Sâu hại gây bệnh và kỹ thuật phòng trừ sâu hại trên cây dưa lưới

1/ Bọ trĩ (Thrips palmi Karny)

Dấu hiệu bệnh khảm do bọ trĩ gây nên

Đặc tính hình thức biểu hiện ra bên ngoài, tập tính sinh sống và gây bệnh

 – Thrips palmi có phổ ký chủ rộng, gây bệnh trên 36 họ cây trồng bao gồm: họ cà, họ hành tỏi, họ bầu bí, họ cúc, họ đậu, cây lúa, cây bông… Đặc biệt gây bệnh nặng trên những cây thuộc họ bầu bí và họ cà.

– Thành trùng có màu vàng, khi đậu xếp cánh mái nhà trên lưng, hình thành đường sọc nâu đen ở giữa lưng, đốt cuối bụng hình mũ, chiều dài khoảng 1 milimét. Trứng có hình hạt đậu màu trắng.

– Ấu trùng có màu trắng khi vừa mới nở và chuyển sang màu vàng nhạt, vàng đậm khi lớn, cơ thể ấu trùng trong suốt. Nhộng giả có 15 màu vàng đậm và hình dáng giống như ấu trùng nhưng có mầm cánh.

– Bọ trĩ phát triển mạnh trong điều kiện khí hậu nóng và khô. Tuổi đời trung bình 15-18 ngày. Chúng gây bệnh nặng từ thời kỳ cây giống đến ra bông, đậu quả.

Giải pháp ngăn ngừa, diệt trừ

– Sử dụng bẫy dính dẫn dụ bọ trĩ.

– Dùng thiên địch: nhện nhỏ Amblyseius cucumber và một số loại bọ xít bắt mồi Orius sauteri và Orius strigicolly.

– Chăm sóc cho cây sinh trưởng tốt.

 – Ngắt bỏ các lá, hoa có mật độ bọ trĩ cao.

– Bọ trĩ có sức kháng thuốc cao và mau quen thuốc, do đó cần sử dụng những thuốc có công dụng tiếp xúc mạnh và thay đổi loại thuốc giữa những lần phun. Dùng những thuốc có hoạt chất Thiamethoxam: Confidor 100SL, Radiant 60SL… phun sau khi tiến hành trồng 3 ngày, tiếp đến phun thường kì 7 ngày 1 lần đến khi thụ phấn.

2/  Rệp muội (Aphis gossypii)

Đặc tính rệp muội hại dưa lưới

Dấu hiệu, nguyên do, trong điều kiện phát sinh, phát triển bệnh

– Rệp muội có tên gọi là Aphis gossypii, là sâu hại cực kỳ hay gặp ở cây dưa lưới.

– Rệp muội có hình dáng cực kỳ nhỏ, có màu xanh đen hoặc vàng nhạt, thường hay xuất hiện mặt dưới lá như các đốm nhỏ li ti và hình thành đốm lớn ở chồi.

– Loại sâu hại này thường hay xuất hiện khi khí hậu nắng nóng, ẩm độ thấp, tiết trời khô và ít mưa, chúng hút nhựa làm cho lá vàng nhuộm, héo rũ, khô lại, cây bắt đầu sinh trưởng kém dần. Chúng có thể phát triển từ khi cây còn non đến khi cây đã phát triển hoàn chỉnh, đẻ ra nhiều con và truyền bệnh nấm bồ hóng cho cây.

Giải pháp ngăn ngừa, diệt trừ

– Rệp muội dễ dàng tìm thấy ở cây trồng nên bạn cần bảo vệ các thiên địch như bọ rùa, kiến, nhện nấm, dòi,… để chúng diệt trừ loài sâu hại gây bệnh dưa lưới này.

3/ Nhện đỏ

Đặc tính nhện đỏ hại dưa lưới

Dấu hiệu, nguyên do, trong điều kiện phát sinh, phát triển bệnh

– Thành trùng hình bầu dục, thành trùng đực có kích cỡ nhỏ, toàn thân phủ lông lưa thưa và thường có màu xanh, trắng hay đỏ với đốm đen ở 2 bên thân mình. Nhện có 8 chân, thành trùng cái màu vàng nhạt hay hơi ngả sang màu xanh lá cây,  mỗi nhện cái đẻ khoảng 70 trứng.

– Cả ấu trùng và thành trùng nhện đỏ đều chích hút mô của lá cây khiến cây bị mất màu xanh và có màu vàng, sau cùng lá sẽ bị khô đi. Màu vàng của lá dễ quan sát thấy nhất là ở mặt dưới lá, gây giảm chất lượng và năng suất quả.

Giải pháp ngăn ngừa, diệt trừ

– Kiểm tra liên tục, nếu mật số nhện ít không cần xịt thuốc vì có cực kỳ đa số loài thiên địch ngoài tự nhiên có thể diệt trừ nhện đỏ như: bù lạch 6 chấm  Scolothrips sexmaculatus, bọ rùa Stethorus sp., bọ xít nhỏ Orius tristicolor và  Chysoperla carnea.

4/ Bệnh phấn trắng (Erysiphe cichoracearum)

Dấu hiệu bệnh phấn trắng

Dấu hiệu, nguyên do, trong điều kiện phát sinh, phát triển bệnh

– Bệnh phát triển, gây thiệt hại ngay từ giai đoạn cây giống hại lá, thân, cành.

– Lúc đầu trên lá xuất hiện các chòm nhỏ mất màu xanh hóa vàng dần, bao trùm một lớp nấm trắng xám dầy đặc như bột phấn, bao phủ toàn bộ phiến lá. Lá bệnh chuyển dần từ màu xanh sang vàng, lá khô cháy và cực kỳ dễ rụng. Bệnh nặng, lớp phấn trắng xuất hiện trên cả thân, cành, hoa làm bông khô và chết.

– Bệnh tác động trực tiếp tới tiến trình quang hợp, làm rụng lá, cây phát triển kém, năng suất hạ.

– Bệnh do nấm Erysiphe cichoracearum De Candolle gây nên. Trong giai đoạn sinh trưởng, bệnh lan nhanh bằng bào tử nhờ không khí và gió. Bào tử phân sinh nảy mầm thuận lợi ở nhiệt độ 20-240 C và ẩm độ không khí cao. Tuy nhiên, bệnh vẫn có khả năng phát triển được trong môi trường khô hạn. Sợi nấm và quả thể bảo tồn trên tàn tích cây bị bệnh.

Giải pháp ngăn ngừa, diệt trừ

– Đặc biệt lưu ý dọn dẹp sạch tàn tích thân lá bị nhiễm bệnh, diệt trừ cỏ dại.

– Ngắt bỏ lá bệnh.

– Mật độ để trồng thưa hợp lý.

– Xịt thuốc ngăn ngừa, diệt trừ kịp lúc ngay sau khi tìm thấy bệnh. Sử dụng Score 250EC 10 mililít.16 lít (Difenoconazole), Topsin M 70WP 20g/16 lít (Thiophanate-methyl) + Daconil 20g/16 lít, Ridomil Gold (Metalacyl +Mencozeb) 40g/16 lít.

5/ Bệnh sương mai giả (Pseudoperonospora cubensis)

Dấu hiệu bệnh giả sương mai

Dấu hiệu, nguyên do, trong điều kiện phát sinh, phát triển bệnh

– Bệnh phát sinh gây bệnh trên toàn bộ những bộ phận của cây, nhưng 18 phổ biến nhất là trên lá. Vết bệnh lúc đầu là các chấm nhỏ, không có màu hoặc màu xanh nhạt tiếp đến chuyển sang màu xanh vàng đến nâu nhạt, hình tròn đa giác hoặc hình bất định. Vết bệnh nằm không tập trung trên lá hoặc nằm dọc những gân lá thường có góc cạnh và bị hạn chế bởi những gân lá.

– Khi gặp hoàn cảnh thời tiết thuận lợi, để ý mặt dưới lá, chỗ vết bệnh thông thường hay gặp một lớp nấm mọc thưa, màu trắng xám (nên dễ nhầm lẫn với bệnh phấn trắng), bệnh nặng gây rách những mô tế bào, thậm chí làm lá biến đổi về hình dạng, cây phát triển yếu, toàn lá héo khô và chết.

– Bệnh phấn vàng do nấm Pseudoperonospora cubensis gây nên.

– Bệnh thông thường gây bệnh từ lá gốc phát sinh dần lên bên trên. Bệnh phát sinh sớm từ khi cây có 3 lá thật và càng cuối vụ càng nặng. Bệnh gây phá hại làm lá rụng, dưa tàn sớm hạ năng suất cây trồng.

 – Bệnh phát tán qua tàn tích cây bị bệnh, cỏ dại. Trong hoàn cảnh thuận lợi nấm bệnh phát tán bằng bào tử phân sinh.

 – Sự tiến triển của bệnh cực kỳ thuận lợi khi có điều kiện độ ẩm cao và nhiệt độ tương đối thấp phù hợp.

Giải pháp phòngtrừ

 a) Giải pháp cơ giới

– Dọn dẹp vệ sinh ruộng đồng, dọn dẹp tàn tích cây trồng.

 – Mật độ để trồng thưa hợp lý không quá dầy để giúp tránh bớt độ ẩm cao khi cây giao tán.

– Phối hợp với việc ngắt bỏ bớt lá già, lá sâu hại, dọn dẹp sạch cỏ dại.

b) Giải pháp hóa học

 – Có thể sủ dụng một số thuốc BVTV để phun xịt trừ khi bệnh bắt đầu xuất hiện và gặp hoàn cảnh thời tiết thuận lợi cho sự phát sinh gây bệnh của bệnh:

– Mataxyl 500WP (Metalaxyl), Aliette 800WG (Fosetyl Aluminium), Ridomil Gold 60WP (Metalaxyl M + Mancozeb), Sumi-Eight (Didiconazole).

– Ở các khu vực đang có bệnh, xịt phòng khi dưa có từ 3-4 lá thật bằng những thuốc Ridomil Gold (Metalaxyl M + Mancozeb), Topsin-M (Thiophanate-methyl).

6/ Bệnh nứt thân chảy nhựa

Dấu hiệu bệnh nứt thânchảy nhựa

Dấu hiệu, nguyên do, trong điều kiện phát sinh, phát triển bệnh

– Bệnh gây phá hại đa phần trên thân, thỉnh thoảng trên lá và cuống quả.

– Ở trên thân vết bệnh ban đầu là đốm hình bầu dục, màu xám trắng, kích cỡ 1-2 centimét, vết bệnh hơi lõm, làm khuyết một bên thân hay nhánh.

– Ở trên vùng bệnh, nhựa màu nâu đỏ ứa ra thành giọt, sau đổi thành màu nâu sẫm và khô cứng lại. Bệnh nặng làm thân cây bị nứt thành vệt dài và chảy nhựa nhiều hơn, ở trên đó có các hạt nhỏ màu đen (những ổ bào tử nấm), cả cây có khả năng bị khô chết.

– Ở trên lá, đốm bệnh không đồng đều và tỏa ra dần, có màu nâu xám nhạt. Bệnh thường hay xuất hiện từ bìa lá lan vào theo các mảng hình vòng cung, ở trên đó có những ổ bào tử màu đen, lá bị cháy, khô rụng.

– Ở trên cuống quả, dấu hiệu bệnh giống như trên thân, có thể nứt và chảy nhựa, quả nhỏ hoặc bị rụng sớm.

– Do nấm Mycosphaerella melonis gây nên. Nấm tồn tại trong tàn tích cây bị bệnh, phát tán bằng bào tử. Khí hậu nóng và mưa nhiều phù hợp cho bệnh tiến triển.

Giải pháp ngăn ngừa, diệt trừ

– Dọn dẹp tàn tích cây trồng.

 – Bón phânđạm vừa đủ.

– Phun xịt ướt đẫm cây dưa và gốc: Kasumil (Kasuganmycin), Ridomil (Macozeb + metalacyl)…

7/ Bệnh lở cổ rễ (Rhizoctonia solani)

Dấu hiệu, nguyên do, trong điều kiện phát sinh, phát triển bệnh

– Bệnh đa phần gây bệnh ở phần cổ rễ, phần gốc sát mặt đất. Khi vừa mới xuất hiện, nếu để ý kỹ có thể thấy các vết bệnh có màu khác với vỏ cây, phần vỏ này bị rộp lên, tiếp đến lan dần bao bọc quanh tất cả phần cổ rễ hoặc gốc cây. Từ từ phần vỏ này khô teo lại, khi gặp trời mưa hoặc ẩm độ cao sẽ bị thối nhũn, bong ra, trơ lại phần lõi gỗ của cây có màu thâm đen, cây sẽ héo dần và chết.

– Vào các ngày có rất nhiều sương mù hoặc buổi sáng sớm, ta có thể thấy lớp tơ màu trắng bám nơi vết bệnh. Mấy ngày sau, ở trên thân cây và khu vực đất chung quanh gốc cây bị hại xuất hiện nhiều đốm hạch màu vàng nâu bám chung quanh đó.

– Bệnh lở cổ rễ do nấm Rhizoctonia solani gây nên là chính yếu. Tuy vậy, tùy điều kiện khí hậu, chế độ trồng trọt có thể do nhiều loại nấm có trong ở đất gây nên như Pythium spp., Fusarium solani, Fusarium sp. v.v.

– Những bào tử nấm này thường phát tán trong môi trường nước và thâm nhập qua những vết thương cơ giới hoặc những lỗ khí khổng của lá khi có điều kiện môi trường thuận lợi. Bệnh thông thường phát sinh, phát triển mạnh trong hoàn cảnh ẩm độ cao, nhiệt độ cao hoặc mưa, nắng, rét, nóng thất thường.

Giải pháp ngăn ngừa, diệt trừ

– Liên tục vệ sinh vườn trồng, trồng đúng mật độ, với khoảng cách nhằm tạo độ thoáng đãng, hạ ẩm độ, ngăn ngừa nấm bệnh phát sinh, phát triển.

– Nhổ bỏ và đem xử lý thiêu hủy hết những cây bị hại để giúp tránh phát tán ngay khi vừa mới phát hiện. –

– Xịt ngừa hoặc phun xịt trừ bằng một trong một số loại thuốc sau: Dithane M45 (Mancozeb), Anvil 5 SC (Hexaconazole), Rovral 50 WP (Iprodione),… phun tưới kỹ thân cây gần mặt đất và phần đất chung quanh gốc cây vào buổi sáng và chiều mát. Xới xáo mặt luống nhằm hạ ẩm độ, ngăn ngừa phát tán.