Cách trồng và nhân giống táo ta

Cây ăn quả nói chung có thể nhân giống bằng hai biện pháp, là nhân vô tính như chiết, ghép, giâm cành… và nhân hữu tính bằng hạt. Nhưng cùng với cây táo không sử dụng hạt để nhân giống được vì khả năng phân ly, biến dị của chúng rất rộng lớn, khiến cho cây giống sau này không giữ được các đặc điểm tốt của cây mẹ (trừ táo dại), do đó người ta phải ứng dụng biện pháp nhân vô tính như giâm rễ, chiết cành, ghép. Biện pháp giâm rễ và chiết cành tuy cây giống sau này giữ được các đặc điểm tốt của cây mẹ nhưng do hệ số nhân giống thấp, tỷ lệ ra rễ không cao, hại cây mẹ… nên cả hai biện pháp này không thích hợp với cách thức sản xuất lớn ngày nay. Do đó ngày nay người ta hay ứng dụng biện pháp ghép.

Trong biện pháp này có hai công việc cần chuẩn bị, đó là:

* Chuẩn bị gốc ghép:

Cây để làm gốc ghép nên chọn các giống táo dại, táo cỏ (táo rừng, táo chua), táo địa phương… vì các giống này có sức sống cực kỳ mạnh, có thể chống chọi được với các điều kiện không có lợi của ngoại cảnh, tỷ lệ chết khi ghép thấp… Ở trên cây, chọn các quả chín kỹ, không bị sâu hại, đem trà đãi bỏ sạch thịt trái, lấy hạt phơi khô trong bóng râm vài ngày.

– Ngâm hạt trong dung dịch nước muối 14-18% để hạt lép nổi lên phía trên, loại bỏ hạt lép, chọn các hạt còn lại đập lấy nhân phía bên trong (phải đập cẩn trọng, tránh dể dập nát nhân).

– Tiếp đến mang nhân đi gieo ngay (vì nhân cực kỳ dễ mất sức nảy mầm). Nếu có khả năng nên gieo giống vào các bầu nilon chứa đất phân đã được chuẩn bị sẵn.

Chú ý: Bầu nilon có kích cỡ 10×10 centimét hoặc 10×15 centimét, có đục lỗ bên dưới để thoát nước. Đất làm bầu là bùn ao, hồ đã được phơi khô, đập nhỏ trộn với tro trấu hoặc phân chuồng mục với tỷ lệ 1:1, bầu gieo được xếp xít nhau thành từng luống ngoài nơi có nắng, luống rộng 0,8m và cách  nhau 0,4-0,5m để tiện cho việc đi lại chăm sóc.

– Sau khi tiến hành gieo hạt lấp thêm một lớp đất mỏng lên bên trên, rồi sử dụng thùng tưới có vòi hoa sen tưới nhẹ cho đất ướt đều, phối hợp rải thuốc chống kiến và những côn trùng cắn hại hạt. Sau khi tiến hành gieo 5-7 ngày thì hạt bắt đầu nảy mầm, hai tuần sau khi tiến hành gieo nhổ loại bỏ các cây xấu, yếu ớt. Bên trên làm giàn che để cây giống không bị chết do nắng lớn, mưa lớn. Hai mươi ngày sau tưới nhử thêm phân NPK (loại có tỷ lệ NPK 20-20-15). Chăm sóc, ngăn ngừa, diệt trừ sâu hại chu đáo để cây sinh trưởng tốt. Cũng có thể gieo ươm hạt giống trực tiếp trên luống đất.

Lưu ý:

+ Nếu như không đập hạt lấy nhân thì trước khi tiến hành gieo cần ngâm hạt vào nước nóng 40 độ C trong 3 giờ rồi ủ cho hạt nứt nanh thì đem gieo. Đất làm vườn ươm nên chọn những nơi đất tốt, cách tốt nhất là được chân đất cát pha, phù sa ven sông… cày bừa kỹ, làm đất tơi nhỏ, dọn dẹp sạch cỏ dại, lên luống rộng 0,8m, cao 0,1-0,15m, cách nhau 0,4-0,5m, chiều dài luống nên để khoảng 20 mét là vừa. Mỗi luống rải khoảng 100-150 kilogam phân chuồng đã ủ hoai mục, tiếp đến trộn đều phân với lớp đất mặt luống.

+ Rạch hàng theo bề ngang, mỗi hàng cách nhau 0,1m, rạch sâu 2-3 centimét. Ở trên hàng hạt đặt cách nhau 0,1m, lấp dất dày 1 centimét, phía trên phủ một lớp rơm mỏng để dưỡng ẩm và chống rẽ, bí đất khi tiến hành tưới nước. Tưới nước hằng ngày bảo đảm dưỡng ẩm liên tục cho đất. Nếu có khả năng nên làm giàn che mưa cho luống ươm, để phòng chống một vài nấm bệnh làm cho chết cây giống do mưa làm ẩm ướt đất.

– Khi cây giống có 2-3 lá thật thì ra ngôi trồng trên các luống đất đã được chuẩn bị sẵn, luống cao khoảng 0,15-0,20m, rộng 0,6-0,7m, dài khoảng 20m, cách nhau 0,4-0,5m. Cuốc hố 0,30×0,35m, bón thêm phân hữu cơ mục trộn với đất bột rồi trồng cây giống vào. Tưới nước dưỡng ẩm liên tục. Khi cây giống bén rễ hồi xanh thì bón nhử thêm phân NPK (loại 20-20-15) bằng phương pháp hòa phân vào nước tưới theo tỷ lệ 1-1,5%.

– Tiếp đến cứ 10-15 ngày bón thêm 1 lần, với lượng 1-1,5 kilogam phân cho một 100m2 mặt luống (khi ở giai đoạn cây con ) những lần bón tiếp đến dựa theo tình hình sinh trưởng tốt hay xấu của cây mà tăng dần lượng phân cho thích hợp. Xới xáo mặt luống không nên để đất bị bí do đóng váng khi tưới, nhổ sạch se cỏ dại, ngăn ngừa, diệt trừ sâu hại, nhất là một số loại sâu ăn lá, cuốn lá, bệnh lở cổ rễ gây chết cây giống… để cây sinh trưởng tốt. Liên tục tỉa bỏ các mầm mọc ở phía dưới gốc cách mặt đất 0,2-0,3m để gốc nhẵn sạch, dễ thao tác khi ghép. Trước khi ghép 3-4 tuần nên đẩy mạnh phân bón và liên tục tưới nước bảo đảm đủ ẩm cho cây, để cây có rất nhiều nhựa, dễ tróc vỏ khi ghép dễ thành công hơn.

* Chuẩn bị cành ghép

Giống ghép được lấy từ các cây có các đặc điểm quý theo ý thích của bản thân như cho năng suất cao, ăn ngon, chịu đựng được với sâu hại, thích hợp với điều kiện ngoại cảnh của địa phương… Táo có thể ghép cả năm, nhưng nên tránh ghép vào các thời gian giá lạnh, mưa bão nhiều hoặc quá nắng nóng…

Vì gỗ táo chóng già, lấy mắt ghép trên các cây táo trồng để ăn trái cực khó, do đó muốn sản xuất nhiều cây con nên có vườn chuyên để sản xuất cành ghép, mắt ghép riêng bằng phương pháp trồng dày, chăm sóc, đốn theo một kỹ thuật riêng để chuyên lấy ành ghép, mắt ghép chứ không lấy quả.

* Cách ghép

Với táo có thể ứng dụng kỹ thuật ghép nêm, ghép mắt, ghép cành… đều có thể được. Sau đây chính là một vài kỹ thuật ghép thường hay được nhà vườn ứng dụng trong sản xuất:

• Ghép áp cắt ngọn gốc ghép (có người gọi là ghép vạt nên lưỡi gà):

– Vận dụng cho trường hợp gốc ghép được canh tác trong những bầu nilon, có khả năng di chuyển được. Sử dụng dao ghép (có lưỡi mỏng, cứng, sắc) cắt bỏ ngọn của gốc ghép (cắt cách mặt bầu khoảng 4-5 centimét ) tiếp đến cắt vạt hai bên chỗ gốc vừa cắt bỏ ngọn hình thành hình nêm (chiều dài chỗ cắt vạt dài khoảng 1,5 centimét ).

– Ở trên cành ghép chọn chỗ có độ lớn tương tự với gốc ghép tiếp đến sử dụng dao ghép cắt vạt xéo một đường từ dưới lên ăn sâu vào khoảng 40% đường kính của cành, chỗ cắt vạt cũng có độ dài tương tự với độ dài vạt nêm trên gốc ghép. Khéo léo luồn hình nêm trên gốc ghép vào chỗ vừa cắt vạt trên cành ghép rồi sử dụng dây nilon mềm quấn vừa đủ chặt.

– Xong xuôi sử dụng dây treo bầu ghép lên cành của cây con hoặc treo lên cọc đã được cắm sẵn, giữ cho bầu cây cố định không bị gió lay động. Với kỹ thuật ghép này chỉ cần trên cành ghép có một lá với một mắt là có thể cho một cây con, ở trên một cành ghép có thể ghép được 5-7 gốc ghép, mỗi gốc ghép luồn vào một lóng. Vì cắt vạt thành hình nêm, gốc ghép được tiếp xúc với cành ghép bằng cả hai mặt cắt, mùa mưa nước không thấm được vào chỗ ghép nên chỗ ghép dễ dính, dễ sống, tỷ lệ ghép thành công sẽ cao hơn.

– Sau khi ghép 2-3 tháng là có thể tiến hành cắt bầu giống đưa vào chỗ mát dưỡng một thời gian cho cây cứng cáp rồi đem trồng (cắt đứt phần gốc của cành ghép dưới chỗ ghép 1-1,5 centimét ). Kỹ thuật ghép này cho hệ số nhân giống cao, nhanh cho cây con, nhưng cây ghép nhỏ phải chăm sóc kỹ sau khi tiến hành trồng thì mới cho cây con có chất lượng cao.

• Ghép mắt (ghép “bo”): Có thể ghép kiểu cửa sổ (chữ U xuôi hay U ngược), kiểu chữ T… nhưng cùng với táo nên ghép kiểu cửa sổ thường dễ thành công hơn.

Kỹ thuật làm như sau:

– Ở trên gốc ghép chọn một chỗ nhẵn (cách mặt đất 10-15 centimét ) sử dụng mũi nhọn của dao ghép rạch hai đường song song dài 2-2,5 centimét, hai đường này cách nhau một khoảng cách vừa bằng bề rộng của mắt ghép (“bo”) (phần này tạm gọi là “cửa sổ”).

– Mắt ghép nên lấy ở cành được 5-6 tháng tuổi, vỏ còn màu đỏ chưa chuyển sang màu xám, đường kính lớn. Chọn mắt hình tam giác ở giữa hai cái gai nhọn (để khi ghép không bị vướng nên sử dụng kéo cắt đầu nhọn của hai gai đi). Các cành vượt, cành xiên có rất nhiều nhựa thường có rất nhiều mắt ghép đạt chuẩn.

– Lấy lưỡi dao ghép cắt ngang một đường ở dưới của mắt mầm khoảng 1,2 centimét, nhấn lưỡi dao phạm sâu vào phần gỗ một chút rồi lách rần mũi dao xuống dưới cho đến lúc gặp đường cắt ngang ở dưới mắt mầm thì tác “bo” giống ra khỏi cành.

– Tách bỏ lớp vỏ trên “cửa sổ” rồi nhẹ nhàng đặt “bo” giống vào “cửa sổ”, xong xuôi sử dụng dây nilon mềm quấn vừa đủ chặt. Sau ghép 20 ngày kiểm tra nếu nhận thấy mắt ghép còn sống thì cắt bỏ phần trên của gốc ghép (cách chỗ ghép 1,5-2 centimét ). Sau khi tiến hành cắt vài ngày mầm ngủ trên mắt ghép sẽ nhú ra phát triển thành cây con. Tưới nước hằng ngày để có thể bảo đảm ẩm độ cho cây. Liên tục kiểm tra để tiến hành loại bỏ các mầm mới mọc của gốc ghép. Chăm sóc chu đáo để cây con phát triển tốt.