Cây cà chua

Tên khoa học: Lycopersicum esculentum Miller

Họ cà: Solanacea

Danh pháp hai phần: Solanum lycopersicum L.

Nguồn gốc: Nam Mỹ

Cây cà chua ở Việt Nam: Ở nước ta việc phát triển trồng cà chua còn có ý nghĩa quan trọng về mặt luân canh, tăng vụ và gia nâng cao năng suất trên đơn vị diện tích, vậy nên cà chua là rau được khuyến khích phát triển. Tuy vậy, việc trồng cà chua chưa được phát triển mạnh theo có nhu cầu vì cà chua trồng trong môi trường nóng và ẩm ở nước ta dễ mắc nhiều bệnh gây phá hại đáng kể như héo tươi, virus,… khó phòng trị. Bên cạnh đó mùa hè vùng nhiệt đới làm cà kém đậu quả vì nhiệt độ cao nên hạt phấn bị chết (bất thụ).

Miêu tả sơ bộ cây cà chua

Cà chua là loại cây hằng niên, tuy vậy trong hoàn cảnh tối hảo ổn định cà có thể là loại cây nhiều năm.

Rễ: Rễ chùm, ăn sâu và phân nhánh mạnh, khả năng phát triển rễ phụ rất rộng lớn. Trong hoàn cảnh tối hảo các giống tăng trưởng mạnh có rễ ăn sâu 1 – 1,5m và rộng 1,5 – 2,5m do đó cà chua chịu hạn tốt. Khi cấy rễ chính bị đứt, bộ rễ phụ phát triển và phân bổ rộng nên cây cũng chống chịu được môi trường khô hạn. Bộ rễ ăn sâu, cạn, mạnh hay yếu đều có liên quan đến mức độ phân cành và phát triển của bộ phận phía trên mặt đất, vậy nên khi trồng cà chuatỉa cành, bấm ngọn, bộ rễ thường ăn nông và hẹp hơn so sánh với điều kiện trồng tự nhiên.

Thân: Thân tròn, thẳng đứng, mọng nước, phủ nhiều lông, khi cây lớn gốc thân từ từ hóa gỗ. Thân mang lá và phát hoa. Ở nách lá là chồi nách. Chồi nách ở những vị trí khác nhau có tốc độ sinh trưởng và phát dục khác nhau, thường chồi nách ở ngay dưới chùm hoa thứ nhất có thể tăng trưởng mạnh và phát dục sớm so sánh với những chồi nách gần gốc.

Tùy khả năng sinh trưởng và phân nhánh những giống cà chua được chia thành 4 dạng hình:

– Dạng sinh trưởng hữu hạn (determinate)

– Dạng sinh trưởng vô hạn (indeterminate)

– Dạng sinh trưởng bán hữu hạn (semideterminate)

– Dạng lùn (dwart)

Lá: Lá thuộc lá kép lông chim lẻ, mỗi lá có 3 – 4 đôi lá chét, ngọn lá có 1 lá riêng gọi là loại lá đỉnh. Rìa lá chét đều có răng cưa nông hay sâu tùy giống. Phiến lá thường phủ lông tơ. Đặc điểm lá của giống thường thể hiện đầy đủ sau khi cây có chùm hoa giai đoạn đầu.

Hoa: Hoa thường mọc thành chùm, lưỡng tính, tự thụ phấn là chính. Sự thụ phấn chéo ở cà chua khó xẩy ra vì hoa cà chua tiết nhiều tiết tố có chứa những alkaloid độc nên không cuốn hút côn trùng và hạt phấn nặng không bay xa được. Số lượng hoa trên chùm thay đổi tùy giống và thời tiết, thường từ 5 – 20 hoa.

Trái: Trái thuộc loại mọng nước, có hình dáng thay đổi từ tròn, bầu dục đến dài. Vỏ trái có thể nhẵn hay có khía. Màu sắc của trái thay đổi tùy giống và điều kiện khí hậu. Thường màu sắc trái là màu kết hợp giữa màu vỏ trái và thịt trái

Quá trình chín của trái chia làm 4 giai đoạn:

+ Giai đoạn trái xanh: Trái và hạt phát triển chưa hoàn toàn, nếu đem dấm trái không chín, trái chưa có hương vị, màu sắc đặc thù của giống.

+ Giai đoạn chín xanh: Quả đã phát triển đầy đủ, trái có màu xanh sáng, keo chung quanh hạt được tạo thành, trái chưa có màu hồng hay vàng nhưng nếu đem dấm trái thể hiện màu sắc vốn có.

+ Giai đoạn chín vàng: Phần đỉnh trái xuất hiện màu hồng, chung quanh cuống trái vẫn còn xanh, nếu sản phẩm cần chuyên chở đi xa nên thu hoạch lúc nay để trái chín dần dần khi chuyên chở.

+ Giai đoạn chín đỏ: Trái xuất hiện màu sắc vốn có của giống, màu sắc thể hiện hoàn toàn, có thể tiến hành thu hoạch để ăn tươi. Hạt trong trái lúc nay phát triển đầy đủ có khả năng làm giống.

Hạt: Hạt cà nhỏ, dẹp, nhiều lông, màu vàng sáng hoặc hơi tối. Hạt nằm trong buồng chứa đựng nhiều dịch bào kiềm hãm sự nảy mầm của hạt. Trung bình có 50 – 350 hạt trong trái. Trọng lượng 1000 hạt là 2,5 – 3,5g.

Dưỡng chất trong quả cà chua

Theo bảng phân tích thành phần hoá học của Viện vệ sinh dịch tễ ( Bộ Y tế), trong 100g cà chua có 94g nước, 0,6g protit, 4,2g gluxit, 0,8g xenlulô, 0,4g tro, 12mg canxi, 26mg photpho, 1,4mg sắt, một số loại vitamin caroten, vitamin B1, B2/ PP, C… cung ứng được 20kcal.

Quả cà chua chín có màu đỏ tươi tạo màu đẹp và sự ngon miệng cho những món ăn. Màu đỏ này còn cho biết hàm lượng vitamin A thiên nhiên trong cà chua cao, trung bình chỉ cần 100g cà chua chín còn tươi sẽ phục vụ được 13% nhu cầu mỗi ngày về vitamin A, cũng như những vitamin B6, vitamin C. Bên cạnh đó còn có những vitamin B1, B2, PP…

Những chất khoáng vi lượng có trong cà chua  như canxi, sắt, kali, photpho, magnesium, lưu huỳnh, nickel, cobalt, iôt, những axit hữu cơ dưới dạng muối citrat và tuỳ theo môi trường trồng, trong cà chua có thể có cả đồng, molibden. Chính nhờ những nhân tố này, cà chua được coi là một thức ăn giàu dinh dưỡng, dễ tiêu hoá, đẩy mạnh sức đề kháng của cơ thể.

Dược tính của quả cà chua chín

Lycopen được chứng mình có thể bảo vệ cơ thể chống lại quá trình oxi hóa trong nhiều nghiên cứu dịch tễ học. Cà chua là nguồn nhiều Lycopen, tiêu thụ cà chua có khả năng làm hạ nguy cơ ung thư vú, ung thư đầu và cổ, có thể chống lại cực kỳ mạnh những bệnh thoái hóa thần kinh. Uống nước sốt cà chua xay nhuyễn là hỗ trợ trị những dấu hiệu nbsp;bệnh tiểu đường. Tiêu thụ cà chua còn hỗ trợ đem lại ích lợi cho việc hạ nguy cơ tim mạch và bệnh liên quan đến tiểu đường loại 2/

Ngộ độc (độc tính) của cà chua

+ Quả cà chua: Trước đây đã có giai đoạn cà chua bị coi là quả độc vì khi cà chua còn xanh chứa một trong các loại ancaloid độc tên là solanin, nhưng khi cà chua chín, chất độc này không còn nữa. Do đó, tuyệt đối không ăn cà chua còn xanh, có khả năng bị ngộ độc nguy hiểm. Nếu có khả năng, ăn cà chua chín cây tốt hơn là cà chua hái xanh rồi ủ chín nhân tạo.

Hạn chế ăn cà chua sống. Nếu cần ăn, phải rửa cà chua thật kỹ rất nhiều lần như rửa rau sống, rồi sử dụng nước sôi rửa sạch lần cuối cho an toàn trước khi ăn. Người bị sỏi mật tuyệt đối không ăn cà chua sống vì lượng axit hữu cơ có trong cà chua sống tương đối lớn, có thể gây co thắt túi mật.

+ Lá và thân cây cà chua chứa nbsp;atropine, tomatine và alkloid tropane là độc hại nếu nuốt phải.

Admin tổng hợp từ: Wikipedia, Bee, caab.ctu.edu.vn