Phương pháp cắt tỉa cây cảnh nghệ thuật, bonsai

1/ Các cơ sở để uốn nắn, cắt tỉa cây cảnh nghệ thuật

1/1/ Cách tính hướng

– Trọng lực: Cây mọc những vách đá, thân cành mọc buông xuống nhưng ngọn cây luôn có xu hướng mọc hướng lên. Cây mọc nghiêng thì đa số hệ rễ phát triển mạnh ở hướng đối mặt. Đây chính là điểm chú ý để sắp xếp thân cành, rễ cho thích hợp kiểu dáng cây.

– Hướng quang: Cây luôn có xu hướng ngả về nơi có rất nhiều ánh sang. Từ đặc tính này khi tạo cảnh rừng cây, tiểu cảnh hay trồng cây ở non bộ thì những cành của cây phía bên ngoài nghiêng ra như thân cây.

– Hướng dinh dưỡng: Thân, cành, rễ cây luôn hướng về phía có rất nhiều nước và dinh dưỡng. Lợi dụng tính hướng này để tạo bộ rễ chùm hay nhử rễ ký sinh ở những cây đa, cây sanh, cây si…

– Hướng gió: Do ảnh hưởng của gió, thân cây thông thường bị mọc nghiêng theo hướng gió. Rế cây thông thường hay mọc trội hơn về phía gió để kháng lại lực nghiêng của thân cây. Vận dụng kiểu dáng gió đùa…

1/2/ Lợi thế ngọn

Khi chồi ngọn phát triển thường ức chế khả năng sinh trưởng của chồi nách. Vận dụng lợi thế này ta có thể triển khai ngắt chồi ngọn để tạo bông tán, hay ngắt đỉnh chồi sẽ làm thân cành lùn và lớn ra.

1/3/ Tăng trưởng

Nhịp tăng trưởng của cây là dấu hiệu cây lớn về kích cỡ, tăng chiều cao, tạo hoa và quả… Vận dụng việc này để xác định thời gian để quấn dây uốn nắn, quấn đúng thời gian để giúp tránh ảnh hưởng nhiều đến quá trình vận chuyển dưỡng chất trong cây.

2/ Vật dụng cắt tỉa cây cảnh nghệ thuật

Mục đích chính của việc cắt tỉa là tạo hình dạng cho cây cảnh theo ý ta định. Tuy vậy những giải pháp này cũng có hiệu quả gây giảm sự tăng trưởng của những phần phía trên mặt đất (khí sinh), nhằm duy trì cân bằng với sự tăng trưởng của rễ.

Khi cắt tỉa cây cảnh yêu cầu bạn phải chọn lựa các một vài vật dụng cấp thiết để triển khai cắt tỉa, dạng lưỡi nhỏ như kìm bấm, tỉa các cành mọc sai hoặc cắt cành hoa mang vào dùng. Có dạng lưỡi dài như một con dao để tỉa lá tạo dáng cho bonsai sau đây là một số thiết bi ̣cắt tỉa điển hình:

2/1/ Cưa

Cưa dùng để cắt thân ngọn có đường kính tương đối lớn hoặc để cắt những cành khô…

Một vài loại cưa

2/2/ Kéo

Tùy vị trí và mục đích của việc cắt tỉa, chúng ta dùng một số loại kéo cắt khác nhau:

a. Kéo cắt tỉa cây 24″-32″ – Thường sử dụng để cắt tỉa tán

b – Kéo cắt cành – Thường sử dụng để cắt cành, cắt chuyển thân…

c, d – Kéo tỉa – Thường sử dụng để cắt tỉa ngọn, tỉa lá, tỉa nhánh, tỉa rễ…

2/3/ Kìm

Sau khi sử dụng cưa cắt chuyển thân hay cần tạo vết chuyển nhịp uyển chuyển cho cây, chúng ta dùng kìm

Một số loại kìm cắt cây

3/ Cắt tỉa tạo hình cho cây

Để có một cây dáng thế đẹp, ngay lúc đầu chúng ta cần có kế hoạch dài lâu để thực thi uốn tỉa tạo hình cho cây. Trước tiên chúng ta cần để ý tổng thể cây 1 cách cẩn thận về: Loại cây, hướng mà dáng cây có nét đẹp nhất (mặt trước ), cấu trúc phân cành, hình dáng kích cỡ lá… Tiếp đến cân nhắc và tạo nên dáng thế cuối cùng cần đạt được. Từ đấy triển khai thực thi uốn nắn cắt tỉa đã định.

Mỗi một cây đều có hình dạng nào đó song chưa sắc nét, cắt tỉa là việc tạo hình dạng cho cây dáng thế, cắt tỉa gây giảm sự sinh trưởng của bộ rễ, sự phát triển của cành lá.

3/1/ Nguyên tắc chung khi cắt tạo hình dáng

– Để ý tổng thể cây, chọn mặt trước cho cây

– Hình dung cấu trúc cành theo hình dạng thân, tiến hành xử lý cắt ngắn những cành, tỉa bớt tán lá làm thân lộ ra.

– Trước tiên xác định nhánh nào cần phải bỏ, chất lượng của Bonsai dựa vào điều này, dĩ nhiên là thế dáng đã gợi ý cho ta để ý cây nguyên vật liệu. Nếu sai lầm, nhầm lẫn trong điều này sẽ làm cây mất giá, biến cây có thế đẹp thành cây tầm thường.

Công việc cắt tỉa phải tuân thủ quy tắc:

+ Nhánh lớn ở phía dưới, những nhánh nhỏ dần lên phía trên, nhánh để phải phân bổ theo hình xoắn ốc quanh thân, tạo tán lá thành khối chóp.

+ Cắt bỏ các nhánh ở vị trí không đẹp hoặc nhánh vô ích.

+ Hai nhánh mọc đối nhau phải cắt đi một, để cho những nhánh mọc xen nhau.

+ Bỏ những nhánh mọc chằng chịt làm cây rườm rà, nặng nề.

+ Cắt ngắn các cành nhánh lớn, quá dài.

+ Cắt các chồi thường mọc đứng từ cành để tạo dáng già nua cho cây. Vì cây già, cành cây thông thường oằn xuống.

+ Đừng nên chọn những chồi mảnh mai làm đầu của những cành lớn, mất vẻ tự nhiên.

+ Cắt bỏ nhánh đã chết, đã héo trừ trường hợp nếu giữ nhánh đó sẽ tăng cường thêm nét đẹp, vẻ già nua của cây.

+ Vết cắt phải ngọt, chéo và lõm vào thân để mặt cắt mau lành sẹo và hình thành sẹo trên thân.

3/2/ Kỹ thuật cắt thân, ngọn

Viêc̣ cắt tỉa cây cảnh chúng ta nên bắt đầu tư thân chính của cây, nó quyết định Dáng – Thế cây, trước khi cắt cần quan sát tỉ mỉ từ nhiều góc độ khác nhau.

Do đó, phải dựa trên hình dạng phía bên ngoài của thân cây cảnh, kết hợp với ý đồ phát minh của bản thân, mà chọn lựa mặt ngắm đẹp nhất. Đồng thời phải xem xét tới quan hệ tương hỗ giữa thân chính và những chạc cây, để lựa chọn thế phát triển của cây. Trình tự cắt tỉa phải từ thân chính tới cành chính, rồi từ cành chính đến cành nhỏ.

Cắt chuyển cây phôi thành cây dáng hoành và Cắt chuyển cây phôi thành cây dáng xiên

Từ một cây nguyên vật liệu, phụ thuộc vào cách nhìn nhận của chúng ta, mà ta có thể hình thành cây cảnh có dáng thế khác nhau.

Từ cây phôi có thể tạo cây dáng thế khác nhau

3/3/ Kỹ thuật cắt cành

Cành chính là khung giá đỡ cơ bản của cây cảnh, nó cũng làm phong phú sự biến hóa tạo hình chỉnh thể cây, do đó sự kết hợp giữa nó với chạc mẹ tiên quyết phải phù hợp với chỉnh thể để đạt được sự thống nhất hài hòa của toàn cây.

Cành tán thứ nhất thông thường ở vào vị trí 1/3 thân chính, với khoảng cách giữa các cành tán phía trên dày hơn khoảng cách cành bên dưới để đạt yêu cầu lùn hóa cây.

Cách bài trí cành tán

Đối với các cành không phù hợp với tạo hình tổng thể như cành đan nhau, mọc vòng, mọc gối, đối xứng và song song phải kịp lúc cắt bỏ.

Những cành nên cắt khi tạo hình

Đối với một vài dáng thế cây cụ thể như: “kiểu gió lùa”; cành rũ; cành đối xứng ta nên tận dụng các cành sẵn có không cắt bỏ chúng.

Một vài cành không cắt theo dáng thế cây

4/ Cắt tỉa giữ dáng – tu bổ

Mục đích của việc cắt tỉa giữ dáng là tu bổ và hoàn thiện dáng thế đã định, đồng thời tạo cơ hội cho cây sinh trưởng tốt và góp thêm phần làm cây lùn đi.

4/1/ Tỉa thưa

Trong quá trình sinh trưởng của cây cảnh, từ thân cây mọc ra nhiều cành nhánh không hợp với ý đồ khi tạo thế cây, nó vừa phá vỡ hình mẫu tổng thể vừa làm tiêu hao dinh dưỡng của cây và tác động tới chiếu sáng và thông gió của cây. Tỉa thưa chính là giải pháp liên tục được dùng để xử lý vấn đề này.

Chúng ta triển khai tỉa thưa chính là muốn kịp lúc cắt bỏ những cành thừa, công viêc̣ này được tiến hành suốt thời kỳ sinh trưởng của cây.

Tỉa thưa giữ dáng thế cây

4/2/ Tỉa ngọn

Chính là khi cắt tỉa chạc cây, tiến hành tỉa bớt một phần của chạc cây và giữ phần còn lại theo nhu cầu tạo hinh̀, viêc̣ cắt tỉa này giúp lùn hóa dáng cây, đồng thời khiến cành đan xen, nhấp nhô, khúc khủy nâng cao tính nghệ thuận và sức truyền cảm cho cây cảnh.

Việc cắt tỉa triển khai khi ngọn cây sinh trưởng tới độ cứng cáp dự định cắt ngắn lại (thông thường lưu lại 2 – 5 centimét chạc cây), đồng thời lưu lại tối thiểu hai chỗ đâm chồi.

Sau khi cắt tỉa, sau một thời gian nhất định, ngọn – cành mới phát triển, đợi khi cành mới này phát triển cứng cáp nhất định chúng ta lại tiến hành cắt tỉa như trên, thông qua phân tầng cắt tỉa một cành, hai cành, ba cành…, cành nhánh cây sẽ tạo thành từ khô cứng trở thành uốn lượn, tinh tế đạt được hiệu quả nghệ thuật.

Lưu ý: Việc cắt tỉa cây cảnh cực kỳ cần sự kiên trì và nghị lực, vì mỗi cành sau khi tiến hành cắt tỉa, đợi nó cứng cáp tới mức độ đòi hỏi cần một thời gian ổn định, đợi tới khi hoàn thiện việc cắt tỉa này có thể là chuyện của vài năm hoặc mười mấy sang năm. Việc tỉa cành, nhánh triển khai trước khi cây đâm chồi để giúp tránh thiệt hại cành thất cành, yếu thân cây. Những cành lớn sau khi cắt cần kịp thời dùng nhựa mủ để bịt vết cắt, hạ lượng nước bay hơi và vi khuẩn thâm nhập.