Cách nuôi trồng, chăm sóc và thu hái nấm bào ngư hiệu quả

Nấm bào ngư là thức ăn ngon, là thực phẩm có giá trị dinh dưỡng tương đối cao, cung ứng một lượng đáng kể chất đạm, đường bột, nhiều vitamin và dưỡng chất, đồng thời là dược liệu quý giá trong việc duy trì, bảo vệ sức khỏe phòng ngừa nhiều bệnh bao gồm cả ung thư, ung bướu và cũng là nguồn hàng xuất khẩu có giá trị. Hơn thế nữa là một trong các loại nấm dễ để trồng, thời gian cho thu hoạch nhanh,…Chính vì thế trong bài viết này chúng tôi xin chia sẻ cách bà con những cách trồng, chăm sóc nấm và thu hái nấm bào ngư như sau:

1/ Chuẩn bị nguyên vật liệu nuôi trồng nấm bào ngư

– Nguyên vật liệu chính làm môi trường nuôi trồng nấm bào ngư là một số loại phế thải nông nghiệp giầu chất cenluloz như: rơm rạ và mùn cưa thuộc loại gỗ mềm và không có nhựa ngăn meo nấm sinh trưởng như gỗ cao su, xoài, so đũa, thân bắp, cùi bắp…..

– Nguyên vật liệu sau khi qua xử lý, ủ chín, trộn phối dưỡng chất, vô bịch, hấp khử trùng, cấy meo giống. Sau 20 – 25 ngày tơ nấm mọc đầy bịch phôi, ngay lúc này bịch phôi được đem ra nhà nấm chăm sóc thu hoạch quả thể.

2/ Chuẩn bị nhà nuôi trồng nấm bào ngư

– Đòi hỏi về nguyên vật liệu làm nhà nuôi trồng nấm bào ngư: làm nhà nấm bào ngư bằng tre, lá, lưới, ny lon. Có thể tận dụng sàn nhà để treo bịch phôi nấm, chung quanh nhà trồng nấm có thể bao lưới cước hoặc nylon để dưỡng ẩm độ, ngăn ngừa côn trùng hỗ trợ cho nấm sinh trưởng tốt.

– Đòi hỏi nhà để nuôi trồng nấm bào ngư: phải sạch sẽ, cao ráo, thoáng khí, có khả năng thoát nước và giữ được ẩm độ. Những bịch phôi nấm có thể xếp đặt trên những bệ (bằng tre hay sắt) hoặc treo dưới những thanh ngang, mỗi hàng cách nhau 20 – 30 centimét, mỗi dây cách nhau 20 – 25 centimét, mỗi dây có thể treo từ 6 – 10 bịch phôi. Cách tốt nhất sắp xếp dàn treo theo từng khối một, mỗi khối rộng từ 1,4 – 1,6m, chiều dài dựa theo nhà trồng. Mỗi khối chừa những lối đi để tiện chăm sóc và thu hái.

– Trước khi đưa nấm vào nhà nuôi trồng ta cần tiệt trùng nhà nấm bằng vôi bột cứ 100gr vôi bột/1m2 rãi đều chung quanh nền nhà nuôi trồng nấm bào ngư.

– Sau khi nhà nấm chuẩn bị xong ta triển khai đưa bịch phôi nấm vào chăm sóc.

3/ Đưa bịch phôi nấm vào nhà nuôi trồng và chăm bón nấm bào ngư:

– Chọn các bịch có sợi tơ nấm mọc trắng đều bịch, tiếp đến triển khai tháo nút bông bên trên miệng bịch phôi hoặc sử dụng dao lam rạch từ 3 – 4 đường dài khoảng 3 – 4 centimét trên bịch phôi, sau khi rạch bịch để ngày hôm sau mới phun tưới nước.

– Nước tưới nấm phải sạch, không phèn, không có chứa chất độc hại nấm và nên tưới bằng bình phun sương hay vòi phun thật mịn. Tưới nước nhiều hay ít dựa theo độ ẩm không khí của nhà nuôi nấm. Bình quân 2 lần/ngày, nếu khô thì từ 3 – 4lần/ngày.

– Sao cho ẩm độ môi trường không khí nơi trồng nấm đạt 85-90%. Nhiệt độ phù hợp 25-32oC, nhiệt độ tốt nhất 27-28oC. Ánh sáng khuyếch tán (có thể đọc sách được) đây chính là điều kiện phù hợp nhất để tạo quả thể nấm sinh trưởng.

4/ Thời vụ nuôi trồng nấm bào ngư

Nấm bào ngư xám có biên độ rất rộng lớn về nhiệt độ và độ ẩm do đó đối với thời tiết ở nam bộ nước ta sự chênh lệch nhiệt độ giữa hai mùa không cao nên đều trồng được, nhưng thời vụ phù hợp nhất là vào mùa mưa, vì ngay lúc này ẩm độ không khí khá cao sẽ tiết kiệm được công tưới.

5/ Cách nuôi trồng và chăm bón nấm bào ngư:

5/1/ Cách chăm sóc nấm bào ngư:

– Sau khi đem phôi về 7 ngày, tháo bỏ giấy báo mục đích là giúp nấm ra trên cổ và tạo được kích cỡ cũng như hình thù của tai nấm đồng đều hơn.

– Khi nấm ra, ở thời kỳ này cực kỳ dễ tác động do những điều kiện ngoại cảnh. Do đó, nhà trồng phải phục vụ những điều kiện như sau: dưỡng ẩm tốt ở 70 – 85%, nhiệt độ là 28-36 0C, thoáng  và sạch sẽ.

Lưu ý: Phải vệ sinh nhà thật sạch sẽ (sử dụng vôi bột hoặc nước vôi đã pha loãng rắc tưới đều nền nhà trồng) trước khi đưa Phôi vào.

7 ngày đầu không tưới sau khi xếp bịch vào nhà trồng, nhưng sau 7 ngày (kể từ thời điểm tháo báo) thì nấm xuất hiện quả thể trên cổ túi. Khi đó, nấm cực kỳ cần nước, do đó vừa phun sương vừa tạo ẩm môi trường chung quanh (nước nền 2-3 lần trong ngày). Từ lúc ra đinh ghim đến lúc thu hái là 4 ngày (khi nón nấm từ màu xám sang trắng xám).

– Nước tưới nấm phải sạch, không phèn, không có chứa chất độc hại nấm và nên tưới phun sương thật mịn.  Tưới nước nhiều hay ít dựa theo độ ẩm không khí của nhà nuôi nấm. Bình quân 3 lần/ngày, nếu khô thì từ 4 – 6 lần/ngày.

Chú ý: Kỹ thuật tưới nước hữu hiệu cho nấm bào ngư:

– Nước có Độ PH là 6/5 – 7/5 là tối ưu.

– Không tưới thẳng lên bịch phôi mà phun xịt tạo mưa nhẹ rơi từ trên xuống, tưới ướt những vách, nền nhà để tạo ẩm độ không khí cấp thiết cho nhà trồng nấm. Dựa theo thời tiết mà tưới nhiều hay ít để tạo ẩm cho nhà trồng nấm, hàng ngày tưới 2 – 4 lần (khi mưa dầm ẩm ướt, không cần phải tưới ). Chú ý là không để giọt nước bắn thẳng vào nụ nấm mà làm hư hỏng nó và biến đổi về hình dạng tai nấm.

– Tưới nước dạng phun sương, lượng nước ít (phun sương hạt mịn) nhưng nối dài thời gian tưới sao cho nhìn bề mặt nón nấm có lớp nước đọng lại.

– Trung bình ngày tưới 3-6 lần.

– Trong khoảng thời gian này nấm cực kỳ cần ẩm độ: Nếu thiếu hụt nước, nấm sẽ cằn cỗi, ăn cực kỳ dai. Nếu tưới nhiều nước, nấm sẽ có màu vàng.

Chú ý: Trong suốt quá trình tưới nước cho nấm, có thể dùng thêm chất thúc đẩy sự trẻ hóa, giúp nấm tươi tắn, tăng sức đề kháng, năng cao tính thương phẩm, tăng chất lượng, sớm được thu hoạch, tăng sản lượng trên 35% Xytokinin DA6 (tan hoàn toàn trong nước), Xytokinin – Kinetin hoặc Xytokinin BA6 với liều lượng khuyến nghị: nồng độ 5ppm xịt từ 2 – 3 lần tương ứng 5g/1000 lít nước.

5/2/ Cách thu hái nấm bào ngư hiệu quả

Nấm mọc tập kết thành cụm nên khi nấm đủ lớn cần hái cả cụm (trong cụm nấm có 2-3 tai lớn).

– Sử dụng tay nắm lấy phần cuống nấm kéo nhẹ và lấy hết cả chân nấm. Khi hái xong phải để ý và thu hết các chân nấm còn sót lại phía bên trong cổ túi phôi.

– Sau khi thu hái Nấm, dọn dẹp vệ sinh thu hết các phần chân nấm còn lại. Sử dụng nắp nhựa đậy ở đầu bịch phôi sau 7 – 10 ngày thì mở nắp để thu tiếp tục.

– Tiếp đến, tiếp tục chăm sóc như lúc lúc đầu và cứ như vậy lặp lại từ 5-10 lần là kết thúc quá trình thu hái. Mỗi đợt cách nhau 15 – 25 ngày.

– Sau khi hái nấm, hạn chế tưới nước ngay vào bịch nấm mà phải đợi vài tiếng sau mới tưới vì nếu tưới ngay lúc vừa hái nấm xong thì sẽ dễ khiến những phôi nấm trong bịch nấm sẽ dễ chết thối.

– Sau khi tiến hành thu hoạch nấm đợt 1 thì ngừng tưới nước khoảng 5 – 7 ngày cho nấm mọc ra tán mới. Khi bịch nấm hết đợt ra nấm thì ngừng tưới nước vào bịch nấm, chỉ tưới nước lên nền và chung quanh để phòng tạo ẩm hàng ngày. Sau 3 – 4 ngày mới bắt đầu tưới phun sương vào những bịch nấm để tạo ẩm và kích thích nấm kết nụ tiếp.

6/ Các chú ý khi nuôi trồng, chăm sóc và thu hái nấm bào ngư

6/1/ Tính nhạy cảm của môi trường nuôi cấy nấm bào ngư

– Nấm bào ngư là một trong các loài nấm nhạy cảm với môi trường nhất. Ngoài nhân tố nhiệt độ, độ ẩm, ánh sáng, pH, nồng độ CO2/.., nấm còn đặc biệt nhạy cảm với những nguyên nhân gây ô nhiễm môi trường, như hoá chất, thuốc trừ sâu, những kim loại nặng… cả trong nguyên vật liệu cũng như trong không khí môi trường.

– Tai nấm thường biến đổi về hình dạng hoặc ngưng tạo quả thể. Vậy nên, cần phải tiến hành kiểm tra điều kiện nuôi trồng hoặc nguồn nguyên vật liệu khi nấm có dấu hiệu không giống thông thường.

6/2/ Dị ứng do bào tử nấm bào ngư:

– Trong những loài nấm trồng, thì đặc biệt thận trọng với bào tử nấm bào ngư. Rất nhiều người nhạy cảm với loại bào tử này, sẽ dấu hiệu ngay trong 08 giờ hoặc 4 – 6 tuần (ở trường hợp khác).

– Bào tử nấm bào ngư thâm nhập vào cuống phổi, gây dấu hiệu khó thở, mệt mỏi, nhiều vết đỏ ở tay, nhức đầu, ho và sốt (có thể đến 390C). Bệnh nối dài vài ngày rồi dứt, nhưng có thể tái đi tái lại, khi tiếp xúc lại với nguồn gây bệnh.

– Để giúp tránh hít phải bào tử nấm (nấm bào ngư, cũng như những loài nấm khác), nên đeo khẩu trang khi vào khu vực nhà trồng, nhất là vào buổi sáng sớm khi trời còn lạnh.

7/ Các bệnh thông thường gặp khi nuôi trồng và chăm bón nấm bào ngư

– Nấm bào ngư có sức sống cực kỳ mạnh. Tuy vậy, nấm lại cực kỳ nhạy cảm với môi trường, như nhiệt độ lên xuống đột ngột cũng có khả năng làm nấm ngừng tăng trưởng, không mọc hoặc héo nhũn. Nước tưới bị phèn, bị mặn cũng làm nấm không phát triển được.

–  Quá trình cung ứng nước cho nấm, nếu giọt tưới lớn sẽ dễ gây chết những tai nấm đang phát triển. Tai nấm trong trường hợp này, nhũn ra và rũ xuống.

– Đối với bệnh nhiễm, thì có hai bệnh đa phần: Mốc xanh (Trichoderma.sp) và ấu trùng ruồi.

Trichoderma.sp là một loài mốc phát triển trên những cơ chất có chất gỗ, làm bịch nấm thâm đen lại, ảnh hưởng nhiều đến năng suất nấm. Để ngăn ngừa sự phát triển của loài mốc này, cần tiệt trùng tốt nguyên vật liệu trồng nấm hoặc nâng pH môi trường.

– Trường hợp ấu trùng ruồi (dòi), chúng chui vào những khe cửa phiến nấm, cắn phá làm hư hại nấm. Tốc độ sinh sản chúng lại cực kỳ nhanh, nên tổn thất không phải nhỏ. Nhà trồng do đó nên làm lưới chắn, để cho chúng không lọt được vào. Tuy vậy, vấn đề chính là vệ sinh nhà trại, không để ổ dịch.

– Nấm bào ngư thuộc nhóm nấm phá hại gỗ, sống đa phần hoại sinh (ngoại trừ một số loài ký sinh, như P.ostrcatus, P.erygii). Nhiều nghiên cứu cho biết việc bổ sung bột đậu tương, bột lông vũ cũng hỗ trợ nấm bào ngư mọc tốt hơn.

8/ Kỹ thuật bảo quản và chế biến sau khi thu hoạch nấm bào ngư

8/1/ Sự thay đổi của nấm bào ngư sau khi thu hoạch:

– Mất nước: nấm thường chứa đựng nhiều nước (85-95%) và lượng nước cấp thiết này mất cực kỳ nhanh do hô hấp và bốc hơi.

– Sự hóa nâu: do ở nấm có men (enzym) polyphenoloxidaz xúc tác phản ứng oxid hoá hợp chất phenolic không có màu của nấm thành quinon tạo màu đỏ đến nâu đỏ. Tuy vậy quá trình này diễn ra cực kỳ chậm, khi nấm hoá nâu sẽ gây giảm giá trị thương phẩm.

8/2/ Bảo quản nấm bào ngư sau thu hái

Chú ý: Muốn bảo quản nấm hoàn hảo nhất là nên thu hái sau khi tiến hành tưới nước ít nhất là 3 giờ, để tai nấm khô ráo không bị ướt.

Hái nấm xong dung dao cắt sạch phần chân nấm (không còn màu vàng), cho vào trong túi buộc kín miện túi. Nếu muốn bảo quản lâu phải cho túi nấm vào phòng mát hạ nhiệt độ xuống 16 – 18 0C.

Phơi hoặc sấy khô: sử dụng tay xé nhỏ nấm theo chiều dọc. Phơi nấm dưới ánh nắng 1 ngày, đem sấy ở nhiệt độ 40  – 45 0C trong vài giờ đầu, khi nấm đã se khô nâng nhiệt độ lên nhiều nhất 50 – 55 0C. Cho vào trong túi nilong kín để bảo quản.