Các loại thiên địch chính và biện pháp lợi dụng thiên địch quản lý dịch hại cây trồng

1/ Các loại thiên địch chính

Một vài loài thiên địch

– Ong đa phôi Ageniaspis citricola ký sinh sâu non của sâu vẽ bùa.

– Ong ký sinh Cirospilus trên sâu non sâu vẽ bùa.

– Ong Tamarixia Radiata ký sinh rầy chổng cánh.

– Ong Comperiella ký sinh rệp sáp vảy.

– Ong Aphytis ký sinh trên rệp sáp vảy.

– Ong mắt đỏ Trichogramma ký sinh trứng sâu xanhbướm phượng.

– Kiến vàng Oecophylla Smaragdina tha mồi là ấu trùng một loài côn trùng bộ cánh thẳng.

– Bọ rùa chữ nhân.

– Bọ rùa 6 vệt đen.

– Bọ rùa hồng Chilocorus sp.

– Cryptonemus đang ăn rệp sáp.

– Nhện nhỏ bắt mồi Amblyseius sp ăn nhện nhỏ.

– Bọ cánh cứng ngắn Oligota sp. ăn nhện nhỏ.

– Bọ rùa đen nhỏ Stethorus sp. ăn nhện nhỏ.

– Bọ trĩ bắt mồi 6 chấm Scolothrips sp. ăn nhện nhỏ.

– Trứng bọ mắt vàng.

– Ấu trùng bọ mắt vàng.

– Kén của bọ mắt vàng.

– Trưởng thành bọ mắt vàng.

– Nhện linh miêu Oxyopes sp.

– Nấm Aschersonia tạo bệnh cho bọ phấn.

2/ Biện pháp lợi dụng thiên địch để quản lý dịch hại cây trồng

– Trong vườn cây luôn tồn tại cực kỳ đa số loài thiên địch. Chúng đóng một vai trò lớn lớn trong hạn chế dịch hại cây trồng. Lợi dụng thiên địch trong khu vực phòng ngừa dịch hại cây trồng theo 2 hướng như sau:

+ Bảo vệ, duy trì và phát triển quần thể thiên địch sẵn có trong tự nhiên;

+ Nhân nuôi thiên địch để thả vào sinh quần vường cây trồng.

Bọ rùa khống chế số lượng bọ trĩ

2/1 Bảo vệ, duy trì và phát triển quần thể thiên địch sẵn có trong tự nhiên

– Khả năng hạn chế dịch hại của thiên địch tự nhiên mạnh hơn nhiều lần so sánh với những thiên địch được nhân nuôi trong hoàn cảnh nhân tạo. Lợi dụng thiên địch sẵn có trong tự nhiên để phòng ngừa dịch hại là một hướng chính trong nghiên cứu ứng dụng giải pháp sinh học phòng ngừa dịch hại.

– Bảo vệ, duy trì và phát triển quần thể thiên địch sẵn có trong tự nhiên là dựa trên những biện pháp mang tính sinh thái nhằm nâng cao tỷ lệ chết tự nhiên của dịch hại do thiên địch gây nên.

* Một vài quy tắc để bảo vệ, duy trì và phát triển quần thể thiên địch sẵn có trong tự nhiên:

2/1/1 Để cho nhiều loại dịch hại tồn tại ở mật độ thấp có thể đồng ý được

Dịch hại ở mật độ thấp không gây hạ năng suất, thỉnh thoảng nâng cao năng suất do khả năng tự đền bù của cây trồng. Tác hại của dịch hại chỉ có ý nghĩa khi chúng đạt tới mật độ gây bệnh kinh tế. Mặt khác, dịch hại tồn tại ở mật độ thấp còn là nguồn thức ăn quan trọng cho thiên địch tự nhiên trong vườn cây ăn trái có múi.

Nhện ăn thịt

2/1/2 Xác định ngưỡng hữu hiệu của thiên địch

– Một loài thiên địch dù có tiềm năng lớn trong hạn chế dịch hại, nhưng ở mật độ thấp cũng không thể hạn chế dịch hại, nhưng ở mật độ thấp cũng không thể chống được dịch hại. Chỉ khi quần thể của thiên địch đạt tới một mật độ ổn định thì chúng mới chống được dịch hai. Mật độ này được gọi là ngưỡng hữu hiệu của thiên dịch hại.

– Ngưỡng hữu hiệu của thiên địch là mật độ của những loài thiên địch có thể kìm hãm được dịch hại ở phía dưới ngưỡng gây bệnh kinh tế mà dường như không cần thiết phải ứng dụng bất cứ một giải pháp trừ diệt trừ nào khác. Ngưỡng hữu hiệu của thiên địch là đại lượng luôn thay đổi, dựa vào nhiều nhân tố và được xác định cho từng sinh quần cụ thể.

– Ngưỡng hữu hiệu của thiên địch cùng với ngưỡng gây bệnh kinh tế của dịch ại là nền tảng khoa học quan trọng trong việc dùng hợp lý thuốc hoá học bảo vệ thực vật.

2/1/3 Ứng dụng hợp lý những giải pháp trồng trọt

– Có rất nhiều giải pháp trồng trọt, thâm canh, vừa có ý nghĩa khích lệ hoạt động của thiên địch. Ứng dụng hợp lý những biệ pháp trồng trọt này sẽ tạo cơ hội cho cây trồng sinh trưởng tốt, thuận lợi cho thiên địch đến cư trú và phát triển.

– Giải pháp xới xáo đất để tạo một lớp đất phía trên mặt vườn xốp, thoáng đồng thời cũng tạo điều kiện dễ dàng cho hoạt động sống của những loài bắt mồi (thuộc họ Carabidae, Staphylinidae) sống tong đất.

– Giải pháp tỉa cành tạo điều kiện thoáng, đủ ánh sách cho bọ rùa Hyperaspis phát triển với số lượng nhiêu, góp thêm phần hạn chế rệp sáp hại cây trồng…

Kiến vàng ăn thịt

2/1/4 Đảm bảo tính đa dạng thực vật trong vườn cây trồng

– Những loài thực vật trong vườn cây là nơi cư trú và cung ứng mật hoa, phấn ho cho thiên địch. Tuổi thọ của trưởng thành nhiều loại ký sinh nối dài 2 – 4 tuần khi được ăn mật hoa, phấn ho và chỉ sống được 1 – 2 ngày khi không được ăn những thức ăn này. Sự có mặt của thảm cây hoa cứt lơn Ageratum conyzoides L. và những loài thực vật khác trong vườn cây trồng tạo diều kiện tốt cho đa số loài thiên địch phát triển.

– Đảm bảo tính đa dạng laoif thực vật trong vườn cây trồng sẽ nâng cao sự phong phú của những loài thiên địch. Vậy nên, những loài thiên địch dễ dàng chống được sự bùng phát số lượng của dịch hại.

2/1/5 Dùng hợp lý thuốc hoá học bảo vệ thực vật

– Đa số những loài thiên địch cực kỳ mẫm cảm với thuốc hoá học BVTV. Dùng hợp lý thuốc hoá học trong khu vực phòng ngừa dịch hại là giải pháp tối ưu nhất để bảo vệ thiên địch trên cây trồng.

– Để dùng hợp lý thuốc hoá học cần liên tục theo dõi tình hình dịch hại và thiên địch trên cây trồng. Chưa xịt thuốc hoá học khi dịch hại có mật độ thấp và có rất nhiều thiên địch. Chỉ sử dụng thuốc hoá học khi những giải pháp khác không thể kìm hãm được dịch hại dưới ngưỡng gây bệnh kinh tế. Khi sử dụng thuốc hoá học cần thuân theo quy tắc 4 đúng (đúng lúc, đúng thuốc, đúng liều lượng và đúng cách ).

– Khi xịt thuốc hoá học, cần ưu tiên sử dụng thuốc có tính lựa chọn, ảnh hưởng nội hấp, ít độc cho thiên địch, thuốc có thời gian ảnh hưởng ngắn, ngăn ngừa dùng thuốc có phổ ảnh hưởng rộng, không phun tất cả diện tích mà phun theo băng, tránh phun đi phun lại.

3/ Bổ sung thiên địch vào sinh quần vườn cây trồng

Bổ sung thiên địch vào vườn rau theo đúng tiêu chuẩn VietGAP

Trên thực tế dịch hại thường hay xuất hiện và tăng số lượng trước thiên địch. Để giải quyết sự chậm trễ hay thiếu hụt của thiên địch, đã tiến hành xử lý bổ sung thiên địch vào sinh quần cây trồng. Đối với các loại cây trồng ở nước ta, việc bổ sung thiên địch được triển khai theo 2 cách sau:

– Dịch chuyển thiên địch trong khuôn khổ khi phân bổ của loài;

– Nhân nuôi và thả thiên địch để trừ dịch hại bản xứ.

3/1 Dịch chuyển thiên địch trong phạm vị phân bổ của loài

– Đây chính là giải pháp dịch chuyển đồng loạt thiên địch sẵn có trong tự nhiên đến nơi dịch hại đã phát sinh phát triển, nhưng thiên địch của chính nó thì lại chưa xuất hiện hoặc chưa tích luỹ được số lượng vừa đủ để khống chế dịch hại.

– Kiến vàng O.smaradina là một loài bắt mồi tương đối phổ biến trong những vườn cây trồng ở Việt nam. Một vài vườn cây trồng thâm canh thiếu hụt loài này. Nông dân đã ứng dụng giải pháp để dịch chuyển kiến vàng từ vường có đến vườn không có kiến vàng.

3/2 Nhân nuôi và thả thiên địch để trừ dịch hại bản xứ

Nhân nuôi kiến vàng ngay vườn cam

– Giải pháp này ứng dụng khi không đủ sự trùng hợp trong phát triển của thiên địch và dịch hại. Đây chính là việc nhân nuôi đồng loạt những thiên địch trong hoàn cảnh nhân tao, tiếp đến thả vào vườn cây trồng để phòng ngừa dịch hại.

– Có thể nhân nuôi ong mắt đỏ Trichogramma để trừ những loài côn trừng cánh vảy hại cây trồng. Nhân nuôi ong ký sinh Tamarixia radiate để trừ rầu chổng cánh. Nhân nuôi bọ mắt vàng Chrysopa, bọ rùa đen nhỏ Stethorus, bọ rùa 6 vệt đen Chilomenes sexmaculatus, bọ rùa hồng Chilocorus, bọ rùa nhỏ 2 chấm vuàng Scymnus, bọ cánh cứng ngắn oligota, nhiên nhỏ Amblyseius,… để phòng ngừa những loài nhện nhỏ hại, bọ cánh tơ, rệp muội, rệp sáp hại cây trồng.

– Sản xuất chế phẩm sinh học từ vi khuẩn B. thuringiensis để trừ sâu bệnh bộ cánh vảy, chế phẩm nấm côn trùng để trừ câu cấu xanh, nấm đối kháng Trichoderma để trừ những nấm tạo bệnh hại lưu hành trong đất.