Cách chăm sóc cây chè: Phương pháp kỹ thuật đốn chè

Bài viết chia sẻ cách phương pháp kỹ thuật đốn chè giai đoạn kiến thiết cơ bản và giai đoạn kinh doanh, thực thi những biện pháp đốn chè tại những giai đoạn đúng qui trình kỹ thuật, khiến cho cây chè có bộ khung tán đồng đều, sinh trưởng, phát triển tốt, thuận lợi cho việc chăm sóc và thu hái.

1/ Cở sở khoa học của việc đốn chè

– Dựa trên thời kỳ phát dục của cây chè

Những vị trí của cành trên cây không giống nhau thì có tuổi phát dục khác nhau, cành bên trên cao thường có tuổi phát dục lớn nên nhanh ra bông kết quả, sinh trưởng dinh dưỡng yếu. Do đó cần phải được đốn đi để kích thích những mầm bên dưới mọc lên sinh trưởng dinh dưỡng khỏe hơn, chậm ra bông hơn.

– Dựa trên quá trình lớn lên của cây chè

Thông thường, ở bất cứ loại cây trồng nào cũng có tình trạng: khi chồi ngọn (chồi đỉnh) còn tồn tại thì chồi nách (chồi bên) ngừng sinh trưởng, nếu ngắt bỏ chồi ngọn thì chồi nách sẽ đua nhau mọc ra. Hiện tượng đó gọi là tương quan ức chế sinh trưởng. Những dưỡng chất được ưu tiên vận chuyển đến chồi đỉnh nên chồi đỉnh phát triển mạnh hơn (lợi thế sinh trưởng ngọn). Ở cây chè cũng vậy, những cành ở phía mặt tán có lợi thế phát triển mạnh đã kìm hãm sự phát triển của cành dưới. Đốn chè sẽ phá vỡ lợi thế sinh trưởng đỉnh, những chồi nách sẽ phát triển mạnh tăng số lượng cành và búp chè.

– Tất cả cây chè là một thể thống nhất. Bộ tán lá là nơi quang hợp để sản xuất ra dưỡng chất (gọi là chất hữu cơ hay nhựa nguyên). Chất nhựa nguyên này được vận chuyển trong vỏ cây xuống nuôi rễ. Trái lại, bộ rễ cây lại hút nước và những dưỡng chất (nhựa nguyên) trong đất để vận chuyển trong phần gỗ lên nuôi thân lá cây. Nếu mà vì một lí do nào này mà rễ không nhận được chất nhựa luyện từ lá vận chuyển tới; hoặc lá không nhận được những thứ mà rễ hút được từ đất đưa lên thì cây sẽ từ từ héo úa mà chết. Trông vào tán lá cây chúng ta có thể biết được bộ rễ cây đang sinh sống tốt hay xấu. Nếu cây có bộ tán lá tươi tốt, rậm rạp thì chứng minh bộ rễ cây đang sống cực kỳ tốt. Ngược lại tán lá vàng úa, thưa thớt thì chứng minh bộ rễ cây đang sống trong hiện trạng cực kỳ tồi tệ. Như vậy, lá cây là cơ quan kích thích rễ cây sinh trưởng, phát triển và ngược lại. Mối quan hệ như vậy giữa bộ phận trên với bộ phận dưới đất gọi là tương quan kích thích. Giữa bộ phận trên và dưới mặt đất của cây chè luôn có tỷ lệ hài hòa, đốn chè là hình thức phá vỡ thế cân bằng giữa hai bộ phận đó, tạo cơ hội cho bộ phận phía trên mặt đất phát triển.

– Dựa trên điều kiện khí hậu, khí hậu của mỗi vùng. Bắc bộ nước ta về mùa đông thời tiết khô, nhiệt độ và độ ẩm thấp, cây bị bốc thoát nước nhiều nếu cây có cành lá rậm rạp. Đốn là giải pháp nhằm hạ bớt số cành lá ổn định để ngăn ngừa sự thoát hơi nước của cây.

2/ Công dụng của việc đốn chè

2/1/ Mặt tốt

– Khiến cho cây luôn ở trạng thái sinh trưởng dinh dưỡng, ngăn ngừa sự ra bông, kết quả.

– Loại trừ những cành già yếu, sâu hại mất khả năng phát sinh và nuôi dưỡng các cành búp tươi.

– Tăng đường kính tán chè, tăng mật độ cành và búp trên tán tạo nền móng cho sản lượng búp cao.

– Đối với các nương chè già cỗi, đốn nhằm thay thế một phần hoặc tất cả khung tán đẩy mạnh sức sống cho cây.

– Tạo bộ khung tán ngang tầm người hái, tăng năng suất lao động.

– Dựa theo ý muốn, chúng ta có thể đốn tạo cho cây chè có những dạng tán cây đa phần như sau:

Những dạng tán chè: 1/ Đứng thẳng, 2/ Trung gian, 3/ Nằm ngang

Những dạng hình của tán cây chè

2/2/ Mặt xấu:

Thường chỉ xẩy ra khi khi chúng ta đốn sai quy trình. Chẳng hạn như làm thương tổn cây, các vết thương đó sẽ là nơi sâu bệnh, bệnh gây hại dễ dàng thâm nhập. Hay khi đốn không đúng mùa vụ, đốn sai mục đích…

3/ Kỹ thuật đốn chè

3/1/ Đốn chè giai đoạn kiến thiết cơ bản

3/1/1/ Ý nghĩa

Đốn chè là giải pháp kỹ thuật quan trọng trong giai đoạn nương chè KTCB, nhằm tạo cho cây chè có bộ khung tán bền vững, rộng, nhiều cành, hình dạng hài hòa, nương chè mau khép tán, có thể đạt năng suất cao và nhiệm kỳ kinh tế dài.

3/1/2/ Kỹ thuật đốn

– Mức đốn:

Cây chè sau trồng 2 năm có chiều cao 65 – 70 centimét, đường kính gốc 1,0 centimét trở lên ta bắt đầu đốn lần 1:

+ Đốn lần I (2 tuổi): Thân chính cách mặt đất 13 – 15 centimét, đốn cành bên cách mặt đất 30 – 35 centimét, giữ bộ lá.

+ Đốn lần II (3 tuổi): Cách mặt đất 30 – 35 centimét, giữ bộ lá.

+ Đốn lần III (4 tuổi): Cách mặt đất 40 – 45 centimét, tán bằng hay mâm xôi dựa theo đốn máy hoặc đốn cưa.

Về thực chất đốn lần 1 là hình thức trẻ lại, đốn lần 2 và 3 là đốn lửng mà ta sẽ vận dụng ở giai đoạn chè KD.

– Vật dụng: Dao đốn, kéo đốn, máy đốn.

– Thời vụ đốn: Đốn trước khi đốn chè sản xuất vào tháng 11 đến tháng 12 mỗi năm.

Đốn chè giai đoạn kiến thiết cơ bản

– Kỹ thuật đốn:

Khi đốn vết đốn vát 450, nhẵn, không dập nát, tán phẳng đều. Khi đốn lần 1 những cành chung quanh có vết đốn vát quay về tâm cây chè để cây phân tán đều. Đốn xong cần triển khai kiểm tra vết đốn, nếu chưa bảo đảm kỹ thuật phải sửa lại cho đúng cách.

Lưu ý: Đốn tạo tán có mặt phẳng nghiêng theo sườn dốc.

3/2/ Đốn chè giai đoạn kinh doanh

3/2/1/ Ý nghĩa

– Phá bỏ lợi thế sinh trưởng đỉnh của cây và kích thích những chồi ngủ, chồi nách mọc thành nhiều cành non mới.

– Sinh ra bộ khung tán trẻ, khỏe, mở rộng diện tích bề mặt tán cho nhiều búp, vừa tầm hái, nâng cao năng suất lao động.

– Khiến cho cây trẻ lâu, ngăn ngừa sự ra bông, kết quả, kích thích sinh trưởng búp non, tăng mật độ búp và trọng lượng búp.

3/2/2/ Thời vụ đốn chè

Thời vụ đốn tối ưu nhất từ tháng 11 đến tháng 1 sang năm, khi cây chè ngừng sinh trưởng. Tập trung vào tháng 1, nên đốn sau những đợt sương muối 10 – 15 ngày.

Đốn khi trời râm mát hoặc có mưa nhỏ là tối ưu. Không đốn khi tiết trời nắng hanh sẽ khiến cho chè bị khô đầu cành.

Ở vùng có độ ẩm tốt, chủ động tưới nước thì có thể ứng dụng giải pháp đốn 1 phần diện tích vào tháng 4 – 5 sau đợt chè xuân để rải vụ thu hoạch.

Đốn chè giai đoạn kinh doanh

3/2/3/ Những dạng đốn chè

– Đốn phớt: 2 sang năm khi đốn tạo hình, hằng năm đốn trên vết đốn cũ 3 – 5 centimét. Tiếp đến hằng năm đốn cao thêm 2 – 3 centimét, khi vết đốn cuối cùng cao 70 centimét, mỗi năm đốn cao thêm 1 – 2 centimét

– Đốn lửng: Các nương chè đốn phớt nhiều năm cao quá 90 centimét và chè bị sâu hại nhiều, búp chè nhỏ, năng suất hạ thì đốn lửng cách mặt đất 60 – 65 centimét, nếu năng suất còn tương đối nhưng cây quá cao thì đốn cách mặt đất 65 – 70 centimét.

Lưu ý: Hái đợt đầu sau đốn cần chừa lại 3 – 4 lá chừa để cây duy trì bộ lá cho quang hợp.

– Đốn đau: Các nương chè đã đốn lửng nhiều năm, cây phát triển kém, năng suất thấp, hạ rõ ràng thì đốn cách mặt đất 40 – 45 centimét. Trước khi đốn đau cần phải bón lót thường kì theo quy trình. Sau khi đốn cần hái chè theo biện pháp nuôi tán, chỉ hái các búp chè cao hơn 60 centimét.

– Đốn trẻ lại: Các nương chè già cỗi, đã được đốn đau rất nhiều lần, năng suất hạ thì đốn trẻ lại cách mặt đất 10 – 12 centimét. Trước khi đốn phải bón phân chuồng, lân theo quy trình trước 1 năm.

Lưu ý: Đốn đau trước, đốn phớt sau; đốn tạo hình chè con trước, đốn chè trưởng thành sau

• Quy trình đốn chè kiến thiết cơ bản

Bước 1: Xác đinh vị trí đốn

Tuỳ thuộc vào tuổi chè và năng suất chè mà ta xác định vị trí đốn cho thích hợp.

Bước 2: Đốn chè

Dựa trên vị trí đốn đã xác định ở bước 1 ta triển khai đốn. Sử dụng dao đốn, kéo sắc hoặc máy đốn.

Vết đốn dứt khoát, không bị dập xước.

• Giới thiệu kỹ thuật đốn chè bằng máy:

Ngày nay trên thị trường đã có một vài loại máy đốn, hái chè. Một số loại máy này đều là máy nhập ngoại từ Trung Quốc, Nhật hay Đài Loan. Dùng máy thì năng suất lao động cao. Tuy vậy, chỉ nên vận dụng cho các nương chè có độ đồng đều cao.

Thường có 2 loại máy đốn phớt kiêm hái chè và máy đốn cành la (đốn lửng, đốn đau)

Máy đốn phớt

Máy đốn chè cành la

Những máy này có nguyên lý hoạt động tương đương như chiếc tông đơ của thợ cắt tóc hoặc máy để cắt cỏ. Chỉ khác là máy được lắp một động cơ xăng để cắt thay vì lực cơ học của bàn tay.

Thông thường, trước khi cho máy hoạt động người thợ phải lắp những linh kiện vào khung máy, động cơ máy. Cho nhiên liệu, dầu máy. Dật dây cho máy nổ. Điều chỉnh tay ga để thay đổi tốc độ cắt. Tốc độ cắt càng nhanh thì vết cắt càng gọn, năng suất càng cao. Nâng tầm cắt đến độ cao theo mức đốn của quy trình và cắt sao cho đồng đều phía trên mặt tán chè.

Khi dùng máy đốn phớt hoặc hái chè, máy được lắp một chiếc bao thu gom sản phẩm. Cần có thêm một người đi theo phía sau để nâng chiếc bao lên, cố gắng không làm tổn hại tán lá chè. Mở đáy bao để lấy sản phẩm ra khi đầy bao.

Sau khi không dùng, cần tháo rời những linh kiện ra khỏi giá máy, lau chùi sạch, bôi dầu mỡ và xếp vào hộp máy. Bảo quản nơi khô ráo.

Máy đốn chè Nhật Bản

Dùng máy đốn, hái chè

Đồi chè đốn máy