Cách tạo dáng, thế cho cây đào cảnh

1/ Tạo dáng cho cây đào cảnh ngay sau trồng

Người trồng đào có thể tạo dáng cho cây đào cảnh ngay sau khi tiến hành trồng, củng cố tán cây cũ hoặc phát triển tạo thế cây mới đẹp hơn trên cơ sở hiểu biết được hình dạng một số loại thế cây cơ bản qua học hỏi ở tài liệu, kinh nghiệm của người khác và hiện thực sản xuất của mình.

Ví dụ: Thế long giáng hình con rồng sà xuống mặt đất; thế phu thê: hai cành cấp 1 quấn quít lấy nhau; thế quần tụ: tán cao (hình mẫu của cha) tạo bởi thân chính, cao, những tán phụ (hình mẫu của con, cháu) bao chung quanh tạo bằng các cành thấp nhỏ hơn… Việc tạo thế phải triển khai thường xuyên 5 – 7 ngày/lần, phối hợp uốn, buộc những cành non vào cùng nhau hoặc vào một khung bằng nhôm hay tre đã định hình, cắt tỉa bỏ các cành ngoài ý muốn. Thế càng phức tạp, tốn không ít thời gian và công phu sẽ có giá trị càng cao khi bán ra thị trường.

Tạo dáng cho cây đào con bằng phương pháp buộc, chằng bằng dây

– Liên tục cắt tỉa cho cây đào để cây đào phân cành nhánh, tạo bộ khung tán sau này, cây càng nhiều cành nhánh thì số lượng hoa càng nhiều. Thường thì 1 tháng nên tiến hành xử lý cắt tỉa nhánh 1 lần. Sử dụng kéo cắt cành cắt 1/3 chiều dài của lộc, khiến cho cành bị ức chế và phát triển những nhánh bên. Việc cắt tỉa liên tục còn là một giải pháp hạn chế tác hại của sâu đục ngọn đào.

Sử dụng kéo cắt tỉa ngọn nhánh đào

2/ Những dáng cơ bản

Để phân loại dáng thế, trước tiên chúng ta với nhau phân biệt và làm rõ dáng, thế là gì?

– Dáng cây: là phương của cây (chiều dọc của thân cây) so sánh với mặt phẳng nằm ngang hay so sánh với mặt chậu.

VD: Dáng thẳng, dáng nghiêng…

– Thế/kiểu: Thế cây là nghệ thuật biểu đạt sự ẩn dụ ý nghĩa, tinh thần, tư tưởng theo truyền thống văn hoá và được biểu thị qua một tên nào đó hay thế mà tác giả muốn trao gửi tâm tư, tình cảm của bản thân vào tác phẩm.

VD: Thế nhân văn, thế ngũ phúc…

Phân loại cây thế đối với các loại cây đào cảnh dựa trên dáng thế cây và số lượng cây trên gốc mà người ta chia thành một số loại như sau:

2/1/ Dáng trực

– Là loại cây có trục thân cây thẳng góc với mặt đất. (nhìn tổng thể giữa ngọn và gốc tạo thành đường thẳng hoặc gần thẳng đứng).

* Ý nghĩa: Dáng trực trong nghệ thuật cây cảnh nó được nghệ thuật hoá để ẩn dụ thế hiên ngang, bất khuất…

Cây đào dáng trực

2/2/ Dáng xiên (xiêu)/ nghiêng hay dáng tà

– Là dáng mà trục của thân cây hơi nghiêng so sánh với phương nằm ngang khoảng α = 20^o – 70^o.

* Ý nghĩa: Ngoài thiên nhiên các cây này gặp trắc trở, thiên tai làm đổ nghiêng nhưng cây vẫn sống và vươn lên.

Về mặt thẩm mỹ những cây có dáng xiêu thường trông cực kỳ mềm mại, duyên dáng nhã nhặn, thường thể hiện hình mẫu của người phái nữ.

Cây đào dáng xiêu

2/3/ Dáng hoành

Là dáng cây mà trục của thân cây nằm ngang so sánh với mặt chậu. Dáng hoành ở ngoài tự nhiên thường là các cây có điều kiện sống khó khăn nhưng cây vẫn sống và nảy lộc đâm chồi (cây nằm ngang phía trên mặt đất α = 70 ≤ 90^o

* Về thẩm mỹ: Dáng cây này tương đối khác thường, ngoạn mục dấu hiệu sự mềm mại dịu dáng, duyên dáng…

Cây đào dáng hoành

2/4/ Dáng huyền

– Cây có gốc trong chậu nhưng thân cây trườn qua mép chậu đổ xuống dưới như dòng thác đổ. Ngọn cây dài hơn đáy chậu và có xu hướng ngóc lên. Cây mọc vách đá α > 90^o.

* Ý nghĩa: Ngoài thiên nhiên các cây này thường hay sống trong điều kiện thời tiết nghiệt ngã nhất (cây ở sườn núi, vách đá…) nhưng cây vẫn có khả năng sống, gốc cây bám dính chắc vào đá, treo leo giữa trời mây, ngọn cây vươn lên tạo hình ảnh của sự kiên trì nhẫn nại vượt qua phong ba bão táp hướng tới tương lai phát triển.

Cây đào dáng huyền

Về mặt thẩm mỹ: Dáng cây biểu thị sự mềm mại, dịu dàng, sự tươi trẻ… song tiềm ẩn một sức sống mãnh liệt.

– Từ những dáng cơ bản trên người ta sinh ra thành cực kỳ nhiều kiểu dáng thế khác nhau (nội dung này sẽ được trình bày cụ thể trong bài sau)

3/ Thế cây

– Chơi cây đào cảnh là một nếp văn hoá truyền thống của dân tộc ta. Lúc đầu thú chơi này chỉ có các gia đình quyền quý. Hiện nay, thú chơi cây cảnh đã phổ biến đến nhiều tầng lớp, đặc biệt lớp người lớn tuổi. Cụ ông cụ bà thường nói: yêu cảnh, yêu hoa hoá ra yêu đời.

Bonsai là thú chơi cây cảnh của người Nhật được du truyền từ Trung Quốc từ thế kỉ XII-XIII. Cây cảnh trồng trong chậu được những nhà truyền bá triết lý của bản thân khắp châu Á, trong đó có Việt Nam.

Mỗi người có cách cảm thấy khác nhau và do đó bồn cảnh cũng có các kiếu dáng khác nhau.

Người lớn tuổi, tính tình mô phạm, thích kiếu dáng chịu tác động của nho giáo, thể hiện các thế cây: Phúc – Lộc – Thọ, ngũ phúc, phu tử, mẫu tử, huynh đệ, bằng hữu…

Người trẻ tuổi thích phóng khoáng, lãng mạn thì tạo thế cây hoành, thế cây nằm ngang hoặc trễ đổ xuống như dòng thác.

Có cực kỳ nhiều thế cây ứng dụng trong làm cây đào thế: thế phượng vũ, thế long giáng, thế phượng vũ long đàn, thế bạt phong hồi đầu, thế trực liên chi, thế tam đa, thế tứ quý, thế thất hiền, thế nhất trụ kình thiên, thế trực liên chi, thế trực quân tử v.v…

Chơi cây đào cảnh, cụ ông cụ bà ngày trước lưu ý 4 nhân tố: nhất hình, nhì thế, tam chi, tứ diệp.

Chính vì thế, ta thấy: Cây đào cảnh uốn lượn thành 3 tầng, 4 đoạn thân, 5 chùm nhánh là để biểu trưng cho tam cương (quần thần, phu tử, phu phụ), ngũ thường (nhân, lễ, nghĩa, trí, tín), tam tòng (tại gia tòng phụ, xuất giá tòng phu, phu tử tòng tử ) và tứ đức (công, dung, ngôn, hạnh ).

Chơi cây đào cảnh phối hợp với một số loại hoa khác tạo lên sự hoàn thiện khi cụ ông cụ bà lấy 10 cây hoa cảnh dáng thế (thập toàn) hình thành 3 bộ chính làm cốt lõi cho nghệ thuật bonsai. Đó là tứ linh, tứ quý và tam đa.

Tứ linh gồm 4 loại cây: đa, sung, sanh, si ứng với tứ hình trong động vật: long, lân, quy, phụng.

Bộ tứ quý gồm: tùng, trúc, cúc, mai ứng với tứ bình, hợp với tứ thời (xuân tùng, hạ trúc, thu cúc, đông mai/đào) thể hiện ước vọng hạnh phúc vĩnh cửu của con người.

Bộ tam đa gồm 3 loại cây: sung, lộc vừng, đào, ứng với Phúc- Lộc- Thọ.

Bộ tam đa gồm: Sung – Lộc vừng – Đào

4/ Cách tạo dựng dáng, thế cho cây đào cảnh

Cây cảnh nói chung hay cây đào nói riêng là nghệ thuật mô phỏng thiên nhiên hay “thiên nhiên được nghệ thuật sắp xếp lại”. Nghệ nhân tạo cây cảnh cũng đồng thời tạo dựng cuộc đời, tâm hồn, trí tuệ, ước muốn của bản thân. Do đó, cây cảnh là mảnh tâm hồn của con người, hỗ trợ cho con người hướng về cái đẹp, cái thiện, sống đẹp đẽ và tốt lành hơn.

Cây đào cảnh phải được nghệ nhân uốn nắn, chỉnh sửa thành một thế cây hay dáng đứng để cây có một bố cục cân đối, đẹp đẽ. Như thế cây cảnh mới có được một sức sống, một ý nghĩa mà nghệ nhân muốn phát minh.

4/1/ Cấu trúc cây cảnh/Quy tắc tạo hình:

Một cây đào cảnh đẹp cần có sự cân bằng toàn diện, từ sự tạo hình, uốn nắn kiểu dáng đến sự phối hợp giữa cây và chậu. Có ba nhân tố chính:

– Rễ cây

Rễ cây là một bộ phận đặc sắc tạo ra cây thế, cây cảnh, rễ cây khiến cho cây già đi, từng trải, chống chịu, ngoan cường, yên tĩnh, nghỉ ngơi.

Rễ cây lộ ra phía trên mặt đất nâng cao thêm ấn tượng về sự già dặn và tính chất của cây. Đây chính là một trong các nét đặc thù thú vị nhất của nghệ thuật cây cảnh.

– Thân cây

Thân có một vai trò cực kỳ quan trọng trong việc tạo cây thế cũng như dáng thế cây. Gốc, thân cây dấu hiệu sự già nua, tuổi của cây. Gốc thân càng lớn, càng sù sì, hang hốc, u bướu, sẹo, vỏ nứt nẻ, mốc meo càng chứng minh cây đã trải qua dấu ấn của thời gian.

Thân cây nghiêng ngả, uốn lượn là thông điệp rằng cây đã trải qua bão tố, sóng gió, đất trượt, thiên tai dữ dội và sự chống trả quyết liệt kiên cường để tồn tại và đứng vững, làm tròn bổn phận của bản thân là chiếm lĩnh không gian cao rộng của trời đất để phát triển phồn thịnh.

– Cành cây

Cành là xương cốt để tiến hành tạo hình, thành khung hình dạng của cây thế, nó hỗ trợ cho người tạo thế cây điều chỉnh giải quyết các khiếm khuyết của thân không đạt tới, bởi điểm mạnh của cành là dễ uốn, dễ níu kéo và đầu cành là tán lá, là y phục của cây. Sửa cành lá là công việc cuối cùng tạo dáng thế cây thế.

Cành cây tạo ra cấu trúc căn bản của hình bóng cây. Phải điều chỉnh nó bằng cách cắt tỉa và buộc uốn. Hãy ngắm kỹ sự sắp đặt của cành mọc lên và lan ra quanh cây như một cầu thang xoắn ốc, hình dung sự cân đối hài hòa quanh thân cây.

Các điều cần tránh: Các cành tăng trưởng quá lớn không làm đẹp cho nhân tố thiết kế, hãy cắt bỏ chúng đi. Không nên để các cành mọc đâm ngang và lan từ cùng một chỗ trên thân, hay mọc đối mặt với cành khác ở cùng một độ cao trên thân.

Có thể nói: Cây đào cảnh là gieo trồng, chăm sóc và tạo dáng một vài loài thực vật để làm vật bài trí trong sân, trong nhà, hoặc bày trí theo phong thuỷ. Cây cảnh được tạo dáng theo sự phát minh của nghệ nhân mà vẫn giữ được vẻ tự nhiên của hoa lá.

4/2/ Kỹ thuật uốn nắn

Với kỹ thuật uốn dây có thể tạo cây cảnh bằng phương pháp thay đổi hướng của thân và nhánh cây. Các cành mọc chĩa lên có thể uốn ngang hay vuốt xuống để tạo ấn tượng già dặn, trưởng thành.

Hiện thực, chúng ta nên dựa trên dạng cây để chọn các cành mềm, dẻo, dễ uốn và không bị tách nhánh.

Kỹ thuật uốn nắn

– Cách quấn

+ Quấn thân cây:Cắt một sợi dây có chiều dài gấp 3 lần nhánh hay thân cần quấn. Có thể quấn dây lượn quanh thân một góc 45^o, đó là cách quấn đạt hiệu quả cao.

Cách quấn: Cắm một đầu kẽm xuống đất, giai đoạn đầu quấn xung quanh gốc cây, tiếp đến quấn lên thân cây. Nếu muốn quấn thêm 1 lần nữa, bạn nên quấn sát với sợi dây trước và nhất thiết không quấn chồng lên nhau.

+ Quấn nhánh:Bắt đầu quấn từ dưới. Đồng thời quấn dây chen kẽ theo chiều dài của nhánh đến khi làm xong nguyên cây (trở lại quấn trên các cành non thật tỉ mỉ).

Hoặc chúng ta quấn cùng một lúc cả nhánh chính và nhánh phụ trước khi quấn tiếp. Dùng dây mảnh hơn cho bề dầy của nhánh thon.

Thông thường, hãy quấn hai nhánh cùng một lúc với cùng một sợi dây quấn, quấn quanh để tạo thế dựa thân. Ở các nơi có nhánh đơn, thì hãy quấn kết hợp với nhánh khác, buộc chắc đầu dây bằng phương pháp gài nó dưới vài vòng giai đoạn đầu.

Phụ thuộc độ dầy của thân, cành, loại cây, chất lượng và tuổi cây. Nên liên tục kiểm tra dây quấn để có thể bảo đảm dây quấn không hằn vào vỏ khi cây phát triển. Tháo dây quấn trong khoảng ba đến sáu tháng với các cây rụng lá theo mùa, sáu đến mười hai tháng với cây xanh cả năm. Phải cẩn trọng khi chọn cỡ dây thích hợp với độ lớn và sự phát triển của cây. Nên thay đổi cỡ dây quấn theo độ dầy của thân nhánh thì cỡ dây phải nhỏ dần, cỡ dây tương ứng bằng 1/6 đến 1/3 đường kính của cành hoặc thân chọn quấn. Để tháo dây quấn, tốt hơn hết bạn nên cắt dây thành các đoạn nhỏ, nhằm hạ bớt sự rủi ro, hư hại cho cây.

Cuốn dây đơn

Cuốn dây kép

Gò, ghì, kéo thân cành

Nêm, chống và cảo, thanh kim loại, xoắn kéo

– Uốn khắc

Nếu một thân cây cần phải được uốn cong, trước tiên ta quấn nó bằng dây gai dầu, hoặc đặt một sợi dây gai dầu phía bên ngoài nơi ta định uốn trước khi nó cốt để nâng đỡ cây không gãy khi bị uốn.

Nếu thân cây hơi lớn, ta sẽ cực khó uốn. Hãy sử dụng dao khắc để mở một đường khe nơi ta định uốn, tiếp đến quấn thân cây bằng dây gai dầu. Vết cắt phải xiên theo chiều uốn nếu như không thì vết thương sẽ toác ra khi bị uốn. Buộc chặt cây lại bằng dây điện sau khi uốn. Vết thương sẽ lành trong vòng hai tháng.

Kỹ thuật Uốn cành

Việc uốn cành, tạo dáng cho cây bonsai là một việc làm liên tục mà bất cứ người chơi bonsai nào cũng phải thực thi.

Đa số người yêu bonsai đều uốn cành bằng dây kẽm, vì mau chóng và tiện lợi hơn. Ta cần bọc dây kẽm bằng một lớp giấy để không gây đau cây đồng thời ngăn không cho sức nóng mặt trời truyền vào dây kẽm, làm hỏng cây.

Uốn cành là thời kỳ sau của việc uốn thân chính, rồi đến cành chính, sau là các cành quanh thân cây đi từ gốc lên ngọn, cành lớn trước, cành nhỏ sau.

Sau khi quấn xong, ta uốn cành bằng phương pháp xoắn thật nhẹ nhàng theo hướng quấn dây kẽm để dây kẽm thường xuyên được giữ chặt vào vỏ cây. Các loại cây sớm rụng lá thì thông thường mau tăng trưởng, vậy nên, có thể tháo dây kẽm sau ba, bốn tháng.

* Vật dụng uốn cành chuyên dụng:

– Tăng đơ hoặc nẹp

Ngoài biện pháp dùng dây chằng xoắn, ngày nay trên thị trường có 1 số vật dụng uốn cành chuyên dụng, tùy trường hợp, bạn có thể dùng tăng đơ hoặc nẹp.

– Dùng nẹp uốn

Quy tắc uốn của vật dụng này giống như biện pháp sử dụng dây chằng xoắn, chỉ khác ở chỗ thay vì kéo cành cây cần uốn và điểm neo lại cùng nhau bằng phương pháp xoắn sợi dây chằng, thì bạn sử dụng 1 thanh kim loại để siết chặt 2 đầu của nẹp uốn lại. Nẹp uốn có điểm mạnh là (nếu đủ dài), nó có thể kéo được cành cây nhiều hơn so sánh với khoảng cách giới hạn mà giải pháp dây chằng xoắn đem lại.

– Khóa uốn cành

Khóa uốn cành là một trong các loại vật dụng bằng kim loại có hai răng giúp kẹp chặt cành cây, cho phép người sử dụng có thể ảnh hưởng mạnh hơn đến cành, uốn chúng vào đúng vị trí mà mình có nhu cầu (tiếp đến chúng ta sẽ buộc dây chằng vào vị trí đó).

– Nẹp ba chân

Nẹp ba chân cũng là một vật dụng để uốn những cành cứng. Với hai chân phía bên ngoài được móc vào cành, chân chính giữa dần dần (bằng phương pháp điều khiển mức ren) sẽ uốn cong cành cây. Tuy vậy vật dụng uốn này ít được ưa thích vì nó cực kỳ dễ làm tổn thương đến thân cây, ngay cả khi đã sử dụng miếng lót cao su.

Thêm nữa, các cành cây khả dĩ sử dụng “nẹp ba chân” được thì cũng có thể sủ dụng dây quấn, dây chằng là các biện pháp thông dụng hơn.

– Tán hoa

Trong tạo dựng nghệ thuật: tạo cho cây cảnh có rất nhiều tán để trưng bày, thưởng ngoạn là kỹ thuật làm lâu đời của người Việt và truyền lại cho ngày hôm nay.

Loại hình cây cảnh cổ của nước ta và loại hình cây Bon sai của thế giới đã được cải biến không ngừng nhằm gia tăng giá trị cây cảnh nghệ thuật.

+ Kiểu hoa hình tròn

Cành và nhánh uốn lượn uyển chuyển, tầng tán hình tròn bè rộng, lá nhỏ và ít tạo ra chi tiết mềm mại dưới mắt người thưởng ngoạn. Cách này thường sử dụng biện pháp quấn dây thép để uốn cành như hình dấu ngã trong một thời gian dài rồi tháo dây, nẹp cành.

+ Kiểu tán hoa đa dạng

Dạng cây tán này thường phá cách, không cần thiết phải một cành nhánh hình tròn hay phân đều theo từng tầng một với tán lẻ từ 3, 5, 7 tán tròn theo tên gọi (Ông và bà, Cha mẹ, Con cái…).

Loại tán đa dạng chơi cành là chính yếu, có cành tạo nhánh vươn dài, nhánh buông, nhánh vươn ngắn và không đỉnh ngọn. Nét kết cấu tán loại này cần sự tự do, ít sử dụng dây thép buộc hay nẹp sắt. đường nét tán đa dạng có nét đẹp tự do, mang tính nghệ thuật hội họa thích hợp vườn cảnh tư gia…

Có cực kỳ nhiều phương pháp tạo tán cây cảnh mà mỗi nghệ nhân làm theo ý tưởng riêng mình, tuy nhiên kiểu nào cũng đáng trân trọng và dựa theo nơi cần trưng bày, dựa theo ý thích của người chơi mà chọn hình dáng thích hợp mặc dù quy vào những kiểu tán trên. Và chắc chắn rằng, mỗi vùng miền, mỗi nghệ nhân sẽ còn tiếp tục phát minh nên những hình tán trong nghệ thuật cây cảnh, nhằm phát huy không ngừng thú chơi sinh vật cảnh của mọi người.

5/ Cách tạo dáng, thế cho cây đào cảnh

5/1/ Tạo thế

– Công việc tạo thế cho cây đào cảnh được tiến hành xử lý ngay sau khi tiến hành trồng, hoặc đối với những cây có gốc, thân, cành lớn chúng ta có thể triển khai ghép để tạo được cành tán đúng theo ý muốn.

Bước 1: Cắt mắt ghép

– Mắt ghép được cắt trên cây đào có loại hoa lớn, đẹp thích hợp vớ sở thích người tiêu sử dụng.

Chú ý: Vết cắt phải phẳng, không bị trầy xước

Cắt mắt ghép

Bước 2: Cắt vết ghép trên thân gốc đào

– Ở trên gốc đào chúng ta cắt một vết cắt để đưa mắt ghép vào gốc

Chú ý: Vết cắt phải phẳng, không bị trầy xước

Vết cắt trên gốc đào

Bước 3: Đặt mắt ghép vào gốc ghép

– Mắt ghép được đặt vào gốc ghép.

– Có thể đặt hai mắt ghép trên một vết ghép ở gốc đào.

Mắt ghép được đặt vào gốc ghép

Bước 4: Cố định mắt ghép và gốc ghép và phủ túi nylon

– Triển khai có định mắt ghép vào gốc ghép bằng dây ghép chuyên dụng. Công điều này hỗ trợ cho mắt ghép và gốc ghép tiếp hợp cùng nhau.

– Phủ túi nylon để giúp tránh hiện tượng thoát hơi nước quá mạnh của mắt ghép và đồng thời tránh nước thâm nhập vào vết ghép

Cố định mắt ghép

5/2/ Cắt tỉa, tạo tán

– Muốn có một cây đào thế đẹp, trước tiên ta phải có cây phôi. Cây phôi thường sử dụng là các cây có từ 3 năm tuổi chở lên, có thể sinh trưởng, phát triển tốt. Cây phôi lấy từ những nguồn: ươm hạt hoặc chiết cành, hoặc các cây đào thu nhặt những cây đào thế của những năm trước. Tuy vậy là loại cây phôi dạng nào thì chuyện cắt tỉa, uốn nắn vẫn là khâu kỹ thuật quan trọng nhất. Thay đổi cái tự nhiên vốn có của cây mà vẫn không làm mất đi cái hợp lý, cái tự nhiên của cây, để sau rất nhiều lần bỏ công sức, trí tuệ, cây có các nét “kỳ” để rồi có “mỹ”, còn “cổ” thì phải chờ vào thời gian phối hợp với kỹ thuật lão hóa cây.

– Đối với các loại cây đào từ 3 năm tuổi trở lên công việc tạo thế cho cây đào là cực kỳ quan trọng, không chỉ nâng cao giá trị thẩm mỹ mà còn đem lại lại hiệu quả kinh tế cực kỳ cao. Ở trên cây đào cảnh người ta hay tạo một số loại tán sau:

– Tạo tán cổ: Từ một cành chính tạo ra nhiều nhánh được co kéo và ép thành một tầng nằm ngang. Mặt bông tán thường là hình tròn, bên dưới bằng phẳng, bên trên tạo nhánh dăm cho phát triển lá để có hình mâm xôi; toàn bộ những bông tán đều phải nằm ngang đồng thời song song cùng nhau cũng như song song với mặt đất.

– Lưu ý là không được nghiêng ngã; đường kính những tán thích hợp với cỡ cây, tán cách nhau đều không loãng và túm tụm, tán trên cùng phải tròn đều không nhọn như chọc lên trời sẽ khiến cho cây phân tán trở thành thô vụng và sai kỹ thuật của cây có tán cổ. Hình dáng cây có tán cổ ở mỗi vùng mỗi khác, phía Bắc chủ yếu các cây tán cổ cành nhánh gần như áp sát còn phía Nam thì thoáng hơn có vẻ như phản ánh về đất đai và lối sống thông thoáng. Tuy vậy về hình dáng kiểu tạo tán cổ đều cho nội dung về sự nề nếp, nét trang nghiêm phù hợp với đình chùa, công sở…

– Đối với các loại cây đào việc tạo tán cổ khó làm vì đến khi cây ra bông, lá rụng hết. Kiểu tán cổ cực khó triển khai.

* Tạo tán cách tân:

– Kiểu tán thưa thoáng: Cành và ngọn giống tán cây cổ nhưng không cần nhánh dầy mà cắt tỉa cho thưa thoáng tạo cho cành, nhánh nhiều, nụ, hoa phô ra vẻ đẹp.

– Kiểu hình tròn: Cành và nhánh uốn lượn uyển chuyển, tầng tán hình tròn bè rộng, lá nhỏ và ít tạo ra chi tiết mềm mại dưới mắt người thưởng ngoạn. Cách này thường sử dụng biện pháp quấn dây thép để uốn cành như hình dấu ngã trong một thời gian dài rồi tháo dây, nẹp cành.

– Kiểu tán đa dạng: Dạng cây tán này thường phá cách, không cần thiết phải một cành nhánh hình tròn hay phân đều theo từng tầng một với tán lẻ từ 3, 5, 7 tán tròn theo tên gọi (Ông và bà, Cha mẹ, Con cái- Sinh; Lão; Bệnh; Tử; Sinh-…). Loại tán đa dạng chơi cành là chính yếu, có cành tạo nhánh vươn dài, nhánh buông, nhánh vươn ngắn và không đỉnh ngọn. Nét kết cấu tán loại này cần sự tự do, ít sử dụng dây thép buộc hay nẹp sắt. đường nét tán đa dạng có nét đẹp tự do, mang tính nghệ thuật hội họa thích hợp vườn cảnh tư gia. Kiểu tán đa dạng cực kỳ thích hợp để tạo tán cho cây đào cảnh.

Có cực kỳ nhiều phương pháp tạo tán cây đào mà mỗi nghệ nhân làm theo ý tưởng riêng mình, tuy nhiên kiểu nào cũng đáng trân trọng và dựa theo nơi cần trưng bày, dựa theo ý thích của người chơi mà chọn hình dáng thích hợp mặc dù quy vào những kiểu tán trên. Và chắc chắn rằng, mỗi vùng miền, mỗi nghệ nhân sẽ còn tiếp tục phát minh nên những hình tán trong nghệ thuật cây đào cảnh, nhằm phát huy không ngừng thú chơi sinh vật cảnh của mọi người.

Bước 1: Chọn lựa cây đào để tạo thế

Chọn cây đào có từ 3 năm tuổi trở lên

Cây có thân lớn, rễ xù xì già nua

Cây phát triển sinh trưởng khỏe, không bị sâu hại

Cây đào cảnh đủ tiêu chuẩn làm đào thế

Bước 2: Cắt sửa thân

– Đối với các loại cây đào có thân quá dài, nên cắt bớt thân để tạo cho thân có cảm giác ngắn lại, già cây hơn.

– Cây hai thân ta có thể hình thành thế Song thụ, huynh đệ, phu thê…

– Cây 1 thân thẳng đứng tạo thế Trực quan tử…

– Nhiều thân tạo thế Rừng cây…

– Cây để 3 tán tạo thế Tam đa..

– Cây để 5 tán tạo thế Ngũ Phúc

– Cây để 7 tán tạo thế Thất hiền

– Cây để 9 tán tạo thế Cửu phẩm

Phụ thuộc vào hình dạng thân, tán, cành mà ta định hình đưa vào một thế cụ thể (những thế cây đào cụ thể sẽ giới thiệu ở phần sau)

Cắt sửa thân cây đào cảnh

Bước 3:Cắt tỉa cành

Với cành, ta ứng dụng kỹ thuật cắt chuyển để sau vài lần cắt, cành trở thành khúc khuỷu, uyển chuyển chứ không thẳng đuỗn. Muốn cắt cành, phải để ý kỹ tổng thể những cành của cây để khi cắt xong cành vẫn phân bổ đều, hợp lý, cây không bị khuyết trống. Cũng có thể sủ dụng dây kim loại để uốn và cố định cành song phải gỡ bỏ kịp lúc khi cành đã lớn, nếu như không dây kim loại sẽ khiến cho cành có vết hằn sau vài tháng do cây lớn, dây kim loại lặn vào phần vỏ làm mất vè đẹp của cành, nhánh. Có các cây để khoảng cách giữa phần ngọn và những nhánh quá xa, làm mất vẻ hài hòa của cây, ta cắt bỏ phần ngọn, chờ những mầm phát ra ở phần còn lại, mầm nào hợp lý sử dụng làm ngọn, như vậy, trông vào tổng thể của cây hài hòa, cân đối.

Cây đào được cắt tỉa cành tán, tạo thế theo kiểu tán đa dạng

Bước 4: Điều khiển tiến trình ra hoa

Xem bài viết: Kỹ thuật điều khiển quá trình cây đào ra bông đúng đợt tết Nguyên Đán

5/3/ Một vài cây đào thế

* Thế phụ tử

– Thế này cũng y như thế mẫu tử, nhưng cây phụ (cây cha) phải lớn cao và đứng thẳng hơn cây mẫu, tạo vóc dáng của người c hecta, ít dịu dàng hơn, cứng rắn hơn, nhưng không phải là không che chở cho con, thể hiện đúng tình cảm cha con, cây tử nhỏ hơn cây phụ nhiều, cũng ba tán, quấn quýt lấy cây phụ, khi nào cũng nhờ sự bao bọc cuả người c hecta. Cây phụ cũng 5 tán quy căn hồi đầu như cây mẫu. Cây phụ tử có thể mập mạp lớn hơn cây mẫu tử, thường uốn thế tam cang ngũ thường, dấu hiệu tính trung hiếu xử lý ở đời của người quân tử.

Thế phụ tử

* Thế quần tụ tam sơn

– Là ba cây kiểng nằm chung trong một chậu lớn. Còn được gọi là tam tài, ba cây kiểng trực thọ đứng gần ngay hàng, cây cao chính giữa, hai cây thấp hơn ở hai bên, nhưng có thể so le một tý, cây lớn có 5 tán, hai cây lùn chỉ cần ba tán, có thể giao cành cùng nhau làm sao ba cây hài hòa mới đẹp và ba cây cũng kết hợp cùng nhau, nếu thiếu một trong ba cây là mất hết nét đẹp. Bởi vậy thế tam sơn biểu trưng cho sự đoàn kết.

Thế quần tụ tam sơn

* Thế song thụ

– Hai cây cùng gốc

– Anh em hòa thuận, nương tựa vào nhau cùng phương trưởng.

Thế song thụ

* Thế long thăng

+ Cách đầu tiên: Uốn đầu rồng ở phía trên ngọn cây. Cách này hợp lý vì rồng bay lên thì đầu phải ở phía trên, nhưng cực khó uốn, làm thế nào ngọn cây nhỏ hơn gốc cây mà uốn đầu nằm phía trên ngọn cho đạt. Rồng khi nào cũng đầu lớn, đuôi nhỏ, bởi vậy phải tìm cách cưa cắt cách nào để cho đầu rồng lớn, lại thêm mũi miệng nữa thật là khó tạo dáng cho đẹp. Thân rồng thì dễ, chỉ cần uốn cong cong, những nhánh làm chân làm mây ôm lấy thân cây không mấy khó, rất nhiều người vẫn uốn được.

+ Cách thứ hai: Thăng lên nhưng đầu năm dưới gốc cây, phải tạo dáng làm thế nào khi nhìn là thấy rồng cất đầu bay lên mới tài. Phải tạo dáng cho rồng vươn lên, mắt, mũi, miệng xừng lên, hai chân trước làm hai chân vươn móng chờm lên, hai chân sau hạ thấp đuôi vẫy đập để cất cánh bay bổng lên. Nghệ thuật trong thăng là thân mình phải quật khởi mới đúng điệu. Thế này đẹp hơn vì đầu lớn đuôi nhỏ, tán nhánh hài hòa. Thế này biểu trưng cho lòng cương quyết, khi nào cũng vươn lên tiến bộ.

Thế long thăng

* Thế trực thụ ngũ đản

– Cây thẳng đứng 5 tán, người chính trực, từng trải được hưởng ngũ phúc

Thế trực thụ ngũ đản

* Thế tích thụ phát lộc

– Dồn sức đâm chồi

– Tổ tông tu nhân tích đức, con cháu được hưởng phú quý.

Thế tích thụ phát lộc

* Thế thông tâm hữu trạch

– Lòng rỗng thành nhà.

– Gian nan không quật ngã, trường tồn sinh lộc cho hậu thế.

Thế thông tâm hữu trạch