Bệnh thán thư hại xoài

1/ Dấu hiệu bệnh

          Bệnh gây phá hại trên toàn bộ những bộ phận phía trên mặt đất của cây:

* Trên lá: Lá xoài non, đặc trưng ở thời kỳ màu đồng thiếc đến thời kỳ màu xanh nhạt dễ mẫm cảm với bệnh hơn lá già. Vết bệnh giai đoạn đầu là những đốm đen nhỏ, sau vết bệnh lan rộng và kết hợp thành những mảng không định hình màu khô tối. Nếu gặp hoàn cảnh ẩm ướt chúng kết hợp thành những vết bệnh lớn. Những vết bệnh tiêu biểu có tâm màu nâu vàng nhạt bao bọc quanh là một viền màu nâu đen hoặc nâu sẫm, chung quanh có một quầng màu xanh vàng nhạt. Trong môi trường ẩm ướt vết bệnh tạo thành các khối màu hồng gạch theo vòng đồng tâm, ở phần bị hại có màu nâu. Khi thời tiết khô, vết bệnh khô, màu nâu, rạn nứt và thủng.

* Trên thân cành: Bệnh gây hại đa phần trên những cành non mới ra. Ban đầu những vết đốm màu nâu vàng, nhỏ, sau kết hợp cùng nhau tạo vết bệnh có màu nâu tối gặp hoàn cảnh ẩm ướt những vết bệnh lan rộng, khi gặp tiết trời khô vết bệnh bao quanh thân cành làm cành khô héo.

* Trên hoa: Vết bệnh là các đốm nhỏ, không đồng đều, màu đen ở trển cả trụng và nhánh hoa. Những vết đốm nhỏ này mở rộng và kết hợp lại cùng nhau thành đám màu nâu đen. Bệnh nặng làm rụng hoa và chết khô cành hoa.

* Trên quả: Trái non thường hay gặp những vết đốm nâu ở cuống quả sau tỏa ra và làm rụng quả. Quả sau khi tiến hành thu hoạch có thể tạo thành những vết đóm đen nhỏ sau tỏa ra thành những vết bệnh lớn, hình dáng không đều, màu nâu đậm tới màu đen, mô bệnh không có ranh giới rõ ràng với mô khỏe. Trong môi trường ẩm ướt thấy những khối bào tử màu hồng gạch xuất hiện theo vòng đồng tâm trên mô bị nhiễm bệnh.

2/ Nguyên do tạo bệnh

          Bệnh thán thư xoài do nấm Colletotrichum gloeosporioides (Penz) Sacc. Thuộc họ Melanconiaceae, bộ Menaconiales, lớp Nấm Bất toàn. Thời kỳ hữu tính là Colleterichum cingulata thuộc lớp Nấm Túi.

          Nấm có khuôn khổ ký chủ rất rộng lớn gây bệnh đa phần trên xoài, bơ, hành chanh, cam, bưởi, quýt, đu đủ, cà phê, ớt, cà chua…Bên cạnh đó, Colltotrechum gloeosporioides còn tồn đọng trên một lọa những cây ký chủ thứ yếu như cây cúc, khoai sọ, cây bạch đàn, chuối, hồng, long não, cây sầu riêng, cây vải…

          Cành tạo thành trên vết bệnh gồm những lông gai tròn, hơi dài hoặc không đồng đều, kích cỡ lớn có thể tới 500 µm có 1-4 vách ngăn, màu nâu thường phồng nhẹ ở góc và thon nhẹ ở đỉnh. Bào tử thỉnh thoảng cũng được tạo ra trên lông gai. Bào tử phân sinh hình trụ với những đầu hơi tù, thỉnh thoảng hơi nhọn, đỉnh tròn, cuống hẹp trong suốt, không có vách ngăn, kích cỡ 9-24 x 3-6 µm tạo thành trên những bào tử phân sinh hình trụ trong, khối bào tử có màu hồng nhạt.

          Tản nấm trên môi trường PDA có màu trắng xám đến xám đạm. Thời kỳ hữu tính thường tạo thành trên lá hoặc ngọn đã chết. Quả thể mở tạo thành riêng lẻ hoặc tập kết thành đám, hình cầu hoặc hình quả lê với kích cỡ 85-350 µm lỗ mở hơi nhú lên hình tròn, những túi (có 8 bào tử túi) hình chùy tới đáy trụ, dầy lên ở đỉnh túi và có kích cỡ 35 -80 x 8-14 µm. Những túi nằm không tập trung với những sợi nấm vô tính nằm ở đáy quả thể. Những bào tử túi thường cong hình con nhộng hơi cong nhẹ đơn bào.

          C.gloeosporioides là nấm hoại sinh phổ biến và thâm nhập đa phần trên những mô chết và mô thương tổn. Bào tử này mầm yêu cầu ẩm độ gần 100%. Tuy vậy, bệnh vẫn có thể tìm thấy ở môi trường khô hơn khi bào tử hoặc sợi nấm tiềm sinh thâm nhập trên mô bị thương tổn và mô già. Đây chính là một trong các đặc tính quan trọng trong nhiều vụ dịch bệnh, đặc trưng trên quả.

3/ Đặc tính phát sinh, phát triển bệnh

          Bệnh tiến triển mạnh khi có độ ẩm và nhiệt độ cao. Nấm có thể sinh trưởng và phát triển nhiệt độ tới 4^oC, nhưng tối thiểu là 25-29^oC.

Bề mặt mô bệnh ẩm ướt nối dài gây ảnh hưởng nhiều đến sự nảy mầm, xâm nhập và lây nhiễm và sinh trưởng của C.gloeosporioides.

          Bệnh thán thư tìm thấy ở đa số những tháng trong năm. Bệnh gây hại mạnh nhất ở thời kỳ vườn ươm. Ở trên vườn kinh doanh, thời kỳ ra hoa và đậu trái là thời kỳ xung yếu của cây. Ở thời kỳ ra hoa mức độ hại là cao nhất. Bệnh gây hại nặng nhất vào tháng 3 và tháng 7 trong năm do điều kiện độ ẩm không khí cao thuận lợi cho sự tiến triển của bệnh.

          Nguồn gây bệnh có khả năng tồn tại trong hạt, tàn tích cây bị bệnh, cây ký chủ phụ và lây lan qua mưa, gió, nước tưới, côn trùng Sương mù đóng góp vào vai trò quan trọng trong nâng cao tỷ lệ phần trăm bệnh trên ruộng đồng.

4 Giải pháp ngăn ngừa, diệt trừ

* Giải pháp trồng trọt: Cắt tỉa cành, lá tạo vùng không gian thoáng để ngăn ngừa sự tiến triển của bệnh. Nấm C.gloeosporioides là nguyên nhân tạo bệnh có tính thời cơ. Vậy nên, việc tránh thương tổn cho cây có tầm quan trọng đặc biệt.

* Dùng giống có khả năng kháng bệnh và cây giống sạch bệnh.

* Giải pháp hóa học:

          Sử dụng Mancozeb nồng độ 200 g thuốc/100 lít nước, phun 2 tuần/lần trong thời kỳ ra hoa, nếu khi ra bông mà trời mưa thì sử dụng phối hợp với Mancozeb và Prochloraz. Sau ra hoa xịt thuốc Mancozeb hằng tháng và ngừng phun trước khi tiến hành thu hoạch 14 ngày.

          Đối với quả sau khi thu hoạch có thể nhúng quả trong vòng 24 giờ vào nước nóng có chứa Bennomyl trong 5 phút.

          Khi tiến hành thu hoạch xoai, nhất là trong điều kiện khí hậu ẩm ướt yêu cầu thao tác cẩn trọng, tránh gây thương tổn. Thiệt hại do bệnh thán thư tạo ra là rất rộng lớn nên việc phòng ngừa bệnh thán thư trước và sau khi tiến hành thu hoạch cực kỳ cấp thiết đối với các loại cây ăn trái có giá trị cao như cây xoài.