Xử lý ra bông cây vải, nhãn: Điều khiển sinh trưởng bằng giải pháp cơ giới

1/ Điều khiển sinh trưởng của vải, nhãn bằng giải pháp khoanh cành

Giải pháp khoanh cành nhằm ngăn không cho dòng nhựa luyện vận chuyển từ trên tán xuống rễ nâng cao tỷ lệ những bon/đạm (C/N) ở chồi ngọn tạo cơ hội cho cây phân hoá mầm hoa. Giải pháp này chỉ vận dụng với các cây vải, nhãn sinh trưởng khỏe.

Khi khoanh cành vải, nhãn người ta hay giữ lại một vài cành không khoanh (cành thở) để cây duy trì sinh trưởng; Với cây vải, nhãn tuổi lớn, khả năng sinh trưởng thân tán chậm nên khoanh ½ số cành trong tán, (các cành năm trước đã khoanh thì sang năm không khoanh) để cây vừa cho trái tốt và vẫn duy trì được quá trình lớn lên.

1/1/ Kiểm tra vườn cây, phân tích, nhận xét tình hình sinh trưởng của cây

1/1/1/ Kiểm tra vườn cây.

Kiểm tra vườn cây, phân tích, nhận xét tình hình sinh trưởng của cây là công việc của người trồng vải, nhãn để dự báo khả năng cây vải, nhãn tromg vườn tiếp tục ra lộc hay chuẩn bị ngừng sinh trưởng.

Với cây vải thời gian triển khai kiểm tra vườn từ giữa tháng 11 đến hết tháng 12 mỗi năm, với năm có tháng nhuận âm lịch thì nối dài thêm nửa tháng.

Với cây nhãn (trồng ở Bắc bộ ) thời gian triển khai kiểm tra vườn từ giữa tháng 12 đến hết tháng 1 mỗi năm, với năm có tháng nhuận âm lịch thì nối dài thêm nửa tháng.

Với cây nhãn trồng ở Nam bộ, do nhiệt độ chênh lệch giữa những mùa ít thay đổi vì vậy những giống nhãn, xuồng cơm, vàng, xuồng cơm trắng; nhãn long; nhãn super sau khi tiến hành thu hoạch vụ chính có thể điều khiển sinh trưởng để nhãn ra thêm một vụ trái (nghịch vụ)

Với giống nhãn tiêu da bò người trồng nhãn có nhu cầu nhãn ra quả việc kiểm tra vườn cây để chuẩn bị điều khiển tiến trình ra hoa đậu trái của nhãn được triển khai với những hàng nhãn (cây nhãn) đang sinh trưởng lộc ở đợt 2 và lá trên lộc nhãn chuẩn bị thành thục.

1/1/2/ Phân tích, nhận xét tình hình sinh trưởng của cây

Với vải, nhãn trồng ở Bắc bộ việc phân tích nhận xét sinh trưởng của cây trong thời điểm mùa đông thực chất là nhận xét khả năng cây vải, nhãn có nghỉ sinh trưởng để phân hóa mầm hoa hay không?.

Nói cách khác là để ý tình hình sinh trưởng của cây và dự đoán khả năng ra lộc đông của vải, nhãn, chính vì vải và nhãn ra quả trên cành thu, nếu cây ra lộc đông thì sẽ không ra bông đậu trái trong thời điểm mùa xuân (với cây vải), còn cây nhãn thì vẫn có thể ra được hoa và đậu trái nhưng năng suất trái sẽ hạ nhiều.

Vải và nhãn chỉ ngừng sinh trưởng khi mùa đông lạnh và ít mưa vì vậy với các năm mùa đông ấm và ẩm (mưa vào cuối tháng 11 và trong tháng 12) thì cây vải, nhãn sẽ ra lộc đông.

Do đó ngoài những việc kiểm tra nhận xét tình hình sinh trưởng của cây trong vườn chúng ta còn phải quan tâm đến diễn biến thất thường của khí hậu trong thời điểm mùa đông để có giải pháp khống chế khả năng ra lộc của vải nhãn trong thời điểm mùa đông.

Ngoài nhân tố khí hậu ảnh hưởng nhiều đến khả năng ngừng sinh trưởng lộc của vải, nhãn thì độ ẩm đất trong vườn và những cá thể cây có sức phát triển mạnh vẫn có thể ra lộc trong thời điểm mùa đông cho dù thời tiết không mưa trong nửa đầu của mùa đông đây chính là các vấn đề mà người trồng quả cần phải lưu ý khi thực thi kiểm tra vườn.

Trình tự những bước triển khai để ý nhận xét và dự đoán khả năng ra lộc trong vụ đông của vải, nhãn trồng ở Bắc bộ:

– Bước 1: Để ý tình hình sinh trưởng của lộc thu đợt 2

– Bước 2: Để ý mầu sắc của lá trên lộc thu và trạng thái của cây trong thời điểm mùa đông

– Bước 3: Kiểm tra ẩm độ của đất dưới tán vải, nhãn

– Bước 4: Để ý và kiểm tra sự xuất hiện của mầm lộc

– Bước 5: Kết luận khả năng có thể ra lộc hay không ra lộc của những cá thể cây trên vườn

– Bước 6: Dự đoán tỷ lệ cây có khả năng ra lộc trong thời điểm mùa đông phục vụ công tác điều khiển sinh trưởng lộc của vải, nhãn.

Trình tự những bước triển khai để ý nhận xét và dự đoán khả năng ra lộc trong vụ đông của vải, nhãn trồng ở Nam bộ:

Với cây vải trồng ở Đắk Lắk (DakLak) triển khai theo 6 bước như vải trồng ở Bắc bộ song thời gian triển khai để ý, nhận xét tình hình sinh trưởng của cây thực thi sớm hơn 1 tháng (cần để ý trong tháng 10 mỗi năm ) chính vì thời gian điều khiển sinh trưởng của cây vải ở vùng này tối ưu nhất là nửa đầu của tháng 11/

Với giống nhãn tiêu da bò triển khai để ý và đánh giá sinh trưởng của lộc nhãn như sau:

– Bước 1: Để ý ghi chép tình hình sinh trưởng của lộc đợt 1

– Bước 2: Dự đoán thời gian ra lộc của đợt 2

– Bước 3: Để ý tình hình sinh trưởng của lộc đợt 2 và theo dõi mầu sắc của lá trên lộc và dự đoán ngày lá trên lộc đợt 2 chuyển sang màu nõn chuối để triển khai khoanh cành (khấc cành)

Với những giống: nhãn long, nhãn super, nhãn xuồng cơm vàng, nhãn xuồng cơm trắng sau khi thu hoạch quả vụ chính (tháng 6 – tháng 7) người ta ứng dụng giải pháp nbsp;cắt tỉa cành bón phân … để nhãn ra lộc người trồng nhãn cần để ý và nhận xét sinh trưởng của lộc nhãn như sau:

– Bước 1: Để ý ghi chép tình hình sinh trưởng của lộc đợt 1

– Bước 2: Dự đoán thời gian ra lộc của đợt 2

– Bước 3: Để ý tình hình sinh trưởng của lộc đợt 2 và theo dõi mầu sắc của lá trên lộc và dự đoán ngày lá trên lộc đợt 2 chuyển sang màu nõn chuối để triển khai xiết nước hoạc xử lý hóa chất để nhãn ra bông vụ nghịch (trái vụ)

1/2/ Xác định thời gian khoanh cành

Giải pháp khoanh vỏ để tỷ lệ C/N trong chồi tăng nhờ vậy sau 1-2 tháng cây có khả năng ra bông.

Việc tìm ra thời gian khoanh vỏ tối ưu nhất với cây ăn trái được những nhà khoa học quan tâm, nếu khoanh vỏ sớm thì tỷ lệ khi tỷ lệ C/N trong tế bào thấp, chưa đủ để có thể kích thích quá trình phân hoá mầm hoa 1 cách hiệu quả dẫn tới tỷ lệ cành ra bông thấp (Kosterman A.J.G.H., J.M, Bompard 1993)

Kinh nghiệm khoanh vỏ cành cho vải ở Lục Ngạn cho biết, thời gian khoanh vỏ cho những giống vải chín sớm (U hồng, U gai, U đường, U trứng) tối ưu nhất vào cuối tháng 11 còn vải thiều tối ưu nhất vào giữa tháng 12/

Kinh nghiệm khoanh vỏ cành trên nhãn tiêu da bò trồng ở Nam bộ Khi lá nhãn của đợt thứ hai có màu xanh đọt chuối (thường gọi là loại lá lụa), sử dụng dao cứa khoanh vỏ vòng tròn quanh thân cành. Chỉ khoanh vỏ trên các cành chính, nên giữ lại 1-2 cành thường hay được gọi là nhánh thở để có nhựa luyện nuôi cây. Vết khoanh rộng khoảng 1,5 – 2mm (đối với cành nhỏ), 3 – 5mm (đối với cành lớn).

Thời gian khoanh cành trên vải, nhãn có thể tóm tắt như sau:

– Với vải, nhãn trồng ở Bắc bộ được xác định bởi thời gian lộc thu đợt 2 bắt đầu già nhằm khống chế sự phát triển của lộc đông.

– Với nhãn trồng ở Nam bộ được xác định bởi mầu sắc của lá trên lộc đợt 2 khi chuyển mầu nõn chuối

1/3/ Những bước triển khai khoanh cành

1/3/1/ Chuẩn bị vật dụng và vật liệu

– Cưa cầm tay: đòi hỏi lưỡi cưa phải sắc, sạch (không bị han gỉ), răng cưa mở có độ rộng để khi cắt vỏ cành có độ rộng đạt 0,3 centimét

– Dao con mỏng, sắc và sạch

– Dây nilon: nilon mới còn nguyên trong cuộn, cắt thành từng khúc có độ rộng khoảng 3 centimét.

Cưa và dao sử dụng để khoanh vỏ cành

Dây nilon cắt thành cuộn để buộc vết khoanh cành

1/3/2/ Xác định vị trí khoanh cành

Vị trí khoanh cành phụ thuộc vào cành có kích cỡ lớn hay nhỏ, người ta hay chọn vị trí khoanh với cành có đường kính khoảng 3 – 4 centimét, năm trước khoanh cành ở vị trí thấp, sang năm khoanh cành ở vị trí cao; sang năm đừng nên khoanh cành gần với vị trí năm trước đã khoanh để giúp tránh gây thương tổn cho cành bị khoanh.

1/3/3/ Những thao tác khoanh cành

1/3/3/1/ Khoanh cành để c​ây ngừng sinh trưởng phân hóa mầm hoa vải, nhãn

Sử dụng cưa hoặc dao để khoanh vỏ cành; nếu thân cành lớn thì khoanh bằng cưa, thân cành nhỏ thì khoanh bằng dao; Có thể khoanh một vòng tròn khép kín trên thân cành hoặc khoanh theo đường xoắn trên thân cành

Kỹ thuật khoanh như sau:

– Bước 1: Sử dụng cưa hoặc dao khoanh vỏ cành

– Bước 2: loại bỏ vỏ để đường khoanh có chiều rộng 1,5 – 4 mm tuỳ theo kích cỡ của thân cành tại vị trí khoanh

– Bước 3: Quấn kín vết khoanh bằng dây nilon sạch

– Bước 4: Tháo dây nilon khi cành nhú mầm hoa dài 3-5 centimét.

Khoanh vỏ theo vòng tròn khép kín

Buộc dây nilon kín vết khoanh

1/3/3/2/ Khoanh vỏ cành đang ra bông để gia tăng tỷ lệ đậu trái

Khoanh cành mẹ khi đang mang hoa theo đường xoắn bằng dao sắc vừa đứt vỏ, độ rộng đường khoanh là vết cắt của lưỡi dao cách cuống chùm hoa từ 25 – 30 centimét. Với đường cắt nhỏ này dòng nhựa luyện sẽ được lưu lại ở cành khiến cho tỷ lệ C/N của cành được tăng lên trong giai đoạn hoa nở có công dụng thúc đẩy quá trình thụ tinh thụ phấn của hoa trên cành tốt hơn nâng cao được tỷ lệ đậu trái lúc đầu.

1/4/ Kiểm tra nhận xét tình hình sinh trưởng của vải, nhãn sau khoanh cành

1/4/1/ Kiểm tra tình hình sinh trưởng của vải, nhãn sau khoanh cành

Kiểm tra vườn vải nhãn sau khoanh vỏ cành là công việc cấp thiết của người làm vườn để có thể có được giải pháp kỹ thuật can thiệp kịp lúc nhằm ngăn ngừa sinh trưởng lộc của vải, nhãn bởi những nguyên do sau:

Trong điều kiện khí hậu diễn ra thuận lợi (trời không mưa ) thì sau khoanh cành thì vải, nhãn sẽ ngừng sinh trưởng (không tiếp tục ra lộc).

Trong điều kiện khí hậu bất thuận (có mưa) thì vải và nhãn vẫn ra lộc bình thường (tức là giải pháp khoanh vỏ cành không đem lại hiệu quả như người làm vườn có nhu cầu ).

Việc kiểm tra vườn vải, nhãn sau khoanh cành cần triển khai thường kì từ 3

– 5 ngày 1 lần, nếu điều kiện khí hậu diễn ra thuận lợi (trời không có mưa ) thì thì 5 ngày kiểm tra vườn 1 lần, nếu thời tiết có mưa cần phải kiểm tra vườn liên tục để phát hiện lộc vải, nhãn.

1/4/2/ Nhận xét nbsp;tình hình sinh trưởng của vải, nhãn sau khoanh cành

Nhận xét tình hình sinh trưởng của vải, nhãn sau khoanh cành tức là nhận xét sinh trưởng lộc của vải, nhãn; nếu vải nhãn sau khoanh cành không xuất hiện lộc trên những cành đã khoanh tức là giải pháp khoanh đã cho hiệu quả tốt đó là ngăn được sự xuất hiện của lộc đông; và ngược lại.

Nếu giải pháp khoanh không đem lại hiệu quả thì chúng ta cần phải khống chế sinh trưởng của lộc vải nhãn bằng giải pháp dùng hóa chất bằng phương pháp phun Ethrel hoặc phun đạm và ka ly hoặc ka ly ở liều cao để diệt trừ lộc vải, nhãn (xem bài Xử lý ra bông cây vải, nhãn: Điều khiển sinh trưởng bằng hóa chất).

2/ Điều khiển sinh trưởng của vải, nhãn bằng giải pháp cuốc đứt bớt rễ

Giải pháp cuốc đất ở chung quanh tán đầu tháng 12 với cây vải và đầu tháng 1 với cây nhãn nhằm làm đứt bớt một phần rễ tơ của cây, tạo cơ hội cho cây ngừng sinh trưởng và gây giảm hàm lượng Giberilin trên chồi ngọn (vì đầu của rễ tơ là bộ phận của cây sản xuất ra Giberilin) hỗ trợ cây phân hoá mầm hoa tốt hơn trong thời điểm mùa đông, ra nhiều hoa trong thời điểm mùa xuân.

2/1/ Kiểm tra vườn cây, phân tích, nhận xét tình hình sinh trưởng của cây

2/1/1/ Kiểm tra vườn cây

Kiểm tra vườn cây để dự báo khả năng cây vải, nhãn tromg vườn tiếp tục ra lộc hay chuẩn bị ngừng sinh trưởng, thời gian triển khai kiểm tra vườn từ giữa tháng 11 đến hết tháng 12 mỗi năm (với cây vải), từ giữa tháng 12 đến hết tháng 1 mỗi năm (với cây nhãn), năm có tháng nhuận âm lịch thì nối dài thêm nửa tháng.

Với cây nhãn trồng ở Nam bộ:

– Những giống nhãn, xuồng cơm, vàng, xuồng cơm trắng; nhãn long; nhãn super sau khi tiến hành thu hoạch vụ chính (cuối tháng 6 đến hết tháng 7) thì triển khai kiểm tra vườn để theo dõi và kiểm tra sinh trưởng lộc ở đợt 2 từ khi lộc xuất hiện đến khi lá trên lộc nhãn chuẩn bị thành thục.

– Giống nhãn tiêu da bò kiểm tra vườn cây triển khai khi những hàng nhãn (cây nhãn) sinh trưởng lộc ở đợt 2 từ khi lộc xuất hiện đến khi lá trên lộc nhãn chuẩn bị thành thục.

2/1/2/ Phân tích, nhận xét tình hình sinh trưởng của cây

Đây chính là công việc nhận xét khả năng của cây vải, nhãn tiếp tục sinh trưởng hay nghỉ sinh trưởng; nhằm dự đoán khả năng ra lộc đông của vải, nhãn,

Lưu ý: khi triển khai kiểm tra vườn cây cần sự quan tâm đến ẩm độ của đất trong vườn vải, nhãn; nếu đất trong vườn không thể hạ được ẩm độ thì đừng nên ứng dụng giải pháp cuốc đứt bớt rễ của vải, nhãn

2/2/ Xác định thời gian làm đứt bớt rễ

Thời gian làm đứt bớt rễ vải, nhãn có thể tóm tắt như sau:

Với vải trồng ở Bắc bộ được xác định bởi thời gian lộc thu đợt 2 bắt đầu già (với những giống vải sớm từ 15 tháng 11 cho tới mồng 1 tháng 12; với vải chính vụ từ mồng 1 tháng 12 cho tới 15 tháng 12) nhằm khống chế sự phát triển của lộc đông.

Với vải, nhãn trồng ở Bắc bộ được xác định bởi thời gian lộc thu đợt 2 bắt đầu già (trong nửa đầu của tháng 1) nhằm khống chế sự phát triển của lộc đông.

Với nhãn trồng ở Nam bộ được xác định bởi mầu sắc của lá trên lộc khi chuyển mầu nõn chuối; thời gian làm đứt bớt rễ còn dựa vào nhãn cho trái chính vụ (tháng 3 đến tháng 4) hay trái vụ (tháng 8 đến tháng 9) (ở Nam bộ người trồng quả gọi là vụ thuận hay vụ nghịch);

Với những giống nhãn Xuồng nếu làm đứt bớt rễ phối hợp với ngừng tưới nước khi lá của đợt đọt thứ hai trở thành già và bắt đầu cho đợt đọt thứ ba thì sẽ cho hiệu quả rất cao hơn.

2/3/ Những bước triển khai làm đứt bớt rễ

2/3/1/ Chuẩn bị vật dụng, máy làm đất

Những vật dụng có thể sủ dụng để làm đứt bớt rễ tơ của vải, nhãn gồm: Cuốc bàn, cày trâu, máy cày loại nhỏ; dựa theo điều kiện của chủ vườn và số lượng cây vải, nhãn mà người làm vườn chuẩn bị vật dụng thích hợp.

Nếu triển khai làm đứt bớt rễ vải, nhãn thủ công thì chúng ta cần chuẩn bị cuốc; đòi hỏi cuốc phải sắc, cán được tra chặt để thuận lợi cho việc cuốc đất dưới tán và bảo đảm an toàn cho người cuốc đất.

Nếu triển khai làm đứt bớt rễ vải bằng máy thì chúng ta cần chuẩn bị:

– Máy làm đất loại nhỏ

– Nhiên liệu phục vụ cho máy hoạt động

Máy cày loại nhỏ sử dụng để làm đứt rễ vải bằng cày hoặc phay đất

2/3/2/ Xác định diện tích đất dưới tán cần cuốc (phay)

Diện tích đất dưới tán cần cuốc để làm đứt bớt rễ là hình chiếu của tán xuống bên dưới mặt đất, như vậy đây là phần diện tích đất dưới tán vải, nhãn sau khi đã chừa lại phần đất chung quanh gốc có bán kính dao động từ 1 đến 2m dựa theo cây có tuổi nhỏ hay lớn.

2/3/3/ Cuốc đất (phay đất) dưới tán

Nếu làm đứt rễ dưới tán vải, nhãn bằng công cụ thủ công thì ta chỉ cần cuốc lớp đất chung quanh gốc dưới tán cây có độ sâu từ 10 đến 15 centimét là được, chính vì lớp rễ tơ của vải nhãn thường phân bổ ở độ sâu từ 0-20 centimét.

Nếu làm đứt rễ cây bằng máy thì ta tiến hành xử lý cày tất cả diện tích đất chung quanh gốc dưới tán vải có độ sâu từ 10 -15 centimét là được; Chính vì rễ tơ của vải, nhãn không phân bổ ở gần gốc cây và phần đất chung quanh gốc cây không cần cuốc hoặc phay.

2/4/ Kiểm tra nhận xét tình hình sinh trưởng của vải, nhãn sau làm đứt bớt rễ

2/4/1/ Kiểm tra tình hình sinh trưởng của vải, nhãn sau cuốc đứt bớt rễ (Nội dung tương đương mục 1/4/1 của bài)

2/4/2/ Nhận xét tình hình sinh trưởng của vải, nhãn sau cuốc đứt bớt rễ

Nhận xét tình hình sinh trưởng của vải, nhãn sau cuốc đứt bớt rễ tức là nhận xét sinh trưởng lộc của vải, nhãn; nếu vải nhãn sau cuốc đứt bớt rễ không xuất hiện lộc trên tán tức là giải pháp cuốc đứt bớt rễ đã cho hiệu quả tốt đó là ngăn được sự xuất hiện của lộc đông; và ngược lại.

Nếu giải pháp cuốc đứt bớt rễ không đem lại hiệu quả thì chúng ta cần phải khống chế sinh trưởng của lộc vải nhãn bằng giải pháp dùng hóa chất bằng phương pháp phun Ethrel hoặc phun đạm và ka ly hoặc ka ly ở liều cao để diệt trừ lộc vải, nhãn (xem bài Xử lý ra bông cây vải, nhãn: Điều khiển sinh trưởng bằng hóa chất).