Xác định thời vụ gieo trồng đậu nành (đậu tương ), lạc (đậu phộng)

1/ Các căn cứ để xác định thời vụ gieo trồng cây đậu tương (đậu nành )

1/1/ Đặc tính khí hậu của những khu vực sinh thái trong cả nước

Khí hậu Việt Nam có sự phân hoá sâu sắc trong chế độ nhiệt và chế độ mưa cả theo không gian và thời gian trong khuôn khổ toàn lãnh thổ cũng như trong mỗi vùng sinh thái nông nghiệp. Đây chính là điều kiện thuận lợi cho sản xuất nông nghiệp nhất là trong việc đa dạng hoá cơ cấu cây trồng, vật nuôi và cho phép những cây trồng, vật nuôi sinh trưởng, phát triển cả năm.

Tuy vậy, khí hậu nước ta cũng diễn biến thất thường trong chế độ nhiệt và chế độ mưa với sự xuất hiện của những hiện tượng thời tiết đặc biệt như mưa bão, gió Tây, sương muối… ảnh hưởng không tốt đến sự tồn tại, phát triển và sinh trưởng của cây trồng, vật nuôi cùng cơ cấu mùa vụ trong sản xuất nông nghiệp. ứng với mỗi chế độ nhiệt độ và độ ẩm cụ thể sẽ tạo thành nên một vùng sinh thái nông nghiệp với những hệ sinh thái khác nhau. Việc này đã được thể hiện rất rõ ràng ở 9 vùng sinh thái nông nghiệp:

1/ Vùng Tây Bắc

2/ Vùng Việt Bắc Hoàng Liên Sơn

3/ Vùng Đông Bắc

4/ Đồng bằng Sông Hồng

5/ Vùng Bắc Miền trung

6/ Vùng Duyên Hải Nam Miền trung

7/ Vùng Tây Nguyên

8/ Đông Miền nam

9/ Đồng bằng Sông Cửu Long

1/1/1/ Đặc tính khí hậu vùng Tây Bắc

Vùng tây Bắc có khí hậu núi cao là chính yếu. Do dãy Hoàng Liên Sơn che khuất nên mùa đông tần suất Frông lạnh ít hơn và ấm hơn Đông Bắc, mưa phùn ít hơn( trừ Hoà Bình, Mộc Châu). Hệ sinh thái nông nghiệp chính của vùng là loại cây công nghiệp, cây ăn trái nhiệt đới và chăn nuôi đại gia súc.

Vùng núi Tây Bắc

1/1/2/ Đặc tính khí hậu vùng Việt Bắc Hoàng Liên Sơn

Miền khí hậu phía Bắc bao gồm phần lãnh thổ phía Bắc dãy Hoành Sơn. Miền này có khí hậu nhiệt đới gió mùa với các mùa xuân, hè, thu, đông rõ ràng. Vùng này có đặc tính địa hình tương đối bằng phẳng và thấp.

Vùng Việt Bắc Hoàng Liên Sơn

Phía Bắc có những dãy núi không cao lắm (1000 m ÷ < 3000 m. Vùng này tiếp giáp với vịnh Miền bắc về phía Đông, phía Tây được chắn bởi dãy Hoàng Liên Sơn cao nhất Việt Nam ( hơn 3000 m), nên chịu tác động của khí hậu Đại dương nhiều hơn vùng Tây Bắc Miền bắc. Do đó, vùng Đông Miền bắc chịu tác động trực tiếp của bão nhiệt đới. Hệ sinh thái nông nghiệp chính là loại cây ăn trái nhiệt đới, á nhiệt đới, cây công nghiệp và chăn nuôi trâu bò.

1/1/3/ Đặc tính khí hậu vùng Đông Bắc

Do địa hình cao, ở phía Bắc, lại có rất nhiều dãy núi hình cánh cung mở ra ở phía bắc, chụm đầu về Tam Đảo, nên vào mùa Đông, vùng này có gió Bắc thổi mạnh, nên cực kỳ lạnh. Vùng núi ở Lào Cai, Hà Giang, Cao Bằng, Lạng Sơn có lúc nhiệt độ xuống 0°C và có mưa tuyết thậm chí tuyết.

Vùng Đông Bắc

Những khu vực ở đuôi những dãy núi cánh cung cũng cực kỳ lạnh do gió, mùa đông rét đậm hơn, khu vực núi cao thường hay xẩy ra sương muối, băng giá nhưng mùa hè mát mẻ hơn, mưa nhiều hơn, ẩm độ cao hơn….Một vài tỉnh còn chịu tác động của bão. Hệ sinh thái nông nghiệp chính là loại cây ăn trái nhiệt đới, á nhiệt đới, cây dược liệu và nuôi trồng thuỷ sản.

1/1/4/ Đặc tính khí hậu vùng đồng bằng Sông Hồng

Vùng Đồng bằng sông Hồng có toạ độ địa lí là 220 – 21030′ B và 105030′ – 1070 Đ, nằm ở phía Nam của đường chí tuyến Bắc. Vùng bao gồm đồng bằng châu thổ màu mỡ, dải đất rìa trung du với một vài tài nguyên khoáng sản, tài nguyên du lịch và vịnh Miền bắc giầu tiềm năng. Địa hình của vùng tương đối bằng phẳng, có độ cao từ 0,4 – 12m so sánh với mực nước biển. Bên cạnh đó, địa hình cũng có một vài vùng đồi có kết cấu cacxtơ đá vôi dọc hai cánh Tây Nam và Đông Bắc.

Vùng có khí hậu nhiệt đới và cận nhiệt đới gió mùa. Nhiệt độ trung bình năm khoảng 22,5 – 23,50C. Lượng mưa trung bình năm là 1400 – 2000 milimét. Tuy vậy, do nằm trong vùng khí hậu nhiệt đới gió mùa nên liên tục chịu tác động của thiên tai như bão, lũ lụt, hạn hán.

Vùng đồng bằng Sông Hồng

Tài nguyên thiên nhiên của vùng tương đối đa dạng, nhất là đất phù sa sông Hồng. Đồng bằng sông Hồng là nơi có rất nhiều khả năng để sản xuất lương thực, thực phẩm và chăn nuôi gia súc, gia cầm phát triển mạnh cũng như phát triển nuôi trồng thủy sản.

1/1/5/ Đặc tính khí hậu vùng Bắc Miền trung

Vùng Bắc Miền trung (bao gồm tất cả phía Bắc đèo Hải Vân) về mùa đông, do gió mùa thổi theo hướng Đông Bắc mang theo hơi nước từ biển vào nên khu vực chịu tác động của khí hậu lạnh và kèm theo mưa nhiều, một điểm khác nhau với khí hậu khô hanh mùa Đông ở vùng Miền bắc. Về mùa Hè không còn hơi nước từ biển đưa vào nhưng có thêm gió mùa Tây Nam (còn được gọi là gió Lào) tràn ngược lên, thường gây nên khí hậu khô nóng với nhiệt độ ngày có khi lên đến trên 400C, trong khi đó ẩm độ không khí lại cực kỳ thấp.

Vùng đông Miền bắc

Mùa mưa đến với lượng mưa chiếm 68 – 75% lượng mưa trong năm sẽ phát sinh lũ lụt lớn, phá hại sản xuất nông nghiệp, tính mạng của người dân, ảnh hưởng tiêu cực đến môi trường sinh thái. Trái lại, trong thời điểm mùa ít mưa thì nước lại không đủ cung ứng cho sinh hoạt và sản xuất của một vài địa phương. Mưa lũ ở Bắc Miền trung thường hay xẩy ra từ tháng 7 đến tháng 10,

1/1/6/ Đặc tính khí hậu vùng Duyên Hải Nam Miền trung

Gồm phần lãnh thổ phía Đông dãy Trường Sơn, nối dài từ phía Nam dãy và phía Nam (tại đèo Hải Vân trên dãy Bạch Mã ) chắn ở cuối hướng gió mùa Đông Bắc. Nên do đó vùng này vẫn bị tác động bởi khí hậu lạnh do gió mùa Đông Bắc mang tới và thường kèm theo mưa nhiều (nhất là tại Thừa

Thiên- Huế ) do gió mùa thổi theo đúng hướng Đông Bắc mang theo hơi nước từ biển vào, hơi khác nhau với khí hậu khô hanh của bắc bộ cùng trong thời điểm mùa đông. Gió mùa Đông Bắc thổi đến đây thường bị suy giảm và bị chặn lại bởi dãy Bạch Mã ít tác động tới những khu vực phía Nam.

Vùng duyên hải nam Miền trung

Về mùa hè, khi gió mùa Tây Nam hoạt động mạnh thổi từ vịnh Thái Lan qua vùng lục địa rộng lớn đến dãy Trường Sơn thì bị trút hết mưa xuống sườn Tây Trường Sơn, nhưng vẫn tiếp tục vượt qua dãy núi để thổi sang vùng này. Đặc tính quan trọng của miền khí hậu này là mùa mưa và mùa khô nóng không đồng thời với mùa mưa và khô của hai miền khí hậu còn lại. Mùa hè, trong khi cả nước có lượng mưa lớn nhất, thì miền khí hậu này lại đang ở giai đoạn khô nhất.

1/1/7/ Đặc tính khí hậu vùng Tây Nguyên

Khí hậu ở Tây Nguyên được chia thành hai mùa: mùa mưa từ tháng 5 đến hết tháng 10 và mùa khô nóng từ tháng 11 đến tháng 4, trong đó tháng 3 và tháng 4 là hai tháng nóng và khô nhất. Do tác động của độ cao nên trong khi ở những cao nguyên cao 400-500 m khí hậu tương đối mát và mưa nhiều, riêng cao nguyên cao trên 1000 m (như Đà Lạt) thì khí hậu lại mát mẻ cả năm như vùng ôn đới., cả năm đều là mùa khô ( khô) vậy là tây nguyên ngày nay khô cũng cả năm và mưa cũng cả năm.

Vùng Tây Nguyên

1/1/ 8/ Đặc tính khí hậu vùng Đông Miền nam

Nhiệt độ trung bình hằng tháng 27,2 – 27,7oC. Thường vào tháng 4 có nhiệt độ trung bình cao nhất 28,9oC, tháng 1 có nhiệt độ trung bình thấp nhất

là 25,20C. Lượng mưa mỗi năm biến động từ 966 -1325 milimét. Mùa mưa chiếm trên 70 – 82% tổng lượng mưa quanh năm. Mưa phân bố không đồng đều, cường độ mưa lớn làm xói mòn ở vùng gò cao, đồng thời mưa phối hợp với cường triều, với lũ gây nên ngập úng, ảnh hưởng nhiều đến sản xuất và đời sống của người dân. Độ ẩm trung bình mỗi năm từ 80 – 82%. Thông thường thời gian chiếu sáng bình quân trong ngày từ 6,8 – 7,5 giờ/ngày và bình quân năm từ 2/500 – 2/800 giờ.

Tổng tích ôn năm 9/700 -10/100oC. Biên độ nhiệt giữa những tháng trong năm dao động từ 2 – 40C. Mùa khô nóng từ tháng 11 đến tháng 4 có gió Đông Bắc, tần suất 60-70%. Mùa mưa từ tháng 5 đến tháng 10 có gió Tây nam với tần xuất 70%, nằm trong vùng đặc thù của khí hậu nhiệt đới gió mùa cận xích đạo có nền nhiệt ẩm phong phú, ánh nắng dồi dào, thời gian bức xạ dài, nhiệt độ và tổng tích ôn cao, biên độ nhiệt ngày đêm giữa những tháng trong năm thấp.

Vùng đông miền nam

1/1/9/ Đặc tính khí hậu vùng đồng bằng Sông Cửu Long

Đồng bằng sông Cửu Long có một nền nhiệt độ cao và ổn định trong tất cả vùng. Nhiệt độ trung bình 280C. Chế độ nắng cao, số giờ nắng trung bình quanh năm 2/226 – 2/709 giờ. Tổng hoà các đặc tính khí hậu đã sinh ra ở Đồng bằng sông Cửu Long các ưu thế mang tính so sánh tách biệt mà những chỗ khác khó có thẻ có được, đó là một nền nhiệt độ, một chế độ bức xạ nhiệt, chế độ nắng cao và ổn định trong vùng.

Đồng bằng sông Cửu Long cũng là nơi ít xẩy ra thiên tai do khí hậu nhất là bão. Các đặc tính khí hậu này đã sinh ra một nguồn lực cực kỳ thuận lợi cho sinh trưởng và phát của sinh vật đạt được năng suất sinh học cao, sinh ra một thảm thực vật và một quần thể động vật phong phú đa dạng, nhưng có tính đồng nhất tương đối trong tất cả vùng. Chính vì thế đó là các điều kiện thuận lợi để tổ chức sản xuất và phát triển sản xuất lương thực – thực phẩm, phát triển sản xuất chế biến sản phẩm nông – thuỷ – hải sản lớn nhất cả nước. Và cũng tạo nên những ưu thế so sánh khác của Vùng Đồng bằng sông Cửu Long.

Đồng bằng sông Cửu Long lấy nước ngọt từ sông Mêkông và nước mưa. Cả hai nguồn này đều đặc thù theo mùa 1 cách rõ ràng. Lượng nước bình quân của sông Mêkông chảy qua Đồng bằng sông Cửu Long hơn 460 tỷ m3 và vận chuyển khoảng 150 – 200 triệu tấn phù sa. Chính lượng nước và khối lượng phù sa đó trong suốt quá trình bồi bổ lâu dài đã tạo ra Đồng bằng Châu thổ phì nhiêu hiện nay.

Đồng bằng sông Cửu Long có hệ thống sông kênh rạch lớn nhỏ xum xuê cực kỳ thuận lợi cung ứng nước ngọt cả năm. Về mùa khô nóng từ tháng 11 đến tháng 4, sông Mêkông là nguồn nước mặt độc nhất. Về mùa mưa, lượng mưa trung bình mỗi năm dao động từ 2/400 mm ở vùng phía Tây Đồng bằng sông Cửu Long đến 1/300 mm ở vùng trung tâm và 1/600 mm ở vùng phía Đông. Về mùa lũ, thường hay xẩy ra vào tháng 9, nước sông lớn gây ngập lụt. Chế độ thuỷ văn của Đồng bằng sông Cửu Long có 3 đặc tính nổi trội:

– Nước ngọt và lũ lụt vào mùa mưa chuyển tải phù sa, phù du, ấu trùng.

– Nước mặn vào mùa khô nóng ở vùng ven biển.

– Nước chua phèn vào mùa mưa ở khu vực đất phèn.

Vùng đồng bằng sông Cửu Long

Đồng bằng sông Cửu Long có trữ lượng nước ngầm không lớn. Sản phẩm khai thác được nhận xét ở mức 1 triệu m3/ngày đêm, đa phần phục vụ cấp nước sinh hoạt.

1/2/ Dựa trên đặc tính của giống đậu tương (đậu nành )

Do giống đậu tương (đậu nành ) phản ứng với thời gian chiếu sáng trong ngày bởi vậy bà con nông dân phải chọn cây giống phù hợp cho từng vùng sinh thái khác nhau.

Ví dụ: Những giống chín muộn phản ứng chặt với thời gian chiếu sáng trong ngày bởi vậy chỉ gieo trồng vào vụ hè ở miền núi mới cho ra bông, kết quả nhanh.

Khi chọn lựa giống bà con cũng cần lưu ý đến khả năng chịu nhiệt của những giống đậu tương (đậu nành ).

Ví dụ: Giống đậu tương (đậu nành ) DT 74, AK03, VX93…. Có thể chịu lạnh nên đưa vào gieo cấy vụ đông. Ngược lại những giống AK02, DT84, DDT76… có thể chịu nóng nên gieo trồng vụ hè.

1/3/ Dựa trên cơ cấu cây trồng

đậu tương (đậu nành ) là một trong các cây trồng tuyệt vời trong việc luân canh, xen canh và gối vụ với rất các loại cây trồng khác nhằm khai thác 1 cách hiệu quả tiềm năng của đất đai, lao động vật tư, công cụ lao động… lại vừa góp thêm phần cải tạo và bồi dưỡng đất, tăng thu nhập trên đơn vị diện tích. Nhiều bà con dân tộc vùng núi từ rất lâu đã có tập quán trồng nhiều cây đậu tương (đậu nành ) xen canh với cây sắn (cây khoai mì), nhãn, vải và những cây khác như cây ngô vừa xử lý được lương thực vừa có đậu tương (đậu nành ) cung ứng dinh dưỡng lại có công dụng bảo vệ và cải tạo đất cực kỳ tốt, chống xói mòn, rửa trôi.

Các khu vực có tập quán trồng trọt hai vụ lúa, một vụ đậu tương (đậu nành ) đông thì vụ lúa mùa sớm cần thu hoạch trước 15 – 20/9 để bà con kịp lúc vụ đậu tương (đậu nành ) đông. Ngược lại các khu vực có tập quán trồng đậu tương (đậu nành ) hè giữa hai vụ lúa cần thu hoạch lúa xuân sớm để có thể gieo trồng đậu tương (đậu nành ) vào cuối tháng 5 đầu tháng 6/

2/ Các căn cứ để xác định thời vụ để trồng lạc (đậu phộng)

2/1/ Điều kiện thời tiết thời tiết:

Nhiệt độ và lượng mưa là hai điều kiện gây ảnh hưởng lớn đến sinh trưởng, phát triển và năng suất của cây lạc (đậu phộng). Ở nam bộ nước ta, nhiệt độ ít thay đổi nhân tố chi phối thời vụ đa số là lượng mưa. Do đó lạc (đậu phộng) được canh tác vào thời kỳ đầu mùa mưa và thu hoạch cuối mù mưa. Tuy vậy bà con cần lưu ý chọn cây giống phù hợp cho từng vùng cụ thể.

Ở những tỉnh tây Nguyên và miền đông Miền nam mùa mưa nối dài từ 6 đến 8 tháng nên thường tiến hành trồng 2 vụ/năm. Vụ 1 gieo đầu mùa mưa thu hoạch giữa mùa mưa và vụ 2 gieo giữa mùa mưa và thu hoạch cuối mùa mưa.

3/ Những thời vụ để trồng đậu tương (đậu nành )

3/1/ Vụ xuân

* Vùng đồng bằng, trung du và miền núi phía Bắc

Gieo trồng từ 15/1 đến 15/3 đừng nên gieo muộn để giúp tránh khi đậu tương (đậu nành ) làm quả gặp mưa và nắng lớn.

* Vùng khu 4 cũ

Do nhiệt độ thường ámm hơn nên gieo từ 20/1 đến 10/2 để giúp tránh gió Tây cuối tháng 4/

* Vùng Tây Bắc Miền bắc

Thường bị rét nối dài và kết thúc muộn hơn nên gieo từ 1/3 đến 20/3

* Vùng từ Quảng Bình đến Bình Thuận

Có thể gieo từ 10/1 đến 30/1

* Vùng Đồng bằng sông Cửu Long

Gieo cuối tháng 2 đầu tháng 3

3/2/ Vụ hè

* Ở những tỉnh phía Bắc

– Ở trên đất màu gieo từ 25/5 đến 20/6 đối với giống ngắn ngày. đối với một vài tỉnh có tập quán trồng đậu tương (đậu nành ) hè giữa 2 vụ lúa thì thời vụ gieo phải gieo từ 15/5 đến 15/6, nên dùng những giống có thời gian sinh trưởng ngắn như: ĐT12, DT99…

* Những tỉnh miền Đông Miền nam

Gieo từ 25/4 đến 10/5/

3/3/ Vụ hè thu

* Đối với những tỉnh miền núi phía Bắc

Đây chính là vụ đậu tương (đậu nành ) chính gieo từ 10/7 đến 25/7 vì không ảnh hưởng nhiều đến cây trồng sau.

* Đối với những tỉnh Quảng Bình, Quảng trị, Thừa thiên- Huế

Gieo từ 15/6 đến 10/7

* Đối với những tỉnh miền Đông Miền nam

Tranh thủ gieo trong thời điểm mùa mưa gieo từ 1/8 đến 15/8 thu hoạch cuối tháng 10 đầu tháng 11, ở thời gian này trùng với khí hậu khô hanh nên cực kỳ thuận lợi cho việc thu hoạch.

* Vùng Tây Nguyên Miền nam

Gieo từ 15/5 đến 31/5

3/4/ Vụ đông

* Đối với những tỉnh đồng bắng sông Hồng

Gieo từ 20/9 đến 5/10, nếu dùng những giống trung ngày chịu rét có thể gieo đến 10/10/ Gặt lúa mùa xong tranh thủ gieo đậu tương (đậu nành ) ngay để tận dụng các điều kiện thuận lợi về nhiệt độ, độ ẩm của đầu vụ. Đậu tương (đậu nành ) đông càng gieo muộn cây sinh trưởng càng kém và năng suất càng thấp.

* Những tỉnh Duyên hải trung bộ

– Đối với đất chuyên trồng màu và đất bãi ven sông sau khi nước rút có thể tiến hành trồng sớm từ 15/9 đến 20/9/

– Ở trên đất ruộng cao nên gieo kết thúc trong tháng 10/

* Vùng đồng bằng sông Cửu Long

Gieo đa phần vào mùa khô nóng gieo trong thàng 12 thu hoạch vào tháng 2/

4/ Những thời vụ để trồng lạc (đậu phộng)

4/1/ Vụ xuân

* Những tỉnh đồng bằng trung du Miền bắc

Gieo trồng đầu tháng 2 đến 10/3/ Giai đoạn đầu cây lạc (đậu phộng) gặp hạn và rét, số giờ nắng thấp nhưng nhiệt độ, ẩm độ và số giờ nằng tăng dần thuận lợi cho thời kỳ ra hoa, tạo thành quả

* Những tỉnh Thanh Hóa, Nghệ An và Hà Tĩnh

Gieo trồng đầu tháng 2 đến cuối tháng 2/

* Vùng Duyên Hải trung bộ

Vụ xuân: Gieo trồng đầu tháng 12 đến 30/1

* Vùng miền Đông Miền nam

Vụ xuân: Gieo trồng đầu tháng 1 đến đầu tháng 2

4/2/ Vụ thu

* Những tỉnh đồng bằng trung du Miền bắc

Vụ thu: Gieo trồng đâu tháng 7 đến đầu tháng 8

* Những tỉnh Thanh Hóa, Nghệ An và Hà Tĩnh

Vụ thu:: Gieo trồng 15/7 đến 15/8

4/3/ Vụ hè thu

* Vùng Duyên Hải trung bộ

Vụ hè thu: Gieo trồng đâu tháng 4 đến đầu tháng 5

* Vùng cao nguyên Miền trung

Vụ hè thu: Gieo trồng đâu tháng 5 đến cuối tháng 5

* Miền Đông Miền nam

Vụ hè thu: Gieo trồng đâu tháng 4 đến đầu tháng 5

4/4/ Vụ thu đông

* Những tỉnh đồng bằng trung du Miền bắc

Gieo trồng trong tháng 9 nên gieo trồng càng sớm càng tốt. Ngày nay nhiều địa phương như: Hà Tây, Bắc Giang, Thái Bình…. Đã ứng dụng giải pháp bao phủ nilon cho lạc (đậu phộng) sau khi tiến hành gieo xong, kết quả cực kỳ tốt, nhất là các năm gặp rét nhiều, cây mọc đều, sinh trưởng khoẻ lại còn có công dụng dưỡng ẩm, chống cỏ dại nên đã góp thêm phần nâng cao năng suất lạc (đậu phộng).

* Vùng Duyên Hải trung bộ

Gieo trồng từ 15/7 đến 15/8/

* Miền Đông Miền nam

Gieo trồng từ tháng 7 đến tháng 8/ Thu hoạch tháng 10 -11 vụ lạc (đậu phộng) này đa phần để làm giống