Dưỡng chất cho cây trồng: Nhu cầu dưỡng chất của cây khoai lang

1/ Nhu cầu dưỡng chất khoáng của cây khoai lang (1)

Nhu cầu dưỡng chất khoáng của cây được tượng trưng ở số lượng và tốc độ hấp thu những chất khoáng trong toàn bộ quá trình sinh trưởng và phát triển của chính nó. Nhu cầu chất khoáng của cây trồng là một trong ba nhân tố quan trọng làm căn cứ để xác định kỹ thuật bón phân một cách hợp lý nhằm cho năng suất cao. Đối với mỗi loại cây trồng thì nhu cầu dưỡng chất là chỉ số tương đối ổn định nhưng nhu cầu phân bón thì lại thay đổi tuỳ theo đặc tính đất đai, phân bón và điều kiện thời tiết, thời tiết.

Đối với khoai lang nhu cầu dưỡng chất khoáng cũng rất rộng lớn bao gồm cả những nhân tố dinh dưỡng đa lượng và dinh dưỡngvi lượng nhưng trước tiên đa phần vẫn là 3 nguyên tố đa lượng đạm, lân, kali.

Theo kết quả phân tích của ISo E (Đài Loan) tỷ lệ NPK trong thân lá khoai lang là 0,81 – 0,15 – 0,05% trọng lượng khô; trong củ là 1,80 – 1,14 – 3,0% trong lượng khô. Do đó muốn đạt được năng suất 150 tạ/ hecta, khoai lang cần lấy của đất khoảng (70 kilogam N+ 20 kilogam P2O5 + 110 kilogam K2O)/ hecta.

Ở Marilen (Mỹ) bón đủ lượng NPK theo tỷ lệ 3:9:12 (50 kilogam N + 160 kilogam P₂O₅ + 200 kilogam K₂O)/ hecta năng suất đạt 235 – 270tạ/ hecta. Trong hoàn cảnh đó lượng những dưỡng chất khoai hút qua đất như sau:

Khoai lang là cây cực kỳ chịu phân, nếu năng suất 120 tạ/ hecta thì khoai lang lấy của đất là 33 – 37 kilogam N; 9 – 15 kilogam P₂O₅ và 33 – 72 kilogam K₂O.

Theo Lê Đức Diên và Nguyễn Đình Huyên (1967) ở Việt Nam nhu cầu dưỡng chất của khoai lang cần có để đạt được năng suất 100tạ củ/ hecta được biểu hiện ở bảng số liệu dưới đây

Bảng nhu cầu dưỡng chất của cây khoai lang

 (Nguồn: Lê Đức Diên, Nguyễn Đình Huyên, 1967)

Từ các kết quả thu được ở phía trên có thể rút ra đánh giá về nhu cầu dưỡng chất những chất khoáng đa phần của khoai lang như sau:

+ Về số lượng: Cần nhiều nhất là kali, tiếp đến là đạm và cuối cùng là lân.

+ Về giai đoạn: Giai đoạn sinh trưởng thân lá cây khoai lang cần đa số là đạm, giai đoạn phát triển củ cần đa số là kali, còn lân cần suốt trong giai đoạn phát triển sinh trưởng nhất là giai đoạn phát triển rễ.

2/ Công dụng của những nguyên tố đa phần (N.P.K) đối với các loại cây khoai lang

– Thí nghiệm ở Đài Loan, ISoE đi đến kết luận: Công dụng của đạm và kali thể hiện rõ trong việc tăng số lượng và trọng lượng củ, công dụng của lân là tăng trọng lượng trung bình từng củ và tỷ lệ giữa củ và dây lá.

Samuels.G và CS thấy đạm và lân nâng cao tỷ lệ caroten trong củ, năng suất củ cũng tăng, kali nâng cao năng suất nhưng không ảnh hưởng nhiều đến tỷ lệ caroten trong củ.

– Khi nghiên cứu công dụng của những nguyên tố N.P.K những tác giả Trung Quốc đã đánh giá:

+ Kali có công dụng đẩy mạnh hoạt động của bộ rễ và của tượng tầng, đẩy mạnh khả năng quang hợp, tạo thành và vận chuyển gluxít về rễ. Thiếu kali khoai chậm lớn, ít củ, tỷ lệ tinh bột hạ, tỷ lệ xơ tăng, không bảo quản được lâu.

+ Đạm có công dụng thúc đẩy sinh trưởng thân lá. Giai đoạn đầu khoai lang cần tương đối nhiều đạm, thiếu đạm cây phát triển kém, lá nhỏ, chuyển vàng sớm, cành ít, quang hợp yếu, năng suất hạ. Nhưng bón quá nhiều đạm cây thông thường bị vống, nếu gặp mưa thân lá phát triển mạnh, lá che khuất nhau nhiều ảnh hưởng nhiều đến quang hợp phối hợp với đất ẩm trong một thời gian dài sẽ gây ảnh hưởng nhiều đến quá trình phân hoá tạo thành củ, củ ít, chậm lớn năng suất hạ nhiều.

+ Lân gây ảnh hưởng lớn đến khả năng quang hợp và vận chuyển dưỡng chất. Thiếu lân năng suất thấp, chất lượng củ hạ, không để được lâu. Nhiều kết quả thí nghiệm cho biết trong hoàn cảnh đủ lân thì hiệu quả của đạm càng rõ hơn.

Tuy vậy chỉ lúc nào kết hợp cả ba nguyên tố 1 cách thật hợp lý mới có thể tăng năng suất. Tỷ lệ kết hợp NPK bón cho khoai lang dựa vào nhiều nhân tố, trước tiên là tình hình đất đai. Nói chung nếu đất nghèo nguyên tố nào thì phải đẩy mạnh bón thêm nguyên tố đó. Nhưng không phải nhất thiết hoàn toàn như vậy vì khả năng dùng những nguyên tố dưỡng chất trong đất của cây trồng ngoài tính chất đất đai còn dựa vào điều kiện thời tiết, thời tiết, dựa vào mối quan hệ qua lại giữa những nguyên tố.v.v…

Tỷ lệ nhu cầu dưỡng chất cho cây trồng  đa lượng của cây khoai lang

+ Ví dụ ở Mỹ thường bón với tỷ lệ 1: 2: 3 hay 1: 2: 6/

+ Nói chung có thể bón với tỷ lệ dưỡng chất cho cây trồng đa lượng là 1: 1: 3; nơi nào thiếu kali và lân nên bón với tỷ lệ 1: 2: 4; nơi nào thiếu lân nên bón với tỷ lệ 1: 1,15: 1,5/

+ Ở Việt Nam đất trồng khoai lang thường là các loại đất xấu, phai màu, nghèo dinh dưỡng nên thường bón với tỷ lệ dưỡng chất cho cây trồng đa lượng 2: 1: 3 là phù hợp.

Ngoài những nguyên tố đa lượng, khoai lang cũng cần một vài nguyên tố vi lượng nhưng cùng với lượng cực kỳ ít. Tuy vậy tình trạng thiếu vi lượng đối với khoai lang thường cực kỳ ít xẩy ra do đó trong sản xuất ngày nay người ta cũng chưa nghiên cứu cách bón phânvi lượng cho khoai lang.

3/ Các dấu hiệu thiếu những nguyên tố dinh dưỡng ở lá khoai lang (2)

3/1/ Dấu hiệu thiếu dưỡng chất đạm trên cây khoai lang

Thiếu đạm cây phát triển chậm, tuy vậy không hề dễ nhận ra dấu hiệu thiếu đạm trên cây khoai lang trừ khi có cây khoai lang trồng đối chứng được cung ứng đầy đủ dưỡng chất đạm trong hoàn cảnh tiêu chuẩn. Dấu hiệu dễ nhận thấy nhất là loại lá cây khoai lang có màu xanh không đều, dây khoai lang phát triển yếu, chậm bao phủ đất và thưa thớt.

Dấu hiệu thiếu đạm trên cây khoai lang

Sự thiếu hụt đạm trên cây khoai lang khác nhau phụ thuộc vào điều kiện trồng. Có thể thời kỳ đầu cây khoai lang được cung ứng đủ đạm nhưng không được bổ sung đầy đủ trong toàn bộ sự hình thành và phát triển của cây, cây dần bị thiếu hụt đạm, tuy vậy biểu hiện trên cây không rõ ràng, ngoại trừ việc là già rụng sớm hơn vì thiếu đạm để tái hợp diệp lục trong những mô lá cây này. Dấu hiệu cụ thể: Lá già nhất chuyển màu vàng và hơi héo, xuất hiện vết hoại tử từ đầu lá hoặc mép lá làn dần vào trong, tuy vậy lá sẽ bị rụng trước khi vết hoại tử lại rộng, mô hoại tử dẻo chứ không giòn.

Bên cạnh đó, nếu cây khoai lang được bón thiếu đạm trong toàn bộ sự hình thành và phát triển của cây thì lá già không bị vàng, dấu hiệu thiếu đạm được thể hiện trên tất cả lá khoai lang, tất cả lá cây bị vàng, lá có kích cỡ nhỏ hơn, phân nhánh ít hơn, nếu thiếu đạm nặng trên một số loại giống cây khoai lang có thể xuất hiện những đốm nhỏ màu tím trên bề mặt của lá.

Dấu hiệu thiếu đạm trên cây khoai lang

Tăng sắc tố màu tím của lá non và nhất là gân lá là dấu hiệu đáng kể của sự thiếu hụt đạm được nghiên cứu trên đa số những giống khoai lang. Tuy vậy dấu hiệu này không phải độc nhất là do thiếu đạm mà nó cũng dấu hiệu tương đương khi thiếu lân và lưu huỳnh. Đối với một số loại giống khoai lang khi thiếu đạm lá non nó gân lá màu tím đậm và lan sâu sang phiến lá, lá khỏe khoắn thì màu sắc tím được chuyển dần thành xanh lá cây từ gân lá sang phiến lá. Đối với một số loại giống không có hoặc ít có sắc tố màu tím, dấu hiệu thiếu đạm là gân lá chuyển thành đỏ hoặc tím, một số loại giống khác sắc tố tím lại thể hiện rõ trên bề mặt của lá, tuy vậy có giống thì thể hiện sắc tố tím ở bề mặt dưới. Những sắc tố tím đỏ cũng lan dần đến cuống lá và thân cây khoai lang.

3/2/ Dấu hiệu thiếu dưỡng chất lân trên cây khoai lang

Dấu hiệu thiếu lân từ vừa đến vừa phải trên cây khoai lang khó nhận ra trên thực tế. Tốc độ phát triển của cây khoai lang có thể chậm hơn một nửa so sánh với cây khoai lang được cung ứng đủ lân nhưng không xuất hiện bất cứ một dấu hiệu nào rõ ràng. Thiếu ít lân lá cây khoai lang có thể đậm hơn bình thường, nếu thiếu trầm trọng tất những những lá (lá non và lá già) đều chuyển màu xanh đậm (xanh tối). Đối với ruộng khoai lang bị thiếu lân trầm trọng, một vài cây khoai lang còi cọc sẽ thể hiện rõ ràng dấu hiệu trên lá già, tuy vậy một vài cây khác có thể đến lúc cây đã phát triển hoàn chỉnh mới thể hiện dấu hiệu thiếu hụt lân.

Dấu hiệu thiếu lân trên cây khoai lang

Biểu hiện giai đoạn đầu của cây khoai lang thiếu lân là loại lá già bị úa vàng sớm, trong đa số những giống (không phải toàn bộ ) những lá già bị úa vàng trước khi chuyển tím hình thành một loạt một số điểm lá vàng xen tím trên ruộng khoai lang. Thương tổn (hoại tử) ở lá lan dần không đồng đều vào giữa lá đến khi mép lá chuyển màu nâu và khô. Ở một số loại giống lá khoai không bị vàng và tím trước khi hoại tử xuất hiện trên lá, tuy vậy tương đương những giống khác đối với những lá chưa bị hoại tử có thể chuyển vàng khi lá bị già đi.

Đối với một số loại giống dấu hiệu thiếu lân được thể hiện bởi việc xuất hiện những sắc tím trên phiến lá và gân lá ở các lá non (dấu hiệu này giống với dấu hiệu thiếu đạm như đã nói ở phần trên), cho dù dấu hiệu này ít phổ biến trên những giống cây khoai lang.

Dấu hiệu thiếu lân có thể nhầm lẫn với những dấu hiệu khác như thiếu kali hoặc magie oặc một vài bệnh trên cây khoai lang. Trong trường hợp này để biết chuẩn xác cây khoai lang có thiếu lân không cần phân tích đất và mô lá.

3/4/ Dấu hiệu thiếu những dưỡng chất cây trồng khác trên cây khoai lang

Dấu hiệu thiếu dưỡng chất canxi trên cây khoai lang

Dấu hiệu thiếu dưỡng chất lưu huỳnh trên cây khoai lang

Dấu hiệu thiếu dinh dưỡng vi lượng sắt trên cây khoai lang

Dấu hiệu thiếu dưỡng chất vi lượng bo trên cây khoai lang

(1) Giáo trình cây khoai lang – Đại học nông lâm Thái Nguyên

(2) Trung tâm Nghiên cứu Nông nghiệp Quốc tế Úc (ACIAR) (Dịch từ keys.lucidcentral.org)