Một vài biện pháp nhân giống hoa ly phổ biến ngày nay

1/ Nhân giống hoa ly bằng cách nuôi cấy mô

Lily nhân bằng củ có hệ số nhân giống thấp, mặt khác nếu nhân thường xuyên nhiều năm, virut tích luỹ lại và truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác, khiến cho cây sinh trưởng yếu. Để giải quyết điểm yếu này, người ta đã dùng biện pháp nuôi cấy môtế bào. Cho đến bây giờ cách nuôi cấy mô tế bào đã trở thành thân thuộc và được sử dụng rộng rãi trong sản xuất lily.

1/1/ Điểm mạnh nhân giống hoa ly bằng cách nuôi cấy mô

– Hệ số nhân giống nhanh (hệ số nhân giống bằng sinh sản củ thường không quá 16 lần, nhân giống bằng cách nuôi cấy mô, sau 1 năm từ một bộ phận cây được trên hai vạn củ).

– Có thể sinh ra giống mới: nuôi cấy mô là biện pháp gây nhân giống ở bộ phận cơ quan của cây, mô và tế bào là các phần có độ biến dị lớn, dễ khống chế điều kiện nuôi, lợi dụng đặc tính này có thể sinh ra giống mới.

– Có thể sinh ra cây giống sạch bệnh virut: đây chính là một nhân tố quan trọng giải quyết sự thoái hoá của lily.

– Không bị giới hạn bởi thời tiết, hoàn toàn có thể khống chế những nhân tố trong khu vực phòng nuôi cấy, vậy nên có thể chủ động về giống.

– Tiết kiệm đất, lao động và thời gian.

1/2 Cách nhân giống  hoa ly bằng cách nuôi cấy mô

– Nuôi cấy mô lily ngày nay ở những nước hiện đại đã tương đối hoàn thiện có thể phục vụ được số lượng lớn cây con sạch bệnh cho sản xuất. Ở Việt Nam biện pháp này còn mới, hiện chưa được ứng dụng.

– Lấy mẫu: những phần lấy để nuôi cấy mô cực kỳ phong phú từ củ, lá, nụ, cuống, hoa…nhưng lấy phần non của đỉnh sinh trưởng tốt hơn cả. Vì chúng dễ lấy, dễ tiệt trùng, thời gian mọc thành cây ngắn.

– Tiệt trùng mẫu: mẫu được kéo ra ngâm vào nước sạch 15 phút rồi đưa lên tiêu độc ở tủ nuôi cấy. Ngâm mẫu vào cồn 700 trong 30 giây rồi tiệt trùng bằng hoá chất H₂C₁₂ trong 20 phút.

– Nuôi cấy trong khu vực phòng: điều tiết môi trường nuôi cấy nhiệt độ phù hợp là 20 – 40^oC, ánh sáng từ 1000 – 2000lux, thời gian chiếu sáng hàng ngày từ 10 – 12h (những bước nuôi cấy mô giống như với loài thân thảo khác).

– Đưa cây ra vườn ươm: sau khi cây non ra rễ dài 0,7 – 1 centimét, có thể kéo ra trồng. Khi vừa mới lấy từ bình nuôi cấy ra không cần thiết phải tách thành cây một, đợi sau khi cây sống chắc chắn rồi mới tách riêng ra. Thông thường thời gian đầu lưu ý bảo quản nhiệt độ luôn mát mẻ (15 – 25^oC ).

Nhân giống hoa ly bằng cách nuôi cấy mô (Thời kỳ: đưa cây ra vườn ươm)

– Đối với giống quý hiếm, để có thể bảo đảm tỉ lệ sống cao, thường sau khi lấy từ bình ra, người ta đặt trên giấy thấm nước rồi chuyển vào nơi tiêu độc để trồng trong vườn ươm.

– Thường thì tỉ lệ sống của lily nuôi cấy mô ngày nay có thể đạt từ 80 – 100%.

2/ Nhân giống hoa ly bằng giâm vảy

– Đây chính là biện pháp nhân giống cổ truyền đối với lily. Ở trên thân vảy (củ) của lily có cực kỳ nhiều vảy, mỗi vảy có thể tạo ra vài vảy nhỏ ở gốc, mỗi thân vảy nhỏ sẽ tạo thành một cơ thể mới. Do đó, kỹ thuật nhân giống này có hệ số nhân khá cao.

2/1/Thời gian giâm:

Thời gian giâm tối ưu nhất là vào mùa xuân (tháng 3 – 4) vào lúc thu hoạch củ.

2/2/ Cách giâm:

– Tiêu độc vẩy: chọn củ lớn mập, bóc lớp vỏ khô hoặc thối phía bên ngoài, rồi bóc lấy vảy lành, khoẻ ngâm trong dung dịch Foocmalin 40% pha theo tỉ lệ 1/80 lần trong 20 phút, tiếp đến kéo ra sử dụng nước sạch rửa 3 lần rồi hong khô.

– Chuẩn bị vườn ươm: chọn những nơi nhiệt độ ổn định, thường duy trì ở mức 20 đến 25^oC, không có ánh sáng trực xa, xây dựng vườn giâm có sàn rộng 40 – 60m, chiều dài tuỳ ý, chất nền để giâm là cát sạch, hoặc than bùn, độ dầy lớp chất nền 8 – 10 centimét. Nếu số lượng ít có thể sủ dụng khay gỗ hoặc chậu để giâm.

– Thao tác giâm: cắm nghiêng vảy vào chất nền, với khoảng cách 3 x 3 centimét, độ cắm sâu bằng 1/3 đến 1/2 độ dài của vảy. Để kích thích ra dễ có thể sủ dụng NAA và nồng độ 1/000 ppm xịt vào vảy sẽ gia tăng tỉ lệ ra rễ và thúc đẩy sự ra rễ nhanh của củ.

– Chăm sóc sau giâm: Hằng ngày sử dụng bình xịt nước vào vảy, khiến cho vảy tiếp xúc tốt với chất nền, duy trì nhiệt dộ nhà giâm từ 20 – 25^oC, ẩm độ của nền từ 80 – 85%, tiếp đến hạ dần việc tưới nước đề phòng vảy bị thối. Để duy trì nhiệt độ có thể sủ dụng nilon hoặc lưới cản quang bao phủ. Sau 40 – 60 ngày ở vết cắt của vảy sẽ ra củ con có rễ. Mỗi vảy có thể sinh sản ra 1 – 5 rễ con, đợi cho củ con lớn thì bứng củ con đi trồng nơi khác và chăm sóc ở chế độ riêng.

3/ Nhân giống cây hoa ly từ củ:

– Tách củ là biện pháp nhân giống bằng phương pháp tách củ con được tạo ra từ củ mẹ. Có thể trồng cây chuyên để nhân giống. cũng có thể phối hợp với sản xuất hoa vụ Hè để nhân giống, nhưng do thời tiết nóng nên chất lượng củ loại này kém.

3/1/ Chuẩn bị củ cây con mẹ:

– Chọn củ không bị sâu bệnh, đường kính từ 8 – 10 centimét ngâm vào dung dịch foocmalin 40% pha theo tỉ lệ 1/80 lần trong nửa tiếng, kéo ra rửa sạch hong khô.

3/2/  Chuẩn bị vườn ươm:

– Lily là loại cây ưa chịu ẩm nhưng không có khả năng chịu được úng, nên đất trồng lily phải chọn các khu vực đất cao ráo, thoáng đãng và có điều kiện tưới nước. Theo kinh nghiệm thì hãy chọn đất ở các khu vực núi cao, ven sông, ven hồ hoặc bán đảo là tối ưu. Đất làm vườn ươm phải là đất nhiều mùn, tơi xốp, có khả năng thoát nước tốt, luống rộng 100 – 120 centimét, đọ dài tùy ý.

3/3/ Trồng và chăm bón

– Trồng với khoảng cách cây 12×15 centimét. Mỗi luống rạch 5 – 6 hàng sâu 5 – 7 centimét ; rạch xong tưới đủ nước, đợi nước ngấm đi rồi đặt củ vào hàng, cách nhau 15 centimét, tiếp đến lấp đát dầy 5 – 8 centimét.

3/1/ Chăm bón cây con:

– Sau khi cây mọc đều thì bón một lượng đạm ure nhỏ (1/1000), có thể dùng NH₄SO₄ để điều chỉnh độ chua. Mỗi ha bón 37 kilogam đạm ure hoặc 74 kilogam đạm sunfat amon. Hòa phân trên vào nước để tưới, sau 20 ngày bón 1 lần nữa giống như trên. Đến khi cây chuẩn bị có nụ, mỗi ha bón 75 kilogam diamon phốt phát (DAP) + 22,5 kilogam monokaly phốt phát (KH₂PO₄) để cho củ lớn nhanh. Khi cây có nụ thì xịt lên lá dung dịch sunphat kali và axit boric với lượng 25 kilogam – 30 kilogam cho mỗi hecta. Cứ 7 ngày phun 1 lần cho đến lúc cây ra bông. Nếu hòa vào nước thì nồng độ phân là 0,3%, nếu xịt lên là thì nồng độ là 0,2%.

Củ cây con cây hoa ly

– Làm cỏ xóa xới: Trong suốt quá trình trồng cần xóa xới nhẹ, xới nông để giúp tránh thương tổn rễ.

– Nhổ bỏ cây bị bệnh: khi cây bị bệnh, có sự tiêu hoa dinh dưỡng nhiều, bất lợi cho sinh trưởng của cây, vì vậy phải nhổ bỏ và tiến hành thiêu hủy kịp lúc cây bị hại.

– Đào củ cây con:

Ở vùng núi cao thường đầu tháng 12, lá bắt đầu khô héo, vùng đồng bằng đầu và giữa tháng 1 đến tháng 3 lá héo, cần đào củ ngay để bảo quản. Khi đào củ, không tách ngay củ mẹ với củ con mà đưói 1 – 2 ngày, sau khi loại bỏ đất bùn và rễ rồi mới tách. Cần lưu ý là củ được đào về phải để nơi khô mát, tránh không được phơi ra ánh nắng khô vảy. Khi tiến hành thu hoạch nếu thân cây chưa khô hẳn thì nên đặt cây vào nơi dâm mát 2 – 3 ngày, để cho dưỡng chất trong thân dồn hết về củ rồi mới cắt thân.

– Phân loại củ:

Mỗi củ mẹ đều có thể 3 – 5 củ con tương đối lớn (chu vi 5 centimét trở lên) và 4 – 8 củ nhỏ (chu vi 1 – 3). Củ mẹ được phân loại theo độ lớn để sử dụng, các củ con có chu vi 5 centimét trở lên trồng sau 1 vụ có thể thành củ nhỡ để sản xuất hoa (10 centimét trở lên). Củ có chu vi 1 – 3 centimét thì phải trồng 2 vụ mới thành củ sản xuất hoa được.