Bệnh lem lép hạt lúa và những giải pháp ngăn ngừa, diệt trừ

Lem lép hạt lúa và tên gọi của một chứng bệnh có dấu hiệu chung là trên vỏ trấu của hạt lúa có các vết lốm đốm màu nâu, nâu đen… nếu nặng các vết này có thể kết hợp hòa lẫn lại cùng nhau chiếm gần hết hoặc hết cả vỏ trấu, khiến cho hạt lúa bị lửng hoặc lép hoàn toàn

Bệnh phát triển và gây bệnh tương đối phổ biến ở toàn bộ những khu vực trồng lúa của nước ta cũng như các nước trồng lúa trong khu vực và thế giới. Bệnh có thể xảy ra ở bất cứ thời vụ nào với các mức độ khác nhau, hiện tại chưa có giống nào kháng hoặc chịu đựng được với bệnh.

1/ Nguyên do tạo ra hiện tượng lem lép hạt trên lúa

– Theo thành quả nghiên cứu của những nhà khoa học trong và ngoài nước thì bệnh do nhiều nguyên do gây nên như vi khuẩn, nhện gié, bọ xít hôichích hút… nhưng đa số là do nấm, người ta đã xác định có đến trên chục loài nấm bệnh có mặt trên vỏ trấu của các hạt lúa bị lem lép như: Alternaria padwickii, Helminthosporium oryzae, Nifrospora oryzae, Bipolaris oryzae, Fusarium oniliforme, Curvularia lunata, Pyrcularia oryzae, Microdochium oryzae, Saroladium oryzae, Septoria sp., Tilletia barclayana, Ustilagonoides virens. Các nấm này không những tạo bệnh cho hạt lúa trên ruộng đồng mà còn tồn đọng trên vỏ trấu để tiếp tục gây bệnh cho hạt lúa sau khi tiến hành thu hoạch ở thời kỳ hát lúa còn ẩm chưa kịp phơi khô để đưa vào kho tồn trữ.

– Bệnh không chỉ gây hạ năng suất, sản lượng lúa mà còn gây giảm chất lượng của hạt gạo, nếu bán sẽ mất giá từ đấy gây thất thu về mặt kinh tế cho bà con nông dân. Bên cạnh đó, nếu sử dụng làm giống thì chất lượng của hạt giống cũng kém, tác động nhiều đến phát triển và sinh trưởng của cây lúa ở vụ sau, và đây là nguồn gây bệnh lúc đầu gây cho lúa ở vụ sau.

2/ Điều kiện phát sinh tiến triển của bệnh lem lép hạt lúa

– Bệnh phát sinh, phát triển và gây bệnh từ khi cây lúa ra hoa trở đi, giai đoạn dễ bị bệnh nhất là thời kỳ trỗ-ngậm sữa. Nếu bệnh tấn công sớm, lại gặp thời tiết có lợi cho bệnh mà dường như không phun phun thuốc phòng trị kịp lúc thì tỷ lệ lép lửng sẽ cực kỳ cao, gây thất thu rất rộng lớn (vụ Hè-Thu năm 2003 tại một vài địa phương của huyện Châu Thành, Bến Tre của những bạn bệnh đã gây bệnh cực kỳ nặng, có chỗ bị thất thu lên tới trên dưới 50% năng suất).

– Hiện thực ruộng đồng cho biết vào thời kỳ trỗ chín của cây lúa nếu thời tiết mát mẻ, độ ẩm không khí cao, mưa nhiều và nối dài… thì bệnh sẽ gây bệnh nhiều và nặng hơn so sánh với khí hậu khô, nắng, độ ẩm không khí thấp. Ở trên những chân đất bị lây nhiễm phừn, nhiễm mặn, chân đất nghèo dinh dưỡng không được bón phân đầy đủ, hợp lý… cây lúa sinh trưởng kém thì dễ bị những nấm Hilminthosporium oryzae, Curvularia lunata gây bệnh trên lá thì cũng sẽ khiến cho hạt lúa bị lem lép nhiều. các ruộng có rất nhiều cỏ dại, các ruộng bị nhiễm bệnh đạo ôn cổ bông, bệnh đốm vằn, bệnh vàng lá chín sớm, bọ xít hôi… gây bệnh nhiều thì cũng là các ruộng bị nhiễm bệnh lem lép hạt gây bệnh nhiều hơn các ruộng khác.

3/ Những giải pháp phòng chống bệnh lem lép hạt trên cây lúa

Để ngăn ngừa tác hại của bệnh không thể có một giải pháp đơn lẻ nào có thể xử lý được mà những bạn phải ứng dụng phối hợp nhiều giải pháp 1 cách hợp lý, trong đó có các giải pháp phải được triển khai sớm trước khi xuống giống thì mới hy vọng mang lại kết quả cao. Sau đây chính là một vài giải pháp chính:

– Không lấy lúa ở các ruộng đã bị nhiễm bệnh gây phá hại nhiều để làm giống cho vụ sau. Trước khi ngâm ủ phải phơi khô, quạt thật sạch sẽ để tiến hành loại bỏ hết các hạt lép lửng (là các hạt mang nhiều mầm bệnh nhất).

– Do nấm và vi khuẩn tạo bệnh tồn tại ngay trên vỏ trấu do đó để diệt 1 cách triệt để nguồn gây bệnh lúc đầu lây truyền cho vụ sau, trước khi ngâm ủ những bạn phải xử lý giống bằng phương pháp sử dụng một trong một số loại thuốc chữa bệnh như Carban 50SC, Vicarben 50HP… pha nồng độ 3/1/000 ngâm giống 24-36 giờ tiếp đến vớt ra đãi sạch rồi đem ủ bình thường.

– Nếu điều kiện cho phép cần điều chỉnh thời vụ xuống giống sao cho khi lúa trỗ chín né tránh được thời gian có mưa gió nhiều, có lợi cho bệnh tấn công hạt lúa.

– Bón phân đầy đủ và hài hòa giữa đạmlân và kali, tránh để lúa thừa đạm dễ bị nhiễm bệnh đạo ôn, khô vằn, vàng lá chín sớm… đồng thời cũng tránh để cây lúa thiếu đạm, thiếu dưỡng chất dễ phát sinh bệnh đốm nâu, tiêm lửa… vì các bệnh này nếu gây bệnh nhiều cho cây lúa thì cũng sẽ tấn công và gây bệnh nhiều cho bông lúa tạo bệnh lem lép trên hạt. Để chủ động phòng chống bệnh lem lép hạt nên ngăn ngừa, diệt trừ tốt các bệnh đã nêu trên trước khi cây lúa bước vào thời kỳ trỗ chín.

– Ở các ruộng bị lây nhiễm phèn hoặc dư thừa xác hữu cơ nên đẩy mạnh thêm vôi và phân lân.

– Để chủ động phòng chống bệnh, ở các khu vực liên tục bị nhiễm bệnh gây phá hại, ở các vụ lúa có thời gian trỗ nằm trong thời điểm mùa mưa như vụ Hè-Thu, vụ Thu-Đông, các ruộng lúa đã bị nhiều dạng bệnh hại ở thời kỳ trỗ… nên phun xịt 2 lần thuốc hóa học vào thời gian khi lúa bắt đầu trỗi và khi lúa trỗ đều. về thuốc có thể dùng một trong một số loại thuốc như: Kacie 250EC, Golcol 20SC/50WP, Supercin 20EC/40EC/80EC/50WP, Carbenzim 500FL, Tilt Super 300EC, Vicarben 50HP, Workup 9SL… (trước khi phun phun các bạn nhớ đọc kỹ chia sẻ kỹ thuật dùng của hãng sản xuất có in sẵn trên bao bì).