Làm thế nào ngăn ngừa tác hại của bù lạch trên lúa?

Có thể nói bù lạch (còn được gọi là bọ trĩ) là côn trùng xuất hiện và gây bệnh sớm nhất trên cây lúa ở thời kỳ đầu vụ. Nhiều khi cây lúa chỉ mới xuống giống được vài ba ngày, mở lá lúa ra đã thấy mấy “ông bù lạch” nằm chình ình trong chóp lá rồi. Bù lạch thuộc nhóm côn trùng chích hút, cơ thể của chúng cực kỳ nhỏ, chỉ như đầu mũi kim dài khoảng 1-1,5mm (ảnh 37). Khi cây lúa vừa mới xuống giống được 1-2 lá là con đã phát triển hoàn chỉnh của chúng từ nơi khách đã dịch chuyển đến ruộng và đẻ trứng trên lá lúa, mấy ngày sau trứng nở ra ấu trùng (bọ trĩ non) có màu trắng sữa, lớn lên chúng chuyển dần sang màu xám, khi trưởng thành có màu đen.

Cả con đã phát triển hoàn chỉnh và con ấu trùng đều nằm phía bên trong các lá lúa được cuốn lại ở chóp lá chích hút nhựa của lá non, khiến cho lá lúa bị lấm tấm màu trắng bạc, mất màu xanh của diệp lục, héo dần. Đúng như bạn đã nhìn thấy nếu mật số cao (khoảng năm, bẩy con trên một chóp lá) chúng sẽ gây bệnh nặng khiến cho lá lúa bị khô cháy, ruộng lúa bị tàn lụi, nếu như không chăm sóc tốt và kịp lúc sau này cây lúa sẽ bị cằn cỗi, suy dinh dưỡng tạo cơ hội cho nấm bệnh đốm nâu, tiêm lửa tấn công gây bệnh nhiều, dẫn tới hạ năng suất. Cho đến bây giờ chưa có một giống nào kháng hoặc chịu đựng với loại côn trùng này.

Bù lạch (bọ trĩ) một vấn đề đáng lo ngại đối với nông dân

Bù lạch chỉ gây bệnh ở thời kỳ đầu vụ, khi cây lúa còn nhỏ, thức ăn thích hợp với chúng, khi cây lúa bước vào thời kỳ đẻ nhánh trở đi thì mật số sẽ hạ dần và mất hẳn khi lá lúa đã già.

Hiện thực ruộng đồng cho biết bù lạch thường gây bệnh nhiều trong điều kiện khí hậu khô hạn, nắng nóng, do đó trong những vụ lúa ở Miền nam bù lạch thường gây bệnh lúa hè – thu nhiều hơn ở vụ đông – xuân và những vụ lỡ khác (đã có các năm đa số diện tích lúa hè – thu ở những tỉnh Miền nam bị lây nhiễm bù lạch ở mức độ khác nhau). Các ruộng lúa bị khô hạn ở thời kỳ đầu vụ, các ruộng sạ muộn hơn so sánh với các ruộng chung quanh… thường là các ruộng bị chúng gây bệnh nhiều hơn.

Để ngăn ngừa tác hại của bù lạch bạn nên ứng dụng phối hợp nhiều giải pháp. Sau đây chính là một vài giải pháp chính:

• Sau khi tiến hành thu hoạch lúa nếu điều kiện cho phép nên cày vùi rơm rạ để diệt trừ lúa chét, lúa rài trên ruộng. Trước khi xuống giống cần vệ sinh lại ruộng đồng 1 lần nữa cho sạch sẽ, lưu ý thu gom hết các cây lúa chét, lúa rài và các loại cỏ hòa bản ký chủ phụ của bù lạch còn sót lại trên ruộng, ở trên bờ đem xử lý thiêu hủy để diệt trừ bù lạch đang “cư trú” trên đó, không để chúng dịch chuyển sang phá lúa ở đầu vụ.
• Đừng nên gieo cấy lai rai chen kẽ nhiều trà lúa trên cùng một khu vực, một cánh đồng. Nếu có thể được nên vận động các chủ ruộng trên cùng một khu vực, cùng một cánh đồng xuống giống hàng loạt, tập trung gọn thời vụ để ngăn ngừa việc thức ăn thích hợp cho bù lạch thường xuyên có mặt trên ruộng đồng. Nếu làm được, giải pháp này sẽ có công dụng cực kỳ tốt.
• Đừng nên gieo sạ quá dày, tốt n hất là ứng dụng giải pháp sạ hàng với lượng giống khoảng 80-100 kilogam cho một hecta.
• Bón phân hài hòa giữa đạm, lân và kali. Tuyệt đối không để ruộng bị khô hạn ở đầu vụ, phải luôn giữ đủ nước ở thời kỳ này tạo tiểu khí hậu mát mẻ trên ruộng sẽ có công dụng hạn chế bớt sự gây hại của bù lạch.
• Về sự việc sử dụng thuốc hóa học: trước đây ba con nông dân thường có tập quán là sau khi xuống giống vài ngày là tiến hành xử lý phun phun thuốc để ngăn ngừa, diệt trừ bù lạch, bất cứ trên ruộng có bù lạch hay không (cho chắc ăn), chính việc làm này đã vô tình diệt trừ cả các con thiên địch từ chỗ khác vừa dịch chuyển đến ruộng lúa sinh sản, tích lũy số lượng diệt trừ sâu bệnh trên ruộng. Do thiên địch bị diệt trừ nên một vài sâu bệnh đã bùng phát gây thành dịch tiếp đến, nhất là rầy nâu.

Qua nghiên cứu trong khu vực phòng thí nghiệm và hiện thực trên ruộng đồng, những nhà chuyên môn cho thấy ở thời kỳ đầu vụ nếu cây lúa bị sâu ăn lá (trong đó có con bù lạch) gây bệnh thì thời kỳ tiếp đến cây lúa sẽ tự điều chỉnh để bù đắp được các tổn thất đó bằng phương pháp ra lá mới, đẩy mạnh công năng sinh lý của bộ lá để gia nâng cao khả năng quang hợp cung ứng thêm vật chất hữu cơ nuôi cây… Do đó chúng ta kh ông nên xịt thuốc trừ sâu sớm ngay từ khi vừa mới xuống giống như một vài nơi bà con vẫn còn làm.

Để ngăn ngừa tác hại của bù lạch bạn chỉ cần ứng dụng thật tốt các giải pháp đã nêu trên đây. Tuy vậy vì một nguyên do nào đó chúng ta không thể ứng dụng được đầy đủ các giải pháp này nhất là không thể khống chế được điều kiện khí hậu, thì bù lạch vẫn còn xuất hiện và gây bệnh. Gặp trường hợp này nên mau chóng bơm nước ruộng đầy đủ tạo tiểu khí hậu trong ruộng lúa mát mẻ, ít thuận lợi cho bù lạch, đồng thời bón bổ sung phân (nhất là loại phân bón qua lá) để cây lúa nhanh khôi phục.