Kỹ thuật tỉa cành, tạo tán cho cây ca cao

1/ Nguyên lý chung

* Nguyên lý chung của việc tỉa cành tạo tán là:

– Điều chỉnh cây phát triển hài hòa, cành vươn đều mọi hướng để nhận được ánh sáng nhiều nhất.

– Tán lá phải tỏa kín không gian dành riêng cho từng cây và không có các lỗ hổng trong tán cây.

– Dưới tán lá phải thoáng đãng để hạ thiểu sâu hại.

– Chiều cao cây phù hợp để dễ chăm sóc, ngăn ngừa, diệt trừ sâu hại và thu hoạch.

2/ Ý nghĩa của việc cắt tỉa, tạo tán.

– Sau khi tiến hành cắt tỉa cây sẽ sinh ra những chồi mới phát triển mạnh và có rất nhiều khả năng để những cành mới mẻ này cho hoa trái, giúp giữ được sản lượng ổn định hàng năm. Ở các cây già, khả năng ra bông trái hạ do hạ sinh trưởng của chồi thì chuyện cắt tiả sẽ cho hiệu quả nâng cấp. Việc đốn tái sinh (cắt tỉa nặng) cũng nhằm mục đích này.

– Cắt tỉa giúp là việc điều chỉnh ánh sáng truyền vào tán cây, qua đó giúp nâng cấp về chất lượng, màu sắc và kích cỡ trái.

– Cây có tán dầy nếu như không cắt tỉa thì khi cây cho nhiều trái thì trái sẽ có kích cỡ nhỏ và màu sắc kém đi do kết quả từ sự không hài hòa của chất đạm và chất đường bột.

– Cây được cắt tỉa cũng liên tục giúp tăng được tỉ lệ đậu quả. Việc loại bỏ một số điểm sinh trưởng sẽ giúp tăng 1 cách gián tiếp quá trình cung ứng nước và đạm cho một số điểm sinh trưởng còn lại. Đối với các loại cây phát triển vượt mức (sung mãn) thì chuyện cắt tỉa bớt cành lá sẽ tạo cơ hội cho cây dễ ra bông tạo trái hơn.

– Việc tỉa bỏ hoa trái tuy có gây hạ năng suất tổng cộng nhưng tăng được năng suất quả có giá trị thương phẩm. Bên cạnh đó việc cắt tiả còn là một giải pháp gây giảm nguồn phát tán sâu hại trên cây.

3/ Cắt tỉa, tạo tán cho cây ca cao

– Cây ca cao khi được cắt tỉa, tạo tán (tạo hình) mới đạt năng suất cao và ổn định.

– Giai đoạn kiến thiết cơ bản chỉ để mỗi cây có 1-2 thân chính và loại bỏ các cành vượt, cành yếu. Nếu tiến hành trồng cây ghép cần đặc biệt chú trọng loại bỏ những chồi nằm phía dưới vết ghép.

– Giai đoạn kinh doanh: mỗi năm cần cắt bỏ các cành đâm ngược, các cành sà đồng thời cắt bỏ các cành yếu, cành khô, cành sâu hại. Thường 1 năm cắt cành khoảng 3 lần. Nếu cắt tỉa đúng cách tán cây sẽ hài hòa (hình 3/2), còn nếu cắt tỉa không đúng trong tán cây sẽ có lỗ hổng.

Tỉa cành không đúng cách – Tỉa cành đúng cách

– Việc cắt tỉa, tạo tán có thể bắt đầu ngay từ khi vừa mới trồng và phải được thực thi từ thời kỳ cây giống nhỏ. Phương pháp cắt tỉa tạo hình, tạo tán phụ thuộc vào cây trồng từ hạt hay cây ghép.

3/1 Phương pháp cắt tỉa, tạo tán

– Cách tạo hình, tạo tán phụ thuộc vào cây trồng từ hạt hay cây ghép.

a. Cây từ hạt (thực sinh)

– Trái ca cao phát triển từ thân nhưng không phải nhiều thân cho nhiều trái. Xét về mặt hình thức biểu hiện ra bên ngoài, sự phát triển hài hòa tròn đều của tán lá là nhân tố chính ảnh hưởng nhiều đến năng suất. Chỉ giữ một thân chính để việc tạo tán được thuận lợi.

– Điều chỉnh điểm phân cành giai đoạn đầu có độ cao 1,1 – 1,3 m từ mặt đất

Điểm phân cành giai đoạn đầu cách mặt đất 1,1 – 1,3m

– Trường hợp cây phân cành thấp do thiếu hụt nước, không che bóng, nhiệt độ cao hoặc thiếu dưỡng chất cần phải cắt bỏ ngay ngọn ở vị trí dưới điểm phân cành và điều chỉnh những nhân tố giới hạn (tưới nước, bón phân, che bóng…) sau khi tiến hành cắt ngọn chồi vượt ở nách lá sẽ mọc và phát triển thẳng đứng. Bằng phương pháp này có thể đưa vị trí phân cành lên thêm khoảng 50 centimét khi chồi vượt mới mọc phân cành trở lại.

– Bên cạnh đó, ta có thể giữ tầng cành thứ nhất và nuôi thêm chồi vượt để tạo cành thứ 2/ Khi tầng cánh thứ 2 phát triển tốt, tỉa bỏ hoàn toàn tầng cành thứ nhất. Cây sinh trưởng tốt chỉ giữ cố định một tầng cành là đủ.

 

a. Cắt bỏ tầng cành giai đoạn đầu nếu nhận thấy cây phân cành vị trí quá thấp – b. Chồi bên phát triển sau khi tiến hành cắt bỏ tầng cành giai đoạn đầu

– Toàn bộ chồi vượt mọc ra tiếp đến cần phải được tỉa bỏ để thúc đẩy cây phát triển những cành ngang.

– Khi cây đã giao tán, nên tỉa thoáng vùng thân chính và xung quanh điểm phân cành để kích thích phát triển trái và ngăn ngừa và diệt trừ bệnh.

– Cần đặc biệt chú ý không tỉa quá nặng ngay 1 lần để giúp tránh thân cành bị lộ ra ánh sáng trực tiếp thời gian dài sẽ bị cháy nắng, cây dễ mắc bệnh, trái ít..

a. Chổi khỏe nhất được lưu lại – b. Chồi vượt – c. Tỉa thưa quá nhiều – d. Tỉa thưa vừa phải

b. Cây ghép

– Do mầm ghép lấy từ cành ngang cây không phát triển tầng cành. Để có thể bảo đảm tán lá phát triển đều những hướng nên tạo dạng nhiều thân (từ 3 – 5). Những nhánh phụ ở phần gốc, cành bị che khuất hay mọc hướng xuống, cành mọc đan xen lẫn nhau cần phải được tỉa bỏ để tạo sự thoáng đãng cho cây, ngăn ngừa sâu bệnh, kích thích làm tăng khả năng ra hoa và tiện việc chăm sóc thu hoạch

– Sau khi tiến hành trồng sử dụng cọc cố định cây ghép để giúp tránh gió lung lay gốc đồng thời giữ cho đoạn thân sát gốc thẳng đứng. Khi cây tiếp tục tăng trưởng đầu cành có xu hướng nghiêng về một bên. Nhiều cành cấp 2 xuất hiện, nên cắt bỏ các cành thấp gần mặt đất và đoạn thân gần gốc cần phải được tỉa trống.

a. Cây ghép trong vườn ươm luôn nghiêng về một bên – b. Cố định cây ghép sau trồng

a. Thân chính (a), cành thứ cấp (b-c) – b. Tỉa trống đoạn thân gần gốc

– Những chồi bên của mầm ghép phát triển sớm tạo ra cây có dạng bụi với nhiều thân gồm thân chính (mầm ghép) và cành thứ cấp phát triển từ thân chính. Tạo hình cây ghép cần triển khai dần dần và liên tục. Tỉa bỏ hoàn toàn những cành thứ cấp trên những thân chính trong khoảng 1 mét cách mặt đất khi cây vào thời kỳ kinh doanh. Cũng như cây thực sinh, không nên để thân, cành lộ ra ánh sáng trực tiếp trong một thời gian dài sau khi tỉa.

– Cây cần phải được cắt tỉa và tạo hình như sau:

+ Có 1 thân chính khỏe và mọc thẳng.

+ Có 3 – 5 cành cấp 1

+ Cành cấp 1 giai đoạn đầu được lưu lại cách mặt đất tối thiểu từ 5 centimét.

+ Những cành mọc đều những hướng

+ Tán lá tròn đều, hài hòa

 Tạo tán cây trồng từ cây ghép

* Những giải pháp để tạo tán cho ca cao

– Tỉa chồi vượt:

+ Phương pháp nhận biết chồi vượt: Chồi vượt là chồi thường mọc ra từ gốc ghép, lá mọc theo hình xoắn ốc, cuống lá dài.

+ Sự gây hại của chồi vượt: Cạnh tranh dinh dưỡng, lấn át thân ghép không phát triển, cây bị lệch tán.

+ Nếu tỉa bỏ chậm, chồi vượt sẽ cản cành cấp 2 trên cành chính. Hậu quả khiến cho cây ca cao sẽ bị lệch tán. Tán lá không tận dụng khoảng không gian dành riêng cho nó, dẫn tới dùng ánh sáng thấp.

– Hướng xử lý: liên tục phát hiện chồi vượt và cắt bỏ ngay khi phát hiện.

a. Chồi vượt (a), cành cấp 2 (b) – b. Cây ghép trong thời kỳ kinh doanh đã định hình

– Tỉa cành, chồi cấp 1 mọc thấp:

Một số định nghĩa cần phải biết:

+ Thân ghép: Phần mọc ra từ bộ phận ghép (cây con ghép đủ tiêu chuẩn chỉ có 1 thân ghép).

+ Chồi cấp 1: Phần mọc ra từ thân ghép, còn non

+ Cành cấp 1: Phần mọc ra từ thân ghép cành hóa gỗ lá đã phát triển thành thục.

a. Cây ghép định hình với 3 thân chính – b. Thân chính phát triển hài hòa về 3 hướng

Nếu thân ghép có rất nhiều chồi hoặc nhiều cành cấp 1 và có chồi hoặc cành cấp 1 mọc thấp thì tỉa bỏ chồi hoặc cành mọc thấp càng sớm càng tốt.

Nếu cây ghép còn yếu và thấp dưới 40 centimét thì chỉ tỉa bỏ chồi thường mọc thấp (cách gốc dưới 20 centimét ). Khi cây phát triển sẽ tỉa nâng dần chiều cao thân lên.

Trường hợp cây có 2 thân: Chọn lưu lại thân lớn khỏe có rất nhiều lá hơn. Tỉa bỏ ngay thân yếu, thân ít lá. Chỉ lưu lại 1 thân độc nhất. Nếu 2 thân phát triển tốt như nhau thì có thể lưu lại cả 2 nhưng những chồi cành mọc thấp trên 2 thân này đều cắt bỏ như trường hợp 1 thân.

Đối với kỹ thuật trồng nghiêng: Thời kỳ đầu cành chính phát triển mạnh hơn cành cấp 2, tuy vậy về sau sự chênh lệch này không đáng kể lắm, và cây ghép định hình với 3 thân chính với 3 hướng khác nhau, sinh ra bộ khung chính cho cây có bộ tán hài hòa, tròn đều. Nếu cành chính phát triển quá mạnh, ngọn cành nên được cắt bỏ để làm chậm sự tăng trưởng nhằm tạo sự phát triển cân bằng với cành cấp 2/

Tránh để cành chính nằm nghiêng sát mặt đất, cản trở đi lại và thân cái dễ bị bệnh do đất văng bám, cành thứ cấp giai đoạn đầu nằm quá gần gốc (hình 3/20).

Thân chính – Cành chính nằm nghiêng sát mặt đất

 Đối với trồng đứng:

– Sử dụng cọc cố định cây theo hướng thẳng đứng, cần phải buộc vào thân phần cây mới tăng trưởng. Thời kỳ đầu cành cấp 2 phát triển về 2 phía dọc theo thân chính.

Cố định cây theo hướng thẳng đứng

– Khi cây lớn dần những cành này có xu hướng tăng trưởng về phía trước hoặc phía sau vào khoảng không gian còn trống.

a. Cây ghép trồng đứng nhìn từ phía trước  – b. Cây ghép trồng đứng nhìn từ phía sau

Chú ý: Khi tỉa tạo hình tán cây ghép phải luôn ghi nhớ quy luật sinh trưởng của thực vật là thân cành có xu hướng mọc thẳng lên hoặc vươn tới các khoảng trống có ánh sáng nhiều hơn.

Nhằm hỗ trợ cho những cành ở vị trí đã chọn mọc đúng hướng, ta cần dọn sẵn không gian cành sẽ vươn tới bằng phương pháp tỉa bỏ các chồi, cành không có nhu cầu mọc chen vào khoảng không gian này. Dựa theo kĩ thuật giữ cành chính nghiêng hay thẳng đứng khi vừa mới trồng, sự tạo hình cũng có sự khác nhau.

a. Cây ghép trồng đứng nhìn từ phía trước  – b. Cây ghép trồng đứng nhìn từ phía sau

3/2/  Những giải pháp kích thích cây phân cành.

a. Điều chỉnh bóng che ngay

– Phải bảo đảm đủ nắng (khoảng 25 % ánh nắng) mới kích thích ca cao phân cành, phối hợp bón phân tưới nước đầy đủ.

b. Hãm ngọn

– Nhằm kích thích thân ghép nảy chồi, sinh ra nhiều cành cấp 1/

* Kỹ thuật làm:

– Sử dụng kéo cắt phần ngọn cây ở vị trí sau:

– Nếu thân ghép cao hơn 1 mét thì hãm ngọn ở đoạn thân cao khoảng 80 centimét.

– Nếu thân ghép cao khỏang 80 centimét và đang có cơi lá non: đợi đến khi lá chuyển sang bánh tẻ hãm ngọn ở lá đoạn bánh tẻ trên cùng.

– Sau khi hãm ngọn, cây ra chồi cực kỳ nhiều cần lảy bỏ các chồi thấp dưới 50 centimét.

* Thời gian:

– Việc hãm ngọn ca cao phụ thuộc vào chiều cao và sự phân cành của thân ghép chứ không dựa vào độ tuổi của cây. Cần phải hãm ngọn trong những trường hợp sau:

– Thân ghép cao trên 80 centimét, những cơi lá đã thuần thục mà chưa có cành cấp 1, hoặc cành cấp 1 nhỏ, yếu.

– Thân ghép cao trên 80 centimét, có ít cành cấp 1 nhưng mọc thấp (sát gốc.)

– Công điều này thường thực thi ở thời kỳ sau trồng khoảng từ 6 đến 9 tháng tuổi.

4/ Cố định cây

– Nhằm ngăn ngừa lay gốc, đổ cây và hỗ trợ đọan thân ở phía dưới gốc (khỏang 70 centimét tính từ gốc lên) mọc thẳng. Nên thực thi điều này ngay từ khi vừa mới trồng và trong suốt giai đoạn trồng mới.

– Sử dụng cây tre, le, gỗ… dài khoảng 70 – 80 centimét cắm chắc xuống đất (Nên cắm xiên). Sử dụng dây nylon hay dây mềm (tối ưu nhất là dây chuối, vải cũ) để buộc cây ca cao vào cọc giữ cho thân cây mọc thẳng,

Chú ý: Nên liên tục kiểm tra; thay hoặc buộc lại dây và cọc.