Phương pháp kỹ thuật thâm canh cây cói

1/ Chuẩn bị giống cói

Dùng ruộng cói đúng giống, lưu gốc từ 3-5 năm để nhổ tỉa lấy mống (tách mống cói). Chọn mầm cói khi tách có chiều cao từ 15 -30 centimét, đường kính từ 3 – 5 milimét, là tối ưu. Nếu dùng cây cói đã trưởng thành để nhân giống, nên cắt ngắn còn 30 centimét. Tách mống để trồng, 2 – 3 mầm/khóm. Sau khi tách mầm cói có thể trồng ngay.

Chuẩn bị giống trồng cói

Trong hoàn cảnh chưa kịp chuẩn bị đất, có thể bảo quản trong bóng mát, dưỡng ẩm gốc từ 3 – 5 ngày. Tỉa mống từ 1 sào có thể cung ứng giống trồng cho 8 sào.

* Làm đất trồng cói

Chọn ruộng đất thịt, phù sa tốt ở ven biển, ven sông nước lợ có độ mặn từ 0,1-0,2%; độ pH từ 6-7; độ sâu tầng đất trên 50 centimét, có độ sâu bùn 30-40 centimét, lớp cuối cùng không có cát trắng. Chọn chân ruộng có nước vào ra, lên xuống dễ dàng.

Làm đất trồng cói

Làm đất tơi nhuyễn phối hợp diệt trừ cỏ dại theo những bước sau:

Lần đầu tiên cày sâu 18-20 centimét, tiếp tục bừa vỡ rồi cho nước vào xăm xắp vài hôm để cỏ mọc, tiếp đến bừa nhuyễn rồi cho nước ngập 20-25 centimét ngâm 7-10 ngày.

Tiếp tục cày lật ở độ sâu 13-15 centimét, bừa vỡ lại cho nhừ cỏ, tiếp tục cho nước ngập 10-15 centimét trong 7-10 ngày tiếp đến rút nước bừa lại cho phẳng mặt ruộng

Dược để cấy cói: Bừa dược lần cuối phải tạo mặt ruộng thành hình mu rùa để thoát nước, ráo chân.

Đối với các ruộng cói cũ, sau một khoảng thời gian trồng cói nhất định phải triển khai đảo cói do năng suất ngay lúc này hạ thấp. Thông thường thời gian triển khai đảo cói thường từ 4 – 6 năm hoặc lâu dài hơn dựa vào nhiều nhân tố như: mức độ thâm canh, mật độ và khoảng cách cấy mống… Tuỳ theo điều kiện mà người dân có thể triển khai những giải pháp làm đất cho thích hợp như sau:

+ Lộn trở đất còn gọi là đảo cói:

Hoạt động này được thực thi bởi hai người. Người thứ nhất dùng một vật dụng thủ công gọi là mong để đào đất thành từng tảng có kích cỡ 20 x 20 centimét và sâu 25 – 30 centimét. Tiếp đến, người thứ hai lật ngửa tảng đất lên và cói được lật úp xuống dưới. Vì giải pháp này triển khai thủ công nên tốn cực kỳ nhiều công lao động. Hơn thế nữa, mặt ruộng sau khi triển khai đảo cói xong không được bằng phẳng gây đọng nước ảnh hưởng nhiều đến phát triển và sinh trưởng của cây cói sau này.

+ Lật nghiêng nền đất trên ruộng cói:

Triển khai làm sạch mặt ruộng cói cũ, để nguyên gốc cói và triển khai đào đất như trường hợp đảo cói. Tiếp đến, lật nghiêng tảng đất 900 theo cùng chiều và bảo đảm những mặt nghiêng có phần gốc cói hình thành hàng tương đương trồng cói. Trong giải pháp làm đất này, từ gốc cây cói cũ sẽ mọc lên các chồi non và mọc thành cây mới. So sánh với biện pháp đảo cói, biện pháp này không tốn công chọn cây giống và trồng cói.

+ Đào đất chuyển đi chỗ khác để hạ thấp mặt bằng rồi mới trồng cói:

Đây chính là giải pháp thường ứng dụng đối với các khu vực đất cói có chân ruộng cao hơn so sánh với mực nước biển, không thuận lợi cho việc tưới nước. Cách hạ thấp mặt ruộng cói bằng phương pháp đào đất giống như đảo cói, rồi triển khai chuyển đất đi chỗ khác, tiếp đến mới triển khai làm sạch ruộng để trồng cói.

* Làm cỏ chuẩn bị ruộng cấy:

– Xử lý thuốc trừ cỏ trước khi triển khai cấy cói từ 3 – 5 ngày. Làm cỏ thủ công, vơ sạch cỏ dại lên bờ(không san lấp xuống bùn).

– Xử lý thuốc diệt trừ cỏ tiền nảy mầm:

Dùng thuốc Butanic hoặc Heco với lượng 40 – 50 mililít.10l nước xịt đều cho 1 sào. Sau khi xử lý phun nên giữ nước ở mức 3 – 5 centimét trong 4 – 5 ngày, không nên để mất nước làm nứt nẻ mặt dược(mặt ruộng), hạ hiệu quả của thuốc.

* Làm rãnh tưới và nhong:

Phía trên mặt ruộng, vét một rãnh nhỏ rộng 30 centimét, sâu 10 – 15 centimét. Bên cạnh đó, chung quanh ruộng cũng làm nhong để thuận cho tưới tiêu và hạn chế cỏ dại phát tán vào ruộng.

Trong hoàn cảnh sản xuất với qui mô lớn phải trồng cói thành vùng tập trung, gồm nhiều khu nhỏ có hệ thống đê, cống, kênh và mương để chủ động tưới tiêu.

2/ Thời vụ để trồng cói

Dựa trên đặc tính sinh trưởng của giống cói và điều kiện cụ thể của mỗi vùng sinh thái để chọn thời vụ phù hợp nhất.

Tại những tỉnh đồng bằng Miền bắc có thể triển khai trồng vào 2 thời vụ: Vụ chiêm, trồng vào những tháng 3-4 đến tháng 9-10 thu hoạch vụ đầu. Vụ mùa, trồng vào tháng 7-8 đến tháng 5-6 sang năm có thể thu hoạch. Tại những tỉnh Bắc Miền trung, thường cấy vào cuối mùa mưa( tháng Chạp, tháng Giêng ). Nếu tiến hành trồng muộn hay gặp hạn, mặt ruộng bị chua mặn bốc lên làm cói dễ bị chết.

3/ Phân bón cho cây cói

Cây cói cần phải được bón nhiều phân nhất là loại phân đạm, hài hòa với những nguyên tố dinh dưỡng mới sinh trưởng tốt, cho chất lượng và năng suất cao, nâng cao khả năng chịu đựng sâu hại. Muốn bón phân cho cói có hiệu quả cần dựa trên tính chất đất, tình hình sinh trưởng của cây và sản lượng thu hoạch mỗi năm.

3/1 Kỹ thuật bón phân viên nén

So sánh với những giải pháp bón phân truyền thống khác, kỹ thuật bón phân viên nén có cực kỳ nhiều điểm mạnh: viên phân với thành phần có đầy đủ những nguyên tố dinh dưỡng N, P, K và những nguyên tố dinh dưỡng khác cấp thiết cho cây được bón sâu xuống tầng

đất trồng trọt nên phân không bị rửa trôi, bay hơi, nâng cao sự hiệu quả dùng phân bón, hỗ trợ cây cói sinh trưởng, phát triển tốt, nâng cao chất lượng và năng suất cói. Những bước triển khai như sau:

– Chuẩn bị ruộng:

Ruộng trước khi bón cần được vệ sinh sạch sẽ, diệt trừ sạch cỏ và bổi cói; phát éo ở độ cao 30 – 50 centimét.

– Cách bón phân viên cho cói:

+ Thời gian bón: Bón vào đầu vụ cói: vụ xuân 15-25/3, vụ mùa 15-25/7 dương lịch.

+ Mực nước: Điều tiết mực nước trên ruộng lúc dúi phân 1-2 centimét.

+ Lượng phân viên nén: 17 kilogam /sào 360m²

+ Kỹ thuật bón bón: Bón vãi đều phía trên mặt ruộng vào hai thời

điểm: lần 1 vào đầu vụ chăm sóc với lượng bón 30 lượng phân viên nén + 13 kilogam supe lân; lần 2 bón với lượng 70% lượng phân viên nén sau lần bón thứ nhất 30 ngày; lần 3: bón thúc 3 kilogam đạm urê trước khi tiến hành thu hoạch 25 ngày

3/2 Kỹ thuật bón phân truyền thống (bón vãi)

+ Lượng phân bón: 25 kilogam đạm urê + 15 kilogam supe lân/sào 360m2

+ Cách bón được ứng dụng theo cách thức nhẹ đầu nặng cuối, đợt 1 chiếm 9%, đợt 4 và 5 chiếm 56,2% lượng phân bón cho cả vụ.

– Kỹ thuật bón phân cho cói trồng mới:

Sau khi cấy 20 – 25ngày, bón thúc lần 1 bằng đạm urê với lượng 100 – 150 kilogam/ hecta.

Những lần bón thúc sau cách nhau 15 – 20ngày. Dùng phân urê để bón với lượng từ 80 – 100 kilogam/ hecta.

Bón thúc đợt cuối trước khi tiến hành thu hoạch 10 – 15 ngày (sử dụng nbsp;đạm để bón thúc để gia tăng chiều dài cói).

– Kỹ thuật bón phân cho ruộng cói cựu (cói trên 2 năm tuổi):

+ Đối với vụ mùa:

Sau khi tiến hành thu hoạch cói cần triển khai vệ sinh ruộng đồng, làm cỏ, dọn dẹp vệ sinh thủy lợi tưới tiêu. Bón phân urê với lượng 4 – 5 kilogam /sào.

Sau 10 – 15 ngày bón 300 kilogam supe lân/ hecta (15 kilogam /sào). Nếu như không có supe lân sử dụng phân tổng hợp NPK 25 – 30 kilogam /sào.

Những lần bón sau cách nhau 10 – 15ngày. Dùng phân urê để bón với lượng từ 3 – 4 kilogam /sào.

Kết thúc bón đợt cuối trước khi tiến hành thu hoạch 10 – 15ngày.

+ Đối với vụ chiêm:

Sau khi tiến hành cắt cói vụ mùa, xịt thuốc trừ sâu, làm cỏ dại, tưới dưỡng ẩm qua đông, cắt éo vào tháng 2 cách gốc 30 – 40 centimét.

Bón phân: khởi đầu từ tháng 2 dương lịch, loại phân và những lượng phân bón tương đương như đối với bón cho vụ mùa. Riêng phân đạm bón cao hơn so sánh với vụ mùa từ 3 – 5 kilogam /sào. Khi bón một số loại phân, ruộng phải đủ nước, thời tiết ấm, không có mưa lớn. Dựa theo thời tiết mưa nhiều hay ít, cói tốt hay xấu để điều chỉnh lượng phân bón thích hợp.

4/ Mật độ để trồng cói

Cấy mật độ 250.000 khóm/ hecta với khoảng cách 20 x 20 centimét ở độ sâu 3 – 5 centimét mỗi khóm cấy từ 2-3 dảnh. Hàng cấy so le để mầm phát triển nhanh, trùm kín đều mặt ruộng.

5/ Chăm sóc cói

5/1 Trừ cỏ

Ruộng cói mới trồng, sau cấy 20-30 ngày làm cỏ lần đầu tiên, tiếp đến dựa theo cỏ nhiều hay ít mà làm cỏ ngay khi có thể( trung bình 1thangs làm 1 lần). Sử dụng trấu bao phủ sau khi làm cỏ sạch có công dụng hạn chế cỏ mọc. Ruộng cói sau khi tiến hành thu hoạch, phải dọn dẹp sạch rác bổi và làm cỏ ngay.

5/2 Quản lý nước

Giai đoạn đâm tiêm, đẻ nhánh, ruộng cói cần phải được dưỡng ẩm liên tục, bảo đảm cói đẻ nhánh khỏe, gốc trắng, chất lượng tốt. Mực nước ở ruộng cói giai đoạn này nên để từ 4 – 5 centimét.

Giai đoạn vươn cao: Mực nước cần phải được duy trì ở mức 2 – 3 centimét. Mặt khác, trong giai đoạn này, cây cói chịu mặn yếu. Vì vậy, nguồn nước tưới cho cói trong giai đoạn này đòi hỏi độ mặn từ 0,08 – 0,25% thì cói sinh trưởng tốt.

Giai đoạn thu hoạch: Nước cần phải được rút ra khỏi ruộng trước 10 – 15ngày. Giai đoạn cói chín cần dưỡng ẩm để giúp tránh bị cói xuống bộ Nếu chưa thu hoạch nên để mực nước 3 – 5 centimét.

6/ Ngăn ngừa, diệt trừ sâu hại (Xem chi tiết tại Menu mục Cây cói)

Cho dù trên cây cói đã xác định được 17 loài sâu bệnh thuộc 12 họ của 6 bộ côn trùng. Tuy vậy, trong trong một vài năm trở lại đây, nổi lên 3 đối tượng sâu bệnh gây bệnh rất nghiêm trọng đến sản xuất cói là bọ vòi voi (bộ Coleoptera), sâu đục thân (bộ Lepidoptera) và rầy (bộ Homoptera). Bệnh đốm vàng là bệnh đặc biệt gây bệnh cho cói.

Ngăn ngừa, diệt trừ sâu đục thân: Xịt thuốc phòng 1-2 lần ở thời kỳ cói đâm tiêm và vươn cao (nhất là giai đoạn cây phát triển mạnh

Ngày nay chưa có thuốc đặc hiệu cho loại sâu này, có thể dùng Basudin 10H để rắc trên ruộng. Lượng thuốc dùng 1 kilogam /sào có thể phối hợp với cát để rắc cho thuốc đều trên ruộng hoặc trộn phối với phân viên nén để bón trên ruộng ngay lúc đầu

Ngăn ngừa, diệt trừ bọ vòi voi

Bọ vòi voi có thời gian sâu non nối dài, nằm trong củ cói. Vì vậy, việc ngăn ngừa, diệt trừ chúng gặp cực kỳ nhiều khó khăn. Nhiều loại thuốc hoá học được thử nghiệm trong khu vực phòng thí nghiệm cũng như ngoài đồng. Tuy vậy, chỉ có thuốc dạng hạt là Vibasu 10H,

Regent 0,3G và Diaphos 10G bón vào trong đất trước thời gian sâu non nở rộ 7 – 12 ngày và phải duy trì mực nước 3 – 5 centimét trên ruộng cói với thời gian 7 – 12 ngày mới cho hiệu quả rất cao. Nổi bật là, Regent 800WG có hiệu quả cực kỳ cao khi trừ bọ vòi voi trưởng thành ở thời kỳ qua hè. Kết quả bước đầu trong khu vực phòng thí nghiệm cho biết chế phẩmtuyến trùng Steinernema glaseri có hiệu quả diệt trừ sâu non bọ vòi voi cao tới 72,2% sau xử lý 14 ngày và 88,24% sau 21 ngày.

Ngăn ngừa, diệt trừ rầy nâu hại cói

Rầy nâu gây bệnh nặng vào giai đoạn đẻ nhánh, làm bẹ lá có màu nâu đậm đến thâm đen. Chất thải khiến cho bò hóng phát triển. Rầy tập trung ở gốc khóm cói, rầy đẻ trứng vào cây hoặc mép lá, phần gốc, trứng thường đr xếp thành hàng hẹp. Rầy đã phát triển hoàn chỉnh có xu tính với ánh sáng. Nên sử dụng cát tẩm dầu, rắc xuống ruộng, tiếp đến sử dụng dây hoặc cành che khua nhẹ. Khi mật độ cao sử dụng thuốc Actara 25 WG. Cách sử dụng sử dụng một gói Actara 25 g hoà với nước cho một bình 8 lít và xịt đều trên ruộng

Ngăn ngừa, diệt trừ bệnh đốm vàng

Vụ chiêm lưu ý bệnh nấm vàng trên cói, thường hay xuất hiện từ tháng hai đến tháng ba, sử dụng thuốc Booc-do, bón vôi bột và dùng một số loại thuốc trị nấm khác.

7/ Thu hoạch và bảo quản cói

Thu hoạch đúng lúc cói chín- lúc hoa cói chuyển sang màu nâu, ngọn cói héo dần, thân từ màu xanh chuyển sang màu vàng óng, bẹ gốc bắt đầu thối, cắt thấy rắn gốc. Thời vụ thu hoạch với cói chiêm từ tháng 5 đến 20/6, cói mùa từ tháng 9 đến 15/11/

Sau khi tiến hành bón thúc 2 tháng, ruộng cói có thể có thể thu hoạch. Năng suất cói bình quân năm đầu từ 200 – 250 kilogam /sào/vụ, từ vụ thứ hai trở đi đạt trên 300 kilogam /sào/vụ. Trong vụ mùa, cói tốt nên thu được khoảng 500 kilogam cói khô/sào 500m2; vụ chiêm cói phát triển kém hơn nên chỉ thu hoạch khoảng 400 kilogam cói khô/sào.

Trước khi tiến hành thu hoạch 15-20 ngày nên rút nước phơi ruộng cho cói trắng thân, dễ cắt, chất lượng cói chẻ tốt. Khi tiến hành thu hoạch bảo đảm quy tắc: cắt sạch gốc, nhặt sạch bổi, giữ cói tươi để dễ chẻ. Cắt đến đâu giũ sạch bổi đến đấy. Nên thu hoạch vào lúc trời mát. Cách tốt nhất cắt cói vào buổi chiều, chẻ ban đêm, phơi buổi sáng.

* Cắt cói:

Sử dụng liềm chuyên sử dụng để (liềm cắt cói) để cắt, cắt cách gốc 3 – 5 centimét, từ vụ thứ 2 trở đi cắt sát gốc (cắt mạt).

* Phân loại cói

– Cắt xong tuỳ theo cói tốt, xấu, dài, ngắn sẽ phân loại cói. Thường thì cói sau khi tiến hành cắt được phân làm 4 loại:

Loại 1: Từ 1,65m trở lên

Loại 2: Từ 1,55 – 1,60m

Loại 3: Từ 1,35 – 1,45m

Loại 4: Từ 1,25m trở xuống

– Nhặt hết xác cói chết bó thành từng bó

– Xén đầu từng bó, phát bằng gốc những bó cói để dễ chẻ

* Chẻ cói: Dùng máy chuyên sử dụng để (guồng chẻ) để chẻ

– Thao tác chẻ cói: Một người cho gốc cói vào máy, một người kéo cói

– Đòi hỏi: Cây cói được chẻ đôi đều từ gốc đến ngọn

– Cói sau khi chẻ xong bó thành từng bó nhỏ để dễ phơi

Chú ý: Cói cắt đến đâu phân loại và chẻ ngay đến đó. Nếu để lâu gốc cói sẽ khô cực khó chẻ. Nếu chưa chẻ được ngay phải trùm kín tránh cói bị héo.

* Phơi cói

– Cách phơi: Rải mỏng, đều những mưởng cói. Hai đầu ngọn của những mưởng gối cùng nhau từ 30-40 centimét, để cói khô đều. Mỗi rả cói nếu khí hậu nắng đều phải phơi từ 2-3 ngày. Sau hàng ngày phơi, thu gom vào buổi chiều khi hết nắng, để nơi thoáng gió, có bao che tránh sương gió. Trong khi phơi nếu gặp mưa phải thu kịp lúc. Cói phơi bị mưa ướt sẽ kém chất lượng

– Đòi hỏi: Cói phải được phơi đến khô kiệt

* Gù cói

Khi cói đã khô đều (trắng ngà) triển khai gù cói (bó cói). Khi gù cói phải lựa riêng mỗi loại. Mỗi bó khoảng 10-12 kilogam (đường kính gốc mỗi bó 20-25 centimét ) để tiện vận chuyển. Mỗi bó sử dụng 3-5 đai để gù, tạn dụng thân cói chết (bộ) xoắn lại để làm đai bó

– Khi gù cói xong phải xếp gọn những bó lại để bảo quản, nếu nhiều phải đánh đụn. Đụn cói đánh nơi cao ráo, ngoài trời

– Cách đánh đụn: Xếp 2-3 lượt cói và diềm một lượt bổi chung quanh để giúp tránh mưa gió. Cứ làm như vậy cho đến lúc hết cói. Sử dụng bổi cói khô lợp 1 lượt dầy để bảo quản lâu dài

* Chăm sóc ruộng cói sau khi tiến hành thu hoạch

Ruộng cói sau khi tiến hành thu hoạch xong phải làm vệ sinh như: cào bổi, làm cỏ bờ, nạo vét rãnh, giữ đủ ẩm. Tiếp tục chăm sóc bón phân để đón tiêm mầm cho vụ sau

Thường bắt đầu chăm sóc vào cuối tháng 2 đầu tháng 3 đối với vụ cói chiêm và cuối tháng 6 đầu tháng 7 đối với vụ cói mùa./.