Bệnh đốm nâu trên lúa và kỹ thuật phòng trừ hiệu quả

1/ Bệnh đốm nâu trên lúa là gì?

– Đốm nâu là một bệnh mãn tính trên cây lúa, hầu hết chưa có giống nào kháng hoặc chịu đựng được với bệnh này. Trên thực tế ruộng đồng cho biết từ khi xuống giống cho tới lúc thu hoạch chưa có một cây lúa nào không bị căn bệnh này tấn công.

– Trong giới chuyên môn đã có người ví bệnh đốm nâu trên cây lúa giống như bệnh giun sán ở người, mà đã là giun sán thì ít rất nhiều người ta ai ai cũng có. Nói vậy để những bạn hình dung ra được mức độ phổ biến của bệnh đến mức nào. Chỉ có điều là nếu bệnh phát triển nhiều (tỷ lệ và chỉ số bệnh cao) thì có thể sẽ gây hạ năng suất lúa, còn nếu bệnh phát triển ít thì ít hoặc không tác động nhiều.

– Bệnh đốm nâu chỉ thường xuất hiện và gây bệnh ở các bộ phận trên mặt đất của cây lúa, trong đó đa số là bộ lá và trên hạt lúa, nó là một trong các nguyên do gây đốm đen vỏ trấu của hạt lúa mà rất nhiều người vẫn thường gọi là bệnh lem lép hạt lúa.

Bệnh đốm nâu trên lúa, nối lo sợ đối với nồng dân

2/ Nguyên do tạo ra bệnh đốm nâu

– Bệnh có thể do vài loại nấm gây nên, nhưng đa phần vẫn là hai loài nấm có tên là Helminthosporium oryzae và nấm Curvularia lunata.

– Loài nấm thứ nhất gây nên dấu hiệu là lúc đầu vết bệnh chỉ nhỏ như đầu mũi kim màu nâu nhạt sau lớn rộng dần ra thành hình bầu dục nhỏ, gần giống như hạt mè, có màu nâu, nâu đậm ở cả hai mặt vết bệnh, chung quanh thường có quầng vàng cực kỳ nhỏ. Nếu điều kiện có lợi cho bệnh thì vết bệnh lớn hơn, ngược lại nếu thời tiết không có lợi cho bệnh thì vết bệnh có kích cỡ nhỏ hơn (trước đây người ta gọi là bệnh tiêm lửa).

– Loài nấm thứ hai gây nên dấu hiệu là: vết bệnh hình sọc ngắn hoặc không định hình màu nâu tím hoặc nâu xám, cũng có khi là các chấm nhỏ gần tròn màu nâu, nâu tím hoặc nâu xám. Trên hạt vết bệnh là các vết tròn nhỏ gần giống vết bệnh do loại nấm thứ nhất gây nên (trước đây người ta gọi là bệnh đốm nâu hay vết nâu).

3/ Điều kiện phát sinh bệnh đốm nâu trên cây lúa

– Do điều kiện phát sinh phát triển của hai loài nấm này cực kỳ giống nhau, mặt khác vết bệnh do hai loài nấm này gây nên lại nằm chen kẽ cùng nhau trên cùng một cây lúa. Vết bệnh do chúng gây nên trên lá tuy có khác nhau ở một vài chi tiết, nhưng cũng có các nét tương đương giống nhau. Nhất là các giải pháp phòng chống hai bệnh này cũng tương đương như nhau, nên sau này những nhà chuyên môn đã thống nhất gọi chung cả hai bệnh này là bệnh đốm nâu (cũng giống như dấu hiệu lem lép trên vỏ trấu của hạt lúa là do đa số loài nấm, vi khuẩn… cùng gây nên và được thống nhất gọi chung là bệnh lem lép hạt lúa).

– Hiện thực ruộng đồng cho biết bệnh đốm nâu thường phát sinh gây bệnh nhiều ở các ruộng khô hạn khiến cho cây lúa thiếu hụt nước, khả năng hút dưỡng chất của bộ rễ gặp nhiều khó khăn làm cây lúa sinh trưởng kém, các ruộng phai màu nghèo dinh dưỡng, các ruộng bị lây nhiễm phèn bộ rễ bị tác động khả năng hút nước và hút dưỡng chất của cây kém, các ruộng lúa thiếu phân bón, các giống lúa phàm ăn, nhưng không được cung ứng đủ phân (nhất là loại phân đạm)… đặc biệt khi gặp các trường hợp trên mà thời tiết lại nắng nóng thì bệnh càng phát triển mạnh hơn. Tóm lại toàn bộ các nguyên do khiến cho cây lúa sinh trưởng kém, còi cọc… thì đều khiến cho cây lúa dễ bị bệnh và bệnh tiến triển mạnh hơn (trong giới chuyên môn thường nói đùa đây chính là bệnh của con nhà nghèo do suy dinh dưỡng).

4/ Những giải pháp để phòng chống và ngăn ngừa bệnh đốm nâu trên cây lúa

– Để ngăn ngừa tác hại của bệnh những bạn có thể ứng dụng phối hợp nhiều giải pháp, trong đó đa số là các giải pháp trồng trọt (nhất là phân bón và nước) tạo điều kiện thuân lợi cho cây lúa sinh trưởng, phát triển tốt, tăng sức có khả năng kháng bệnh từ đấy ngăn ngừa tác hại do bệnh làm ra. Sau đây chính là một vài giải pháp chính:

Cày bừa, xới xáo làm đất kỹ (trừ các chân đất có tầng phèn nằm cạn, dễ bị xì phèn khi triển khai làm đất ), các ruộng đất phai màu, đất cát cần bón nhiều phân chuồng để cải tạo và gia đẩy mạnh dưỡng chất cho đất.

Đừng nên gieo sạ quá dày, dễ làm lúa thiếu thức ăn sinh trưởng, phát triển kém, bệnh dễ phát sinh.

• Các ruộng bị lây nhiễm phèn hoặc dư thừa xác hữu cơ cần đẩy mạnh bón thêm vôi bột, phân lân… để thúc xúc tiến quá trình phân hủy chất hữu cơ và gia tăng độ pH cho đất, tạo cơ hội cho cây lúa phát triển và sinh trưởng tốt.
• Phải luôn cung ứng đầy đủ nuốc cho ruộng lúa, nhất là vào đầu vụ hè-thu khí hậu khô hạn, ở vụ này nếu thiếu hụt nước phèn từ tầng đất dưới sẽ xì lên tầng trồng trọt gây ngộ độc rễ làm cây lúa sinh trưởng kém, tạo cơ hội cho bệnh tấn công.
• Phải bón đầy đủ và hài hòa giữa đạm lân và kali (nhất là với các giống phàm ăn), tuyệt đối không nên để cây lúa thiếu đạm, thiếu dưỡng chất sinh trưởng, phát triển kém.

Ngoài các giải pháp trên đây, để ngăn ngừa bệnh truyền qua vụ sau thông qua con đường hạt giống và tàn tích cây trồng, những bạn nên thực thi một vài giải pháp sau:

• Sau khi thu hoạc lúa cần vệ sinh ruộng đồng sạch sẽ, dọn dẹp sạch tàn tích cây lúa để ngăn ngừa nguồn gây bệnh lúc đầu lây lan cho vụ sau.
• Không lấy lúa ở các ruộng vụ trước đó đã bị bệnh nặng để làm giống cho vụ sau. Trước khi ngâm ủ phải phơi khô, quạt thật sạch sẽ để tiến hành loại bỏ hết các hạt lép lửng (là các hạt mang nhiều nấm bệnh).
• Do nấm bệnh tồn tại ngay trên vỏ trấu do đó để diệt 1 cách triệt để nguồn gây bệnh lúc đầu lây truyền cho vụ sau, trước khi ngâm ủ những bạn phải xử lý giống bằng nước nóng 54 độ C hoặc bằng phương pháp sử dụng một trong một số loại thuốc chữa bệnh như Carban 50SC, Vicarben 50HP… pha nồng độ 3/1/000 ngâm giống 24-36 giờ tiếp đến vớt ra đãi sạch rồi đem ủ bình thường.

Cùng với các giải pháp trên đây khi ruộng lúa có dấu hiệu bị nhiễm bệnh có thể dùng một trong một số loại thuốc như: Kacie 250EC, Golcol 20SL, Supercin 20EC/40EC/80EC, Carbenzim 500FL, Tilt Super 300EC, Viroval 50BTN, Workup 9SL… để phun xịt. Về liều lượng và hướng dẫn sử dụng những bạn nhớ đọc kỹ chỉ dẫn của hãng sản xuất có in sẵn trên bao bì.