Thận trọng khi trị bệnh bằng trinh nữ hoàng cung

Hàng chục năm qua, rất nhiều người đã truyền tai nhau việc sử dụng cây trinh nữ hoàng cung chế biến thuốc uống để phòng, chữa bệnh khối u lành tính như u xơ tử cung, u nang buồng trứng, u vú ở nữ, u xơ tuyến tiền liệt ở phái nam hay những khối u ác tính như ung thư. Tuy vậy, hoạt chất trong Trinh nữ hoàng cung có tính năng thế nào, sử dụng ra sao cho đúng… là điều mà dường như không phải ai ai cũng nắm rõ.

TS. Nguyễn Thị Ngọc Trâm bên vườn thực nghiệm trồng cây Trinh nữ hoàng cung.

Nhiều băn khoăn về “loài cây có tên mỹ miều”

Độc giả Nguyễn Bảo Bình (Đất Đỏ, Bà Rịa – Vũng Tàu) gửi thư về chuyên mục Thuốc và đời sống của báo Khoa học và Đời sống, băn khoăn: “Tôi nghe rất nhiều người nói về loài cây có tên thật mỹ miều: trinh nữ hoàng cung có thể phòng ngừa u nang vú ở phái nữ và u xơ tuyến tiền liệt ở nam. Xin hỏi công năng của lá cây Trinh nữ hoàng cung thế nào, có công dụng phụ gì không?”.

Qua email, độc giả quantran@…com, hỏi: “Rất nhiều người dân quê tôi sử dụng lá cây Trinh nữ hoàng cung sắc uống. Có người sắc lá tươi, có người phơi khô rồi mới đun, sử dụng như trà để trị bệnh u xơ tuyến tiền liệt. Xin chia sẻ kỹ thuật chế biến thuốc từ cây này?”.

Ông Nguyễn Hoàng Tùng (49 tuổi, ngụ Q.3, TP.HCentimét ) lại băn khoăn về nhiều chế phẩm khác nhau trên thị trường: “Tôi được chẩn đoán có biểu hiện phì đại tuyến tiền liệt, rất nhiều người khuyên sử dụng những sản phẩm điều chế từ cây Trinh nữ hoàng cung. Dạo quanh những nhà thuốc, tôi thấy có tương đối nhiều chế phẩm, không biết nên sử dụng loại nào”.

“Bố tôi bị ung thư trực tràng. Rất nhiều người khuyên sử dụng kết hợp giữa xạ đen và Trinh nữ hoàng cung, sắc uống. Tôi không biết nên kết hợp thế nào, liệu việc kết hợp này gây ảnh hưởng không tốt đến sức khỏe?” – anh Lê Ngọc Minh (25 tuỏi, Q.Cầu Giấy, TP.Hà Nội) thắc mắc.

Cần thận trọng khi tự chế biến cây trinh nữ hoàng cung

PGS. TSKH Trần Công Khánh – nguyên giảng viên trường Đại Học Dược Hà Nội, hiện là Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu và Phát triển cây thuốc dân tộc cổ truyền (CREDEP) khuyến nghị, việc lựa tìm và tự chế biến cây Trinh nữ hoàng cung để làm thuốc cần lưu ý tính chuẩn xác để có thể bảo đảm hiệu quả trị bệnh. Bởi, trong quần thể các cây gọi là Trinh nữ hoàng cung, nhưng cũng có sự không đồng nhất. Cần cẩn thận với Trinh nữ hoàng cung vì có rất nhiều cây náng giống cây Trinh nữ hoàng cung. Thậm chí, cùng là loại cây Trinh nữ hoàng cung nhưng thổ nhưỡng, phương pháp chăm sóc khác nhau… cây cũng sẽ có hoạt chất khác nhau. Do đó, hiệu quả dùng cũng khác nhau.
Điều đáng nói, ở trên thị trường ngày nay có tương đối nhiều loại thực phẩm chức năng được cho rằng sản xuất từ cây Trinh nữ hoàng cung. Người tiêu sử dụng như lạc vào ma trận sản phẩm này với các quảng bá lập lờ. Một vài đơn vị sản xuất còn kết hợp Trinh nữ hoàng cung với những dược liệu khác, nhưng không được nghiên cứu về công dụng tương kỵ của những dược liệu này sẽ gây ảnh hưởng không tốt đến sức khỏe thế nào.

Sự đầu tư công phu của một nhà khoa học tâm huyết

TS-DS Nguyễn Thị Ngọc Trâm, người có rất nhiều năm nghiên cứu về cây Trinh nữ hoàng cung cho thấy: Từ năm 1990, bà đã triển khai chọn cây giống cây Trinh nữ hoàng cung do chính bà phát hiện và thu thập căn cứ vào cơ sở nghiên cứu đặc điểm di truyền tách biệt (ADN), đặc tính hình thức biểu hiện ra bên ngoài thực vật và thành phần hóa học. Cây Trinh nữ hoàng cung làm nguyên vật liệu sản xuất thuốc Crila, Crila Forte, TPCN Crilin và trà Trinh nữ hoàng cung là một thứ mới của loài Trinh nữ hoàng cung có ở Việt Nam với tên khoa học – “Trinh nữ crila” (Crinum latifolium L. var.crilae Tram & Khanh), họ Náng (Amaryllidaceae). Sau khi chọn đúng giống Trinh nữ hoàng cung có hoạt tính sinh học phòng ngừa sự phát triển của tế bào khối u và kích thích hệ miễn dịch để làm nguyên vật liệu sản xuất thuốc. Bà đã chọn đất Long Thành – Đồng Nai để phát triển dược liệu, bởi chính nơi đây TS. Trâm đã tìm kiếm được cây Trinh nữ hoàng cung có hoạt tính sinh học điều trị bệnh ung bướu. Khu vực đất này có thành phần đất và khí hậu phù hợp với sự phát triển của cây, nằm cách xa đường giao thông lớn 1km và khu dân cư đông người, không gần những nhà máy, xí nghiệp, bệnh viện, khu nghĩa trang để giúp tránh bị ô nhiễm. Cây Trinh nữ hoàng cung được nuôi trồng, chăm sóc, nước tưới đạt quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về chất lượng nước ăn uống QCVN 01: 2009/BYT do Bộ Y tế ban hành. Phân bón là loại phân bò ăn cỏ tự nhiên đã được tiến hành xử lý đạt chuẩn cho dược liệu. Để diệt trừ sâu, được chỉ định bắt sâu thủ công hoặc sử dụng sản phẩm pheromon, chất này do GS. TSKH Nguyễn Công Hào thuộc Viện KHCN Việt Nam sản xuất. Chất này có hương thơm giống chất được chiết xuất từ sâu cái, vậy nên dùng làm mồi nhử đặt vào bẫy để bắt sâu đực ngăn ngừa sâu cái thụ tinh đẻ trứng, sinh sản sâu con. Máy làm cỏ do chính Công ty Thiên Dược tự thiết kế.

TS.DS Nguyễn Thị Ngọc Trâm và cộng sự

“Dược liệu Trinh nữ hoàng cung được thu hái khi hàm lượng hoạt chất sinh học alcaloid trong lá đạt cao nhất và được rửa sạch với nước. Để có thể bảo đảm những hoạt chất sinh học không làm mất đi khi sấy ở nhiệt độ cao, chúng tôi đã xây dựng quy trình phơi sấy với nhiệt độ phù hợp. Dựa trên kết quả thẩm định của những chuyên gia Bộ Y tế, ngày 20/05/2011 Cục Quản lý dược – BYT đã được biết đến khu vực trồng cây tại Long Thành – Đồng Nai của Công ty TNHH Thiên Dược đạt chuẩn “Thực hiện tốt canh tác và thu hái cây thuốc” theo khuyến nghị của Tổ chức Y tế thế giới (GACP-WHO). Ngày nay khu vực trồng cây dược liệu Trinh nữ hoàng cung của công ty chúng tôi là khu vực trồng cây dược liệu giai đoạn đầu ở Việt Nam đạt GACP-WHO” – TS.Trâm chia sẻ.

Thuốc từ cây TNHC “Trinh nữ Crila” đã được minh chứng hiệu quả

Từ cây Trinh nữ hoàng cung đã được lựa chọn kỹ lưỡng, phát triển vùng nguyên vật liệu, những nhà khoa học đã điều chế thuốc Crila. Crila là thành quả nghiên cứu của 4 đề tài khoa học cấp bộ, 2 dự án sản xuất thử nghiệm cấp bộ và cấp nhà nước cộng với quá trình nghiên cứu nhiều năm ở nước ngoài của TS-DS Nguyễn Thị Ngọc Trâm cùng những cộng sự. Với đề tài nghiên cứu khoa học cấp bộ: “Nhận xét công dụng chữa trị phì đại lành tính tuyến tiền liệt bằng viên nang Trinh nữ hoàng cung”, do GS-TS Trần Đức Thọ, Viện lão khoa, Bệnh viện Bạch Mai làm chủ nhiệm đề tài, cho biết: sau 2 tháng sử dụng thuốc Crila nhóm bệnh nhân được nghiên cứu đạt được hiệu quả tương đối và tốt là 89,18%. Hội đồng khoa học đã nhận xét thành quả nghiên cứu này là xuất sắc.

“Nhận xét hiệu quả và khả năng đồng ý thuốc Crila trong chữa trị bệnh u xơ nhẵn tử cung (u xơ tử cung)”, cũng là đề tài nghiên cứu khoa học cấp bộ do PGS-TS Vương Tiến Hòa, Bệnh viện Phụ sản trung ương làm chủ nhiệm. Kết quả cho biết: thuốc có hiệu quả chữa trị đối với bệnh nhân u xơ tử cung (nhất là đối với u xơ tử cung có kích cỡ từ 6 centimét trở xuống) với hiệu quả chữa trị đạt 79,5%. Thuốc có độ an toàn cao, không có công dụng phụ. Với kết quả nghiệm thu xuất sắc, hội đồng khoa học đã nhất trí đề nghị Bộ Y tế cho phép bổ sung thêm công dụng thứ hai của viên nang Crila là chữa trị u xơ tử cung.

Thử lâm sàng ở Bệnh viện Y học cổ truyền trung ương, Bệnh viện Y học cổ truyền TP.HCentimét và Viện lão khoa Hà Nội, kết quả cho biết, Crila gây giảm 33-93% dấu hiệu tiểu tiện. 90% bệnh nhân hạ thể tích tuyến tiền liệt, một vài đã trở lại kích cỡ bình thường và cơ quan tiểu tiện lành mạnh sau 2 tháng điều trị.

Cho đến bây giờ, Crila là thuốc sản xuất từ thảo dược giai đoạn đầu trên toàn cầu có thể chữa trị u xơ tử cung ở phái nữ. Tiếp tục nghiên cứu, hoàn thiện sản phẩm, vừa mới đây, Công ty TNHH Thiên Dược đã cho ra đời sản phẩm Crila® forte.

Đông Hường

---

Trinh nữ Crila – một “thứ” mới của loài Trinh nữ hoàng cung

Từ các năm 90 của thế kỷ trước, khi cây Trinh nữ hoàng cung (Crinum latifolium L.), họ Náng (Amaryllidaceae), được dùng để làm thuốc trị những bệnh u xơ tử cung và phì đại lành tính tuyến tiền liệt thì người ta luôn nghĩ rằng đó chỉ là loài thuần nhất và công năng của nó dù lấy ở đâu thì cũng đều như nhau. Cho đến bây giờ, nhiều công ty Đông dược, thầy thuốc Y học cổ truyền và các người bệnh đang tự dùng cây này để làm thuốc cũng đều nghĩ như vậy. Nhưng hiện thực lại không như vậy!

TS-DS Nguyễn Thị NgọcTrâm và cộng sự qua nghiên cứu những mẫu cây Trinh nữ hoàng cung thu thập ở Việt Nam đã phát hiện có một mẫu đặc biệt chứa đựng nhiều hợp chất hóa học và công dụng sinh học khác với các mẫu còn lại được gọi là Trinh nữ hoàng cung (không kể các mẫu bị lấy nhầm với những loài “náng” khác). Mẫu cây này đã được lựa chọn để nghiên cứu cách trồng trọt, hóa học, công dụng sinh học và phát triển trên quy mô lớn để lấy nguyên vật liệu sản xuất thuốc Crila.

Mẫu cây này là một “thứ” mới (new variety) của loài Trinh nữ hoàng cung ở Việt Nam. Nó được đặt tên là Trinh nữ crila (Crinum latifolium L. var. crilae Tram & Khanh). Đây chính là một đóng góp mới cho khoa học, đã được công bố trong Tạp chí Sinh học của Viện KH&CN Việt Nam, tập 34, số 2, tr. 190-193, 6/2012/

Như vậy, trong quần thể các cây gọi là Trinh nữ hoàng cung, đã xác định được một “thứ” mới, đó là “trinh nữ crila” có thành phần hóa học và công dụng trị bệnh khác với những cây Trinh nữ hoàng cung khác. Vậy nên, việc lựa tìm và tự dùng cây Trinh nữ hoàng cung để làm thuốc cần lưu ý tính chuẩn xác để có thể bảo đảm hiệu quả trị bệnh của chính nó.

PGS. TSKH Trần Công Khánh