Cách trồng và chăm bón chè (tiếp)

4/ Quản lý chăm sóc nương chè sản xuất

Sau khi kết thúc thời kỳ đốn tạo hình chè con, cây chè có thể bước vào giai đoạn sản xuất kinh doanh. Giai đoạn này có thể nối dài 30 – 40 năm hoặc hơn phụ thuộc nhiều nhân tố quyết định nhất là trình độ thâm canh, quản lý kinh doanh của người sản xuất. Những khâu cách chăm sóc ở giai đoạn này tác động lớn đến sự phát triển, năng suất, chất lượng và tuổi thọ của cây chè.

Sau đây chính là giải pháp kỹ thuật đa phần:

4/1/ Làm cỏ, xới xáo

– Vấn đề ngăn ngừa, diệt trừ cỏ dại ở nương chè vẫn là khâu quan trọng, cho dù cây chè đã bước vào giai đoạn kinh doanh. Đặc biệt là trong điều kiện thời tiết nhiệt đới ở nước ta, một số loại cỏ dại phát triển mạnh và nhiều. Cần phải ngăn ngừa, diệt trừ bằng nhiều giải pháp: Thủ công, cơ giới, hóa học, triển khai đầy đủ và triệt để ở những nương chè. Có như vậy cây chè mới sinh trưởng tốt cho chất lượng và năng suất cao.

4/2/ Bón phân thúc

Bón phân cho chè là 1 khâu kỹ thuật đa phần có quan hệ và tác động lớn đến chất lượng và năng suất chè.

* Nền tảng khoa học của giải pháp bón phân

– Cây chè có thể hấp thu dinh dưỡng thường xuyên trong toàn bộ quá trình sống của cây bao gồm cả trong giai đoạn tạm ngừng sinh trưởng, do đó cần phải cung ứng đầy đủ dưỡng chất để cây sinh trưởng tốt cho chất lượng và năng suất tốt.

– Ở trên cây chè có 2 quá trình lớn lên dinh dưỡng và sinh trưởng sinh thực song song tồn tại. Đây chính là 2 quá trình mâu thuẫn và tranh chấp dinh dưỡng cùng nhau. Do đó muốn cho chè có sản búp cao thì phải dùng phân bón hợp lý để hạn sinh trưởng sinh thực cho cây chè hái búp, hoặc hạn chế sinh trưởng sinh dưỡng cho cây chè hái búp, hoặc hạn chế sinh trưởng sinh dưỡng cho cây chè thu hoạch quả giống.

– Đối tượng có thể thu hoạch trên cây chè là búp và lá non, hằng năm cho thu từ 50 – 100 tạ búp/ hecta hoặc hơn thế nữa. Người ta phân tích hàm lượng N, P, K trong búp và lá chè: N (3,4 – 3/9%); P (0,4 – 0,9%); K2O (1,3 – 1,7%). Theo kết quả nghiêm cứu ở Trung Quốc cho thấy: Muốn đạt được sản lượng chè cao 7/500 kilogam/ hecta thì cây chè đã lấy đi của đất một lượng dinh dưỡng là: N (375 kilogam ); P2O5 (75 kilogam ); K2O (112 – 150). Như vậy cây chè đã lấy đi của đất một lượng dinh dưỡng lớn, bên cạnh đó đất còn bị  rửa trôi xói mòn tiêu hao một nguồn dinh dưỡng nữa. Do đó cần phải bổ sung lượng phân bón phù hợp và đầy đủ cho cây chè.

* Chức năng của một số loại phân bón

– Phân N:

Là phân bón có công dụng nâng cao năng suất chè lớn nhất. Nó kích thích cho mầm và búp sinh trưởng khỏe, nếu bón N đầy đủ và hài hòa sẽ nâng cao cả chất lượng chè. Theo thành quả nghiên cứu ở Liên Xô cho thấy: Bón N ở phía dưới mức 300 kilogam/ hecta sẽ nâng cao lượng tanin, cafein, và chất hòa tan. Nếu bón trên 300 kilogam/ hecta sẽ gây giảm chất lượng chè vì hàm lượng nước và alcaloits trong búp cáo quá, chè sẽ có vị chát đắng không ngon.

+ Khi dùng lượng N cần lưu ý hiệu quả kinh tế của chính nó. Theo thành quả nghiên cứu nbsp; của Eden: Với chè trồng thuần ở vùng khí hậu thì có năng suất chè có tương quan đường thẳng với lượng N bón. Ở những khu vực khí hậu biến động nhiều có che bóng cho chè thì mối tương quan phức tạp hơn. Theo Briave, để đạt được năng suất chè 10 tấn/ hecta cần bón lượng N – 200 kilogam/ hecta, sẽ có giá trị kinh tế cao. Trong những dạng N thì Nitrat amon là tốt hơn cả.

+ Khi cây thiếu N lá có màu xanh vàng. Người ta có thể sủ dụng biện pháp chuẩn đoán dưỡng chất trong lá chè: Cây chè thiếu đạm thì lượng N trong lá: 2,2 – 2,4%, trong búp non 3 – 3,5%. Cây chè đủ N thì lượng N trong lá từ 2,9 – 3,4%, trong búp 4,7 – 5%.

– Phân lân:

+ Có hiệu lực ổn định đối với chè, tạo cho bộ rễ phát triển tốt, gia tăng chất lượng, đồng thời có hiệu lực lâu dài với việc nâng cao năng suất búp.

+ Theo thành quả nghiên cứu của F.H.Urusatze bón lân ở mức 120 – 900 kilogam/ hecta đã tăng sản lượng 5 – 30% ở 3 năm đầu, sau 21 năm đã tăng sản lượng 60 – 80%. Ở Việt Nam cũng thấy bón lân 50 kilogam P2O5/ hecta đã tăng sản lượng 19,6 – 37,9%.

– Phân Kali:

+ Nhu cầu phân kali của chè cũng tương đối nhiều. Nếu các nơi đất thiếu kali nếu được bón đủ kali sẽ có công dụng rõ ràng: Nâng cao tính chịu đựng của cây, đồng thời nâng cao năng suất và chất lượng chè.

– Phân hữu cơ:

Đây chính là phân có công dụng cực kỳ tốt cho cây chè, vừa nâng cao năng suất búp, chất lượng búp mà còn có công dụng cải tạo đất tốt và lâu dài. Do đó trong sản xuất muốn bảo đảm nương chè cho năng suất búp cao, ổn định, nhiệm kỳ kinh tế dài cần  phải coi trọng bón phân hữu cơ cho chè bằng một số loại: phân chuồng, phân xanh, phân chấp, cành lá chè sau khi đốn,…

– Phân vi lượng:

đóng vai trò quan trọng với cây chè, không chỉ nâng cao năng suất mà còn nâng cao chất lượng rõ ràng, vì phân vi lượng có trong thành phần của những men tham dự và điều khiển những tiến trình trao đổi chất trong cây. Đó là những nguyên tố: Mg, Mn, S, Al, B, Zn, Cu,… Thành quả nghiên cứu ở Việt Nam cho biết Zn là nguyên tố có hiệu quả hơn so sánh với những nguyên tố khác, nếu bón 2 – 5 kilogam/ hecta sẽ nâng cao tannin 2 – 5%, catechin tăng từ 20 – 43%. Nếu dùng thuốc trừ sâu trộn với Ure và B, Zn, sẽ nâng cao sản lượng chè 12 – 25%.

4/3/ Cách bón

Muốn dùng phân bón hợp lý và có hữu hiệu cho cây chè, cần dựa trên những quy tắc:

– Phân tích hàm lượng dinh dưỡng có trong ở đất.

– Căn cứ tình hình sinh trưởng và tuổi cây.

– Dựa trên khí hậu, thời tiết.

– Bón phân hài hòa, hợp lý giữa một số loại phân bón.

Về tỷ lệ N, P, K bón cho chè, dựa theo điều kiện cụ thể từng nơi để xác định cho thích hợp, ví dụ như Liên Xô có tỷ lệ N:P:K= 5:1:2; Ấn Độ N:P:K= 3:1:1,; Nhật 2:1:1, Trung Quốc: 3:2:1,…

Quy trình để bón phân cho cây chè:

Loại phân	Khối lượng/ hecta	Số lần	Thời gian	Biện pháp
Phân hữu cơ	25 tấn	1	Tháng 11 – 12	Trộn đều, bón sâu 10 centimét 3 năm/1 lần
Supe lân	500 kilogam	1	Tháng 11 – 12
N	80 – 100 kilogam	2 – 3	Tháng 3,6,9	Trộn đều, bón sâu 8 centimét, bón hàng năm, cày rạch hàng
K2O	40 – 60 kilogam	2
N	120 – 160 kilogam	3 – 4	Tháng 3, 6, 9	Trộn đều, bón sâu 8 centimét, bón mỗi năm, cày rạch hàng
K2O	60 – 80 kilogam	3 – 4

4/4/ Kỹ thuật đốn chè

Đốn chè trong sản xuất là một trong các khâu kỹ thuật trọng yếu và đặc trưng của cây chè gây ảnh hưởng rất rộng lớn đến sinh trưởng, năng suất, chất lượng và tuổi thọ của cây chè. Muốn đốn chè hợp lý cần căn cứ vào nền tảng khoa học và thực tiễn sản xuất.

* Nền tảng khoa học của giải pháp đốn chè:

– Theo lý luận phát dục thời kỳ của Krenke: Ở những vị trí trên cành chè có trình độ phát dục khác nhau.: Đoạn cành phía ngoài có trình độ phát dục già hơn phía trong. Do đó cần phải cắt bỏ các đoạn đó, đoạn còn lại sẽ phát triển tốt hơn.

– Đốn chè sẽ phá vỡ lợi thế sinh trưởng đỉnh của những mầm đỉnh, hoặc mầm đỉnh bị mất đi tạo điều kiện kích thích thúc đẩy những mầm nách ở đoạn cành trồng hoạt động, xuất hiện và phát triển thành chè mới.

– Đốn chè còn phá vỡ cân bằng giữa những bộ phận trên và dưới mặt đất, kích thích một số loại mầm trên thân và cành như mầm ngủ, mầm bất định. Như vậy bộ phận phía trên mặt đất hoạt động và phát triển mạnh mẽ tạo ra nhiều cành và búp mới.

Mục đích của giải pháp đốn chè:

– Khiến cho cây chè luôn ở trạng thái sinh trưởng sinh dưỡng, ngăn ngừa sự phát dục, tạo thời cơ thuận lợi cho ra búp và lá. Vậy nên sẽ tạo cho cây chè có rất nhiều cấp cành trên thân, tăng được mật độ và trọng lượng búp.

– Tạo cho cây chè có bộ khung tán lớn, rộng, vừa ngang tầm với người hái chè, gia tăng hiệu xuất lao động.

– Cắt bỏ các cành già yếu, bị sâu hại. Lưu lại các cành tốt và ra thêm các cành mới tạo cho cây chè có bộ lá phù hợp để tổng hợp chất hữu cơ nuôi cây.

* Những hình thức đốn chè

Dựa theo tình hình sinh trưởng, sức sống của cây chè mà trong suốt quá trình sản xuất mà người ta có thể ứng dụng những hình thức đốn chè như sau:

– Đốn phất:

Còn được gọi là đốn cao, được triển khai hàng năm với vết đốn sang năm cách năm trước 2 – 5 centimét.

+ Ở vùng nhiệt đới có thể đốn mặt lòng chảo là thích hợp, tạo cơ hội cho búp ở giữa tán phát triển và sau này tán chè rộng và bằng phẳng. Trong hoàn cảnh ở những nước khác như Liên Xô, Nhật Bản lại đốn theo kiểu mầm xôi tạo cho diện tích tán rộng hơn, nhiều búp,…

– Đốn lửng:

Qua nhiều năm đốn phớt thường xuyên, cây cao quá tầm người hái, đồng thời búp nhỏ, mù xòe nhiều,….cần phải được triển khai đốn lửng: Còn lại chiều cao cây 60 – 65 centimét, kích thích cành, và búp mới xuất hiện, tạo cho cây chè có tán lớn rộng phát triển mạnh về bề ngang.

– Đốn đau:

Sau nhiều năm đốn phớt, đốn lửng, nếu cây chè có dấu hiệu suy giảm, cành nhỏ, tăm hương nhiều, búp ít và b, búp mù xòe nhiều, có tình trạng năng suất hạ đột ngột thì phải triển khai đốn đau cho cây chè. Giữ lại phần thân và cành ở độ cao 40 – 45 centimét, nhằm kích thích một số loại mầm ngủ ở phía dưới phát triển thành các cành chè mới, cho búp mới, tạo tán chè mới sung túc hơn. Sau đốn đau năng suất chè 1 – 2 năm đầu bị hạ đi, sau sẽ hồi phục tốt. Cần triển khai chăm sóc và bón phân đầy đủ.

– Đốn trẻ lại:

Khi cây chè bước vào giai đoạn già cỗi suy giảm có dấu hiệu tàn lụi tự nhiên. Cành nhỏ thưa, búp ít nhỏ, ra bông hiều,… Cần phải được đốn trẻ lại để đoạn thân: 12 – 15 centimét, nhằm kích thích những mầm bất định ở sát gốc hoạt động sinh ra cành chè mới, tạo thành bộ khung tán mới, khỏe hơn và sung sức hơn. Sau đốn trẻ lại cây có khả năng bị mất năng suất 3 – 4 năm, về sau sẽ phát triển cực kỳ nhanh. Cần chăm sóc và bón phân đầy đủ.

* Thời vụ đốn:

Dựa trên tình hình đặc tính khí hậu thời tiết của mỗi vùng, có thể triển khai đốn sớm hay muộn, thường thì thời vụ trồng chính đốn chè vào khoảng tháng 12 – tháng 2 hàng năm. Ngay lúc này cây chè ở hiện trạng tạm ngừng sinh trưởng: không phát triển những bộ phận mới, bộ rễ cũng mạnh, thân cành đang tích lũy những dưỡng chất cấp thiết để phát triển các mầm mới về sau. Sau khi đốn 1 thời gian ngắn cây chè bước vào mùa xuân là điều kiện thuận lợi để tạo ra cành búp mới và có thể thu hoạch sớm.

* Phương thức đốn chè

– Nếu đốn thủ công thì có thể sủ dụng dao có lưỡi dài 30 – 35 centimét, đầu lưỡi cong, cán gỗ dài 30 centimét, và sắc.

+ Khi đốn phải đốn vát từ giữa tán ra 2 bên, nhất là khi đốn đau cần cắt vát những cành có mặt cắt quay vào trong.

+ Nếu sử dụng kéo đốn  chè thì năng suất lao động cao hơn nhưng có khả năng bị dập cành hoặc không cắt được cành lớn. Ở 1 số nước hiện đại như Liên Xô, Nhật Bản dùng máy đốn chè.

+ Chu kỳ đốn: Sau khi cây chè độ 5 – 6 tuổi, sẽ đốn cao trên vết cũ 5 centimét, tiếp đến hàng năm lại đốn cao hơn vết cũ 3 centimét. Khi cây cao 70 centimét, thì hàng năm chỉ đốn cắt 1 – 2 centimét trên ngọn. Khi cây cao quá 90 centimét cần phải đốn lửng cách mặt đất 60 – 65 centimét, rồi lại tiếp tục đốn phớt như trên, sau 3 lần đốn lửng thì lại triển khai đốn đau cao 40 – 45 centimét, rồi lại tiếp tục đốn phớt,…Cần lưu ý chăm sóc tốt cho chè chóng hồi phục, và sinh trưởng khỏe cho chất lượng và năng suất cao.

4/5/ Ngăn ngừa, diệt trừ sâu hại gây bệnh chè

– Ở trên cây chè ở vùng nhiệt đới Việt Nam có đến 60 – 70 loại sâu hại gây bệnh chè. Mức độ gây bệnh mỗi năm tính ra bằng 15 – 20% sản lượng thu hoạch. Một số loại sâu hại gây bệnh chè có thể chia nhỏ ra những nhóm sau đây:

– Sâu hại gây bệnh búp chè: Bọ xít muỗi, sâu cuốn búp, rày xanh, nhện đỏ, bọ cánh tơ, bệnh thối búp, bệnh phồng lá chè.

– Sâu hại gây bệnh lá: Sâu chum, sâu róm, bệnh chấm nâu, chấm xám, táo đỏ.

– Sâu hại gây bệnh trên cành thân: sâu đục thân, sâu đục gốc, bệnh sùi cành chè, mối, dế, rong rêu, địa y,…