Đòi hỏi ngoại cảnh của cây hoa lan

1/ Nhiệt độ đối với các loại cây hoa lan

Nhiệt độ ảnh hưởng ở cây lan thông qua con đường quang hợp. Thông qua cường độ quang hợp tăng khi nhiệt độ tăng. Khi nhiệt độ tăng 10^oC thì quang hợp tăng gấp hai. Chính vì thế nhiệt độ cao nâng cao sự phát triển dinh dưỡng ở cây lan, vì vậy trong thời điểm mùa nắng cần tăng lượng phân bón để phục vụ nhu cầu dưỡng chất nâng cao. Nhiệt độ còn ảnh hưởng nhiều đến sự ra bông của một vài loài lan. Tuy vậy, nhiệt độ tăng quá cao khiến cho tiến trình quang hợp bị ngưng trệ. Đồng thời nhiệt độ cao cùng với độ ẩm cao tạo điều kiện thuận lợi cho nhiều loại bệnh gây hại phát triển.

Tuy vậy nếu nhiệt độ quá thấp sẽ khiến cho nước trong tế bào của cây đóng băng, phá vỡ cấu trúc tế bào. Ngược lại nếu nhiệt độ quá cao thì tiến trình quang hợp bị ngừng trệ vì nguyên sinh chất tế bào đặc quánh lại do mất nước, cây ngừng hô hấp và bị chết.

Mỗi loài lan chỉ phát triển và sinh trưởng trong một khoảng nhiệt độ phù hợp

Như vậy cây lan chỉ sinh trưởng, phát triển tối ưu nhất trong khoảng nhiệt độ gọi là tối thiểu. Mỗi loài lan chỉ phát triển và sinh trưởng trong một khoảng nhiệt độ phù hợp. Khoảng nhiệt độ này khác nhau phụ thuộc vào từng loài lan. Chẳng hạn, đối với loài lan Phalaenopsis amabilis, nhiệt độ tối thiểu cho sinh trưởng, phát triển là 18^oC và nhiệt độ nhiều nhất là 35^oC.

Dựa trên nhu cầu nhiệt độ của từng loài lan mà người ta chia nhỏ ra làm 3 nhóm:

• Nhóm cây hoa lan ưa lạnh: Gồm các loài lan chịu nhiệt độ ban ngày không quá 14^oC, buổi tối không quá 13^oC. Các loài lan này thường xuất xứ từ vùng hàn đới, ôn đới và những vùng núi cao vùng nhiệt đới: Ví dụ lan: Lycaste, Cymbidium…
• Nhóm cây hoa lan ưu nhiệt độ trung bình: Gồm các loài lan phù hợp với nhiệt độ ban ngày không dưới 14,5^oC, buổi tối không dưới 13,5^oC. Ví dụ lan Vanda.
• Nhóm cây hoa lan thích nóng: Bao gồm các loài lan chịu nhiệt độ ban ngày không dưới 21^oC, buổi tối không dưới 18,5^oC. Các loài lan này thường có xuất xứ ở vùng nhiệt đới. Hầu hết lan Dendrobium sp. Hiện trồng ở tp hồ chí minh đều thuộc nhóm này.

2/2/ Ánh sáng đối với các loại cây hoa lan

Ánh sáng cực kỳ cấp thiết cho sự phát triển, phát triển của cây lan. Ánh sáng mang lại năng lượng cấp thiết cho phản ứng quang tổng hợp.

nCO2 + nH₂O → (CH₂O) + nO₂

Nhờ có ánh sáng mà cây lan tổng hợp được dưỡng chất. khi thiếu hụt ánh sáng cây không sinh ra đủ dưỡng chất, cây phát triển sinh trưởng kém.

Vì cường độ tổng hợp tỷ lệ với cường độ ánh sáng bởi vậy trong các ngày nắng nóng càng cần nhiều nước và muối khoáng để tổng hợp nên chất hữu cơ hơn là các ngày trời âm u. Đây là nguyên do khiến ta phải tăng lượng nước tưới và phân bón cho lan trong các ngày nắng, nóng và hạ đi vào mùa mưa, trời âm u.

Ánh sáng thường tăng dần từ 7 giờ sáng, đạt cực đại vào buổi trưa và hạ dần vào buổi chiều trong ngày. Khi cây lan tiếp xúc với ánh sáng trực xạ vào buổi trưa thường bị cháy lá vì vậy phải làm giàn che.

Ánh sáng còn ảnh hưởng nhiều đến việc ra bông của một vài loài lan. Đa số những loài thuộc Catteleya, Dendrobium… nếu thiếu hụt ánh sáng cây không ra bông, do đó những nghệ nhân thường phơi nắng để ép chúng ra bông.

Ánh sáng còn ảnh hưởng nhiều đến việc ra bông của một vài loài lan

Dựa trên nhu cầu ánh sáng của từng loài lan, người ta chia làm 3 nhóm:

• Nhóm cây thích sáng: Yêu cầu ánh sáng nhiều, khoảng 100% ánh sáng trực tiếp như những loài của Van đa lá hình trụ, Renanthera…
• Nhóm cây thích sáng trung bình: Bao gồm những loài có mong muốn ánh sáng khoảng 50-80% như những loài của Cattleya, Dendrobium…
• Nhóm cây ưa ánh sáng yếu: Bao gồm những loài lan có mong muốn ánh sáng khoảng 30% như những loài của Phalaenopsis, Paphiopedilum.

Như vậy, dựa theo từng loài lan cụ thể mà có công thức làm giàn che thích hợp để phục vụ nhu cầu ánh áng của chúng.

3/ Ẩm độ đối với các loại cây hoa lan

Ẩm độ cũng là nhân tố tác động rất rộng lớn đến sinh trưởng, phát triển của những loài lan. Những loài lan sống trong tự nhiên dựa vào nước mưa, hơi nước trong không khí. Do đó, lan trồng phải liên tục tưới nước cho cây, nếu thiếu hụt nước tiến trình quang hợp và hô hấp ngừng trệ.

Nhân tố tác động nhất đối với độ ẩm là mưa, trong đó sự phân bổ mưa trong năm có một ý nghĩa cực kỳ quan trọng, mưa không tập trung sẽ tạo độ ẩm cao hơn mưa tập trung, vì vậy những khu vực mưa nhiều, độ ẩm cao sẽ là nơi có rất nhiều những loài lan sinh sống (vùng núi phía Bắc nước ta).

Nước từ không khí đi vào rễ, dịch chuyển qua thân cây và thoát hơi nước qua lá, sự dịch chuyển đó là cực kỳ quan trọng vì hỗ trợ cho việc vận chuyển những dưỡng chất trong thân cây, lượng nước đó rất rộng lớn vì vậy trồng lan phải tưới nước cho cây.

Thoát hơi nước khiến cho lá héo, lượng nước bốc hơi qua lá phụ thuộc vào ẩm độ không khí, vào ban ngày có ánh sáng khí khổng mở ra và không khí khô nóng làm nước sẽ ngừng lại. Thường thì cường độ thoát hơi nước tỷ lệ thuận với độ mở của khí khổng và tỷ lệ nghịch với ẩm độ không khí.

Sự quang hợp và hô hấp của cây cực kỳ cần nhiều nước, phụ thuộc vào loài. Giống và điều kiện ngoại cảnh mà cây lan có những biến thái cho thích hợp. Cây lan thường rụng bớt lá vào mùa khô nóng hoặc những giống địa lan thường héo thân lá, chỉ còn củ nằm phía dưới mặt đất chờ mùa mưa là phát triển trở lại. Đối với phong lan sống ở vùng khô có lá mập và dầy để dự trữ nước, mặt lá có lớp cutin để chống sự thoát hơi nước hoặc phiến lá nhỏ lại hay trở thành hình trụ như trường hợp của loài Vanda teres.

Việc chọn lựa địa điểm phù hợp cho vườn lan sẽ góp phần làm giảm được đông đảo công chăm sóc, trong đó ẩm độ là nhân tố quan trọng nhất, nó chi phối việc phân bổ lan trong tự nhiên. Cần lưu ý vấn đề độ ẩm cho lan trên những phương diện sau:

• Độ ẩm của vùng: Là độ ẩm của khu vực rộng lớn, nơi mà ta sẽ thiết lập vườn lan ẩm đọ này do điều kiện địa lý, địa hình nói chung quyết định. Ví dụ độ ẩm của vùng nhiều kênh rạch, sông suối thường cao hơn độ ẩm vùng thống nhiều gió. Độ ẩm vùng đồi trọc thấp hơn độ ẩm của vùng có vườn cây ăn trái hay cây rừng…
• Độ ẩm của vườn: là độ ẩm của chính vườn lan, độ ẩm này có thể cải tạo được theo ý muốn như đào ao, xây bể, làm mương rạch, trồng cây, làm giàn che, tưới nước.
• Độ ẩm trong chậu để trồng lan: gọi là độ ẩm cục bộ, do kết cấu của giá thể (chất trồng lan), thể tích chậu, kỹ thuật tưới quyết định. Độ ẩm này phụ thuộc hoàn toàn vào kỹ thuật của người trồng lan.

Sự cân đối của độ ẩm sẽ theo chiều thuận theo hướng từ vùng lớn đến tiểu vung và đến từng đơn vị canh tác, nghĩa là nếu ẩm độ vùng cao thì ẩm độ của vườn cũng cao và ẩm độ của chậu cũng cao, việc này giúp ta dễ dàng điều chỉnh độ ẩm hoàn hảo nhất cho sự phát triển của cây lan. Cần dựa trên ẩm độ vùng, độ ẩm vườn để phát minh dùng giá thể trồng, lượng nước tưới, thiết kế giàn che hợp lý. Cần lưu ý là ẩm độ vùng cao thì vẫn tốt hơn là ẩm độ cục bộ trong vườn, trong chậu vì nếu độa ảm trong chậu quá cao dễ gây thối úng rễ, bệnh gây hại nhiều. Vì vậy chọn lựa được vị trí vườn lan tốt sẽ góp phần làm giảm bớt nhiều kinh phí và công lao trong chăm sóc vườn lan.

4/ Độ thoáng đãng đối với các loại cây hoa lan

Độ thoáng đãng cũng là nhân tố cực kỳ cấp thiết giúp cây lan sinh trưởng. Không khí vườn lan cần luôn được thay đổi để làm mát cây và thay đổi lượng CO2 cung ứng cho sự quang hợp của cây lan. Lượng CO2 trong không khí khoảng 0,03%, ở phía trên mặt lá lượng CO₂ liên tục bị hạ nhiều vì thường xuyên bị cây hấp thụ vì vậy không khí cần thường xuyên thay đổi để cân bằng lượng CO₂ ở phía phía trên mặt lá. Nếu vườn lan không được thoáng nhất là khi ẩm độ tăng, nhiệt độ cũng khiến cho lan dễ bị nhiễm bệnh. Ngược lại nếu vườn lan quá thoáng đãng, gió nhiều gây giảm ẩm độ, lượng nước bốc hơi quá lớn cây cũng dễ héo, kém phát triển. Đòi hỏi độ thoáng đãng phụ thuộc vào loài lan, những loài phong lan thường đòi hỏi thông gió cao, vì vậy trong môi trường tự nhiên lan thường hay mọc trên những cành cây cao, ở tầng giữa của rừng. Sự thông gió cực kì quan trọng đối với những loài lan đơn thân, vì đa số những loài này đều có rễ mọc thẳng từ thân và lơ lửng trong không khí.