Cách nhân giống hoa hồng (tiếp theo)

2/ Nhân giống vô tính

Trồng hồng theo biện pháp nhân giống vô tính là tạo cây hồng con bằng nhiều phương pháp: chiết cành, ghép cành hoặc giâm cành. Biện pháp này tuy có tốn thời gian và công sức, nhưng được điều lợi là loại cây giống mang các đặc điểm tốt y như cây mẹ vậy. Việc này đã mang lại sự hài lòng rất rộng lớn đối với nghệ nhân chơi cây kiểng và ông và bà mình cũng đã biết ứng dụng từ rất lâu.

a. Kỹ thuật chiết cành

Chiết có nghĩa là bẻ gãy. Chiết cành là biện pháp tách rời cành ra khỏi cây hoa hồng mẹ để sinh ra một cây mới. Công việc chiết cành cực kỳ dễ, nhưng phải ứng dụng đúng cách mới thành công.

Có hai kỹ thuật chiết cành:

1) Cách giản dị nhất, đỡ tốn công nhất là chọn một cành dài vừa ý gần sát gốc, lấy đoạn cuối cành có chiều dài khoảng 20 phân, cắt ra một khoanh vỏ dài chừng 2 phân. Điều cần là phải cạo cho sạch hết lớp vỏ này thì đoạn chiết mới ra rễ. Việc kế tiếp là uốn cong cành xuống, sao cho nơi bị tróc vỏ tiếp giáp sát mặt đất (nếu chôn vùi xuống đất lại càng hay), đắp đất phủ lên phía trên, rồi sử dụng que tre cắm xuống đất gài qua lại để giữ chặt cho cành hồng nằm yên đúng vị trí như vậy… Nếu chiết vào mùa mưa thì khỏi tưới, nhưng nếu gặp lúc nắng hạn thì hàng ngày nên tưới cây vào ụ đất chiết đó một số lần để đất được ẩm hỗ trợ cây mau ra rễ. Chiết theo cách này thì chỉ độ ba tuần là chỗ chiết đã ra rễ, cắt rời cành trồng được. Cách tốt nhất là sau 2 tuần tính từ ngày bóc vỏ, ta nên cẩn trọng thăm dò xem hiện trạng ra rễ của cây thế nào…

2) Trước tiên ta nên chọn một cành lớn bằng chiếc đũa ăn cơm, không già lắm mà cũng không được non lắm của cây hồng mẹ mà ta biết chắc là nó có các đặc điểm tốt. Cành chiết chỉ cần có độ dài từ 15 centimét đến 20 centimét là vừa. Cành chiết mà dài quá cây giống sau này sẽ cao lêu nghêu, trong khi bộ rễ nó còn yếu không đủ sức nuôi cây.

Ngay chỗ định chiết, ta sử dụng dao bén bóc rời ra một khoanh vỏ rộng 2 phân. Tiếp đến sử dụng hỗn hợp đất trộn với phân bò khô ốp quanh nơi vừa bóc vỏ hình thành bầu chiết lớn bằng trái cau cho cây ra rễ. Phía bên ngoài bầu, sử dụng một miếng nilon trắng nhỏ quấn quanh bầu chiết phải sử dụng dây nilon cột chặt để nước mưa cũng như nước tưới không thâm nhập được vào phía bên trong. Thế là xong việc.

Dựa vào sự ủ kín nên phía bên trong bầu có được ẩm độ cấp thiết hỗ trợ cây ra rễ nhanh. Khoảng nửa tháng sau khi chiết, ta đã thấy nhiều rễ con màu trắng xuất hiện, nhưng tối ưu nhất phải chờ thêm một tuần nữa mới sử dụng dao bén cắt lìa cành chiết ra đem trồng xuống đất hay vào chậu kiểng.

Chiết cành theo cách này hằng ngày không phải tốn công tưới nước vào bầu chiết.

Ta có thể sủ dụng hỗn hợp đất và phân bò bằng rễ cây lục bình cũng được. rễ cây lục bình cần phải ngâm trong nước sạch trước một ngày cho thật sạch sẽ phèn tiếp đến phơi khô. Trước khi dùng thì nhúng nước cho mềm, vắt ráo nước rồi mới bó quanh chỗ cành vừa bóc vỏ. Tất nhiên phía bên ngoài vẫn sử dụng miếng nilon quấn chặt và cột dây hai đầu bầu chiết như trên.

Cây hồng chiết cành bộ rễ cực kỳ yếu, do đó sau khi tiến hành cắt rời khỏi cây mẹ ta nên đặt vào bầu ương (để trong mát, môi trường sống nhiều dưỡng chất, chăm sóc kỹ) trong vài tuần để bộ rễ được già dặn, rồi mới bứng ra trồng thẳng vào chậu hay ra vườn.

Thời gian đầu, ta nên sử dụng các que tre chống làm giá đỡ cho cây giống đứng vững trước sức càn lướt của mưa gió.

Sau hai tháng tính từ ngày chiết, cây hồng con bắt đầu nở hoa. Ta nên nuôi các mầm mới để cây có bộ tán mạnh hơn, vì cây hồng chiết thường sinh trưởng yếu, và kém… tuổi thọ, do bộ rễ yếu.

b. Kỹ thuật ghép

Hồng có cây ra bông đẹp, có cây ra bông xấu. Với cây ra bông đẹp, nhà vườn sử dụng dao bén có mũi nhọn để tách rời chồi non, mắt ghép, hay một đoạn cành, đoạn thân non, đem ghép vào cây ra bông xấu nhưng có thân khỏe. Nếu ghép thành công thì chồi, mắt ghép… của cây hoa đẹp sẽ là các cành mới của cây hoa xấu, nhận gốc của cây ra bông xấu sẽ là gốc của bản thân vì khi việc ghép mắt hay ghép chồi thành công thì từ từ những thân nhánh của cây hoa xấu sẽ được cắt bỏ hết, để gốc ghép dồn sức nuôi các mắt ghép mới mà thôi.

Với cây hoa hồng có rất nhiều phương pháp ghép: ghép mắt, ghép áp, ghép nêm, ghép xuyên thân.

1) Ghép mắt: Muốn thực thi việc ghép mắt thì ta phải sử dụng một cây hồng khỏe khoắn làm gốc ghép, và tách mắt ghép từ cây hồng mẹ, tức là loại cây hồng giống tốt, hoa đạt chuẩn.

– Gốc ghép: Gốc ghép phải mạnh thì cây hồng ghép sau này mới sống được.

Thường thì những nhà vườn sử dụng cây hồng dại làm gốc ghép, vì giống này sinh trưởng tốt, cây sống lâu năm lại sai bông. Muốn tạo gốc ghép không có gì tốt hơn là cắt cành hồng dại ra từng khúc có chiều dài hoảng 20 centimét (lựa các cành lớn hơn chiếc đũa ăn cơm một chút và không già quá, cũng không được non quá), tiếp đến đem giâm vào vườn ương, hoặc vào chậu kiểng cũng được. Sau hai tháng, chúng ra rễ và đâm tược. Cây ở vào tuổi này đã sẵn sàng làm gốc ghép.

– Mắt ghép: Mắt ghép được tách ra từ nách lá của cây hồng mẹ. Nên làm điều này từ buổi sáng sớm hoặc xế chiều, khi khí trời mát mẻ. Và hễ tách mắt ghép ra là phải đem ghép ngay vào gốc ghép mới tốt.

Muốn tách mắt ghép ra khỏi cây mẹ, ta nên sử dụng dao bén nhọn xắn ra. Nên chọn các mắt nào đã lộ chồi non, khi chồi sống sẽ có lực mà phát triển mạnh. Một cành hồng mẹ có thể tách ra được từ vài ba đến năm bảy mắt ghép…

– Kỹ thuật ghép: Chọn một nơi trên gốc ghép để ghép mắt, sử dụng mũi dao nhọn rạch hình chữ T có bề cạnh cỡ 1 centimét ở ngoài lớp vỏ. Kế đó là tách hai mép vỏ rộng ra để nhét vừa khít mắt ghép vào. Xin chú ý mắt ghép khi tách ra khỏi cây hồng mẹ, nên gọt lớp vỏ xung quanh mầm chồi theo hình tam giác, và bề cạnh cũng cỡ 1 centimét. Điều cần là phải tách bỏ các thớ gỗ, nếu còn dính vào mắt, và cố gìn giữ đừng để cho mắt ghép bị giập. Lúc ghép cần đặt chồi hướng lên phía trên.

Sau khi đặt gọn mắt ghép vào gốc ghép, ta sử dụng dây nilon cột chặt lại chiều vòng (trừ phần mắt ghép ra) để giúp tránh nước mưa cũng như nước tưới xâm phạm vào. Độ nửa tháng tiếp đến, ta mở dây cột, nếu nhận thấy mắt ghép xanh tươi là nó đã sống. Trong trường hợp này, nơi ghép đã được liền lặn vì nhựa cây đã bít kín, bởi vậy từ đấy ta yên tâm tưới nước vào chỗ ghép.

2) Ghép áp: Ghép áp là áp hai cành hồng của 2 cây không giống nhau, để rồi cuối cùng cây có gốc khỏe khoắn sẽ nuôi cành của cây cho hoa đẹp. muốn thực thi, đầu tiên ta đặt hai chậu hồng gần sát nhau. Một cây cực kỳ sung sức nhưng hoa xấu, còn cây kia có hoa đẹp và là giống quí. Nên chọn mỗi cây một cành có kích cỡ như nhau (hay gần bằng nhau) cho chúng kề sát  nhau. Ngay đoạn chúng có thể cọ xát nhau, ta sử dụng dao bén cạo sạch vỏ rồi áp chặt chúng vào nhau. Việc làm tiếp theo là sử dụng dây nilon cột chặt chỗ áp sát đó. Xong, ta cắt bỏ phần ngọn của cây có hoa xấu để cho nó dồn sức nuôi cành mới. Độ ba tuần sau ta cắt rời thân cây có hoa đẹp, chỉ chừa lại đoạn cành ghép mà thôi. Thế là gốc hồng ra bông xấu trước đây, lúc này đã có hoa đẹp.

3) Ghép nêm: Sử dụng cây hồng dại khỏe khoắn, nhưng hoa không đạt chuẩn để làm gốc ghép. Còn cành ghép được lấy từ cây hồng mẹ có hoa lớn và sai bông. Điều cần là hai đoạn cành nầy phải lớn tương đương. Việc ghép nêm triển khai các bước như sau:

–  Chọn cành gốc ghép rồi tuốt hết lá, cắt bỏ phần ngọn còn non, rồi sử dụng dao bén vạt sâu vào theo hình chữ V.

–  Cách sử dụng để ghép được vạt hình lưỡi búa.

–  Sau cùng đút đầu nhọn của lưỡi búa lọt khít vào hình chữ V của gốc ghép là được. Phía bên ngoài, sử dụng dây nilon cột chặt lại để giữ yên chỗ nối. Khoảng ba tuần sau chỗ ghép nêm sẽ liền lặn cùng nhau, và từ đấy cây gốc ghép sẽ nuôi cành có hoa đẹp.

Điều đòi hỏi là phải “gọt đẽo” cho khéo tay để chỗ ghép vừa vặn khao. Và tiếp đến phải cột cách nào để giữ cho mối ghép không bị nhúc nhích mới liền lặn được.

4) Ghép xuyên thân: Đặt hai chậu Hồng một cho hoa xấu nhưng sung sức, và một cho hoa đẹp gần nhau, rồi chọn hai cành có độ lớn bằng nhau. Bên cành hồng hoa xấu (làm gốc ghép), chọn một chỗ định ghép, rồi sử dụng dao lưỡi mỏng, có mũi nhọn đâm xuyên thủng ngay giữa lõi gỗ. Còn bên cành hồng cho hoa đẹp định làm cành ghép phải trảy bỏ hết lá rồi chọn những nơi định ghép để vạt bỏ một đoạn vỏ chừng 0,5 centimét dọc hai bên cành. Tiếp đến, xỏ cành ghép xuyên qua thân cành gốc ghép, sao cho chỗ vạt vỏ nằm gọn trong thân của cành gốc ghép.

Việc sau cùng là sử dụng dây nilon cột chặt và kín chỗ ghép đó. Độ ba tuần sau, tháo dây mà thấy chỗ ghép liền vỏ là coi như thành công. Công việc cuối cùng là cắt rời đoạn cành ghép rời khỏi cây hoa đẹp, để nó sống dựa vào cây hồng làm gốc ghép…

Tóm lại, trong bốn kỹ thuật ghép mà chúng tôi vừa trình bày thì chỉ có ghép mắt là được thông dụng nhất, vì dễ ghép và ít có trường hợp bị xui rủi.

c. Kỹ thuật giâm cành

Giâm cành cũng là 1 kỹ thuật nhân giống vô tính đối với các loại cây hoa hồng. Tất nhiên, cành được đem giâm phải là cành của cây hồng mẹ có các đặc điểm thật tốt như siêng hoa, và hoa đạt chất lượng đến mức quí ai ai cũng muốn chọn trồng. Thế nhưng, không phải giống hồng nào cũng có thể giâm cành thành công mỹ mãn được. Có giống cắt cành đem giâm dù trong môi trường tối ưu nhất cũng không bao giờ ra rễ. Nó có khả năng sống một thời gian ngắn, cũng nẩy chồi xanh tươi như các cành giâm khác, nhưng khi phần nhựa tích có chứa ít ỏi phía bên trong cành bị cạn kiệt thì “cây” tự động chết. Nếu nhổ lên ta sẽ không phát hiện thấy một cọng rễ nào!

Do đó cây hồng giống để lấy cành giâm phải thuộc giống hồng có thể giâm cành ra rễ được.

Giâm cành có nghĩa là sử dụng một khúc cành của cây hồng mẹ khỏe khoắn (lựa khúc không già quá và cũng không non quá) có chiều dài khoảng 15 phân và không cần lớn (chỉ bằng chiếc đũa ăn cơm là vừa). Như vậy, một cành của cây hồng mẹ có thể tiến hành cắt ra được đông đảo khúc làm hom giống. Nên cắt khúc với dao mỏng lưỡi và thật bén, vết cắt cho ngọt mới tránh bị giập, vì vết cắt bị giập thì dễ bị hư thúi.

Sau khi làm liếp ương đâu vào đó, bón phân tưới nước đủ ẩm là có thể thực thi việc giâm cành. Khoảng cách giữa hai hom giống từ 10 centimét đến 15 centimét là vừa.

Nếu muốn, ta có thể chấm đầu “gốc” cành giâm vào thuốc giúp kích thích ra rễ như Atonic, Boutormone… có bán trên thị trường, trước khi cắm xuống đất.

Kỹ thuật cắm hom giống là sử dụng một cái que bằng chiếc đũa thọc sâu xuống đất độ 2 centimét rồi mới cắm hom giống vào lỗ đó. Trồng sâu hơn khó ra rễ. hom có thể trồng thẳng hoặc trồng nghiêng đều được.

Việc giâm cành nếu thực thi trong thời điểm mùa mưa cực kỳ tốt, vì đỡ công tưới. Nhưng, nếu giâm trong thời điểm mùa nắng thì phải siêng tưới để dưỡng ẩm liên tục cho đất, và tưới theo cách phun sương với tia nước thật nhỏ mới tốt. Trong thời điểm mùa nắng nên giâm cành vào chỗ rợp, có bóng râm, nếu như không phía trên phải làm giàn che.

Chỉ lúc nào cành giâm đã ra rễ tương đối dài, cây đã đủ sức tự nuôi sống được như các cây bình thường khác thì lúc đó mới cho nó tiếp xúc dần với ánh nắng trước ít sau nhiều..