Cây mai chiếu thủy là gì

Mai chiếu thủy là các loài cây được ưa thích vì đặc điểm sinh học của chúng là dễ để trồng dễ chăm sóc. Mặt khác Mai chiếu thủy có thể ra bông liên tục, cây có hoa sinh ra mùi mùi thơm ngào ngạt dễ quyến rũ lòng người.

Mai chiếu thủy có xuất xứ từ miền Ðông Dương, thường tiến hành trồng đa phần làm cảnh, bonsai, cây cảnh bài trí sân vườn… mai chiếu thủy biểu tượng cho sự vững chắc và ổn định của gia đình.

Vì sao gọi là Mai chiếu thủy?: Hoa có 5 cánh nhìn thoáng qua giống hoa mai, nên có tên gọi là mai. Hoa mai chiếu thủy nở thường xuyên nhìn xuống mặt đất, nên gọi là chiếu thổ, chiếu thủy (vi.wikipedia.org).

Hoa mai chiếu thủy nở thường xuyên nhìn xuống mặt đất

Mai chiếu thủy thuộc họ Trúc đào (Apocynaceae). Cây gỗ, thân xù xì, nhiều cành nhánh nhỏ dễ uốn nắn và cắt tỉa. Chúng ra bông màu trắng, nở hoa cả năm, có hương thơm nhè nhẹ dễ chịu.

Việc chăm sóc và xử lý cây cho hoa theo ý muốn để thực thi, chỉ cần chăm chút đủ nước là có kết quả.

1/ Đặc tính thực vật học, miêu tả sơ bộ về cây mai chiếu thủy

1/1/  Rễ cây mai chiếu thủy

Rễ là bộ phận quan trọng nhất của cây trồng, rễ có chức năng hút nước, dưỡng chất nuôi cây và hỗ trợ cây đứng vững.

– Rễ chính: mọc từ phôi rễ ở hạt, mọc sâu hỗ trợ cây đúng vững và hút nước, dinh dưỡng.

– Rễ phụ: mọc từ những mầm phụ ở những cơ quan khác nhau trên cây (thân, lá, rễ)

Dựa trên sự phân bổ của rễ trong đất: có hai dạng rễ ngang và rễ đứng.

– Rễ ngang (có rễ con): phân bổ song song với mặt đất ở độ sâu từ 10 – 100 centimét hay sâu hơn. Rễ này có chức năng hút nước, hấp thu những dưỡng chất…

– Rễ đứng (rễ cái): mọc vuông góc với bề mặt đất, ăn sâu từ 1 – 10 m có công dụng giữ cho cây đứng vững. Rễ đứng còn có thể huy động những dưỡng chất, nước ở những tầng đất sâu cho cây.

Rễ những dòng thanh mai là dòng rễ chùm cực kỳ nhiều rễ con, dù là loại cây ưa nước nhưng nếu nước nhiều quá cây cũng cực kỳ dễ bị úng vạ bị thối rễ nên cây sẽ dần dần tự nhiên mà chết. Vậy nên khi pha chất trồng chúng ta cần sử dụng loại đất nào phải dễ thoát nước nhưng không giữ nước lại quá lâu. Có thể sủ dụng loại đất thịt cứng ở bề mặt những nơi có đất thị, mang về phơi khô tiếp đến đập thành nhiều cục nhỏ nhỏ khoảng bằng ngón tay út rồi đem trồn cho cây, làm như vậy thì mới giữ nước cho cây lúc tưới đủ để cây và cũng đồng thời tạo được nhiểu khoảng hở thoáng đãng trong đất hỗ trợ cây thoát nước và hô hấp dễ dàng hơn

Bộ rễ cây mai chiếu thủy

1/2/ Thân cây mai chiếu thủy

Thuộc dạng gổ thân bụi, ở trên 1 số loại cây có có các nốt sần (nu), Cây thân gỗ nhỏ, có loại thân xù xì, có loại thân trắng, có loại thân xám đen, phân cành nhiều, thân giòn, vỏ màu xám đen, hằng năm cây thông thường ra thường xuyên 4-5 đợt cành đối với những tỉnh phía Bắc. Ở những vùng trồng mai chiếu thủy phía Nam thì do nhiệt độ cao nên cây ra đọt và hoa thường xuyên và đan xen nhau.

Thân cây mai chiếu thủy

1/3/ Lá cây mai chiếu thủy

Lá đơn mọc đối không có lá kèm, lá nhỏ hình trái xoan dài hai đầu nhọn, gần nhưng không có cuống màu vàng xanh mọc đối xứng

Bộ lá mai chiếu thủy

1/4/ Hoa mai chiếu thủy

Hoa tự xim mọc kẽ lá, ra bông mùa xuân hoa nhỏ có cuống dài màu trắng và thơm, hoa mẫu 5, đài 5 nhỏ hợp gốc, cánh tràng 5 hợp đỉnh chia 5 thùy xếp vặn, nhị 5 đính trên ống cánh hoa, bầu trên 2 ô, quả nang hạt có lông ở đầu

Hoa mai chiếu thủy

1/5/ Quả mai chiếu thủy

Là quả khô tự khai, thường trong nhân giống ít khi sử dụng hạt để nhân giống hữu tính, đa phần chỉ phục vụ cho công tác nghiên cứu

Mỗi hoa cho ra 2 quả đại hình dải, có mũi và nhọn ở đỉnh, thót nhọn ở gốc, hơi rẽ đôi, màu đen đen, có khía dọc, dài 10-12 centimét, rộng 3-3,5 milimét. Hạt hình dải dài 6 milimét, rộng 1mm mang chùm lông mềm màu trắng.

Quả mai chiếu thủy

Quả mai chiếu thủy già bung hạt trên cây

2/ Những giống mai chiếu thủy

Mai chiếu thủy có 3 loại: Lá lớn, Lá Trung và Lá Nhỏ (Lá Kim). Về màu da của cây,  trong 3 loại đó còn có Màu Đen, Xanh, Vàng, Trắng, ngày nay trong những nhà vườn còn có rất nhiều giống được cho rằng bị đột biến gien và do “thổ nhưỡng” đặc biệt có thể trồng được loại cây đó, như: Mai lá tứ, Kim thanh mai, Thanh mai…

2/1/ Mai chiếu thủy lá lớn

Một số loại da trắng, da đen, da xanh, da vàng, da láng, nu thường, nu gò công… lá dài, lá tròn, có loại hoa 20 cánh lá rũ, 20 cánh lá thẳng…

Hoa mai chiếu thủy có màu trắng, hương thơm, mọc trên một cọng dài kết thành chùm. Hoa loại lá lớn thường có 5 cánh nhìn thoáng qua giống hoa mai, nên có tên gọi là mai. Hoa mai chiếu thủy nở thường xuyên nhìn xuống mặt đất, nên gọi là mai chiếu thổ hay mai chiếu thủy.

Mai chiếu thủy lá lớn

2/2/ Mai chiếu thủy lá trung

* Trung nu, nu Gò Công hay nu sọ khỉ (mặt khỉ)

Mai chiếu thủy nu mặt khỉ Gò Công (một vài địa phương khác có trồng giống mai nu nhưng có da màu đen) giá trị ở chỗ có rất nhiều u nần (bông chiếu xuống đất), được dân chơi kiểng sành điệu ưa thích. Giống mai này hiện đã được Trung ương Hội Sinh vật cảnh Việt Nam xác nhận có nguồn gốc từ “Làng mai nu Thạnh Nhựt”. Tại buổi Hội thảo do Trường đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, đại học Khoa học Tự niên TP. Hồ Chí Minh và đại học Cần Thơ kết hợp tổ chức ở Cần Thơ năm 2001, một vài tỉnh, thành như: Long An, Bến Tre, TP. Huế… có ý kiến tranh luận về xuất xứ của giống mai này. Sau khi xem xét một vài luận cứ căn cứ vào nền tảng khoa học, nhà văn Sơn Nam đã kết luận, kiểng cổ Miền nam (trong đó có mai nu) có nguồn gốc từ khu vực đất Gò Công thuộc tỉnh Tiền Giang.

Mai nu

* Thanh Mai:

– Lá dày, có hình bầu dục (hơi tròn ), mọc thành 2 hàng, lá có gân & màu xanh đậm, nách lá thưa.
– Thân hơi có màu xanh tím, hơi tròn…
– Bông lớn (như mai chiếu thủy lá trung), nhưng ít bông.

Cây thanh mai

(Thanh mai: hai lá đối xứng, ít nu, nếu có thì đều chạy dọc thân)

2/3/ Mai chiếu thủy lá kim

Còn gọi là kim giòn, kim thanh mai, kim lá tứ, kim đuôi chồn, lá tứ xù. (Ngày nay cực kỳ rất nhiều người hay nhầm cây thanh mai và cây kim thanh mai: Loại kim thanh mai đúng lá chỉ lớn hơn hạt tấm 1 chút thân xù xì, thường không có gốc lớn, tại dưới gốc mọc cực kỳ nhiều mầm con.

(Lá giòn: cũng là lá hướng thiên hình chữ thập, nhưng lá nhỏ dài nhỏ hơn, màu xanh nhạt hơn, ít nu hoặc không có)

* Kim thanh mai

–  Về cơ bản giống như thanh mai nhưng lá nhỏ hơn, với khoảng cách giữa những mắt lá cực kỳ khít, thân nhiều nu bao gồm cả cây giống, bông nhỏ & tương đối ít bông. Chú ý chủng loại nầy phù hợp làm bonsai Mini, chưa phát hiện được cây lớn (chu vi gốc trên 30 centimét ). Vỏ cây màu xám đen hoặc màu trắng xám.

Quan sát các nhánh nhỏ mọc dài sẽ thấy lá mọc đối xứng nhau.

(Kim thanh mai: lá cũng đối xứng 2 bên, với khoảng cách lá cực kỳ khít, cây nhiều nu, bao gồm cả cây non )

* Mai chiếu thủy lá tứ

– Lá mỏng hơn so sánh với kim thanh mai, đuôi lá tương đối nhọn, mọc tứ diện, lá có màu xanh nhạt, nách lá nhặt thường có rất nhiều chồi thường mọc ra từ những nách lá.

– Thân nhiều cạnh khến, nhiều gân khiến cho thân hơi vuông, thân đa phần hơi trắng xanh, cây cao lớn.

– Bông nhỏ nhưng nhiều bông.

– Khi ta cắt giật thì ở gần chỗ vết cắt, nách lá, khu vực thân cây nhất là gốc và rễ… thường hay mọc ra cực kỳ nhiều chồi nhỏ.

– 01 nách có 03 lá mà đều ở mọi nách lá.

Có 02 loại lá tứ: Tứ long xuyên & tứ đuôi chồn. Lá tứ đuôi chồn khó làm cây vì cành cấp 1 mọc ra thì dài & lớn mãi. Còn cành cấp 2, cấp 3 cực kỳ ít & hầu hết không phát triển (loại này cực kỳ rẻ & ít người chơi bonsai)

Về cơ bản 02 loại lá tứ đều như nhau. Nhưng khi nhìn cây lá tứ long xuyên thì cành nhánh chi chít, mọc tứ tung, um tùm (bao gồm cả chi cấp 1,2,3) còn lá tứ đuôi chồn thì chỉ có cành cấp 1 phát triển dài, nhưng cành cấp 2,3 thì chỉ có vài cọng & độ dài không có, nên khó làm ra cây. Nếu chơi đuôi chồn thì đa số là rừng hoặc cây đa thân, còn Bonsai thì chào thua ….

(Lá tứ: lá non trên cùng (các nhánh lá thẳng đứng) 4 chiếc lá trên cùng có hình chữ thập – nên gọi là loại lá tứ, nhiều nu)

* Mai chiếu thủy Kim Giòn

– Lá xanh hơi ngã vàng, đuôi lá nhọn hơn nhìn lá mọc ngay hàng đặc biệt giống này cực kỳ giòn bẻ gãy nghe đã tay lắm, cực khó uốn chi lắc lượn như Kim thanh mai – trừ các nghê nhân có kinh nghiệm.

– Điểm mạnh Kim giòn là cực kỳ siêng ra bông.

– Điểm yếu thân giòn hơi khó uốn chi.

Mai chiếu thủy Kim Giòn

Bên cạnh đó còn loại mai chiếu thủy mình không rõ nguồn gốc ở đâu, có thể xuất phát từ khu vực Bình Phước là lá kim nhọn và nhỏ như hạt lúa thường sử dụng để ghép lồng mức làm cây bài trí.

3/ Đòi hỏi ngoại cảnh của cây mai chiếu thủy

Cây mai không kén đất trồng. Một số loại đất thịt, đất cát pha, sét pha, đất phù sa, đất đỏ bazan, thậm chí đất có lẫn đá sỏi… vẫn trồng mai được. Miễn là đất đó không phải là đất chết, đất quá nghèo nàn chất dưỡng chất cho cây trồng  không thể trồng những giống cây khác được.

Cây mai phù hợp với các nơi có thời tiết nóng ẩm, nhiệt độ từ 25o – 30oC là tối ưu, mai có thể chống chịu được nhiệt độ cao hơn trong nhiều ngày, thậm chí nhiều tháng, nhưng cùng với các khu vực có khí hậu mát lạnh dưới 10oC thì mai sinh trưởng kém.

Cây mai ưa nắng, nhưng khả năng chịu khô hạn chỉ ở mức tương đối. Mai phù hợp với vùng có 2 mùa mưa nắng rõ ràng. Trong thời điểm mùa mưa thì mưa nhiều, mùa nắng thì trùng vào mùa cây thay lá, trổ bông.

Mai chiếu thủy ưa ánh sáng nhẹ, nắng nhiều khiến cho trái dễ bị cháy nám. Mai chiếu thủy cần lượng nước vừa đủ ẩm là thời kỳ cây ra lá và hoa, nên duy trì ẩm độ liên tục suốt năm.

Mai chiếu thủy sợ gió bão, sẽ làm gãy đổ cành trốc gốc…

Độ pH phù hợp trồng Mai chiếu thủy từ 5,5-6,5 đất thoáng đãng tơi xốp nhiều mùn. Mai chiếu thủy cần nhiều lân, kali hơn đạm.