Cách tạo giống cây bonsai bằng cách chiết cành

Chiết cành là hình thức tạo rễ trên một đoạn của cành khi còn gắn với cây, tiếp đến cắt rời cành có rễ để được một cây nguyên vẹn. Trong suốt quá trình chiết cành nên dùng chất thêm chất kích thích ra rễ thuộc nhóm chất kích thích sinh trưởngauxin (NAA, IBA, IAA,..) các chất này có bản chất hóa học khác nhau các lại có hoạt tính sinh lý tương đương nhau,….giúp kích thích ra rễ cực mạnh, rễ khỏe làm tiền đề bền vững có sự phát triển và phát triển sau này. Nếu độc giả có mong muốn tìm hiểu thông tin cũng như hướng dẫn sử dụng những chất kích thích này xin vui lòng liên lạc với chúng tôi để được tư vấn trực tiếp.

Chiết cành là biện pháp tạo một cây bonsai mới từ các cây thân gỗ hoặc cây mọc thành từng bụi, thông thường đó là các cây đang ở phía trong hoàn cảnh không phù hợp, hoặc không thể trồng làm bonsai được. Tận dụng cành tối ưu nhất từ một cá thể không được tốt lắm để tạo ra một cây mới hoàn hảo hơn. Kỹ thuật này đã được truyền bá rộng rãi khắp nơi, và cho dù không phổ biến lắm ở phương Tây, nhưng nó đã được người Trung Quốc và người Nhật Bản ứng dụng trong nhiều thế kỷ qua.

Có thể triển khai thao tác trên các cành có dáng đẹp của một cây đã phát triển đầy đủ. Có các cây bonsai tuy nhìn tổng thể không được đẹp lắm, nhưng lại có các phầm bám rễ tương đối chắc chắn và khác nhau hẳn so sánh với phần còn lại của cây. Bộ rễ của cây có khả năng không được tốt, nhưng nếu được bón phân có chất lượng thì có thể tạo ra một bộ rễ mới, với hình dáng phát triển thích hợp, vì các cành mọc trên cao sẽ tạo ra rễ mọc vòng quanh thân của chính nó.

Quy tắc của kỹ thuật này là xâm phạm vào phần gỗ của cây mẹ, để dòng dinh dưỡng từ rễ cây đi nuôi lá không bị ngắt quãng, nhưng dòng dinh dưỡng ngược lại từ lá của cành chiết đến rễ cây thì bị chặn lại.

Vết thương ở vỏ cây sẽ từ từ liền lại, tạo thành nên vết chai mà sau này sẽ tự tạo ra một bụi rễ phát triển trong môi trường phân bón chung quanh. Cành chiết sẽ vẫn được cây mẹ nuôi, tuy vậy, dưỡng chất mà lá sản tạo ra thì được sử dụng để nuôi các sợi rễ mới mọc trên chính cành đó. Khi cành chiết đã phát triển đủ rễ, chúng ta có thể tách nó ra khỏi thân cây mẹ và để nó tự nuôi.

Nên thực thi chiết cành vào mùa xuân, khi lớp lá giai đoạn đầu của cây mẹ đã trở thành cứng cáp, và lúc đó cây mẹ đang dồn hết sức vào để nuôi rễ. Việc lựa chọn đúng thời gian chiết cho ghép cành chiêt của đa số loài cây không giống nhau có đủ thời gian để tạo thành bộ rễ, trước khi mùa đông đến.

Tạo cành chiết từ mặt đất

– Đây chính là biện pháp chiết cành bắt chước theo quá trình lớn lên tự nhiên của một vài loài cây. Các cành ở phía dưới thấp của những cây này chạm xuống đất khi nó phát triển ngày càng dài ra và bị sức nặng của tán lá kéo oằn xuống. Từ điểm tiếp đất này, cành sẽ ngẫu nhiên phát triển một bộ rễ mà sau này đủ sức để tự nuôi cành đó.

– Các loài cây phù hợp cho biện pháp chiết cành này là một loài cây Azaleas, Berberis, Buxus, Cheanomeles, Chamaecyparis, Cotoneasters, Euonymus, Forsythia, Hedera và Wisteria. Thường xuyên nên kiểm tra gốc của các loài cây này ngay từ khi chúng còn mọc ở phía trong vườn, hay mọc ở ngoài đồng để xem cành chiết đã đủ năng lực để được tách ra khỏi cây hay chưa.

– Để tạo cành chiết mọc từ đất, bạn nên chọn các cành còn non, mọc theo hướng cắm xuống đất, tạo một rãnh nhỏ theo hướng lên ngay trên lớp vỏ nơi bạn muốn rễ phát triển. Rắc lên rãnh một ít hormone, kích thích rễ thuộc nhóm chất kích thích auxin (NAA, IAA, IBA) tiếp đến bao bọc vết thương lại bằng các cọng rêu nước dài. Trồng nông (cạn) đoạn cành đang cho sinh rễ xuống đất và giữ cho cành đứng bằng dây kẽm uốn cong hình chữ U.

Chú ý:

– Nên thực thi các thao tác này vào mùa xuân, và phải bảo đảm cho cành chiết được ẩm ướt xuốt ba tháng liền tiếp đến.

– Nếu sau ba tháng mà cành chiết không thể sinh rễ, hãy hồi phục sức cho nó và chờ cho tới cuối mùa hè.

– Nếu đến thời gian này mà cành vẫn không mọc được rễ, bạn hãy kiên nhẫn giữ nó lại, chờ cho tới mùa xuân sang năm. Khi rễ đã phát triển, bạn có thể tiến hành cắt cành chiết và trồng nó xuống đất.

– Đừng quá nôn nóng trong việc tách cành ra khỏi thân cây mẹ mà hãy để nó được nguyên vẹn cho đến lúc có bộ rễ hoàn chỉnh, đủ khỏe để nuôi được cành chiết. Tách sớm quá cây sẽ bị chết dần đi.

– Nếu đến tháng chín mà cành vẫn chưa mọc đủ rễ, bạn nên tháo chỗ bọc rêu lại và chờ cho tới mùa xuân sang năm, vì ngay cả bản thân các cành chiết còn non cũng khó có khả năng tồn tại qua cái không khí lạnh của mùa đông, dù rằng cây mẹ có thể là một cội cây cực kỳ cứng cáp.

Tạo cành chiết từ các cành trên cao

– Nếu việc giâm một cành có dáng đẹp không sống được, ta có thể dựng biện pháp chiết từ các cành trên cao. Trước tiên, gọt bỏ lớp vỏ dưới điểm ta đã chọn. Vùng thân cây gọt vỏ ta phải đo bằng đúng gấp 3 lần đường kính của thân cây. Nếu là loại cây thuộc họ thông, nhựa sẽ rỉ ra sau khi bị gọt vỏ. Phần vỏ bên trên và bên dưới chỗ vỏ bị gọt cần phải được quấn chặt bằng dây kẽm. Đây chính là sự can thiệp cấp thiết để ngăn ngừa các đường ống dãn trong sợi vỏ khi dưỡng chất sinh ra từ lá cây đi xuống, tuôn ra chỗ bị đứt, chúng sẽ tích tụ tại đó, giúp hàn nhanh các chỗ bị thương và thúc cho một rễ mới mọc.

– Kế đến trùm kín vết cắt bằng bùn, cho thêm chất kích thích ra rễ thuộc nhóm auxin bạn có thể tham khảo 1 số chất sau: NAA, IBA, NAA,….vào bùn, phủ ngoài bùn bằng rêu rồi quấn toàn bộ bằng một tấm phim nhựa. Phải giữ như thế trong vài ngày và ướt nước đều. Một hoặc hai tháng sau, rễ mới mọc, cành có thể tiến hành cắt được và đem trồng. Sau khi nhìn thấy có rễ mới xuất hiện, phải giữ cây trong bóng mát, giữ cành, lá và đất luôn ẩm trong hai tuần. Biện pháp chiết cành trên không có thể ứng dụng vào những mùa xuân và hạ, cũng có thể vào thời kỳ đầu mùa thu.

– Tạo cành chiết từ các cành trên cao cũng giống như biện pháp tạo cành chiết dưới đất, chúng chỉ khác nhau ở chỗ những cành cây này mọc riêng biệt hẳn khỏi mặt đất, vậy nên phải bọc chỗ vết thương ở vỏ cây nơi tạo rễ bằng một cái túi nilon (hay nguyên vật liệu tương đương ) chứa phân bón phía bên trong. Cành cây có đường kính khoảng 5 centimét là đủ sức để ứng dụng kỹ thuật này, và có thể sẽ trở nên một cây mới cực kỳ có tiềm năng phát triển thành bonsai.

– Có thể chọn tỉa cành của các cây đã phát triển đầy đủ và đang trong giai đoạn sung sức sau khi phát triển tốt thường xuyên trong nhiều năm trời để tạo thành nên phần thân có cấu trúc nhọn dần cho cây bonsai, các cành cây đó sau này sẽ được chiết tách khỏi thân cây mẹ.

– Đối với các loài cây sớm rụng lá thì ta nên triển khai chiết cành vào tháng tư hay tháng năm, khi đó những chồi non đã cứng cáp và cây cũng chuyển sang màu sắc mùa hè của chính nó. Còn đối với các loại cây thông thường xanh, thì có thể thực thi vào thời gian trễ hơn một chút, khoảng từ cuối tháng tư đến tháng bảy.

Có hai phương pháp để xâm phạm vào cây và tạo chỗ cho rễ phát triển.

Cách phổ biến nhất:

Bóc vỏ thân cây tròn theo hình chiếc nhẫn. Sử dụng dao rạch hai đường song song quanh nhánh cây với khoảng cách giữa hai đường bằng 2 lần đường kính của nhánh đó. Tiếp đến lấy phần vỏ cây hình chiếc nhẫn nằm giữa hai đường rạch ra.

– Nên tạo chiếc nhẫn vỏ cây này ngay phía dưới đoạn cành mà bạn cần phát triển rễ. nếu được, bạn hãy cố gắng tạo nó ngay phía dưới một mấu nách lá già vì chỗ đó sau này có thể tự nhiên mọc ra nhiều chồi non.

– Đừng bỏ quên dải vỏ cây trên thân cây, vì như vậy bạn sẽ tạo cơ hội cho cây tự liền lại, và sẽ chẳng có sợi rễ mới nào mọc ra đâu. Cũng với nguyên do tương đương, bạn phải đảm bảo “vòng nhẫn vỏ cây” phải đủ lớn để thân cây không lấp được khoảng trống đó khi nó hồi phục.

– Phải lấy đi hoàn toàn lớp vỏ thượng tầng, có nghĩa là lấy đi tất cả lớp xanh xanh phía dưới vỏ cây, và cả lớp trắng nhạt, chỉ chừa lại lớp lõi gỗ trắng sáng nằm phía dưới lớp vỏ thượng tầng.

– Một trong các nguyên do chính khiến việc chiết cành bị thất bại là lớp vỏ thượng tầng đã không được kéo ra hết. Ở đa số loài, cây sẽ cố gắng lấp đầy lại phần vỏ đã bị lấy đi, vì như vậy dễ dàng hơn nhiều so sánh với việc sinh ra một hệ thống rễ mới.

Cách thứ hai:

– Để xâm phạm vào cây là tạo chỗ cho rễ phát triển là buộc ga-rô. Cách này phù hợp cho các loài cây không thể chịu được việc cắt bỏ hoàn toàn phần vỏ cây vòng quanh hình nhẫn.

– Thay vào đó, người ta buộc một sợi kẽm thật chặt chung quanh nhánh cây, ngay phía dưới chỗ dự định cho mọc rễ. Khi nhánh cây phát triển lớn ra, sợi dây sẽ “cắn” vào vỏ cây và lớp gỗ thượng tầng sẽ từ từ bị ngăn nguồn dưỡng chất từ lá cây đi đến rễ.

– Biện pháp buộc ga-rô này tiến triển tương đối chậm, và các cây khỏe sung sức có thể hồi phục lại chỗ buộc ga-rô trong suốt sự hình thành và phát triển, như vậy thì không thể sinh rễ được.

Chú ý:

– Cả hai cách trên đều đòi hỏi phải rắc thêm hormone kích thích sinh trưởng rễ và bọc rêu nước chung quanh khu vực cần phát triển rễ. Tiếp đến rêu nước sẽ được buộc cố định bằng túi nilon sạch hay túi nhựa sạch. Buộc chắc túi nilon và đục một lỗ nhỏ trên đỉnh để tạo điều kiện thuận lợi cho việc tưới nước.

– Phải bảo đảm rêu nước luôn được dưỡng ẩm trong toàn bộ quá trình chờ cành chiết sinh rễ. Trong thời gian dao động từ ba tuần cho tới ba tháng, tùy từng loài cây, các cọng rễ trắng non sẽ dần xuất hiện phía bên trong túi nhựa. Vẫn giữ nguyên túi nhựa cho đến lúc rễ phát triển đầy trong túi, và nhớ luôn giữ cho rêu ẩm ướt trong toàn bộ quá trình ủ. Khi rễ chuyển sang màu nâu là có thể tách cành chiết ra khỏi cây mẹ.

– Lúc này, bạn có thể tháo túi nhựa ra, nhưng vẫn lưu lại đám rêu vì rễ cực kỳ dễ bị thương tổn vào thời gian này. Tiếp đến cắt cành chiết ra khỏi cây mẹ kèm với búi rễ (càng nhiều rễ càng tốt) rồi trồng xuống một cái chậu sẵn có phân trộn hay rêu nước. Sử dụng dây bện, dây kẽm hay dây sợi cọ để giữ cho cành chiết gắn chặt vào chậu, không bị gió làm lung lay dẫn tới thương tổn hệ thống rễ non mới tạo thành. Đặt chậu cây chiết mới trồng trong bóng mát và bao phủ cho cây cho đến lúc cây phát triển chắc chắn.

Nói chung cách chiết cành gồm những bước sau:

Cắt khoanh vỏ:

Khoanh 2 vòng vỏ quanh cành chiết (khoảng cách giữa 2 vòng bằng 1,5-2 lần đường kính cành chiết). Bóc vỏ và cạo sạch những lớp tế bào dính trên lõi gỗ.

Bó bầu + hoocmon kích thích sinh trưởng:

Sau khi khoanh vỏ, để khô nhựa cây (từ vài giờ đến vài ngày) rồi bó bầu. Trước khi bó bầu có thể xử lí chất kích thích ra rễ (nhóm Auxin) bạn có thể tham khảo IAA, NAA, IBA. Nguyên vật liệu bó bầu thường sử dụng là rễ bèo Nhật Bản đã phơi khô + phân chuồng + đất phù sa. Sau khi trùm kín vết cắt, sử dụng giấy polyetilen bọc ngoài, buộc kín hai đầu, tưới nước để giữ ẩm độ cao trong toàn bộ quá trình ra rễ ở cành chiết.

Cắt cành chiết:

Khi nhìn thấy xuất hiện nhiều rễ ở bầu, rễ bắt đầu chuyển sang màu vàng nâu, thì cắt rời cành khỏi cây mẹ (chỗ cắt cách bầu khoảng 2 centimét về bên dưới ). Tiếp đến đem trồng ở vườn ươm và tiếp tục chăm bón cây con.

Các điều cần chú ý trong cách chiết cành:

– Để công việc chiết cành rất hiệu quả, cần lưu ý đến những nhân tố môi trường và nhân tố nội tại phù hợp cho việc ra rễ. Đó là ánh sáng, nhiệt độ, ẩm độ, chất nền, chất bó bầu, bản chất và chất lượng của giống và cuối cùng là việc dùng hợp lí những chất kích thích việc mọc rễ.

– Người ta hay lo lắng rằng liệu cành chiết có tồn tại được qua mùa đông không. Nhưng thực ra tiết trời đông không làm tổn thương cành chiết được. Bản thân nó chỉ là một vết thương sẽ mau thành sẹo. Nếu đến cả vết thương trên cây mẹ khi tách cành chiết ra mà bạn còn thấy không đáng ngại, thì mùa đông đối với cành chiết cũng chẳng phải là vấn đề gì lớn tát.

– Toàn bộ các sợi rễ mới mọc từ cành chiết cũng đều dễ bị cái không khí lạnh ảnh hưởng giống như phần rễ của các cây bonsai nhỏ mới được canh tác vào trong chậu. Tuy nhiên, rễ của cành chiết đã dược riêng biệt với phía bên ngoài bằng một túi nhựa chứa rêu ẩm phía bên trong (nếu muốn bạn có thể bọc thêm vào đó một hay hai lớp lông cừu hoặc bông, quấn quanh bằng bong bóng). Nếu rễ mới bị tổn th ương trong thời điểm mùa đông, thì nó sẽ dược thay thế vào mùa xuân khi cây mẹ bắt đầu phát triển trở lại.

Thực hiện chiết cành với cành cây phong Nhật Bản:

– Bóc một vòng vỏ cây ngay phía dưới một chồi lá đã già. Sau khi phần vỏ đã được lấy đi, tất cả lớp vỏ thượng tầng phía bên trong cũng được cẩn trọng tước bỏ, vì nếu chừa lại dù chỉ là một phần nhỏ cũng sẽ tạo cơ hội cho cây hồi phục lại phần vỏ vừa bị tước đi.

– Chỗ chiết cành sẽ được lấy bông tẩm (nếu nồng độ cao) hoặc trộn vào trong đất (với nồng độ thấp) kích thích tăng trưởng rễ bạn có thể dùng 1 trong số chất sau: IAA, IBA, NAA những chất này đều thuộc nhóm chất kích thích ra rễ auxin, bọc chung quanh bằng rêu nước, được giữ chặt bằng một bao nilon sạch buộc phía bên ngoài.

– Sau sáu tuần lễ, các sợi rễ mới đã chớm xuất hiện phía bên trong túi nilon. Ngay lúc này bạn phải lưu ý canh chừng, luôn giữ cho rêu nước được ẩm ướt.

– Chờ thêm vài tuần nữa để cho bộ rễ mới được cứng cáp và đến lúc đó cành chiết có thể được tách khỏi cây mẹ.

– Tiếp đến, trồng cành chiết vào trong một chiếc chậu mới và tỉa đi thật gọn để hạ sức ép cho bộ rễ mới.

– Cây sẽ ngưng tất cả việc cung ứng dưỡng chất cho phần ngọn mà tập trung đa phần sức lực vào nuôi phần rễ mới phát triển.

– Bộ rễ mới có thể tương đối yếu ớt trong năm giai đoạn đầu và cho tới suốt mùa đông sang năm, cần phải đẩy mạnh chăm sóc thêm cho cây trong thời kỳ này. Đối với một số loài ta có thể chiết từ các cành cây lớn.