Cách nhân giống cây mai vàng – Nhân giống hữu tính

Nhân giống hữu tính (gieo hạt) là biện pháp truyền thống được ứng dụng phổ biến nhất vì dễ thực thi và có số lượng mai con nhiều để trồng, không tốn kém nhiều về thời gian và công sức. Còn hiện nay, cây mai được gieo bằng hạt, đa phần để làm gốc ghép.

Điểm mạnh: số lượng mai con nhiều, không tốn kém, không bị mất nhiều công sức.

Điểm yếu: Cây mai thường không mang các đặc điểm tốt của cây mẹ (hoa nhỏ, ít cành hơn,màu sắc có khi khác với cây mẹ…

Khi gieo và ươm hạt giống cần biết đặc điểm sinh học của hạt bảo đảm chắc chắn hạt đang trong thời kỳ tối ưu nhất cho việc gieo hạt. Hạt mai vàng trước khi nảy mầm cũng trải qua thời kỳ “NGỦ”. Tuy vậy, thời gian ngủ ở hạt mai vàng ngắn, vì vậy cần phải biết chọn thời gian: hạt mai chín khi vỏ chuyển màu đen, triển khai chọn lựa hạt chắc mẩy (cho vào một cốc nước, chỉ lấy những hạt chìm đó là hạt mẩy). Tiếp đến đem giải quyết ngay qua thuốc giúp kích thích nảy mầm một đêm rồi gieo ngay.

Chú ý: Nếu để hạt rụng hoặc đã đem phơi khô, hoặc để khô qua nhiều ngày muốn gieo cần ngâm hạt trong nước ấm 30^oC trong 3 giờ rồi thực thi lại những thời kỳ như trên, tuy vậy hiệu quả nảy mầm cực kỳ thấp.

1/ Thu hái và xử lý hạt (quả) giống

Hạt mai vàng có thể nảy mầm tương đối tốt, nên chỉ cần lựa các hạt già (hạt chín sinh lý) gieo xuống đất, thậm chí các hạt chín rơi rụng từ cây mẹ xuống, sau một khoảng thời gian không cần đến bàn tay chăm sóc của người trồng, cũng dễ dàng mọc lên cây giống với tỷ lệ cây sống tương đối cao.

Việc tuyển lựa hạt giống để trồng là kinh nghiệm nhiều năm của nhân dân ta. Nên lựa chọn và lấy hạt làm giống từ các cây mai mẹ có rất nhiều điểm mạnh nhất trong vườn như sinh trưởng tốt, ít sâu hại, nhiều hoa và nở hoa lớn, màu sắc tươi đẹp. Hạt mai được chọn làm giống phải là hạt đã chuyển từ màu xanh lá sang màu đen sẫm (hạt già), hạt no tròn, không bị sâu bệnh. Hạt mai giống mới thu về có thể mang gieo ngay trong vườn ươm, ở trên nền đất đã đánh liếp hay trên đất chậu, hoặc cất vào giỏ để trong chỗ mát khoảng một tháng sau đem gieo cũng không tác động gì đến chất lượng hạt giống.

Không chọn hạt bị sâu bệnh

Đối với mai tứ quý, khi đã nở những cánh hoa màu vàng, khi cánh hoa rụng thì phần còn lại màu đỏ, tiếp đến những hạt có màu xanh và cuối cùng những hạt có màu đen nhánh. Hạt mai tứ quí cực kỳ dễ mọc, sinh trưởng nhanh nên người ta hay nhân giống bằng hạt hoặc trồng bằng những cây giống tìm kiếm được. Chọn các hạt mai đã già, có màu đen nhánh để làm giống là tối ưu.

2/ Cách gieo hạt (quả) mai vàng

2/1/ Cách gieo hạt (quả) trực tiếp vào trong đất

Vườn ươm hạt mai giống phải được xới tơi xốp và bón lótphân chuồng hoai đầy đủ, tiếp đến lên liếp để chuẩn bị cho việc gieo hạt. Liếp ươm phải đủ cao, chung quanh phải có mương rãnh thoát nước hữu hiệu để giúp tránh bị úng ngập trong các tháng mưa bão. Hạt mai giống gieo trên liếp nên gieo theo hàng, với khoảng cách hàng cách hàng khoảng 20 centimét, hạt cách hạt khoảng 10 centimét.

Khi gieo hạt vào liếp, sử dụng cây que lớn bằng chiếc đũa ăn cơm, cắm vào trong đất hình thành lỗ sâu khoảng 2 centimét rồi gieo hạt xuống, với mật độ 1 hạt/lỗ. Sau khi tiến hành gieo hạt xong, phủ một lớp mỏng rơm rạ khô trên khắp mặt liếp ươm để che mưa nắng. Tưới nước ngày 2 lần bằng vòi sen và tưới ẩm khắp mặt liếp.

Phụ thuộc vào ẩm độ cấp thiết của đất gieo hạt mà hạt mai giống có thể nảy mầm sau vài ba tuần hoặc có khi sau một hai tháng. Với các cây mai con mọc chậm, sau này nếu được chăm sóc kỹ, tưới và bón phân đầy đủ, chúng cũng phát triển nhanh.

Trong khoảng thời gian gieo, ươm cần lưu ý dưỡng ẩm và tránh không để cho kiến tha mất (kiến ưa hạt mai vì vỏ hạt mai có dầu, kiến chỉ ăn được lớp dầu phía bên ngoài, nhưng chúng sẽ tha đi).

2/2/ Gieo hạt vào bầu nylon

Điểm mạnh: khi cây đã lớn dể vào chậu hoặc đem trồng.

Điểm yếu: khó tưới nước đối với các khu vực có nguồn nước không tốt (phun tưới lên lá dễ làm cháy lá, phát sinh nhiều bệnh).

Gieo hạt vào bầu nylon

Cây mai vàng sau gieo 45 ngày

2/3/ Ươm hạt vào khay (Chậu, thùng…)

Điểm mạnh: dể chăm sóc, tưới nước, dịch chuyển (chậu nhỏ)

Điểm yếu: khi cây lớn khó tách ra để đem trồng

Gieo hạt vào khay không định hàng

Gieo hạt vào khay không định hàng

Gieo hạt vào khay có định hàng

Gieo hạt vào khay có định hàng sẵn

Lấp đất mặt lại để dưỡng ẩm.

Lấp đất mặt

Hạt nẩy mầm

Sau gieo 10 ngày Hình 2/1/50: Sau gieo 15 ngày

Sau gieo khoảng 2 tháng cây cao 5 – 8 centimét từ 3 – 4 lá thật

Hạt mai tứ quý: Ngâm hạt trong nước ấm 50 – 520C (2 sôi, 3 lạnh) trong 8 – 10 giờ để kích thích hạt nhanh nẩy mầm. Lưu ý thay nước vài lần, vớt ra đem ủ trong cát ẩm hoặc vải ẩm vài ngày cho hạt nứt nanh thì đem gieo.

3/ Chăm bón cây mai vàng thời kỳ sau khi mọc

Đất ương hạt được làm kỹ, có trộn thêm phân chuồng hoai mục, lên luống cao để chăm sóc khi cây mọc cao khoảng 10 – 15 centimét thì ra ngôi, tiếp tục chăm sóc tới lớn mới đem trồng vào chậu được.

Trong khoảng thời gian đầu chỉ tưới nước đủ ẩm cho cây, hạn chế tưới đạm hoặc nước có pha một số loại phân bón cây giống dễ chết do bị xót rễ. Liên tục xới phá váng cho cây lớn nhanh. Đất ra ngôi cây giống cũng làm kỹ, lượng phân bón lót cho 1 m2 gồm: 3 – 5 kilogam phân chuồng + 300 g lân + 150 g đạm hoặc sử dụng 2 kilogam phân hữu cơ vi sinh. Cũng có thể sủ dụng 40% hỗn hợp này + 60% đất màu tơi xốp để đóng bầu, ra ngôi với kích cỡ 8 x 15 centimét rồi xếp thành những luống tập trung để dễ chăm sóc. Cứ 2 tháng bón thúc cho cây 1 lần bằng phân chuồng hoai mục trộn thêm 5 – 7% đạm với một khối lượng 1 – 2 kilogam /m2/ Thông thường thời điểm chăm sóc cây thời kỳ ươm khoảng từ 6 – 8 tháng cây cao khoảng 40 – 50 centimét thì mang trồng vào chậu được.

Khi cây mai con lên trên cao khoảng 20 centimét, có thể bứng ra trồng vào bầu ươm, chậu hoặc trồng cố định ở ngoài vườn. Khi bứng cây giống cần cố gắng không làm đứt rễ cái (rễ chuột), vì rễ cái bị đứt sẽ không có thể mọc lại như các rễ con nên sau này cây sẽ còi cọc, không phát triển được và có thể cây sẽ chết. Do đó, muốn bứng cây giống thì trước đó một buổi nên tưới cho cây thật đẫm nước để cho đất mềm ra, tiếp đến bứng luôn bầu đất một những nguyên vẹn, nếu bầu đất do khô mà bị bể khiến đất không còn ôm lấy rễ thì bộ rễ con ít nhiều cũng bị tổn thương, bị đứt ngang hay giập nát nên cây giống sẽ dễ mất sức.

Cây mai vàng trồng bằng hạt sẽ phát triển chậm, khoảng vài 3 năm hoặc hơn thế nữa mới ra bông, nhưng cực kỳ tiện cho việc uốn sửa thành các dáng thế vì cây giống còn non nên từ thân đến cành đều mềm dẻo, đễ uốn sửa.

Mai tứ quí là loại cây lâu niên, trồng càng già càng lâu, càng cỗi mới càng đẹp và càng quí vậy nên nên chọn những chậu lớn, có đường kính trên 30 centimét để trồng, đất trồng mai nên chọn một số loại đất màu, đất bùn ao đã được phơi khô nỏ lâu ngày để bay hết những chất độc. Lót một lớp mỏng sỏi dưới đáy chậu cho dễ thoát nước rồi xếp những cục đất nỏ có đường kính 2 – 3 centimét vào có trộn thêm phân chuồng hoai mục hoặc phân hữu cơ vi sinh đến khoảng 2/3 chậu, đặt cây vào giữa chậu và tiếp tục bổ sung đất nhỏ và phân cho đến gần miệng chậu. Sửa cây ngay thẳng, nện chặt và tưới nước đủ ẩm. Thông thường thời gian đầu nên để cây nơi có bóng râm, tiếp đến đưa dần ra nơi sáng và cuối cùng đưa ra nơi có rất nhiều ánh nắng thì mai sinh trưởng khoẻ, sớm ra bông và có màu hoa đẹp.

Thời gian cây mai còn nhỏ nếu tiến hành trồng trong chậu thì cứ 2 – 3 năm thay chậu 1 lần bằng những chậu lớn hơn. Phối hợp với thay chậu là thay đất có bổ sung thêm phân và cắt bỏ bớt các rễ già, trồng lại vào chậu mới. Công điều này nên làm vào mùa xuân mỗi năm là phù hợp, cố gắng không làm vào mùa khô nóng sẽ gây bệnh cho cây. Hằng năm nên bón thúc cho cây trong chậu 3 – 4 lần, cách nhau 3 – 4 tháng. Trước mùa xuân giúp cây phát triển cành lá; trước mùa thu giúp cây đẩy mạnh dinh dưỡng để nẩy chồi, phát nụ, trổ bông v.v…

Cây mai tứ quý đủ tiêu chuẩn trồng ra vườn sản xuất

Gieo hạt trong bầu xếp thành luống trên vườn ươm