Vi lượng đất hiếm – Rare Earth Elements

1/ Những nguyên tố vi lượng đất hiếm

– Những nguyên tố đất hiếm và Những kim loại đất hiếm, theo IUPAC là tập hợp của 17 (mười bảy) nguyên tố hóa học thuộc bảng tuần hoàn của Mendeleev, có tên gọi là scandi, yttri và 15 (mười lăm) nguyên tố của nhóm Lantan và trái ngược với tên gọi (loại trừ promethi), có hàm lượng lớn trong Trái Đất.

Quặng đất hiếm

– Người ta có thể phát hiện thấy những nguyên tố đất hiếm ở phía trong những lớp trầm tích, những mỏ quặng và cát đen. Nhóm đất hiếm thường không có tên trong sự sắp xếp khoa học. Tuy nhiên, đất hiếm vẫn được tổ chức USPLớn sắp xếp vào dạng hợp kim và những nbsp;hợp chất khác, đúng phải là nbsp;nam châm đất hiếm từ những dạng khác nhau của nam châm.

Vị trí những nguyên tố vi lượng đất hiếm trong bảng tuần hoàn Mendeleev

– Tại Việt Nam, theo nhận xét của những nhà khoa học địa chất, trữ lượng đất hiếm ở khoảng 10 triệu tấn phân bổ không tập trung ở những mỏ quặng vùng Tây Bắc và dạng cát đen phân bổ dọc theo ven biển những tỉnh trung bộ.

2/ Những ứng dụng đa phần của đất hiếm trong công nghiệp

+ Trong luyện kim: Khử  oxy, lưu huỳnh và những thành phần gây tổn thương khác

+ Sản xuất đá lửa, bộ phận đánh lửa

+ Xúc tác trong chế biến hoá dầu, xử lý khí thải ôtô

+ Sử dụng trong ngành gốm thuỷ tinh, nguyên nhân tảy màu, bột đánh bóng thượng hạng

+ Sản xuất nam châm vĩnh cửu

+ Sản xuất những chất siêu dẫn, gốm tiêu chuẩnyttria+zirconia

+ Làm chất phát quang cho Tivi màu: ceria+zirconia

+ Làm chất lưu giữ  hydro, pin thứ cấp

+ Làm những nguyên vật liệu laser, sợi quang học, kính quang học

+ Nguyên vật liệu nhiễm từ cưỡng bức

+ Làm chất thay thế cho chất màu có chứa Cadimium cực kỳ độc

3/ Trong nông nghiệp – Tại sao cần thiết bổ sung đất hiếm cho cây và đất.

– Từ năm 1878 người ta đã thấy có sự tồn tại của vi lượng đất hiếm trong thực vật (củ cải, thuốc lá, nho…).

– Như vậy trong suốt quá trình lớn lên, cây đã hấp thụ đất hiếm từ đất.

– Trong suốt quá trình thâm canh, người ta chỉ bón đa số là phân vô cơ (N,P,K) và một vài nguyên tố vi lượng khác: Zn, Cu, Mo, Mn, B…

– Cực kỳ ít người biết đất hiếm là gì, và vì vậy càng không biết đến việc bổ sung những nhân tố vi lượng đất hiếm cho cây và đất. Đất trồng trở thành ngày càng thiếu những nguyên tố vi lượng đất hiếm.

– Chính vì thế cần phải cung ứng vi lượng đất hiếm (theo dạng những chế phẩm phân bón) để trả lại đất trồng những nguyên tố đất hiếm cực kỳ cấp thiết cho sự phát triển của cây trồng.

4/ Công dụng của vi lượng đất hiếm đối với các loại cây trồng

Vi lượng đất hiếm khi được bổ sung vào trong đất cho cây trồng, hoặc cung ứng ở dạng xịt lên lá cây ở liều lượng và nồng độ phù hợp sẽ có một vài công dụng tuyệt diệu sau:

– Nâng cao khả năng quang hợp của cây trồng từ 20 – 80%, nâng cao năng suất 1 cách đáng kể với kinh phí cực kỳ thấp.

– Nâng cao khả năng trao đổi chất, nâng cao khả năng hấp thụ phân bón đa lượng (hạ sự mất mát phân bón đa lượng N,P,K), vì vậy gây giảm kinh phí phân bón.

– Tăng sự sinh trưởng của bộ rễ, vậy nên nâng cao khả năng chịu hạn

– Tăng sức đề kháng nên hạ hẳn khả năng bị sâu hại

– ít độc hại khi dùng, d­ư lư­ợng đất hiếm không khác nhiều so sánh với đối chứng

– Nâng cao h­ương vị mùi vị đặc thù của sản phẩm nông nghiệp.

– Nâng cao khả năng đâm chồi, nảy lộc, nâng cao khả năng tạo quả và nhất là nâng cao hàm lượng đường, nâng cao cả hình thức lẫn chất lượng sản phẩm.

Chú ý: Khi sử dụng đất hiếm với lượng lớn thì năng suất tăng không nhiều, thậm chí hạ năng suất (do cây bị ngộ độc) và bắt đầu tăng dư lượng đất hiếm trong cây.

5/ Một vài dẫn chứng cụ thể về ích lợi của vi lượng đất hiếm trong canh tác.

(A) Vạt chè đối chứng (không dùng ) và (B) Vạt chè được bổ sung vi lượng đất hiếm qua lá (*)

Bộ dễ cây chè đối chứng (trái) và bộ rễ cây chè được bổ sung vi lượng đất hiếm (phải) (*)

Hình ảnh cây cam không dùng (trái) và cây cam có dùng vi lượng đất hiếm (phải) ở Thuận Thành – Bắc Ninh (*)

6/ Những nghiên cứu về vi lượng đất hiếm trên toàn cầu và tại Việt Nam

– Từ năm 1972 Trung quốc bắt đầu nghiên cứu những chế phẩm đất hiếm sử dụng trong phân bón.

– Năm 1997, ở TQ đã có 160 nhà máy, sản xuất 5 triệu tấn phân bón có chứa đất hiếm/năm, dùng trên 6,68 triệu hecta, năng suất cây trồng tăng cỡ 10 – 20%

– Một vài Viện nghiên cứu tại VN cũng đã có nghiên cứu về phân bón vi lượng đất hiếm, nhưng những nghiên cứu này còn rời rạc, không có sự kết hợp, kết hợp, đã  có một vài kết quả nhưng chưa thấy phát triển ra diện tích rộng

– Viện Công nghệ Xạ Hiếm cũng đã triển khai nghiên cứu:

+ 1 đề tài cơ sở (1997),

+ 1 đề tài cấp bộ (2001-2002),

+ 1 đề tài cấp bộ (2003-2004),

+ 1 dự án sản xuất cấp bộ (2004-2005)

---

(*) Những hình ảnh thử nghiệm bổ sung vi nghiệm đất hiếm của Viện công nghệ xạ hiếm.