Cách chăm sóc cây bơ – Tước nước và tiêu nước cho cây bơ

1/ Tưới nước

Cây Bơ ra bông thường vào mùa khô nóng, độ ẩm thấp và trời không mưa, là điều kiện thuận lợi để hoa được thụ phấn và đậu trái. Nhưng độ ẩm đất quá thấp sẽ làm sụt giảm nhu cầu nước trong cây cũng gây giảm tỉ lệ đậu trái đồng thời quả nhỏ và rụng nhiều.

Theo kinh nghiệm ở Ấn Độ tưới 150 lít cây và 15 ngày lần từ tháng 1 đến tháng 3 đã nâng cao 68% năng suất so sánh với không tưới bổ sung.

1/1/ Nhu cầu nước của cây Bơ

Nhu cầu nước của cây Bơ tương đối lớn. Chế độ nước gây ảnh hưởng rất rộng lớn đến sự phát triển phát triển và năng suất, chất lượng của quả Bơ.

Nhu cầu nước của cây Bơ thay đổi dựa theo điều kiện thời tiết, cách trồng trọt, thời vụ gieo trồng, giống và từng thời kỳ sinh trưởng, phát triển của cây.

Liều lượng tưới:

– Năm thứ nhất đến thứ 3 sau trồng: 50 – 100 lít nước cây lần; tưới 2 – 3 lần vào giữa và cuối mùa khô nóng.

– Khi cây cho trái: 100 – 200 lít cây lần; tưới 2 – 3 lần từ sau khi hoa bắt đầu nở.

1/2/ Cách xác định thời gian tưới và chuẩn bị vật dụng, vật tư

Cách xác định thời gian tưới:

– Xác định thời gian tưới theo độ ẩm đất

– Xác định thời gian tưới theo thời gian sinh trưởng của cây

– Xác định thời gian tưới dựa trên ngoại hình của cây

– Xác định thời gian tưới theo những chỉ tiêu sinh lý.

Chuẩn bị vật dụng, vật tư để tưới:

– Chuẩn bị trang thiết bị vật dụng tưới nước: Cuốc, máy bơm nước giàn tưới phun, đường ống dẫn nước…

Máy bơm nước

 

– Vật tư: Dầu, xăng, mỡ…

 

– Nguồn nước tưới: Sông, hồ, suối, đập hay nước giếng. Bảo đảm nước không bị lây nhiễm mặn hay phèn.

 

Nước ở suối

 

1/3/ Những biện pháp tưới đa phần:

 

1/3/1/Tưới dí

 

– Vào mùa khô nóng, tạo bồn xung quanh gốc nhằm giữ nước tưới. Bồn có bán kính 1m, sâu 15 – 20 centimét.

Bồn giữ nước tưới cho gốc Bơ

 

– Sử dụng ống dẫn nước dí vào gốc, đầu vòi có thể có búp doa tránh xói đất.

 

Gốc Bơ sau khi tưới

 

– Điểm mạnh biện pháp tưới dí: ít thất thoát lượng nước.

 

– Điểm yếu: dễ xói đất gần gốc nếu như không có búp doa hoặc lót rổ.

 

1/3/2/ Tưới phun mưa:

 

Tưới phun mưa là hình thức đưa nước phun tưới lên cao khỏi mặt đất và để nước rơi tự do xuống kiểu mưa rơi. Hình thức tưới này có thể vận dụng cho tất cả các loại đất khác nhau hoặc những địa hình từ bằng phẳng đến thay đổi phức tạp nơi mà những hình thức tưới mặt đất khác khó ứng dụng hoặc ứng dụng không đạt được hiệu quả.

 

Đây chính là biện pháp tưới bằng phương pháp xịt nước từ dưới mặt đất lên tán cây qua hệ thống máy bơm, ống dẫn nước với những vòi phun cố định, tự động xoay được với góc 360

^o, được đặt cao khỏi mặt đất 0,5 – 1,0m dưới dạng phun sương hay phun mù) thường ứng dụng tưới cho cây giống trong

vườn ươm
hoặc vòi phun hạt lớn di động cầm tay sử dụng để tưới cây Bơ trong vườn.

Điểm mạnh:

+ Giải quyết được hiện tượng thời tiết không thuận lợi (nắng nóng, ẩm độ không khí thấp) đảm bảo năng suất, chất lượng của quả và đảm bảo đòi hỏi kỹ thuật cao trong việc

nhân giống cây
giống (ươm, giâm cây con ).

 

+ Tiết kiệm được đông đảo lượng nước tưới (có thể hạ 40 – 50% lượng nước so sánh với tưới ngập thông thường), những thiệt hại do ngấm sâu và chảy tràn được hạ thiểu tương đối nhiều. Vì vậy, hiệu quả dùng nước tưới cao.

 

Vòi tưới phun

 

+ Biện pháp tưới này có thể vận dụng cho đa số mọi dạng địa hình cao thấp khác nhau.

 

+ Tưới phun còn hạ thiểu kinh phí xây dựng kênh mương, vì vậy có thể mở rộng diện tích trồng trọt. Kỹ thuật tưới này có thể phối hợp với việc

bón phân
và ngăn ngừa, diệt

trừ sâu
hại bằng phương pháp hoà tan những chất này vào nước. Tưới phun mưa còn tạo cảnh quan đẹp, góp thêm phần nâng cao ẩm độ và hạ nhiệt độ trong không khí khu vực. Năng suất

cây trồng
trong khuôn khổ tưới thường cao.

 

Điểm yếu:

 

+ Kinh phí lắp đặt thiết bị tưới lúc đầu thường lớn. Người vận hành hệ thống tưới phải có kỹ thuật điều khiển hoạt động.

 

+ Hệ thống phải liên tục được theo dõi, điều chỉnh tốc độ phun hoặc dịch chuyển theo hướng gió. Gió mạnh gây khó khăn trong điều chỉnh lưu lượng phun mưa.

 

+ Những đầu phun thường hay bị nghẽn nếu nguồn nước có rất nhiều chất bùn cặn.

 

+ Nếu tưới nhiều bằng vòi phun cầm tay di động hạt nước lớn mặt đất cũng bị dí chặt, phá vỡ cấu tạo mặt đất, dưỡng chất bị rửa trôi theo dòng nước chảy phía trên mặt đất. Bên cạnh đó, việc sắp xếp đường ống có khả năng làm hạn chế cơ giới hóa và một vài hoạt động trồng trọt khác.

 

Phân loại:

 

Kiểu tưới phun có thể cực kỳ giản đơn, thủ công như tưới thùng, tưới bán cơ giới như tưới từ ống xịt mềm từ máy bơm, tưới qua đầu phun quay, tưới cơ giới qua hệ thống phun mưa đặt trên giàn xe di động. Trong cách tưới tân tiến, tưới qua đầu phun quay và tưới qua hệ thống phun mưa là phổ biến nhất. Theo điều kiện tháo rời, ta có thể phân ra 4 kiểu hệ thống tưới phun mưa:

 

+ Hệ thống cố định hoàn toàn: Tất cả máy bơm, đường ống chính và nhánh và đầu phun mưa đều được lắp đặt cố định.

 

+ Hệ thống bán cố định (hệ thống bán di động): Đường ống chính và nhánh được chôn cố định trong đất. Máy bơm có thể cố định hoặc tháo lắp, đầu phun mưa thì tháo lắp theo đòi hỏi tưới.

+ Hệ thống cố định, vòi phun di động: Hệ thống này những máy bơm tạo sức ép, đường ống chính và phụ đều cố định và thường hay được chôn xuống đất. Đoạn ống nối với vòi phun tháo lắp được và gắn theo đường dẫn nước tưới.

 

+ Hệ thống di động: Tất cả hệ thống gồm máy bơm, đường ống chính và nhánh, đầu phun mưa đều dịch chuyển dọc theo các khu vực cần phải tưới.

 

Có rất nhiều loại đầu phun quay trong thị trường. Có 2 kiểu vòi phun chính là: vòi phun lây lan và vòi phun tia. Hãng sản xuất đầu phun thường cho bảng tra những thông số kỹ thuật của mỗi loại vòi phun để chọn lựa. Dựa theo loại cây trồng và cách tưới mà ta có thể chọn đầu phun qua những thông số như áp suất hoạt động, lưu lượng phun và tầm phun mưa.

 

Một vài kiểu đầu phun mưa trên thị trường

 

1/3/2/ Những biện pháp tưới khác

 

Ngoài những biện pháp tưới trên, phụ thuộc vào điều kiện cụ thể của từng nơi mà người dân có thể tưới nước cho vườn Bơ bằng nhiều phương pháp khác nhau như lấy nước để tưới trực tiếp cho từng gốc, xả tràn,…

 

1/3/3/ Một vài chú ý khi tiến hành tưới nước cho Bơ

 

– Chất lượng nước tưới phải tốt, không bị lây nhiễm phèn chua, nếu tưới nước phèn thì Bơ sẽ phát triển chậm.

 

Nguồn nước tưới cho vườn Bơ

– Chỉ tưới cho Bơ vào mùa khô nóng.

Cây Bơ tưới đủ nước

 

2/ Tiêu nước

 

2/1/ Xác định sự gây hại của sự ngập úng đối ới cây Bơ

 

– Khả năng chịu úng của cây Bơ tương đối kém, nếu bị úng ngập trong khoảng 1 – 2 ngày sẽ gây ảnh hưởng nhiều đến sinh trưởng của cây Bơ nhất là đang thời kỳ kiến thiết cơ bản. Vì vậy, vào

mùa mưa
cần phải chủ động tiêu nước cho vườn Bơ.

 

Khi

trồng Bơ
trên khu vực đất thấp sẽ dễ bị ngập úng, do tần suất xuất hiện lũ ngày càng cao trong trong một vài năm trở lại đây, nhất là trồng Bơ vùng Nam bộ. Lũ lụt ở vùng này thường hay xẩy ra trong những tháng 9, 10, 11 mỗi năm, với đỉnh lũ thường dồn vào một chỗ vào cuối tháng 9, 10/ Đa số những vườn Bơ đều bị tác động và tổn thất với mức độ khác nhau do nước dâng cao hoặc mưa nối dài.

 

Nguyên do là do:

 

+ Hiện tượng đất bị đóng váng bề mặt do nước mưa xói mòn, hòa tan những hạt sét nhỏ và trùm kín những khoảng trống phía trên mặt đất hoặc do lớp phù sa (từ ngập lụt) bồi kín mặt đất làm đất không còn thoáng khí.

 

+ Đất bị ngập nước, nên không còn đủ ôxy cung ứng cho rễ hô hấp (chỉ sau 24 – 48 giờ), đất trở thành dư thừa nước và rễ cực kỳ dễ bị hủy hoại.

+ Do khả năng thoát lũ kém, mực nước trong những mương vườn thường cực kỳ cao (hiện tượng úng cục bộ hay từng phần) làm hạn chế và hủy hoại hệ thống rễ mọc sâu dưới tầng đất mặt.

 

Những nguyên do này làm đất bị thiếu oxy, đồng thời bị

ngộ độc
CO

₂ cùng những độc chất khác, rễ bị “nghẹt” và tiếp đến bị thối. Hậu quả này làm những loài nấm bệnh trong đất (đa số là

Fusarium và

Phytophthora) cực kỳ dễ tấn công gây bệnh

cho cây Bơ
trong và sau mùa lũ. Hiện tượng nghẹt rễ cũng khiến cho cây bị “stress”, tổng hợp khí độc (

ethylene

) phía bên trong gây ngộ độc, làm lá bị vàng và thối, đặc biệt sau khi nước rút.

Vào mùa nước dâng cao hay mưa lớn nối dài, đất bị úng làm rễ bị hư hại, nặng thì có thể thối tất cả hệ thống rễ. Cây ngừng tăng trưởng, có khả năng bị còi cọc, đậu trái ít, suy kiệt, chết cây…

 

– Tiêu nước là giải pháp kỹ thuật nhằm rút bớt nước ứ đọng trong đất vườn nhiều quá mức khiến sự sống, tăng trưởng và năng suất cây trồng có khả năng bị tác động.

 

Việc tiêu nước trong đất còn có ý nghĩa trong việc cải tạo đất, rửa mặn, xả phèn, tạo thoáng đãng cho tầng rễ và hạn chế mầm bệnh gây tổn thương cho cây trồng. Tiêu nước thỉnh thoảng cấp thiết để tạo thuận lợi cho việc đi lại trong ruộng đồng hoặc cơ giới hóa.

 

2/2/ Ích lợi của việc tiêu nước kịp lúc

 

+ Đất sẽ được thoáng khí hơn và cây trồng dễ dàng hấp thụ dưỡng khí;

 

+ Khi mực nước ngầm được hạ thấp, rễ cây dễ dàng phát triển sâu hơn và hấp thụ nhiều

dinh dưỡng
trong đất hơn;

 

+ Đất khô ráo hỗ trợ cho người cũng như những thiết bị cơ giới thuận lợi dịch chuyển để chăm bón cây ;

 

+ Đất được tiêu nước sẽ giúp những vi sinh vật hiếu khí hoạt động mạnh khiến cho sự phân hủy những

chất hữu cơ
trong đất nhanh hơn, thúc đẩy quá trình nitrat hóa (phân giải

đạm
);

 

+ Sự tiêu nước sẽ làm hạn chế những mầm bệnh và côn trùng phát triển;

 

+ Tiêu nước đúng cách có khả năng làm hạ hiện tượng xói mòn đất.

 

2/3/ Thiết kế hệ thốn tiêu nước

 

Có hai hệ thống tiêu chính:

 

+ Hệ thống tiêu mặt: Ứng dụng để tiêu thoát nước khi có lượng mưa quá lớn hoặc lũ triều tràn sông gây úng ngập phía trên mặt vườn Bơ.

 

Thông thường ứng dụng giải pháp tiêu theo trọng lực, nước sẽ tự chảy đi theo hướng chảy từ nơi cao xuống nơi thấp mương thoát nước). Nếu nước nguồn quá lớn phải có đê bao và sử dụng bơm để thoát nước.

 

+ Hệ thống tiêu ngầm: Đa phần dùng khi mực nước ngầm dâng cao (do mưa, lũ, triều) gây úng

bộ rễ cây
trồng.

 

Đối với hệ thống tiêu ngầm, phổ biến là hình thức sử dụng những ống cống chôn ngầm dưới lớp rễ cây và cho nước tập trung vào đường ống rồi dẫn ra ngoài bằng bơm hoặc tự chảy. Tiêu ngầm có thể có ích thế là ít bị xói mòn hơn tiêu mặt nhưng kinh phí đầu tư và bảo trì sẽ lớn hơn.

 

2/4/ Một vài chú ý khi sắp xếp kênh tiêu nước:

 

+ Tuyến kênh tiêu nước phải nằm ở vị trí địa hình thấp để có thể dễ tập trung nước bằng hình thức tự chảy theo trọng lực;

 

+ Tuyến kênh tiêu nước phải ngắn để mau chóng thoát nước ra khỏi khu vực cần tiêu và hạ khối lượng thi công;

 

+ Không nên để đường kênh tiêu nước đi qua những khu vực đất nhiều chứng ngại vật, công trình và khu vực có nền đất không ổn định.

 

+ Triệt để lợi dụng những sông rạnh tự nhiên để làm kênh tiêu; nếu cần có thể nạo vét những mương rạch để làm nơi nhận nước tiêu;

 

+ Có thể phối hợp kênh tiêu nước với kênh – rạch giao thông.

 

2/5/ Tiêu nước trong thời điểm mùa mưa

 

Phương châm tiêu nước là sự tổng hợp của “Rải nước – Chôn nước – Tháo nước”:

 

– Rải nước: Chia nhỏ những khu tiêu nước tách biệt nhằm phân tán lượng nước cần tiêu theo nhân tố địa hình. Nghĩa là, nước ở tiểu vùng nào thì tiêu ngay ở chỗ đó.

 

– Chôn nước: Cho nước lắng rút xuống tại chỗ ở các nơi trũng hoặc trữ tạm ở những ao, đìa, kênh tiêu để trữ tạm thời.

– Tháo nước: Sử dụng giải pháp tiêu thoát nhanh tại các nơi có thể rút tháo nước thuận lợi. Thỉnh thoảng tháo nước cần có các giải pháp hỗ trợ như sử dụng bơm để bơm nước ra ngoài khu vườn.

 

Tóm lại, khai rãnh ở mặt liếp, có khả năng thoát nước trong mương dựa trên triều kém hoặc bơm thoát nước) ngay để hạ nhanh mực thủy cấp trong liếp, giúp đất nhanh thoáng đãng hơn và rễ nhanh khôi phục hơn.