Cách trồng và chăm bón cây chè

Cách trồng chè phải trải qua nhiều công đoạn. Đầu tiên ta nên nắm chắc những đặc tính chính của cây chè:

– Cây chè để thu hoạch búp và lá non làm nguyên vật liệu chế biến chè khô. Do đó những giải pháp kỹ thuật phải được tổng hợp để đồng thời nâng cao năng suất và chất lương chè.

– Đất trồng chè ở vùng trung du và miền núi trên những tỉnh địa bàn phức tạp, bị sói mòn khó trồng trọt… Do đó mọi giải pháp kỹ thuât ảnh hưởng phải đồng bộ, cân đối, phù hợp có đạt hiệu quả cao.

– Chè là loại cây lâu năm, vậy nên những khâu ảnh hưởng phải được lưu ý chủ động toàn diện, chuẩn xác thích hợp ngay lúc đầu, tránh mắc sai lầm – ngay cả giai đoạn sau này.

1/ Chọn cây giống và nhân giống chè

1/1/ Tiêu chuẩn nhân giống chè tốt

Chè là cây lâu năm, trồng 1 lần sẽ có thể thu hoạch 30 – 40 năm hoặc hơn. Vì vậy cần phải chú cần phải xác định giống chè tốt.

Giống chè tốt phải có đủ những tiêu chuẩn sau:

– Về sinh trưởng: Cây sinh trưởng khỏe, có thể phân cành mạnh, tạo tán rộng, nhiều búp, trọng lượng búp cao, búp mù ít, lá lớn mềm nhiều gợn sóng.

– Về năng suất, sản lượng: Cao và ổn định.

– Về chất lượng: có hàm lượng tanin, chất hòa tan cao, có màu sắc mùi vị chè cực kỳ tốt,…

– Có tính chịu đựng với điều kiện ngoại cảnh tốt, ít sâu hại.

1/2/ Biện pháp chọn cây giống chè

– Với tiêu chuẩn trên, cần lưu ý biện pháp lựa chọn cá thể. Trình tự những bước như sau:

+ Thu thập giống ở phía trong và ngoài nước làm nguyên vật liệu khởi đầu, tiếp đến lựa chọn cây tốt.

+ So sánh giống đã được lựa chọn để xác định giống tối ưu nhất.

+ Nhân giống tốt sau khi đã được lựa chọn.

– Những biện pháp chọn cây giống chè:

+ Chọn lựa hỗn hợp: Chọn cây tốt trong tập đoàn giống lúc đầu. Hạt của cây tốt được hỗn hợp lại đem gieo chung và so sánh.

+ Chọn lựa tập đoàn: Thực chất là lựa chọn hỗn hợp, song từ tập đoàn nguyên thủy tìm ra các giống có đặc điểm khác nhau, tiếp đến triển khai lựa chọn hỗn hợp những nhóm đã được phân lập.

+ Chọn lựa cá thể: Lựa chọn những cây chè tốt đem gieo trồng riêng, tiếp đến theo dõi những đặc tính di truyền theo từng dòng ở cây đời sau.

1/3/ Nhân giống chè

– Nhân giống bằng hạt:

Giản đơn, dễ làm, giá cả thấp, thích hợp với điều kiện sản xuất thấp, nhưng cây mọc không đồng đều, dễ bị lai tạp, tỷ lệ nhân giống thấp,… có thể bằng những hình thức sau:

+ Sản suất hạt giống quá độ: Ứng dụng những nương chè vừa sản xuất, búp vừa hái quả giống. Ở trên nương chè đó sẽ chọn các cây sinh trưởng tốt, giữ lại không hái búp để nuôi thành giống cây, số cây giữ lại trung bình 1000 cây/l ha sẽ cho năng suất hạt khoảng 1500/ kilogam/ hecta.

+ Sản xuất vườn chuyên giống: Yêu câu phải đầu tư chăm sóc tốt sẽ cho năng suất hạt cao trên dưới 3000 kilogam/ hecta.

+ Tiêu chuẩn hạt giống chè tốt: Hạt phải thuần chủng, có tỷ lệ nảy mầm trên 75%, hạt lớn có đường kính trên 13 milimét, hàm lượng nước 28 – 30% trọng lượng hạt, có tử diệp màu trắng sữa.

– Nhân giống chè bằng giâm cành:

Đây chính là tiến bộ kỹ thuật trong sản xuất được ứng dụng nhiều ở các nơi có trình độ kỹ thuật hiện đại (Liên Xô, Nhật, Trung Quốc,…) đã cho năng suất và chất lượng chè tốt, có rất nhiều điểm mạnh so sánh với trồng chè bằng hạt như giữ được đặc điểm di truyền của cây mẹ, hệ số nhân giống cao hơn rất nhiều lần, tốc độ sinh trưởng nhanh, chóng thu hoạch, năng suất sản lượng hơn trồng bằng hạt (sấp sỉ 40%), đồng thời có chất lượng chè tốt.

Tuy nhiên, biện pháp này yêu cầu trình độ kỹ thuật và đầu tư, vì vậy giá cả cây giống còn cao.

* Kỹ thuật làm

– Chọn đất: Đất đồi ở tầng dưới màu nâu đỏ, tơi xốp, có pH= 5 – 6, thuộc đất xấu.

– Chọn hom: Chọn cành bánh tẻ có độ phát dục non, mọc sau khi đốn có đường kính 4 – 5 milimét. Tiếp đến cắt thành từng đoạn hom dài 4 centimét, có 1 lá và 1 mầm nhú, cắt vát rồi cắm vào trong đất, có thể sủ dụng bầu bằng túi P.E, rồi xếp thành từng luống, làm giàn che cao 1,5 – 1,8m, ban đầu bao bọc kín sau này đỡ dần. Trong suốt chu trình chăm sóc chú ý cần bảo đảm ẩm độ đất trên dưới 80%, từ tháng thứ 4 thường kì 2 tháng.1 lần tưới phân hóa học: 14g sunphat đạm + 6gam supe lân + 10g sunphat kali/1m2 vườn ươm. Thời vụ giâm cành tối ưu nhất vào tháng 12, có thể ở vụ tháng 7 – 8, sau 8 tháng đủ tiêu chuẩn cây giống xuất vườn đem trồng phổ biến.

2/ Cách trồng chè mới

2/1/ Chọn đất, khai hoang, làm đất

– Chọn đất phù hợp với cây chè, có độ đốc 8 – 10 độ, nhiều nhất 25 độ, có tầng trồng trọt dầy, mực nước ngầm sâu, giầu mùn và dưỡng chất, có độ pH 4,5 – 6/ Tiếp đến triển khai khai hoang dọn dẹp sạch san phẳng, rồi cày sâu 30 – 40 centimét, nếu chưa trồng kịp có thể gieo cây phân xanh để cải tạo và phủ đất.

2/2/ Thiết kế đồi nương chè

Cần lưu ý quy tắc bảo vệ đất chống xói mòn, đồng thời có tỷ lệ dùng đất canh tác cao. Nội dung thiết kế bao gồm:

– Xây dựng những hệ thống đường sá đi lại vận chuyển thích hợp.

– Xây dụng những hệ thống thủy lợi ở vùng trồng chè: Mương rảnh, bể, hồ có chứa nước.

– Xây dựng hàng chè theo đường đồng mức, có mật độ khoảng cách phù hợp, rồi đào rãnh sâu 40 centimét để trồng chè. Trước đó bón phân lót vào rãnh với lượng vừa đủ: 20 – 30 tấn phân chuồng được ủ với 500 kilogam supe lân cho 1 hecta. Có thể giữa những hàng chè gieo xen 1 hàng cây phân xanh: Muồng, cốt khí, các giống cây đậu đỗ, lạc,…

2/3/ Gieo trồng chè

– Thời vụ:

Đối với hạt phải đợi vào thời gian quả chè chín, quy tắc là thu hoạch quả chè giống về phải trồng ngay, bởi vậy thời vụ để trồng chè phù hợp nhất là tháng 10 – 11/

– Mật độ và khoảng cách trồng chè:

+ Mật độ để trồng chè gây ảnh hưởng lớn đến sinh trưởng và năng suất nương chè, nó dựa vào nhiều nhân tố: địa hình, giống, trình độ thâm canh. Nếu đồi chè có độ dốc lớn có thể sắp xếp khoảng cách hàng cách hàng 1,25m, nếu độ dốc vừa thì khoảng 1,5m, hoặc ở địa hình ít dốc và phối hợp với cơ giới thì khoảng cách cây thông thường 0,4m, nếu tiến hành trồng bằng cành thì khoảng cách là 0,6m.

– Kỹ thuật gieo: Gieo hạt phía trên mặt rãnh 5 – 6 hạt/hốc, nếu tiến hành trồng cành thì 2 cây/ hốc, tiếp đến lấp đất 4 – 5 centimét. Nếu gặp hạn phải tưới đầy đủ ẩm cho hạt chóng nảy mầm.

3/ Quản lý chăm sóc chè con

Thời kỳ này kể từ thời điểm gieo hạt đến khi cây giống có bộ khung tán ổn định làm nền móng cho thời kỳ sau bước vào giai đoạn kinh doanh, do đó cần lưu ý những khâu chăm sóc quan trọng:

3/1/ Dăm chè mất khoảng

Nhằm bảo đảm nương chè đông đặc đồng đều làm nền móng cho việc thâm canh nâng cao năng suất sau này. Cần phải tiến hành kiểm tra triển khai dặm kịp lúc các cây bị chết. Có thể dặm bằng hạt hoặc cây giống ở vườn ươm, phải lưu ý chăm sóc tốt cây dặm.

3/2/ Phòng trù cỏ dại

Giai đoạn này cây chè còn nhỏ, đất trống nhiều, tạo cơ hội cho cỏ dại phát triển mạnh ảnh hưởng không tốt đến cây chè. Một số loại cỏ dại chính gồm:

– Nhóm cỏ 1 năm: Cỏ chỉ, rau rệu, bài ngài,.. Một số loại cỏ này dễ diệt trừ. Chúng có thể tự chết.

– Nhóm cỏ dại lâu năm: Sinh sản bằng thân ngầm, rễ củ, bảo tử như cỏ trứng ếch, cỏ tranh, cỏ gấu, cỏ tế, cỏ bòng bong, dương xỉ, cây trinh nữ,…một số loại này khó diệt trừ, cần phải có rất nhiều giải pháp tích cực như: Làm thủ công bằng cày quốc xới rất nhiều lần trong năm, hoặc bằng những giải pháp khác như trồng xen phủ đất. Bên cạnh đó, có điều kiện thì sử dụng thuốc hóa học phun diệt cỏ dại như: Simaxzin, Dalapon với lượng 6 -8 kilogam/ hecta,…

3/3/ Trồng xen

Trong các năm đầu, cây chè chưa giao tán, khoảng đất trống giữa 2 hàng còn tương đối rộng. Để tận dụng đất đai, tăng thu nhập sản phẩm và có công dụng cải tạo đất người ta có thể trồng xen giữu những hàng chè bằng các cây họ đậu như: Đậu xanh, đậu đen, đậu nành, lạc,… Ở phú Hộ đã có tập quán trồng  xen giống lạc Trạm Xuyên cho thu nhập tốt.

3/4/ Bón phân thúc

– Mục đích bón phân lần này nhằm tạo cơ hội cho cây giống phát triển nhanh, phát triển cành lá nhiều, tạo bộ khung tán rộng làm cơ sở tăng năng suất chè sau này. Bên cạnh đó còn khiến cho bộ rễ ăn sâu, rộng hút được đông đảo dinh dưỡng nuôi cây, tạo cho cây sớm thích ứng với điều kiện ngoại cảnh từ đầu.

– Quy trình để bón phân của Bộ nông nghiệp quy định bón phân thúc cho chè con thể hiện như sau:

Tuổi chè	Loại Phân	Lượng Phân ( kilogam/ hecta )	Số lần bón	Thời gian bón	Kỹ thuật bón
1 tuổi	N K2O	30 30	1 1	Tháng 6,7 Tháng 11	Trộn đều, bón sâu 6 – 8 centimét, lấp kín.
2 tuổi	Hữu cơ P2O5 N K2O	15/000 – 20.000 100 30 30	1 1 1 1	11-12 11-12 6-7 6-7	– Trộn đều, bón sâu 15 centimét, cách gốc 20 – 30 centimét – Trộn đều, bón sâu 8 centimét, lấp đất
Tuổi 3	N K2O	60 50	2 1	3 – 8 3	Trộn đều, bón sâu 8 centimét, lấp đất.

3/5/ Đốn, hái tạo hình chè con

– Mục đích nhằm tạo cho cây chè có rất nhiều cành cơ bản lớn và khỏe, cành phân bổ đều hình thành bộ khung tán rộng, mở rộng diện tích bề mặt tán, tạo cho cây chè có độ cao vừa tầm người hái, hình dạng hài hòa phát triển sau này.

– Về hình thức đốn: Dựa theo tình hình sinh trưởng của cây mà có tiêu chuẩn và kỹ thuật bón khác nhau.

+ Ở Liên Xô khi cây chè 2 – 3 tuổi, có chiều cao cây trên 25 centimét thì đốn lần một cách mặt đất 10 – 12 centimét ; lần 2 cách 30 centimét.

+ Ở Trung Quốc khi cây chè 1 tuổi, có 75% số cây cao trên 20 centimét thì triển khai đốn lần một cách mặt đất 10 – 15 centimét, lần 2 cách 15 – 20 centimét.

+ Ở Việt Nam khi cây chè 1 – 2 tuổi, có chiều cao trên 50 centimét thì triển khai đốn lần một cách mặt đất khoảng 12 – 15 centimét, đốn lần 2 cách 30 – 35 centimét, đốn lần 3: 40 – 45 centimét. Sau 3 lần đốn có thể đưa vào giai đoạn sản xuất kinh doanh.

– Song song với việc đốn trên người ta còn ứng dụng giải pháp hái tạo hình như sau: + Chè 2 tuổi để lá nuôi cây là chính. Sau khi tiến hành trồng được 18 tháng cây phát triển mạnh có thể thu hái nhẹ vào 6 tháng cuối năm, hái các búp cao trên 50 centimét.

+ Chè 3 tuổi có thể hái các búp cao trên 60 centimét, hái đúng tiêu chuẩn 1 tôm 2 lá, không triển khai hái búp không đủ tiêu chuẩn.

+ Chè 4 tuổi: hái nuôi tán và sửa tán đúng cách.

Bên cạnh đó người ta còn có cách tạo hình cho cây chè con bằng phương pháp uốm ghìm cành hay uốn cong thân để tạo tán cho cây chè phát triển tốt.