Những giới hạn của cách làm mạ truyền thống và kỹ thuật khắc phục

1/ Những giới hạn của biện pháp mạ dược truyền thống

Làm mạ theo biện pháp truyền thống

1/1 Những giới hạn trong kỹ thật làm mạ

– Trong 10 năm gần đây những giống lúa mới ngắn ngày tiềm năng cho năng suất cao đã được phổ biến ra đại trà và chiếm một tỷ lệ cao trong cơ cấu giống lúa ở nước ta. Tuy vậy do nhiều hoàn cảnh khác nhau mà cách làm mạ, nhất là mạ dược vẫn chưa được cải tiến cho thích hợp với đặc thù của những giống lúa cao sản, do đó đã hạn chế rất rộng lớn đến việc khai thác tiềm năng săng suất của giống mới. Xét cụ thể chúng ta thấy hệ thống cách làm mạ theo biện pháp tuyền thống bộc lộ những giới hạn ở những khâu: Lượng gieo, cách thức dược mạ, phân bón và cách bón phân cho mạ.

– Lượng gieo: Hiện hay những nông hộ đều gieo lượng quá cao thông thường co hơn 3-4 lần so sánh với đòi hỏi sinh lý của cây lúa. Điều tra lượng gieo của bà con nông dân ở vùng Trung du thấy phổ biến là 90 – 100 gram thóc giống cho 1 m² ở vụ xuân và 70 – 80 gram ở vụ mùa. Vùng đồng bằng Miền bắc lượng gieo có thưa hon song vẫn con cực kỳ cao, thường hay gặp ở mức 70 – 80 gram thóc giống cho 1 m² ở vụ xuân và tương ứng với 65 – 70 gram thóc giống cho 1 m² ở vụ mùa. Vì gieo quá dầy nên diện tích dinh dưỡng và ánh sách cho cây mạ cực kỳ thấp, rãnh mạ cực kỳ nhỏ, mềm và còi cọc. Loại mạ này khi cấy ra ruộng cực kỳ lâu bén rễ hồi xanh, dảnh mạ nhỏ dẫn tới việc cấy quá nhiều dảnh trong một khóm.

– Cách thức dược mạ: Cách thức dược mạ phổ biến là dược mạ ẩm. Nương mạ chỉ được làm đất dạng bùn ở giai đoạn gieo, tiếp đến dược mạ chuyển thành dạng có ẩm độ bão hòa. Ở nhiều địa phương thuộc vùng Trung Du thậm chí nương mạ ở giai đoạn 15 ngày sau gieo do thiếu hụt nước mà chuyển thành nương mạ khô, tác động rất nghiêm trọng đến sự phát triển của cây mạ. Nương mạ ẩm, gieo quá dầy, cây mạ chỉ có thể sinh trưởng theo chiều cao. Đặc tính này dẫn tới không bón được đông đảo phân cho cây mạ, vì lượng phân cao hơn sẽ khiến cho cây mạ dài ra, dãnh mạ mềm yếu, chất lượng mạ cực kỳ thấp. Cách thức gieo mạ truyền thống với hai hạn chế như trên, cây mạ hoàn toàn không đẻ nhánh (trừ một vài ít ở ngoài bìa, rãnh mạ mà khi nhổ mạ đã bị bỏ đi). Hai đốt đầu tạo ra con 1 và con 2 đã thui chột việc này trái hoàn toàn với quy luật đẻ nhánh của cây lúa ngắn ngày. Mặt khác lúa nước là loại cây phát triển trên ruộng nước, đất là dạng bùn; nương mạ dạng ẩm hoặc khô đã hạn chế lớn đến suốt quá trình sinh tưởng của cây mạ.

– Xét tổng thể thì gieo quá dầy, nương mạ dạng ẩm là hai hạn chế cơ bản trái với sự phát triển của cây non. Để có mạ tốt trước tiên cần sắp xếp gieo mạ với lượng thưa hơn: Cần gieo trong khoảng 15 – 30 gram/m² thay vì 70 – 10 gram/m² như ngày nay. Ở trên cơ sở cải tiến lượng gieo cần mau chóng cải tiến nương mạ, chuyển nương mạ từ chân cao xuống chân vàn để chuyển từ dược mạ ẩm sang dược mạ bùn, tiền đề để cải tiến khâu bón phân cho mạ.

– Phân bón và kỹ thật bón: Do gieo cực kỳ dầy, dược mạ dạng ẩm nên không thể bón phân đủ lượng cho mạ theo đòi hỏi. Trong cách bón phân thì bón lót không được coi trọng, nhất là phân vô cơ. Lượng bón và kỹ thật bón theo truyền thống đều chưa theo được đòi hỏi của cây lúa non, ngay từ khi có một lá thật cây mạ đã thiếu dưỡng chất, thiếu ánh sách và thiếu cả nước nữa.

– Tập hợp ý kiến tổng kết của nông dân ở đa số những khu vực trồng lúa thâm canh đều thống nhất là loại cây mạ tốt phải lớn, khỏe, đã đẻ 2 nhánh, cách nói có khác nhau nhưng toàn bộ đều tin rằng:

Thời kỳ hạt lúa nảy mầm trong hoàn cảnh thuận lợi

+ Mạ ngạnh trê hết bề hết ý.

+ Mạ sánh là gánh thóc lớn.

+ Mạ bìa là nia thóc đầy.

– Trong cách gieo mạ truyền thống thì chỉ những cây mạ ở ngoài “bìa” dưới “sánh” mới đẻ được thành “ngạnh trê”, những cây mạ này có đủ dinh dưởng, đủ ánh sách và thường sinh trưởng trên rãnh được mạ dạng bùn.

1/2 Những giới hạn trong biện pháp nhổ mạ và dùng mạ đã nhổ

– Theo truyền thống mạ được nhổ, đập kỹ, bó chặt, thường nhổ vào chiều hôm trước để cấy vào sáng hôm sau. Khi chưa đòi hỏi đạt được năng suất lúa cao, những giống lúa cũ dài ngày, bộ rễ mạ phát triển kém thì ứng dụng cách thức nhổ mạ hoặc dùng mạ như đã nêu ở phía trên tỏ ra chưa phải là những hạn chế đáng chú ý. Tuy vậy trong bối cảnh những giống lúa mới ngắn ngày, đòi hỏi cho năng suất cao đến cực kỳ cao thì nhổ mạ và dùng mạ theo truyền thống đã dấu hiệu là những hạn chế lớn cần sớm được giải quyết.

– Nhổ mạ đạp kỹ, bó chặt để mạ qua đêm:

+ Cách nhổ mạ đạp kỹ đã làm nát gan mạ, làm cây mạ bị thương tổn rất nghiêm trọng do đó khi cấy ra ruộng phải cần có thời gian dài để khôi phục. Nếu trong khoảng thời gian này gặp hoàn cảnh thời tiết bất thuận như rét ở vụ xuân, nóng quá ở vụ hè thu, mụa mùa sẽ dẫn tới không khôi phục hoặc khôi phục chậm, lúa bị chết hoặc sinh trưởng kém.

+ Mạ được bó chặt thì thuận lợi cho vận chuyển song dậy buộc mạ đã làm gãy thân mạ, nát lá mạ khi thao tác, động tác này cũng dẫn tới làm cây mạ bị tổng thương nặng. Tập quán để mạ qua đêm nhất là về vụ mùa, nhiệt độ trong không khí cao đã làm cây mạ úa vàng, rễ mạ bị teo đi tác động lớn đến hút nước, hút dưỡng chất. Do đó mà sau khi cấy ruộng lúa bị ngừng sinh trưởng, cực kỳ lâu bén rễ hồi xanh, tác động lớn đến việc sinh ra nhánh mới sớm và lớn, quần thể ruộng lúa sau này bị mất đồng đều rất nghiêm trọng.

Biện pháp nhổ mạ để qua đêm

2/ Một vài giải pháp ưu tiên nhằm giải quyết những hạn chế của cách làm mạ truyền thống

Trong bối cảnh của nên nông nghiệp nước ta lấy hộ nông dân làm đơn vị tự chủ, những hộ cần nắm vững những hạn chế và những lợi thế của hệ thống trồng trọt lúa, ứng dụng giải pháp làm mạ. Phát huy nhiều nhất những lợi thế không thể thay thế của giải pháp làm mạ và giải quyết những hạn chế của cách làm mạ truyền thống giúp nông hộ đat được năng suất lúa cao nhất và kinh phí cho sản xuất lúa lai thấp nhất. Những giải pháp cụ thể cần ưu tiên ứng dụng lần lượt như sau:

2/1 Thâm canh mạ hợp lý

Đây chính là ưu tiên một mà toàn bộ những nông hộ cần sự quan tâm. Tất cả cơ sở của phương pháp thâm canh mạ, tiêu chuẩn của mạ tốt và kỹ thuật cụ thể nên được vận dụng là nội dung xuyên suốt của tài liệu này. Chủ động kết hợp với những chương trình khuyến nông địa phương, với những tổ chức quần chúng như Hội Nông dân, Hội Phái nữ, Đoàn Thanh Niên những kiến thức được trình bày trong tài liệu đã được truyền tải đến bà con, đã được những nông hộ ứng dụng và thu được những kết quả cực kỳ đáng khích lệ.

2/2 Chuyên dịch cơ cấu

Trong cơ cấu giống lúa vùng đồng bằng, trung du Miền bắc và những tỉnh Thừa Thiên – Huế trở ra trà lúa xuân trung còn chiếm một tỷ lệ đáng kể. Từ đặc tính về thời gian sinh trưởng của nhóm này là 160 – 170 ngày do đó cách thức mạ được là cách độc nhất trong hệ thống trồng trọt lúa ứng dụng giải pháp làm mạ. Để lúa trổ an toàn chung quanh tiết lập hạ (mùng 5 tháng 5) thời vụ mạ của tra xuân trung phải được gieo từ 15 -25 tháng 12/ Đặc tính khí hậu thời tiết xuân đã ảnh hưởng không tốt đến suốt quá trình lớn lên, phát triển của thời kỳ mạ, bao gồm cả các địa phương ứng dụng những kỹ thuật cải tiến trong khâu làm mạ vẫn gặp khó khăn. Từ những đặc tính này cực kỳ cấp thiết phải thay đổi cơ cấu giống để chuyển hẳn diện tích gieo cấy trà xuân trung sang gieo cấy trà xuân muộn nhằm xử lý cơ bản các vướng mắc do đặc tính của khí hậu thới tiết gây nên, đồng thời dễ dàng ứng dụng những giải pháp thâm canh mạ. Những hướng cơ bản trong thay đổi cơ cấu giống cần phải được quan tâm như sau:

2/2/1 Chuyển những giống xuân trung sang những giống xuân muộn ngắn ngày song tiềm năng năng suất cực kỳ cao.

Trà xuân muộn mời là trà xuân tiêu biểu. Với tiến bộ của công tác chọn tạo giống ngày ngay và trong tương lai vác giống xuân muộn có hời gian sinh trưởng 115 – 135 ngày đều có tiềm năng năng suất trên 8 tấn/ hecta /vụ. Với trà nayfaps dụng những biện pháp gieo mạ cải tiến, những nông hộ luôn có mạ khỏe, đúng tuổi, chủ động thời vụ và thu được cho năng suất cao hơn hẳn so sánh với tra xuân trung truyền thống. Một số loại giống tiêu biểu được gieo cấy rộng rãi trong trà này có thể nói đến như: Khang dân 18, Bắc thơm số 7,…

2/2/1 Thay đổi những giống xuân sớm, xuân trung sang những giống lúa lại ngắn ngày thuộc trà xuân muộn tiêu biểu, cho năng suất cao, đạt chất lượng tốt.

– Với sự thành công của công nghệ lúa lai hiện nay những giống lúa lai ngắn ngày đến cực ngắn ngày có tiền năng năng suất trên 10 tấn/ hecta /vụ đã biến thành tiến bộ kỹ thuật được sử dụng nhanh nhất trong 30 năm cuối thế kỹ 20 ở nước ta. Lúa lai “2 dòng” hiện nay chẳng các có cho năng suất cao mà còn có chất lượng gạo tốt, thời gian sinh trưởng cực ngắn, chịu đựng với sâu hại gây bệnh tương đối, hoàn toàn thích hợp với đòi hỏi thâm canh tăng vụ ở đông bằng, trung du Miền bắc và duyên hải trung bộ. Mau chóng thay đổi cơ cấu giống lúa xuân sớm, xuân trung sang gieo cấy lúa lai, ứng dụng biện pháp gieo mạ nên khô, gieo trên ruộng), những nông hộ đã chuyển sang 1 giai đoạn hoàn toàn chủ động trong thâm canh mạ, thâm canh lúa, hạ ít nhất những rủi ro do thời tiết gây nên, hiệu quả gieo cấy lúa được gia tăng rõ ràng.

– Những giống lúa lai đang được nông hộ ưa thích như: Nhị ưu 838, Nhị ưu 63…

2/2/3 Chuyển cách thức lúa gieo thẳng thành lúa cấy bằng phương pháp cải biên ruộng lúa gieo thẳng thành ruộng mạ thâm canh.

Biện pháp gieo thẳng lúa

– Gieo thẳng (gieo vãi) là giải pháp trồng trọt được nông dân nam bộ ứng dụng rộng rãi. Ở khu vực Đông Bằng, trung du Miền bắc vụ xuân cực muộn cũng đã có rất nhiều địa phương thực hiện.

– Lúa gieo vãi có một vài ngăn ngừa làm cho nhiều trường hợp năng suất không phải như ý. Những hạn chế thường hay gặp là:

+ Tập quán gieo quá dầy, đạt trê 500 hạt mọc cho 1 m² đã hạn chế sự đẻ nhánh, bông lúa nhỏ, những cây lúa gieo vãi phân bổ không đồng đều.

+ Do gieo vãi nên việc làm cỏ sục bùn không thể thực thi được, việc dùng thường xuyên thuốc trừ cỏ đã ảnh hưởn tiêu cực đến độ phì của đát và hệ động vật, vi sinh vật đất.

+ Bộ rễ của lúa gieo vãi kém hẳn so sánh với lúa cấy, những đốt giai đoạn đầu ở bề mặt dẫn tới lúa geo thẳng chống đổ kém hơn nhiều so sánh với lúa được cấy từ mạ.

– Nhằm kết hợp những điểm mạnh 2 biện pháp trồng trọt tương đối đặc trưng của hai mien Nam Bắc, từ năm 1996 chúng tôi đã ứng dụng giải pháp cải biên ruộng lúa gieo thẳng thành ruộng mạ thâm canh. Tổ chức cấ chăng dây thẳng hàng theo kiểu hàng ruộng, hàng hẹp và đã đạt được kết quả cực kỳ khả thi. Hiệu quả của biện pháp này nâng cao kinh phí 5%, song năng suất tăng 18-22%, nhiều trường hợp tăng tới 30%, lãi thuần tăng bình quân 15%.

– Nội dung của biện pháp cải biên bao gồm các bước như sau:

1/Tổ chức ruộng lúa gieo thẳng để đạt 400 hạt mọc cho 1 m².

Theo đòi hỏi này thì ruộng lúa gieo vãi ở khu vực những tỉnh phía Nam có thể giữ nguyên lượng gieo hoặc hạ chút ít (khoảng 10-15% tổng lượng); ở khu vực những tỉnh phía Bắc thì cấp thiết phải tăng lượng gieo để đạt được từ 350 – 400 hạt cho 1 m² ruộng.

2/ Ứng dụng bón phân theo đòi hỏi sinh lý của cây mạ

Cây mạ thâm canh cần có đủ dưỡng chất ngay từ khi có lá thật do đó cần tổ chức bón phân lót đầy đủ (kỹ thuật này đã được đạp ứng khi thực hiện cách gieo thẳng). Cây lúa có 2,1 lá bón thúc lần 1 với lượng 6 gram ure + 6 gram kali clorua cho 1 m² ruộng. Cây lúa đạt 4,2 lá bón thúc lần 2 với lượng phân như thúc lần 1/ Những giống lúa có thời gian sinh trưởng 100 – 115 ngày cần bón thúc lần 3, lần bón này gọi là bón củng cố nhánh, lượng bón như 2 lần đầu tiên. Những giống lúa có thời gian sinh trưởng dưới 100 ngày thì lần bón thứ 3 gọi là bón tiễn chân với lượng bằng 50% so sánh với 2 lần bón trước, vì lượng phân ít nên cần hoa phân với nước và sử dụng bình thuốc sâu phun cho ruộng mạ.

3/ Tưới nước sớm và giữ nước để có kiểu ruộng lạ là thể bùn

Đòi hỏi nhỏ úa gieo thằng (mạ) đem cấy: Điểm khác cơ bản giữa ruộng lúa gieo vãi và ruộng mạ là loại cây lúa non ở ruộng mạ sẽ được nhổ lên để cấy nhằm phân bổ lại diện tích dinh dưỡng, những khóm lúa được hưởng ánh sáng và diện tích đều hơn do đó để tạo cơ hội cho việc nhổ mạ dễ dàng, bảo tất cả rễ thì ruộng mạ cần ở dạng bùn. Để có thể bảo đảm đòi hỏi này thì ngay khi cây mạ đạt 1 lá cần phải tưới nước cho vừa ngập rãnh. Mã đạt 2 lá cùng với bón thúc cần phải tưới nước láng mặt luống. Mạ đạt 3 lá mực nước được giữ ổn định chung quanh 3-4 centimét cho đến lúc nhổ mạ đi cấy.

4/ Xịt thuốc ngăn ngừa, diệt trừ dịch hại trước khi đưa mạ di cấy hoặc cấy lại

Ruộng mạ cải biên từ ruộng gieo vãi là mạ có chất lượng cực kỳ cao, để phòng tránh một số loại dịch hại phát sinh sau khi cấy thì 4-5 ngày trước khi nhổ mạ cần xịt thuốc trừ dịch hại. Những dịch hại phổ biến thường bà bọ trĩ, sâu đục thân, bệnh đạo ôn, bệnh khô vằn…

2/2/4 Ứng dụng nhanh cách làm mạ bán công nghiệp

Việc thay đổi cơ cấu giống lúa xuân, đưa trà xuân muộn thành trà chủ lực dẫn đến biện pháp gieo mạ non tuổi được thực hiện rộng rãi. Biện pháp gieo mạ bán công nghiệp được ứng dụng đã bước đầu phục vụ đòi hỏi có đủ mạ non, không cần nhổ mạ, mạ được sản xuất đồng loạt có chất lượng đồng đều, đước chống rét chu đáo nên đã hạn chế nhiều nhất ảnh hưởng không tốt của thời tiết.

Những khâu cơ bản của cách làm mạ bán công nghiệp

Cách làm mạ ném

+ Mạ được gieo trên những khay chế tác có sẵn kích cỡ hình dáng đều đặn.

+ Giá thể được chế biến tại chỗ, độ pH được điều chỉnh đạt 5,5; dưỡng chất được cung ứng, trộn lẫn vào giá thể theo đòi hỏi, khâu này được cơ giới hóa những công đoạn cơ bản (làm đất nhỏ, điều chỉnh pH bằng hóa chất, trộn phân vô cơ…)

+ Ngâm ủhạt giống, tạo mộng trong lò có điều chỉnh nhiệt độ, ẩm độ đạt độ đồng đều cao, sản xuất đồng loạt, giá cả hạ.

+ Đưa giá thể vào khay bằng máy rắc đất.

+ Ấp những khay mạ trong nhà lợi dụng hiệu ứng lồng kính nhằm giữ nhiệt và điều hòa nhiệt.

+ Lục hóa cây mạ non trong nhà.

Cách làm mạ bán công nghiệp tiến tới sản xuất mạ công nghiệp nhằm sinh ra một nghề mới ở những vùng thâm canh, giúp nông dân chủ động có mạ tốt trong mọi tình huống của thời tiết, chấm dứt hiện trạng mạ chết, mạ kém chất lượng.