Ruồi đục lá

Ruồi đục lá (Liriomyza Sativaza Blanchard) là một loài đa thực, phổ ký chủ rộng, gây bệnh đa số loài cây trồng. Ruồi đục lá đục ăn mô lá gây giảm khả năng quang hợp, khiến cho cây cằn vàng, cằn cỗi, lá rụng sớm đẫn đến gây hạ năng suất, chất lượng sản phẩm. Bên cạnh đó vết thương của lá giòi đục sẽ tạo cơ hội cho nấm và vi khuẩn sâm nhập phát sinh và phát triển gây bệnh làm rụng lá, chết cây. Tác hại của chúng nghiêm trọng, gây giảm hiệu quả kinh tế trong trồng nên ta phải tìm giải pháp phù hợp để phòng ngừa chúng vì việc nghiên cứu về những đặc tính của loài ruồi đục lá cực kỳ cấp thiết.

1/ Tên khoa học và vị trí phân loại ruồi đục lá (Liriomyza sativae Blanchard)

– Tên khoa học (Liriomyza Sativaza Blanchard)

– Tên tiến việt: Ruồi đục lá

– Họ Agromyzidae

– Bộ Diptera

2/ Phân bổ của loài ruồi đục lá (Liriomyza Sativaza Blanchard)

– Là một loài phân bổ rộng, hại cây trồng ở Mỹ, Trung Quốc, Đông Nam Á, và nhiều nước khác.

3/ Khuôn khổ ký chủ của ruồi đục lá (Liriomyza sativae Blanchard)

– Phổ ký chủ rộng. Tại Trung Quốc đã tìm kiếm được 69 loài cây trồng thấy họ thực vật là ký chủ của loài này. Ở Việt Nam cũng đã phát hiện chục loại cây trồng thuộc họ rau thập tự, họ đậu, họ cà, họ bầu bí, họ loài sâu này gây bệnh. Nổi bật là, tổn thất đáng kể cho khoai tây, cà chua, cô ve, đậu đũa, dưa lê, dưa chuột, mướp, bí ngô,….

4/ Dấu hiệu và mức độ gây bệnh của ruồi đục lá (Liriomyza sativae Blanchard)

– Giòi đục biểu bì ăn nhu mô giữ lại 2 lớp biểu bì hình thành những đường đục ngoằn nghoèo. Giữa đường đục có vết phân do giòi thải ra màu xanh hoặc màu nâu đen. Lá bị hại thường khô héo, cây còi cọc, chậm phát triển.

– Lá già và bánh tẻ bị hại nhiều hơn lá non.

5/ Đặc tính hình thức biểu hiện ra bên ngoài ruồi đục lá Liriomyza sativae Blanchard

– Trứng: hình bầu dục, khi vừa mới đẻ có màu trắng sữa, tiếp đến chuyển sang màu trắng đục. Trứng nằm gọn trong vết châm của ruồi trên lá. Các vết châm không có trứng thì mép không gọn và hình dáng có thể tròn, hoặc có góc cạnh. Các vết châm có trứng thì luôn có hình bầu dục và mép ngọn. Kích cỡ trung bình 0,22×0,13 milimét.

– Ấu trùng: Có ba độ tuổi. Móc miệng hình chữ Y cực kỳ linh hoạt. Từ màu trắng trong, tuổi 2 màu vàng nhạt, tuổi 3 màu vàng rơm. Kích cỡ trung bình những độ tuổi lần lượt là: 0,7; 1,3; và 2,3/

– Nhộng: Nhộng hình bầu dục, có 10 đốt. Kích cỡ trung bình 1,8×0,8 milimét.

– Ruồi trưởng thành: có kích cỡ nhỏ, ruồi cái trưởng thành có thân hình và cánh dài hơn ruồi đực. Đầu được bao trùm bởi một lớp lông màu đen bóng. Râu đầu dạng lông cứng, đốt cuối thon nhỏ dần. Mắt kép lớn màu nâu đỏ, ba mắt đơn nằm ở những khu trán – chân – môi. Miệng kiểu liếm hút có hàm dưới lớn, bàn chân có 5 đốt, bụng 6 đốt giữa những đốt vệt màu vàng. Bụng con đực thường nhỏ hơn con cái có máng đẻ trứng dài và nhọn. Bộ phận sinh dục của con đực tù, ngắn và nhỏ.

6/ Đặc tính sinh vật học của ruồi đục lá (Liriomyza sativae Blanchard)

Pha phát triển	Vị trí	Thời gian
Trứng	Nằm trong vết châm của ruồi trên lá (thường trên lá bánh tẻ), được đẻ dưới bề mặt của lá. Đa phần trứng được để trên lá đơn.	2 – 4 ngày
Ấu trùng	Giòi đục dưới biểu bì lá ăn nhu mô giữ lại hai lớp biểu bì, hình thành những đường đục ngoằn ngoèo.	10 – 13 ngày
Nhộng	Sâu non tuổi 3 đẫy sức thì đục qua lỗ qua bề mặt của lá ở phía cuối đường đục rồi chui ra ngoài để hóa nhộng.	5 – 7 ngày
Trưởng thành	Sự hóa trưởng thành rộ của ruồi đục lá xuất hiện vào buổi sáng, con đực thường hóa trưởng thành trước con cái.	1 – 3 ngày

Tuổi đời của ruồi đục lá

7/ Tập tính sinh sống và quy luật phát sinh gây bệnh của ruồi đục lá (Liriomyza sativae Blanchard)

– Nhộng thường hóa trưởng thành vào buổi sáng, nhiều nhất 6 – 8 giờ sáng. Sau khi vũ hóa thì màu sắc ổn định.

– Ruồi ăn thêm và thường sau 1 ngày mới giao phối. Thời gian phối nhiều nhất là 6 – 8 h và 11- 18 giờ trong ngày. Thông thường thời gian giao phối nối dài nhất 40 – 120 phút.

– Ruồi cùng máng đẻ trứng chấm lên lá thành các lỗ lớn. Ruồi để trứng trên lá bánh tẻ ruồi có khả năng đẻ 250 quả trứng trong vòng 8 – 10 ngày.

– Tuổi đời ở nhiệt độ từ 25 – 30 độ là từ 13 – 19 ngày.

– Gây bệnh cho những cây trồng trong cả năm, từ khi cây giống đến thu hoạch, tỷ lệ lá bị hại tăng dần và đạt 90 – 100% vào thời kỳ cuối. Tháng 12, 1, 2, 6 và 7 tỷ lệ hại thấp hơn những tháng khác (do nhiệt độ thấp vào mùa đông và quá cao vào mùa hè so sánh với nhu cầu sinh thái loài này).

– Kẻ thù tự nhiên quan trọng của loài này là một vài loài ong ký sinh thuộc những họ Eulophidae, Braconidae, Cynipidae, bộ Hymenoptera. Trong số này loài Quadratichus liriomyzae Hanson có lúc ký sinh được 30 – 40% giòi trên ruộng đồng.

8/ Giải pháp ngăn ngừa, diệt trừ ruồi đục lá (Liriomyza sativae Blanchard)

– Q Ruồi đục lá (Liriomyza Sativaza Blanchard) là một loài đa thực, phổ ký chủ rộng, gây bệnh đa số loài cây trồng. Ruồi đục lá đục ăn mô lá gây giảm khả năng quang hợp, khiến cho cây cằn vàng, cằn cỗi, lá rụng sớm đẫn đến gây hạ năng suất, chất lượng sản phẩm. Bên cạnh đó vết thương của lá giòi đục sẽ tạo cơ hội cho nấm và vi khuẩn sâm nhập phát sinh và phát triển gây bệnh làm rụng lá, chết cây. Tác hại của chúng nghiêm trọng, gây giảm hiệu quả kinh tế trong trồng nên ta phải tìm giải pháp phù hợp để phòng ngừa chúng vì việc nghiên cứu về những đặc tính của loài ruồi đục lá cực kỳ cấp thiết.

– Ứng dụng quy trình IPM trên cây trồng (trồng đúng vụ, luân canh với cây lúa nước, phân bón hài hòa, giữ đủ ẩm).

– Bảo vệ và dùng ong ký sinh sâu non và nhộng ruồi đục lá.

– Xử lý cây giống trước khi có thể trồng,.

– Bẫy bắt bằng bả protein thủy phân, bẫy  màu vàng.

– Trường hợp bị nặng có thể xịt thuốc trừ sâu politrin P440ec, vertimec 1,8ec.