Cách nhân giống xạ đen bằng cách chiết cành

1/ Thiết kế vườn cây mẹ

1/1/ Chọn cây giống

– Cây con để thiết kế vườn cây mẹ thường là loại cây hom ở thế hệ đầu của những dòng do những cơ sở nghiên cứu cung ứng hoặc đã qua lựa chọn, khảo nghiệm xuất xứ giống và được minh chứng là loại cây ưu trội hơn thế hệ bố mẹ.

– Bố mẹ phải có nguồn gốc rõ rệt

1/2/ Trồng cây

* Thời vụ để trồng

– Thường thì cây được canh tác vào vụ xuân (tháng 2 – 4) và vụ thu (tháng 8 -10) khi có trời mưa, phù hợp cho các loài cây có sức sống tương đối dài

– Mật độ để trồng: 2/500 cây/ hecta

* Làm đất trồng cây

– Cầy bừa tất cả diện tích, xử lý tiêu độc đất bằng vôi bột 300 kilogam/ hecta, trước thời điểm trồng cây khoảng 1 tháng.

– Cuốc hố theo hàng, kích cỡ hố 30x30x30 centimét

– Bón lót cho mỗi hố: 1 kilogam phân chuồng hoai + 50g NPK loại tỷ lệ 5N: 10P: 3K hoặc 200g phân hữu cơ vi sinh. Tiếp đến trộn đều phân với đất nhỏ rồi lấp đầy miệng hố.

– Trồng cây giống được ươm trong bầu dinh dưỡng, chiều cao của cây từ 25 – 30 centimét, có 5 – 6 lá thật..

– Dựa trên điều kiện địa hình và quy mô của vườn giống mà cây con trong từng dòng vô tính có thể trồng theo hàng hoặc khối hàng riêng rẽ và ghi rõ số hiệu của từng dòng.

1/3/ Chăm sóc vườn cây con

* Làm cỏ, xới đất

– Làm cỏ: Nhằm diệt cỏ dại vì nó phát triển cực kỳ mạnh, cạnh tranh dinh dưỡng với cây mẹ. Đồng thời cỏ nhiều sẽ tạo môi trường có lợi cho sâu bệnh gây hại phát sinh phát triển gây ảnh hưởng nhiều đến tỷ lệ sống và sức sinh trưởng của cây. Vậy nên phải làm cỏ liên tục cho cây trồng.

– Xới đất: Nhằm làm phá vỡ lớp đất mặt bị đóng váng, cắt đứt mao quản hạ bớt lượng nước bốc hơi, nâng cấp điều kiện thấm nước và sự thông khí của đất, nhằm tạo cơ hội cho cây phát triển và sinh trưởng.

* Bón thúc phân cho cây

– Bón thúc theo kế hoạch cho cây bằng phân NPK tỷ lệ 5N:10P:3K, với liều lượng 50g/gốc.

2/ Thời vụ chiết cành

– Vụ xuân: Chiết tháng 3¸ 4, hạ bầu vào tháng 5 ¸ 6/

– Vụ Thu: Chiết vào tháng 8¸ 9, hạ bầu vào tháng 10 ¸ 11/

3/ Ưu điểm yếu của cây chiết

3/1/ Điểm mạnh

– Cây giữ nguyên được đặc điểm di truyền của cây mẹ.

– Cây sớm ra bông, kết quả, cắt ngắn được thời gian kiến thiết cơ bản.

– Cây trồng bằng cành chiết thường thấp, phân cành hài hòa cực kỳ thuận lợi cho chăm sóc và thu hoạch.

– Thời gian nhân giống nhanh.

3/2/Điểm yếu

– Hệ số nhân không cao, chiết nhiều cành trên một cây sẽ gây ảnh hưởng tới phát triển và sinh trưởng của cây mẹ.

– Đối với một số loại giống cây sử dụng biện pháp chiết cành cho tỉ lệ ra rễ thấp.

4/ Tiêu chuẩn của cây mẹ và cành chiết

4/1/ Tiêu chuẩn của cây mẹ

Chọn các cây phát triển sinh trưởng tốt, không bị sâu bệnh.

Cây có đạt chất lượng tốt, mã đẹp, cây ngoài bìa nhận được đông đảo ánh sáng.

4/2/ Tiêu chuẩn cành chiết

Cành chiết được lấy trên những cây con đã được lựa chọn ở giai đoạn sinh trưởng khoẻ, cây có cho năng suất cao, ổn định và không có sâu hại nguy hiểm gây bệnh.

Chọn các cành có đường kính từ 1 – 2 centimét ở tầng tán giữa và phơi ra ngoài ánh sáng, không chọn cành la, cành dưới tán và những cành vượt.

Chọn các cành bánh tẻ ở lưng chừng tán (cành ở tầng trung) của cây mẹ, cành có từ 2 – 3 chạc, cành khoẻ sung sức, tán lá hài hòa, cành nhận được đông đảo ánh sáng.

5/ Chuẩn bị hỗn hợp ruột bầu

– Giấy ni lông mầu trắng có kích cỡ 20 x 25 centimét ; 25 x 30 centimét.

– Dây buộc bằng lạt hoặc dây nilông có chiều dài từ 25 – 30 centimét, thuốc giúp kích thích ra rễ thường sử dụng 2,4 D; IAA; NAA, giẻ sạch

– Hỗn hợp bó bầu bao gồm: 50% đất bùn ao phơi khô đập nhỏ + 40% rơm rạ mục băm nhỏ + 10% phân hữu cơ hoai mục. Những thành phần trên được trộn đều với nước có ẩm độ khoảng 60 ¸ 70%.

– Tạo hỗn hợp đất bó bầu: Sử dụng đất vườn hoặc đất bùn ao phơi khô, đập nhỏ rồi trộn với trấu hoặc rơm, rạ băm nhỏ hoặc rễ bèo tây. Hỗn hợp được trộn theo tỷ lệ 2/3 đất + 1/3 là một trong các chất độn nói trên và được làm ẩm đến 70%

– Kiểm tra ẩm độ bằng phương pháp: Nắm hỗn hợp trong tay khi buông ngón tay ra thấy nắm hỗn hợp còn nguyên vẹn, có hình vân tay và cảm giác mát nhưng không chảy nước ra kẽ ngón tay là được

– Đòi hỏi: Hỗn hợp xốp, ẩm và không gây độc tố.

a. Trộn hỗn hợp b. Kiểm tra ẩm độ c. Nắm hỗn hợp đã trộn xong

Hình 2/2/39: Kiểm tra ẩm độ hỗn hợp

6/ Trình tự những bước chiết cành

6/1/ Khoanh, bóc vỏ và cạo tượng tầng

– Chọn vị trí khoanh vỏ cách chỗ phân cành tập trung của tán khoảng 15 – 20 centimét.

– Chọn ngày thời tiết tốt, sử dụng dao sắc khoanh hai vòng tròn cắt đứt phần vỏ cây cách gốc cành 10 -15 centimét, chiều dài vết khoanh gấp 1,5 ¸ 2 lần đường kính cành chiết (dài khoảng 2 – 2,5 centimét )

– Sau khi khoanh vỏ, lấy mũi dao rạch một đường dọc theo chiều dài của đoạn khoanh vỏ, tách bóc tất cả lớp vỏ, tiếp đến sử dụng sống dao triển khai cạo (hoặc sử dụng dẻ lau) sạch lớp tượng tầng, sử dụng giẻ sạch lau sạch vết cắt.Sắp xếp cắt vỏ vào buổi sáng, chiều bó bầu chiết.

* Lưu ý:

– Khi khoanh vỏ lưỡi dao không phạm vào phần gỗ ( cắt đứt ống dẫn nhựa nguyên)

– Tránh để chiều dài đoạn khoanh vỏ lớn quá hoặc nhỏ quá.

6/2/ Bó bầu

– Buộc giấy nilông thật chặt ở đầu trên của vết khoanh vỏ, tiếp đến lật ngược nilong. nhằm né nước mưa thâm nhập vào vết chiết

– Bẻ đôi nắm hỗn hợp, áp sát vào vết khoanh vỏ sao cho tâm bầu trùng với tâm vết khoanh vỏ.

– Kéo nilông trùm lên hỗn hợp rồi buộc chặt đầu còn lại.

– Khi bó bầu xong, kích cỡ của bầu có đường kính từ 8 ¸ 10 centimét, dài 12 ¸ 15 centimét nbsp;sao cho bầu không bị xoay

Hình 2/2/40: Bó bầu cành chiết

* Lưu ý:

– Có thể dùng chất kích thích ra rễ dạng dung dịch NAA hoặc IBA được pha với nồng độ 1/000 – 1/500ppm, sử dụng bút lông hoặc bông nhúng vào dung dịch và bôi vòng tròn vào phần vỏ của miệng vết cắt bên trên để gia nâng cao khả năng ra rễ của cành chiết.

– Nếu dùng thuốc giúp kích thích sinh trưởng để cành chiết ra rễ nhanh thì cho thuốc vào đầu trên của chỗ khoanh vỏ hoặc có thể trộn vào hỗn hợp ruột bầu.

– Một số loại thuốc giúp kích thích ra rễ thường sử dụng: IBA, IAA, NAA, 2,4D.. nồng độ 20 ¸ 50 phần triệu thường mua dạng thương phẩm.

– Nếu cành chiết ở sát mặt đất, có thể sủ dụng cọc có móc để hãm cành không bật lên, sử dụng hỗn hợp bó bầu để đắp kín

vị trí đã chiết.

Hình 2/2/41: Hãm cành chiết

6/3/ Chăm sóc cành chiết trên cây

– Sau khi chiết liên tục theo dõi cành chiết

– Liên tục tưới nước dưỡng ẩm cho cây mẹ, nếu chiết vào vụ thu đông cần phải phun bổ sung nước ngoài bầu chiết để có ẩm độ phù hợp tạo điều kiện thuận lợi cho bộ rễ phát triển.

– Sau khi chiết từ 30 – 60 ngày, tuỳ theo mùa vụ và giống cây, để ý lớp màng PE thấy rễ mọc ra. Khi rễ đã chuyển từ màu trắng nõn sang màu vàng ngà thì có thể cưa cành chiết, giâm vào luống ươm.

– Trước khi hạ bầu chiết cần cắt bớt cành, lá rườm rà, lá bị sâu, lá non. Mật độ ươm bầu chiết 20 x 20 centimét hoặc 30 x 30 centimét, đừng nên ươm quá dầy, rễ và mầm cành không phát triển được. Cần bỏ màng PE, nếu có khả năng nên cuốn thêm một lớp rơm trộn đất quanh bầu. Lấp đất cách cổ bầu 3 – 4 centimét, tưới đẫm nước, che bớt 50% ánh sáng tự nhiên, hằng ngày tưới nước 2 lần. Sau 5 – 10 ngày chuyển sang một đến 2 ngày tưới 1 lần tuỳ theo ẩm độ đất.

– Sau khi hạ bầu chiết 15 ngày bỏ bớt mái che nắng để cây quen dần. Đến ngày thứ 30 bắt đầu tưới thúc phân bằng nước phân chuồng hoai pha loãng hoặc phân khoáng nồng độ 1/200. Sau khi huấn luyện 1,5 đến 2 tháng, khi gặp hoàn cảnh thời tiết thuận lợi có thể vận chuyển cây chiết đi trồng.

6/4/ Cắt cành chiết

 6/4/1/ Thời gian cắt cành chiết

Sau khi chiết 2 – 3 tháng, khi bộ rễ có màu vàng rơm đầu rễ hơi trắng thì tiến hành xử lý cắt bầu chiết.

 6/4/2/ Phương pháp cắt

– Sử dụng cưa sắc hoặc kéo sắc cắt cành chiết cách bầu khoảng 2 centimét

– Khi cắt cành chiết không được cầm vào bầu chiết, để giúp cố gắng không làm vỡ bầu hoặc làm đứt rễ của cành chiết.

– Cắt cành chiết xong có thể trồng ngay nếu đúng vụ. Trường hợp không đúng vụ trồng, thì phải đem giâm cho rễ hoàn thiện mới đem trồng.

6/5/ Giâm cành chiết

6/5/1/ Giâm vào bầu

– Cành chiết sau khi tiến hành cắt xuống phải cắt bớt lá, tháo bỏ giấy nilông, được giâm vào trong bầu đan bằng tre nứa hoặc cho vào trong túi nilông kích cỡ 25 x 30 centimét. Hỗn hợp bầu gồm đất bùn ao phơi khô đập nhỏ 80%, phân chuồng hoai 20%, bên cạnh đó có thêm trấu, mùn cưa hoặc sơ dừa

– Xếp các cành đã giâm dưới tán cây lớn hoặc xếp vào luống rồi làm dàn che nắng cho cành giâm.

Hình 2/2/42: Giâm cành chiết vào bầu

6/5/2/ Giâm vào cát ẩm

Tháo bỏ nilong rồi đắp thêm hỗn hợp đất bùn ao phơi khô đập nhỏ 80%, phân chuồng hoai 20%, ẩm độ của hỗn hợp 60%, sử dụng rơm rạ bọc phía bên ngoài rồi giâm cành chiết vào cát ẩm . Ẩm độ của cát khoảng 70%

Hình 2/2/43: Giâm cành trong cát ẩm

a. Tháo bỏ giấy nilông

b. Đắp thêm hỗn hợp

c. Giâm cành vào cát

6/6/ Chăm sóc cành giâm

– Sau khi giâm cần phải tưới nước duy trì đủ ẩm và giữa ẩm liên tục cho luống giâm, nếu có khả năng phun mù giữa ẩm cho bộ lá của cành chiết là tối ưu.

– Sau khi giâm được 2 tuần thì tưới nước phân chuồng pha loãng thường kì 1 ÷ 2 tuần/lần.

– Làm cỏ, ngăn ngừa, diệt trừ sâu hại gây bệnh, đến thời vụ chọn các cây xanh tốt, không bị sâu bệnh đem trồng.

– Cây giống được đưa đi trồng ngoài vườn sản xuất khi có bộ rễ phát triển, cành lá xanh tốt.

7/ Các nguyên do sai hỏng và giải pháp giải quyết

Sai hỏng hay gặp	Giải pháp giải quyết
Khoanh vỏ phạm gỗ	Lưu ý thao tác nhẹ nhàng, không khoanh phạm gỗ
Cành chiết quá lớn, hoặc quá nhỏ	Chọn cành bánh tẻ, đúng kích cỡ ( thường 1-2 centimét )
Dùng chất kich thích ra rễ không đúng nồng độ	Sự dụng đúng nồng độ
Hỗn hợp bó bầu quá ẩm, quá nhỏ	Kiểm tra ẩm độ trước khi bó bầu