hoạch.

• Thu hoạch có 2 phương thức:

Với diện tích nhỏ trồng hộ gia đình thì chuyện thu hoạch có thể triển khai bằng phương pháp bấm ngọn rồi tước vỏ đến gốc. Sử dụng kéo cắt vỏ ra khỏi thân, lá và lõi gai dập luôn xuống đất làm phân bón cho cây gai lứa sau.

Với diện tích trồng quy mô cả một cánh đồng thì chuyện thu hoạch bằng phương pháp sử dụng dao sắc chặt sát gốc hàng loạt tất cả. Tiếp đến triển khai tước vỏ ngay sau khi chặt.

Việc tước vỏ gai như biện pháp tước vỏ cây đay cách mà nông dân tỉnh Hưng Yên thường làm.

• Nạo vỏ sừng

Sản phẩm vỏ gai phục vụ ngành dệt may cần bỏ lớp vỏ sừng ngoài lớp vỏ lụa phía bên trong. Lớp vỏ sừng này loại bỏ cực kỳ dễ khi cây vừa mới chặt ra khỏi gốc. Để càng lâu lớp vỏ này càng bị dính két khó bóc.

Bỏ lớp vỏ cứng này bằng dao nhỏ. Hoặc sử dụng một vật dụng thủ công có khả năng làm ngay tại ruộng.

Làm theo vật dụng này có thể bỏ lớp vỏ sừng cực kỳ nhanh để tạo sản phẩm là lớp vỏ lụa màu trắng nhạt.

Sản phẩm vỏ lụa được phơi khô trên dây phơi dưới ánh nắng mặt trời.

Khi sản phẩm vỏ lụa đã khô có thể bó lại và nhập kho để chuyển sang bộ phận chế tạo sợi bông dệt vải.

Lá gai có thể phơi khô làm thực phẩm hoặc làm chất màu thực phẩm, cũng có thể sủ dụng lá gai làm thức ăn nuôi cá, nuôi gia súc.

Vật dụng nạo vỏ sừng của gai

Vỏ lụa đã bỏ lớp vỏ sừng phơi khô