Cây Trôm

– Tên phổ thông: Cây Trôm

– Tên khác: Trôm quạt, Trôm hôi, Trôm hôi, Cây quả mõ, Chim chim rừng, Mạy Trôm, Cây cốc (vì quả thường có dạng như hình mỏ cốc, Cây gạo (trung bộ )

– Tên khoa học: Sterculia foetida L

– Tên thương phẩm: Poon tree, Wil almon, Bottle tree, Java olive (Anh).

– Họ thực vật: Trôm (Sterculiacease)

– Chi: Sterculia

– Bộ: Malvales

– Giới: Plantae

– Nguồn gốc xuất xứ: Loài này có xuất xứ từ tự nhiên ở vùng nhiệt đới trên toàn cầu.

1/ Đặc tính thực vật học của cây Trôm

1/1/ Hình thức biểu hiện ra bên ngoài cây trôm

Cây gỗ trung bình đến lớn, cây rụng lá mỗi năm. Có thân hình trụ, gốc có múi, cao 15 – 30m, đường kính tới 50 – 80 centimét, vỏ màu xám nhẹ đến nâu đậm, nứt nhẹ. Phân cành cao, mập, thô, gãy khúc, có rất nhiều sẹo lá hình tim, tán rộng, dầy.

Hình 1: Cây Trôm

1/2/ Lá cây Trôm

Lá kép chân vịt, mọc so le, có cuống lá ngắn, ày 1 centimét. Lá chét 5 – 9 lá, hình mác, ài 30 centimét, màu xanh lục đậm, bóng nhẵn, có nơi rụng vào mùa khô nóng, gân bên xếp song song nổi rõ cả 2 mặt. Cuống chung ài 10 – 20 centimét, mảnh. Lá kèm ễ rụng.

Hình 2: Lá Trôm

1/3/ Hoa cây Trôm

Cụm hoa dạng chuỳ, mọc ở ngọn, thường hay xuất hiện cùng lá non, gồm các chùm hẹp, nhẵn, ài 15 – 20 centimét. Hoa tạp tính, có mùi hơi hôi, đài hình ống, lá đài màu đỏ mặt trong, có ít lông mép. Không có cánh hoa. Hoa đực có cuống, bộ nhị mở thành ạng chén ở đầu, bao phấn 15 – 20. Hoa cái có bầu hình cầu hợp bởi 5 lá noãn, mỗi lá noãn có 8 – 15 noãn. Hoa nở tháng 2 – 3, quả chín tháng 10 – 12/

Hình 3: Hoa câyTrôm

1/4/ Quả cây Trôm

Quả gồm 1 – 5 ngăn, hình trứng, ài đến 10 centimét, đầu hơi nhọn. Vách quả ày, cứng hoá gỗ, màu đỏ sau chuyển qua đỏ đến đen. Hạt nhiều, 10 – 15 hạt/ quả, thuôn dài 1,8 – 2 centimét, màu đen bóng.

Hình 4: Quả cây Trôm

Hình 5: Quả và hạt Trôm

2/ Điều kiện sinh thái của cây trôm

Cây Trôm phân bổ tự nhiên tại những tỉnh Tây Nguyên: Kon Tum, Gia Lai, Đắk Lắk, Lâm Đồng và những tỉnh miền uyên hải Nam Miền trung: Khánh Hòa, Ninh Thuận, Bình Thuận. Ở Ninh Thuận, Trôm phân bổ nhiều nơi, nhưng đặc biệt nhiều vùng rừng ven biển thuộc xã Phước Dinh, huyện Phước Dinh. Trôm cũng đã được canh tác ở nhiều thành phố lớn như Hà Nội, tp hồ chí minh, Buôn Ma Thuật để làm cây cảnh và cây bóng mát trong những công viên, đường phố.

Chịu được khí hậu khắc nghiệt, nắng nóng, lượng mưa thấp, 600 – 700mm/ năm, nhiệt độ đất và không khí cao có khí đến 40 – 45^oC với 6 – 7 tháng mùa khô nóng, đất trống đồi trọc nghèo xấu trên một số loại đá mẹ thô như Granit, phù sa cổ, sa thạch, thậm chí có 80 – 90% là cát hay có rất nhiều đá lẫn hoặc đá lộ đầu. Mọc tốt trên vùng có khí hậu mthích ẩm, lạnh rét hơn trên đất phù sa, đất tạo thành trên một số loại đá mẹ hạt mịn, tầng ày, chua đến ít chua.

Trôm có thể chịu nắng, chịu nóng, chịu hạn cực kỳ cao trong hoàn cảnh môi trường đất cực kỳ nghèo xấu thiếu mùn và inh ưỡng.

Cây Trôm cũng phát triển được ở những khu vực có lượng mưa lớn như: Hà Nội và tp hồ chí minh, khi đó, cây có kích cỡ lớn và thời gian rụng lá cực kỳ ngắn hay chỉ thay lá.

Trôm rụng lá vào cuối mùa đông, ra lá non và hoa đồng thời vào thời kỳ đầu mùa mưa, tháng 3 – 4/

Mùa hoa tháng 2 – 4, mùa quả tháng 5 – 9/

Hình 6: Phân bổ cây Trôm ở Việt Nam

3/ Công năng của cây Trôm

– Gỗ sử dụng trong xây ựng, xẻ ván, đóng đồ mộc, ễ gia công chế biến.

– Vỏ để làm thuốc lợi tiểu và có chất nhầy làm săn a;

• Lá để làm thuốc kháng sinh, tiêu viêm, nhuận tràng.

• Hạt Trôm có thành phần: nước 35,6%, protein 11,4%, chất béo 35,5%, chất vô cơ 2,4% (gồm calci, photpho, sắt, magie, kali, sulphur, đồng…), vitamin C 5mg/100g; có công dụng nhuận tràng, lợi trung tiện, trị ghẻ, thắp sáng, có thể ăn được và xay bột làm nhân bánh.

Nhựa Trôm là một hợp chất polysacchari e cao phân tử, khi thủy phân sẽ cho ra những đường D – galactose, L – rhamnose, acid D – galacturonic cùng một số chất chuyển hóa acetylat và trimethylamin.

Nhựa Trôm có chứa khoảng 37% uronic aci, nhiều khoáng tố như calcium và muối magnesium. Trong 100 g nhựa Trôm chứa 101,06 mg Ca, Zn 0,29 mg, Na 5,27 mg, K 291,01 mg, Mg 43,01 mg, Fe 0,91 mg, gluci 64,06 g và một hàm lượng cao chất xơ hòa tan trong nước.

Khi ngâm trong nước lạnh với tỉ lệ thấp (4% – 5%) nhựa Trôm sẽ trở nên dạng keo.

Nhựa Trôm khô, màu trắng, có rất nhiều tác ụng; vị ngọt tính mát, nhiều vi lượng, hàm lượng dưỡng chất cao có tác ụng điều hòa đường huyết, ổn định huyết áp, mát gan, giải độc gan, mau lành vết thương, chống táo bón… Sử dụng để chế một số loại nước giải khát, giải nhiệt thượng hạng và một vài loại mỹ phẩm trị nám, mụn và tàn nhang…

 

Hình 7: Nhựa Trôm làm nước giải khát và mỹ phẩm

Trôm là loại cây gỗ lớn, tán rậm được canh tác trên đường phố, trong công viên, là loại cây xanh tạo cảnh quan và bóng mát cực kỳ được ưa thích.

Hình 9: Cây Trôm được canh tác ven đường phố

4/ Điều kiện gây trồng cây Trôm

4/1/ Điều kiện thời tiết, địa hình

– Cây Trôm là loại cây thích sáng, mọc nhanh

– Cây sinh trưởng tốt trong hoàn cảnh nhiệt độ bình quân từ 24⁰C – 30⁰C. Ở nơi có nhiệt độ bình quân từ 20^oC Trôm sinh trưởng cả năm. Đặc biệt phù hợp với vùng có chế độ thời tiết khô hạn;

– Lượng mưa trung bình năm từ 600mm trở lên;

– Ẩm độ không khí trên 70%.

4/2/ Điều kiện đất đai thực bì

Cây Trôm sinh trưởng tốt trên một số loại đất có thành phần cơ giới nhẹ, ẩm, có khả năng thoát nước tốt.

Một số loại đất có thành phần cơ giới nặng, có khả năng thoát nước kém hay đất bí chặt, đất có độ đá lẫn hơn 40% ít phù hợp cho việc trồng Trôm.

5/ Các thông tin thêm về lá, hạt và mủ trôm

Hoạt tính của lá trôm

• Chiết xuất từ lá trôm qua thí nghiệm trên chuột cho biết khả năng làm thôi miên, ức chế thần kinh trung ương, đồng thời chống viêm trong phù nề cấp tính do phụ gia thực phẩm gây nên.
• Chiết xuất từ lá trôm cũng được kiểm tra và xác nhận đặc điểm kháng khuẩn (ức chế sự phát triển của Tụ cầu vàng gây nhiễm khuẩn và vi khuẩn E. coli tạo bệnh đường ruột), kháng nấm, chống nhiễm trùng và gây độc tế bào.

Hoạt tính của hạt trôm

• Thành quả nghiên cứu cho biết chiết xuất từ hạt trôm gây độc tính đối với muỗi vằn, muỗi sốt rét và những tế bào ung thư. Vậy nên, nó được biết đến như là có tiềm năng chữa trị ung thư.
• Chiết xuất từ hạt trôm cũng cho biết hoạt động chống lại một số loại mọt như mọt gạo, mọt đậu xanh, mọt bột mì và có tiềm năng hoạt động như thuốc trừ sâu, chống lại ấu trùng của những loài bướm đêm như S. litura, A. janata.
• Bên cạnh đó, chiết xuất từ hạt trôm còn gây nên sự tan máu nhỏ trong hồng cầu của người (khi so với Triton X – 100, chất tẩy rửa được dùng để dung giải những tế bào)

Chú ý

• Không đun nấu mủ trôm ở nhiệt độ cao vì sẽ gây mất công dụng của chính nó và cũng đừng nên ngâm mủ trôm với nước nóng. Khi ngâm mủ trôm, cần lưu ý chờ mủ trương nở hoàn toàn rồi mới dùng để giúp tránh tắc ruột.
• Đừng nên uống mủ trôm đồng thời với thuốc khác (cách sau tối thiểu từ 1 giờ để giúp tránh ngộ độc thuốc). Phái nữ có thai và cho con bú, người bị khối u trong ruột hay người bị lạnh bụng cũng đừng nên sử dụng.
• Bên cạnh đó, tuy mủ trôm thanh mát nhưng đừng nên lạm dụng để giúp tránh bị tiêu chảy và những công dụng phụ, hàng ngày chỉ nên sử dụng khoảng 200 mililít nước mủ trôm đã ngâm nở (từ khoảng 1 g bột).
• Đối với dầu được làm từ hạt trôm, thí nghiệm trên ruồi cho biết khi tiêu thụ hằng ngày ở nồng độ cao sẽ gây giảm tuổi thọ. Kết quả thí nghiệm trên chuột cũng cho biết chế độ ăn có chứa 3 % dầu trôm trong 16 hoặc 20 tuần gây nên sự chậm trễ khả năng sinh sản.
• Mủ trôm có rất nhiều ích lợi cho sức khỏe tuy nhiên giá bán cũng không quá cao, ở bài viết trước chúng tôi có viết về tuyến yên (thảo dược có giá bán đến hàng triệu đồng 1 kilogam, được đông đảo nơi quảng bá lấy từ tinh chất mủ của cây anh đào), tuy nhiên không phải loại thực phẩm này thực ra cũng được làm từ mủ trôm đã được người Trung Quốc thu mua của ta rồi chế biến, tẩy trắng mà thành.

Admin tổng hợp từ: Wikipedia, giáo trình trồng cây Trôm (Bộ NN&PTNT)