Cách nhân giống chè bằng giâm cành

1/ Đặc tính biện pháp nhân giống chè bằng cành.

Sau khi chọn lựa được giống tốt hoặc các cây đầu dòng ưu tú, cần phải triển khai nhân giống với số lượng lớn để phục vụ sản xuất. Ngày nay trong sản xuất ứng dụng phương nhân giống chè vô tính (giâm cành).

Giâm cành là giải pháp nhân giống vô tính, từ một đoạn cành chè bao gồm 1 – 2 lá cùng với chồi nách đem giâm trên một nền nguyên vật liệu (đất, cát) để hình thành cây mới.

Biện pháp giâm cành có ưu và điểm yếu sau:

1/1/ Điểm mạnh:

– Quần thể đồng đều, giữ nguyên đặc điểm cây mẹ.

– Cho năng suất cao, chất lượng và tính chịu đựng ổn định.

– Hệ số nhân giống cao hơn nhân giống bằng hạt từ 15 – 20 lần.

1/2/ Điểm yếu:

– Yêu cầu đòi hỏi kỹ thuật công phu.

– Giá cả cao hơn nhân giống bằng hạt (thông thường kinh phí trồng cành gấp 6 – 8 lần so sánh với trồng bằng hạt).

2/ Cách giâm cành

2/1/ Chọn địa điểm làm vườn giâm.

– Chọn những nơi đất bằng hoặc hơi thoải dưới 5 độ, thoáng, gần nguồn nước tưới.

– Mực nước ngầm nhỏ hơn 1 mét, tiện lợi giao thông đi lại.

– Gần vùng trồng chè.

2/2/ Chọn thời vụ giâm

* Ở phía Bắc có 2 thời vụ giâm cành tối ưu nhất là vụ đông xuân và vụ hè thu.

– Vụ đông xuân có thể giâm cành từ 15 tháng 11 năm trước đến trung tuần tháng 2 sang năm.

– Vụ hè thu có thể giâm từ trung tuần tháng 6 đến trung tuần tháng 8/ Vụ hè thu tỷ lệ sống thấp hơn vụ đông xuân do nhiệt độ trong không khí cao, mưa nhiều cực khó điều chỉnh ánh sáng và ẩm độ hợp lý. Nếu như không hề thiếu giống rất nghiêm trọng thì bắc bộ chỉ nên giâm cành vào vụ đông xuân để vừa có hiệu quả trong sản xuất cây con, vừa để vườn giống gốc có thời gian hồi phục sức sống.

* Ở nam bộ (vùng Tây Nguyên và Bảo Lộc): Thời vụ giâm từ tháng 4 đến tháng 8/

2/3/ Thiết kế luống, chọn đất và đóng bầu

Sau khi chọn địa điểm triển khai san bằng, đóng cọc căng dây phân luống. Các nơi sản xuất nhiều cần phân nhỏ thành từng vườn, mỗi vườn khoảng 500m2, vườn nọ cách vườn kia 2 m để cho thoáng đãng.

Trong vườn cần xác định vị trí để đào giếng lấy nước tưới. Luống chè là điểm đặt những bầu chè giâm.

Luống có chiều dài 15 – 20 m, chiều rộng 1,0 – 1,2 m, giữa 2 luống chừa lại 1 rãnh rộng 40 – 50 centimét để đi lại chăm sóc.

Chung quanh vườn đào hệ thống rãnh tiêu nước để có thể bảo đảm vườn không bị úng khi mưa nhiều. Để đóng bầu cần chọn đất tơi xốp, đất có thành phần cơ giới trung bình.

Ở miền B ắc đất thường có màu đỏ nâu, ở nam bộ (Bảo Lộc) đất có màu xám.Trước khi lấy đất cần gạt tầng đất mặt từ 10 – 20 centimét. Đất được đập nhỏ qua sàng (đường kính viên đất nhỏ hơn 0,5 centimét ), nếu có khả năng đất có thể được phơi khô trước khi cho vào bầu càng tốt.

Túi đóng bầu là túi PE thường có kích cỡ 10 centimét (nửa chu vi) x 16 centimét (chiều cao) hàn đáy và đục 6 lỗ ở phần 1/3 đáy, đường kính lỗ đục 0,8 -1,0 centimét (nên sử dụng túi có màu tối, có độ dai, bền).

Khi đưa đất vào trong túi bầu phải nhồi chặt, xếp bầu vào luống thật đứng và sít vào nhau, sử dụng che nứa nẹp chung quanh luống, giữ bầu đứng không nghiêng, không đổ.

2/4/ Làm giàn che

* Công dụng của giàn che:

– Giàn che có công dụng che nắng, che mưa, gió.

– Giữ ẩm độ không khí và nhiệt độ phù hợp cho vườn. * Nguyên vật liệu làm giàn che bao gồm:

– Khung giàn thường làm bằng tre, các nơi có kế hoạch sản xuất bầu chè lâu dài, cột giàn có thể đổ bằng bê tông.

– Cọc giàn không được chôn vào rãnh luống sẽ cực khó khăn khi đi lại chăm sóc, với khoảng cách 2,5 – 3m có 1 cọc.

– Mái và che chung quanh che nhiều lớp bằng lưới nilon màu đen (có thể che bằng phên nứa, cỏ tế, lá mía), nhưng tối ưu nhất là phên nứa, vì thuận lợi điều chỉnh ánh sáng và độ ẩm, nhiệt độ tốt hơn cho cây.

– Độ cao che giàn tuỳ thuộc vào nhiều nhân tố, nhưng để có thể bảo đảm cho đi lại chăm sóc tiện lợi dễ dàng ở Việt Nam nên làm cao từ 1,7m – 1,8m.

– Kiểu giàn che ngày nay cực kỳ phong phú tuỳ theo từng nơi.

Ví dụ:

– Ở Gruzia làm giàn vòm trùm kín bằng vải trắng để có ánh sáng yếu nhưng dưỡng ẩm tốt, phía bên trong có vòi tưới phun tự động.

– Srilan ka làm giàn thấp sát đất đỡ tốn nguyên vật liệu nhưng đi lại chăm sóc khó khăn.

– Trước đây Việt Nam làm nhiều kiểu giàn khác nhau, ở Tây Nguyên có kiểu giàn bể giâm cành, xây bằng gạch nửa chìm trên dậy nylon để dưỡng ẩm, loại giàn này phù hợp với vùng khô Tây Nguyên.

– Ở Bảo Lộc làm giàn che cao 1,8 – 1,9 m, ở trên che bằng lưới thưa màu đen.

Vườn giâm cành chè

2/5/ Chọn cành, cắt hom và cắm hom

* Chọn cành:

– Chọn cành khỏe không bị sâu bệnh, cành bánh tẻ, độ dài và đường kính hom dựa theo giống.

– Đường kính hom từ 4 – 6 milimét, chiều dài hom từ 4 – 6 centimét (giống PH1), đường kính hom từ 2 – 3,5 milimét, dài hom từ 3 – 5 centimét (những giống chè LDP1, LDP2).

– Màu sắc hom dựa theo giống, giống PH1 đòi hỏi màu xanh. Giống TRI777 và những giống LDP1, LDP2 có màu nâu sáng.

– Cành chè khi cắt cần nguyên vẹn, tránh giập lá, gãy cành.

* Cắt hom:

– Khi cắt cành về cần cắt ra hom ngay, vật dụng cắt hom bằng kéo sắc, vết cắt đòi hỏi gọn, nhẵn không được dập xước.

– Mỗi hom có một mầm nách còn nguyên vẹn. Cắt mỗi hom 1 lá nguyên (giống lá nhỏ), cắt bớt 1/3 lá để hạ thoát hơi nước (giống lá lớn ). Vết cắt trên và dưới theo mặt chiếu bên của hom có dạng hình thang cân. Tiêu chuẩn hom như bảng sau:

Tiêu chuẩn hom		Hom loại 1	Hom loại 2
Chiều dài hom ( centimét )		3,5 – 5,0	3,5 – 4,5
Đường kính thân hom (mm)		3,0 – 4,0	2,5 – 3,0
Độ dài mầm (mm)		< 10	< 50
Diện tích lá ( centimét )		> 20	> 18
Số hom / kilogam		800 – 900	> 900 – 1200

Cắt hom chè

* Cắm hom:

– Trước khi cắm hom, bầu đất cần phải được tưới ẩm 80 – 85% bằng ô doa, hom chè được cắm thẳng đứng, lá xuôi theo chiều gió, cuống lá gần sát đất.

– Không cắm sâu quá mầm dễ bị thối, sau khi cắm xong phải tưới ẩm ngay, cách tốt nhất là tưới dưới dạng sương mù.

Cắm hom chè

2/6/ Bảo quản, vận chuyển hom

– Trường hợp cần vận chuyển hom đi xa thì nhất thiết phải bảo quản hom

trong túi PE dầy 0,5 milimét, kích cỡ túi 100 x 80 centimét, đựng 300 – 4000 hom/túi, buộc kín phun ẩm, bảo quản được 5 – 7 ngày.

– Khi vận chuyển hom bằng ô tô cần phải làm giá đỡ nhiều tầng, để mỗi

tầng ch ỉ xếp một lượt túi, tránh chống lên nhau khiến cho hom giập nát. Xe vận chuyển phải có mui bạt bao phủ.

– Trước khi cắm hom chè có thể xử lý bằng sunfat đồng (CuSO4) 0,1% để xử lý nấm bệnh.

2/7/ Quản lý chăm sóc vườn giâm cành

Chăm sóc vườn ươm là khâu cực kì quan trọng quyết định trực tiếp tới tỷ lệ xuất vườn, chất lượng cây con của vườn ươm.

2/7/1/ Tưới dưỡng ẩm

Vườn ươm phải thường xuyên được duy trì ẩm độ phù hợp tuỳ theo từng thời kỳ phát triển của hom chè mà đòi hỏi tưới nước khác nhau.

– Thời kỳ 1:

Từ khi cắm cành đến 15 – 20 ngày đầu, hom chè vừa tách khỏi cây mẹ sống tự lập, chưa ổn định, lá từ trạng thái tươi đến héo rũ, cần phải tưới đủ ẩm, hạ bớt sự thoát hơi nước qua mặt lá. Đòi hỏi ẩm độ không khí 80 – 90%, ẩm độ đất 80%, vườn ươm cần bao bọc kín cả chung quanh. Thường thì nếu trời không có mưa mỗi tưới

1 – 2 lần, lượng nước 1 – 2 lít cho 1 m2, cách tốt nhất sử dụng bình bơm tay để tưới.

– Thời kỳ 2:

Thời kỳ từ 15 – 30 ngày ngay lúc này vết cắt của hom liền, hom chè hút nước

mạnh, mặt lá có sức căng lớn, mô sẹo bắt đầu tạo thành. Lượng nước tưới ngay lúc này vừa phải 2 ngày tưới 1 lần, mỗi lần 1,5 lít nước cho 1 m2/ Ẩm độ đất đòi hỏi

70 – 80% (sử dụng bơm tay, ô doa hoặc vòi phun mưa).

– Thời kỳ 3:

Thời kỳ từ 30 – 60 ngày. Rễ bắt đầu tạo thành và phát triển, lượng nước cần phải tưới liên tục, 2 – 3 ngày tưới 1 lần, mỗ i lần tưới 1,5 lít nước cho 1 m2 bầu, ẩm độ đất đòi hỏi 75 – 80% (sử dụng ô doa hoặc vòi phun mưa).

– Thời kỳ 4:

Thời kỳ từ 60 – 90 ngày. Bộ rễ hom giâm phát triển mạnh, nhất là rễ hút, cây bắt đầu dùng dinh dưỡng trực tiếp từ bầu đất. Thời kỳ này phối hợp với việc bón phân cần duy trì lượng nước liên tục đầy đủ để cây phát triển tốt, 3 ngày tưới 1 lần, mỗi lần từ 1,5 – 2 lít nước cho 1 m2 bầu, ẩm độ đất đòi hỏi 75-80% (sử dụng ô doa tưới hoặc vòi phun mưa).

– Thời kỳ 5:

Thời kỳ từ 90 – 120 ngày đây chính là thời kỳ sinh trưởng của mầm chè, do

vậy nhu cầu nước tưới tăng, ẩm độ đất đòi hỏi 70 – 80%, 5 – 6 ngày tưới 1 lần, lượng nước tưới 2 lít cho 1 m2 bầu, nếu quá khô tăng số lần tưới.

– Thời kỳ 6:

Thời kỳ từ 120 – 180 ngày sau giâm. Bộ rễ ngay lúc này bắt đầu phát triển mạnh, chiều cao cây đạt khoảng 20 – 30 centimét, rễ phát triển dài 10 – 20 centimét, cây giống đã hoàn chỉnh và nhiều cây đã đủ tiêu chuẩn xuất vườn. Ẩm độ đất đòi hỏi thấp hơn 70 – 75% do đó số lần tưới có thể thưa hơn khoảng 5 – 6 ngày tưới 1 lần, lượng nước 3 lít cho 1 m2 bầu (tưới bằng ô doa hoặc vòi phun).

Tưới nước

2/7/2/ Điều chỉnh ánh sáng

Hom chè giâm mỗ i thời kỳ cần có lượng ánh sáng khác nhau, yêu cầu điều chỉnh ánh sáng thích hợp.

– Vụ Đông Xuân:

Trong khoảng thời gian 60 ngày sau cắm chỉ để 15 – 20 % ánh sáng trực xạ, do đó ngay lúc này cần bao bọc kín cả trên mái và chung quanh chỉ mở chung quanh khi trời râm mát.

Từ 60 – 90 ngày mở chung quanh để gia tăng lượng ánh sáng vì ngay lúc này là thời gian mầm bắt đầu phát triển và mở phần rãnh khi trời râm mát (nếu che bằng lưới thì mở bớt lớp).

Từ 90 – 120 ngày mở giàn che mái 30% (phên ở rãnh), để gia đẩy mạnh độ ánh sáng cho cây chè có thể quang hợp tốt.

Từ 150 – 180 ngày mở giàn che 50%. Sau 180 ngày mở tất cả giàn che và chung quanh để cây thích ứng với điều kiện tự nhiên.

– Vụ Hè Thu:

Sau khi cắm hom 1 – 30 ngày che chung quanh từ 7 giờ sáng đến 15 giờ chiều. Từ 60 ngày che chung quanh từ 8 giờ sáng đến 16 giờ chiều.

Từ 60 ngày – 90 ngày che chung quanh từ 10 giờ đến 13 giờ chiều. Sau 120 – 150 ngày mở phên che giãnh để có thể bảo đảm cho cây chè có thể quang hợp (mở 50%) các ngày nắng lớn nhiệt độ cao phải che lại.

Từ 150 ngày trở đi có thể mở dần tất cả giàn che, để cây thích ứng với điều kiện ánh sáng tự nhiên.

2/7/3/ Bón phân thúc cho vườn ươm

Hom chè sau khi giâm trong vòng 2 tháng đầu tuyệt đối không được bón bất cứ loại phân gì, vì ngay lúc này là thời kỳ tạo thành mô sẹo và rễ. Trong toàn bộ thời kỳ vườn ươm cần phải được cung ứng phân đạm, lân, kali ngày một tăng, theo bảng sau:

Lượng bón phân cho vườn ươm (g/m²)

Thời gian cắm hom	Đạm Sun phát	Đạm Ure	Supe lân	Kali Sunphat hoặc Kali Clorua
Sau 2 tháng	9	5	4	10
Sau 4 tháng	13	7	6	10
Sau 6 tháng	17	9	8	11
Sau 8 tháng	21	10	12	19

Kỹ thuật bón:

Hoà tan phân vào ô doa tưới rải đều phía trên mặt luống (nồng độ 1%), tiếp đến tưới rửa lại bằng nước lã, khi mầm chè mọc cao đã có 2 – 3 lá hoàn chỉnh có thể tiến hành xử lý phun ure 2% (1 lít phun cho 5 m2 bầu) phối hợp với xịt thuốc bvtv (thuốc bảo vệ thực vật).

Có thể tăng lượng phân bón lên 1,5 – 2 lần so sánh với lượng trên nhưng phải thêm 2 – 4 lần bón nữa (tăng số lần và lượng bón, không được tăng nồng độ mỗi lần bón, cắt ngắn khoảng cách giữa 2 lần bón) trong khoảng thời gian từ 2 – 8 tháng sẽ nâng cao tỷ lệ xuất vườn của vườn ươm.

Bón phân thúc

2/7/4/ Dặm cây, phá váng, vê nụ và bấm ngọn.

Bầu chè phải liên tục được xăm xỉa bằng vật dụng chuyên sử dụng để có đầu nhọn để tạo sự thoáng đãng cho cây chè sinh trưởng, phát triển. Thường khi nhìn thấy bề mặt bầu đất bị váng chặt là chúng ta cần xăm xỉa ngay. Cần lưu ý trước lúc tưới phân 1 – 2 tuần bầu chè được xăm xỉa cho đất trong bầu thoáng đãng.

Liên tục triển khai kiểm tra vườn ươm và triển khai giặm ngay các hom chết, hom bị sâu hại (cắm dự phòng 10% số hom để dặm).

Ngắt hết nụ và hoa trên hom chè để tập trung dinh dưỡng vào cho hom giâm phát triển rễ và mầm, một tháng trước khi đem trồng tiến hành xử lý bấm ngọn các cây cao khống chế cây ở độ cao 25 – 30 centimét.

Xới phá váng, dặm cây

2/7/5/ Ngăn ngừa, diệt trừ sâu hại và cỏ dại

Sau khi cắm hom 7 ngày ta nên phun kép 2 lần cách nhau 10 ngày những thuốc

sau: Comite 73EC 10 mililít +Manage 5WP 10 gam + Atonik 3 mililít cho 1 bình 10 lít phun cho 3 vạn bầu. Mục đích phun Comite để trừ nhện đỏ còn lại trên lá chè từ vườn giống gốc, thuốc manage 5WP có công dụng khiến cho nấm không thâm nhập vào những vết cắt và diệt trừ những nấm ký sinh còn trong đất, Atonik là thuốc giúp kích thích sinh trưởng khi xịt lên đất có công dụng làm hom chè nhanh tạo thành mô sẹo và ra rễ.

Sau hai tháng hom chè đã bắt đầu nảy mầm đồng thời cũng là giai đoạn phát sinh của rầy xanh nên sử dụng thuốc Actara 25WG pha 1 gói 1 gam cho 10 lít nước phun cho 3 vạn bầu hoặc sử dụng Admire 50EC pha 10 mililít cho bình 10 lít nước; Butyl 10WP pha 25 gam cho bình 10 lít nước; Padan 20 gam cho bình 10 lít nước.

Sau 5 – 7 tháng trong vườn ươm xuất hiện bọ cánh tơ ta sử dụng thuốc Confidoe 100 SL pha 10 mililít cho bình 10 lít nước. Đồng thời trong khoảng thời gian này thường có bọ xít muỗi gây h ại có thể sủ dụng một số loại thuốc sau: Bulldok 25 EC pha 15 mililít cho 1 bình 10 lít nước hoặc Bestox 5EC.

Trong vườn ươm thường có nhện trắng hại lá và búp non cần tìm ra sớm phun Comite 73EC hoặc Nissorun 5EC, lưu ý khi xịt thuốc phải ngửa vòi phun cho ướt đều mặt dưới của lá, búp non hoặc thuốc Dandy 15EC pha 20 mililít cho bình 10 lít.

Bên cạnh đó, trong vườn ươm còn xuất hiện một vài bệnh đốm nâu, đốm xám, thối búp, rụng lá… cần vệ sinh vườn ươm liên tục, khi nhìn thấy bệnh xu ất hiện từng chòm nhỏ nên xịt thuốc ngay, cách tốt nhất là sử dụng Manage 15WP một gói 10 gam pha cho 10 lít nước đồng thời có thể phối hợp 3-5 mililít Atonik để cây chè phát triển nhanh và gia đẩy mạnh sức đề kháng. Bên cạnh đó có thể sủ dụng Daconil 500 SC, Til-supe và Boocđô để trừ những bệnh này.

Liên tục vệ sinh vườn ươm, nhặt các hom chết, que, cọc, lá rụng và nh ổ cỏ chung quanh vườn và trong bầu đất để giúp tránh tranh chấp dinh dưỡng và hạ sự gây hại của sâu hại.

2/7/6/ Luyện cây, phân loại

Luyện cây là một giải pháp kỹ thuật tổng hợp bao gồm những khâu:

Điều chỉnh ánh sáng, ẩm độ đất cho cây thích ứng dần với điều kiện tự nhiên, điều chỉnh lượng phân bón để tạo cơ hội cho cây phát triển hài hòa. Luyện cây triển khai theo những quy tắc sau:

– Điều chỉnh ánh sáng:

Khi cây đã đủ chiều cao cần cho ánh sáng trực xạ chiếu vào 100%, có thể đưa ra cạnh luống hoặc đưa hẳn ra ngoài vườn (không để tấm che) thời điểm này trước khi có thể trồng, 1-2 tháng.

– Điều chỉnh ẩm độ:

Trước khi đưa trồng 1 – 2 tháng hạn chế tưới quá ẩm mà chỉ tưới dưỡng ẩm 70%. – Phân bón:

Trước khi xuất bầu trồng 2 tháng không được bón phân và xịt thuốc giúp kích thích. – Đảo bầu cây:

Cây cần phải được nhấc ra khỏ i vị trí để làm đứt các rễ bám sâu vào trong đất trước khi có thể trồng, 1 – 2 tháng, (có thể phối hợp triển khai phân loại bầu).

Khi vườn ươm có 60% số cây cao > 20 centimét thì phân loại các cây cao chuyển sang 1 bên, các cây nhỏ để riêng một bên tiếp tục được chăm sóc theo chế độ riêng.

2/8/ Tiêu chuẩn cây xuất vườn và vận chuyển bầu

Cây quá non khi trồng dễ bị chết, còn cây quá già thì bộ rễ thường đâm sâu xuống đất khi nhấc lên dễ bị chột. Cây giống khi đem trồng đòi hỏi về:

– Cao cây: ≥ 22 centimét, có 6 lá trở lên, lá cứng cáp, dầy, xanh hơi vàng.

– Đường kính gốc: ≥ 3mm tùy giống

– Thân hoá nâu ≥ 1/2(nửa thân phần gốc đã chuyển mầu nâu)

– Cây không còn nụ, hoa.

– Sạch sâu hại

– Bầu túi nilon còn nguyên vẹn

– Các cây cao > 30 centimét, bấm ngọn.

– Bầu đất còn nguyên vẹn

– Khi vận chuyển bầu có thể bằng xe thô sơ (khoảng cách gần), xe hơi (nếu ở cách xa )

Lưu ý:

Khi xếp bầu không được xếp quá nhiều lớp, khi xếp không được làm vỡ

bầu, rơi đất hoặc làm dập nát thân cây.

Cây đủ tiêu chuẩn xuất vườn