Hỏi đáp về cây mía và sản xuất mía đường (kỳ 10)

| KỲ 1 | KỲ 2 | KỲ 3 | KỲ 4 | KỲ 5 | KỲ 6 | KỲ 7 | KỲ 8 | KỲ 9 | KỲ 10 | KỲ 11 | KỲ 12 | KỲ 13 | KỲ 14 |

46) Bệnh khảm mía có các biểu hiện ra sao và kỹ thuật phòng trừ?

– Bệnh khảm (Mozaic) là một bệnh do virus gây nên.

– Dấu hiệu: Trên các lá mía non xuất hiện các đốm nhỏ đặc thù, ở đó những chất diệp lục có chứa trong lá bị huỷ diệt trừ. Các đốm nhỏ này hình thành các vết nám không đồng đều nhau và có màu vàng nhạt ở phía trên lá xanh bình thường. Các vết nám vàng nhạt cũng có thể nhìn thấy bẹ lá nhưng hơi mờ. Ở thân mía khi để ý những dóng các chấm bệnh có màu đỏ sẫm. Bệnh này lây lan do những vec–tơ như rầy bắp… Cũng có thể phát tán do một số loại sâu bọ chích hút khác, do hom giống mía mang mầm bệnh hoặc dao chặt truyền từ cây bị bệnh sang cây lành.

– Giải pháp ngăn ngừa, diệt trừ bệnh khảm trên cây mía:

+ Tuyển chọn cây giống kháng bệnh. Nếu là giống nhập nội mới nhất thiết phải qua khâu kiểm dịch và thử nghiệm 1 cách nghiêm túc.

+ Phòng ngừa sự phát tán mầm bệnh bằng phương pháp vệ sinh ruộng đồng, diệt cỏ dại và những vec–tơ lây bệnh. Xử lý hom giống bằng nước 52oC trong nửa tiếng. Khử trùng dao chặt mía bằng formol 2%.

Khi phát hiện một giống mía nào đó mang mầm bệnh virus phải loại trừ ngay không để phổ biến trong sản xuất.

47) Những loài sâu đục hại mía quan trọng ở nước ta ngày nay?

Trong những loài sâu bệnh mía, sâu đục được biết đến như là quan trọng nhất, bởi các tổn thất kinh tế do chúng gây nên và việc ngăn ngừa, diệt trừ hết sức khó khăn, tốn kém nhiều tiền của công sức. Dưới đây chính là một vài loài sâu đục thân gây bệnh quan trọng trên đồng mía của ta:

* Sâu đục thân 4 vạch (Chilo sacchariphagus Bojer):

– Đặc tính hình thức biểu hiện ra bên ngoài: Sâu màu vàng sáng, ở trên lưng mỗi đốt có 4 chấm đen nên còn được gọi là sâu 4 chấm đen (4 vạch đen). Đây chính là đơn thực khác với loài sâu đục thân mía châu Mỹ Diatraea saccharalis là một loài đa thực. Thành trùng là bướm màu vàng nâu, cánh trên có chấm đen, cánh dưới màu trắng.

– Đặc tính sinh học, sinh thái: Hằng năm phát sinh 6 đợt. Tuổi đời sâu: trứng 6-7 ngày, sâu non 35-40 ngày, nhộng 10-11 ngày, trưởng thành 1-2 ngày. Ngài cái đẻ từ 8- 11

ổ trứng, tổng số khoảng 250 – 300 trứng. Sâu non cũng hại mía mầm nhưng hại mía cây là chính. Sâu chui vào nách lá rồi đục vào thân hình thành hang ngách, ảnh hưởng nhiều đến sự vận chuyển nhựa và làm mía dễ gẫy ngang thân khi có gió. Đường đục cũng tạo cho nấm bệnh thối đỏ thâm nhập. Sâu 4 vạch gây thiệt hại mạnh vào mùa mưa cao điểm tháng 7-8 trong năm.

– Giải pháp ngăn ngừa, diệt trừ sâu đục thân 4 vạch hại mía:

+ Trồng hom sạch sâu, loại bỏ mầm nước vào tháng thứ 8 hoặc thứ 9 sau trồng hoặc tái sinh gốc. Hạn chế bón quá nhiều đạm và tiêu nước cho ruộng ngập úng.

+ Bóc lá vào những tháng 5, 7 và tháng 9 sau trồng, tái sinh gốc.

+ Thả ong mắt đỏ Trichogramma chilonis thường kì 15 ngày/lần để diệt trừ trứng, mỗi lần thả 50 ngàn ong/ hecta, thả từ tháng thứ 3 – 8 sau trồng.

+ Thả ong kén trắng Cotesia flavipes để diệt trừ sâu non, thả 1 lần/tháng từ khi nhìn thấy xuất hiện dấu hiệu gây bệnh, thả 2/000 kén/ hecta /lần.

+ Có thể sủ dụng một số loại thuốc Diaphos (50 ND, 10 H), Padan (95 SP, 4 H) v.v… phun hoặc rải cục bộ, có lựa chọn lên bộ lá các cây bị bệnh lốm đốm trắng, phun 2 tuần/1 lần, phun thường xuyên 3 – 5 lần trong thời gian từ lúc mía 4 – 6 tháng tuổi.

* Sâu đục thân mình tím (Phragmataecia castaneae Hŭbner):

– Đặc tính hình thức biểu hiện ra bên ngoài: Sâu non có màu hồng nhạt đến tím, đẫy sức có màu trắng

phớt hồng với 4 chấm hơi đỏ trên mỗi đốt cơ thể. Nhộng ban đầu có màu vàng nhạt, sau khi tạo thành vài ngày thì chuyển sang màu sẫm hơn, cuối cùng, khi chuẩn bị vũ hóa, nhộng có màu nâu tối. Đầu nhộng có một gai nhọn trông như mỏ chim, phần trên đầu nhỏ hơn phần đuôi. Ở trên mỗi đốt bụng của nhộng có hai hàng gai hình thành 2 đai rõ ràng. Đốt bụng thứ nhất không có lỗ thở. Những đốt bụng còn lại đều có lỗ thở lộ rõ rệt hình bầu dục. Lưng nhộng gồ cao ở phần bụng. Ngài trưởng thành có màu vàng đất, ở trên cánh có những chấm màu vàng nghệ nhỏ, cánh ngắn hơn bụng. Những đốt bụng có đai lông ngăn cách. Râu đầu ngắn, 2/3 chiều dài râu ngài cái (phần gốc râu) có dạng răng lược kép, phần roi râu còn lại có dạng sợi chỉ. 3/4 chiều dài râu ngài đực có dạng răng lược kép, phần còn lại cũng có dạng sợi chỉ.

– Đặc tính sinh học, sinh thái: Sâu phát sinh 2-3 đợt trong năm. Tuổi đời sâu: trứng 9-11 ngày, sâu non 55-71 ngày, nhộng 11-15 ngày, trưởng thành 3-5 ngày; mùa đông tuổi đời sâu dài hơn. Ngài cái đẻ 2-3 ổ trứng, 300-700 trứng/ổ. Sâu gây thiệt hại cả mùa khô nóng lẫn mùa mưa. Sâu non có 8 tuổi, sau khi đã nở ra khỏi trứng khoảng 15 phút là sâu non phân tán ngay, thường mỗi cây có từ 1 – 2 con tấn công gây bệnh. Sâu non tuổi nhỏ đục ăn trong bẹ lá theo kiểu vịng trịn (gy ra dấu hiệu ho l bn trước), đến cuối tuổi 2, đầu tuổi 3, sâu mới đục vào phần thịt lóng theo 1 đường đục cực kỳ thắng từ dưới lên phía trên (gây nên dấu hiệu ngọn teo). Trong suốt quá trình gây bệnh, sâu cực kỳ ít khi đục ra ngoài, phân sâu nén trong đường đục, chỉ đến khi gần hoá nhộng, sâu mới đục 1 lỗ vũ hoá ở phần thân ngọn và chui trở lại đáy đường đục để hoá nhộng.

– Giải pháp ngăn ngừa, diệt trừ sâu đục thân mình tím hại mía:

+ Thời kỳ cây giống 4 – 6 tháng sau trồng hoặc thu hoạch, có thể sủ dụng một số loại thuốc Diaphos 50 ND, Vibasu 40 ND, Padan 95 SP, Diaphos 10 H, Padan 4 H v.v… phun hoặc rải cục bộ, có lựa chọn cho các đoạn mía bị hại (dấu hiệu héo lá bên), từ 3 – 5 lần cách nhau 14 ngày. Làm như vậy vừa có thể tiết kiệm thuốc trừ sâu, tập trung thuốc đủ liều lượng có thể giết chết sâu ẩn có chứa trong thân, vừa chừa lại các khoảng không gian ổn định cho những loài thiên địch cư trú và thực thi thiên chức của bản thân.

+ Sử dụng bẩy đèn bắt trưởng thành vào 2 thời gian rộ: Tháng 3, 4 và tháng 8, 9/

* Sâu đục thân mình hồng lớn (Sesamia sp.):

– Đặc tính hình thức biểu hiện ra bên ngoài: Thân sâu lưng màu hồng nhạt, hai bên sườn xuống bụng màu trắng. Thân chia 12 đốt, có 8 đôi chân. Ba đôi chân thật ở những đốt 1,2,3 và 5 đôi chân giả ở những đốt 6,7,8,9 và 12/ Sâu ở tuổi 4,5 thân dài đến 30-40 milimét. Thành trùng là bướm nhỏ màu xám nâu, cánh có sọc đen, đầu lớn thô, lông rậm nên còn được gọi là bướm cú mèo.

– Đặc tính sinh học, sinh thái: Trong năm sâu phát sinh 5-6 đợt. Tuổi đời sâu: trứng 4-6 ngày, sâu non 21-29 ngày, nhộng 10-11 ngày, trưởng thành 4-6 ngày; mùa đông tuổi đời sâu dài hơn. Mỗi ngài cái đẻ khoảng 70-100 trứng. Sâu non gây thiệt hại vào mùa mưa, mưa càng nhiều sâu gây thiệt hại càng mạnh, gây thiệt hại trên mía mầm là chính. Khi vừa mới nở, sâu tập trung và gặm phía bên trong lá, tuổi 2-3 thì phân tán, từ bẹ lá đục vào ngọn và gây thiệt hại điểm sinh trưởng khiến cho nõn mía bị héo.

– Giải pháp ngăn ngừa, diệt trừ sâu đục thân mìn​h hồng lớn hại mía

+ Chặt, cắt bỏ ổ sâu thường kì kể từ đầu vụ mía & giữ cho ruộng luôn sạch cỏ. Diệt trừ chồi vô hiệu ở thời kỳ mía 7-8 tháng tuổi, ngăn ngừa sâu đẻ trứng, nhân nhanh số lượng.

+ Ruộng trồng mới: Bón lót Diaphos 10 H hoặc Padan 4 H cùng với phân lót ngay khi trồng, liều lượng sử dụng khoảng 30 – 45 kilogam/ hecta.

+ Rải thuốc Diaphos 10 H hoặc Padan 4 H ở thời kỳ bị hại nặng hoặc đầu giai

đoạn vươn lóng mạnh hoặc 90 ngày sau trồng, liều lượng sử dụng khoảng 35-40 kilogam/ hecta, rải dọc theo hàng mía, sử dụng cuốc cày vun lấp thuốc, tiếp đến tưới ẩm nếu cần. Có thể trộn 30 kilogam thuốc Diaphos 10 H + 50 kilogam cát, tiếp đến rắc thuốc lên ngọn lá ở thời kỳ mía vươn lóng mạnh. Tập trung thuốc rắc cho các cây bị bệnh.

+ Thả ong kén trắng Cotesia sesamiae ký sinh sâu non ở thời kỳ rộ hoặc mía bị hại nặng, liều lượng thả khoảng 5/000 ong/ hecta /lần thả. Thả 2 lần cách nhau 1 tháng.

48) Những giải pháp ngăn ngừa, diệt trừ chung đối với nhóm sâu đục thân mía ra sao?

Ngăn ngừa, diệt trừ sâu đục thân mía nói chung là một công việc khó khăn không những ở nước ta mà cả với những quốc gia có nghề trồng mía phát triển. Dưới đây chính là một vài giải pháp đa phần:

– Tuyển chọn cây giống mía kháng sâu đục thân.

– Giải pháp trồng trọt:

+ Chuẩn bị kỹ đất trồng mía. Ở khu vực đất thấp có thể cho ngập nước một thời gian nhằm loại trừ mầm mống của sâu đục thân. Chọn lựa hom giống không mang mầm mống của sâu đục thân.

+ Bón phân đầy đủ và hài hòa cho mía mọc tốt. Chăm sóc làm cỏ kịp lúc bao gồm cả trên những đường lô bụi rậm chung quanh để loại trừ khả năng ẩn náu của sâu. Nơi có điều kiện về lao động cho bóc lá già, cắt chồi non vô hiệu loại bỏ trứng sâu ở đó.

+ Ruộng mía để gốc, sau khi thu hoạch phải được vệ sinh, xử lý kịp lúc diệt mầm mống của sâu. Bón phân chăm sóc cho mía gốc tái sinh tốt.

– Giải pháp hoá học: Trên thực tế người ta ít sử dụng thuốc trừ sâu để diệt sâu đục thân hại mía. Vì nếu dùng không đúng kỹ thuật sẽ có công dụng trái lại, tức là không diệt trừ được sâu, kinh phí tốn kém mà còn gây bệnh cho môi trường và quần thể thiên địch. Vậy nên cần thận trọng khi ứng dụng giải pháp hoá học. Có thể dùng thuốc trừ sâu ở một mức độ có giới hạn, có lựa chọn, phối hợp với những giải pháp khác 1 cách hợp lý.

– Giải pháp sinh học: Ngày nay nhiều quốc gia trồng mía trên toàn cầu có xu hướng ứng dụng giải pháp sinh học để khống chế sâu đục thân mía. Người ta lợi dụng những thiên địch tự nhiên và nuôi nhân tạo để diệt sâu đục. Ở Việt Nam biện pháp này cũng đã và đang được nghiên cứu để ứng dụng. Hy vọng trong tương lai sẽ là giải pháp hữu hiệu trong việc khống chế một số loại sâu đục thân.

– Giải pháp khác: Người ta cũng đã nghĩ ra một vài biện pháp khác để khống chế sự gây hại của sâu đục mía như:

+ Làm bẫy bắt bướm sâu.

+ Sinh ra những chất dẫn dụ để diệt trừ bướm sâu hoặc những chất làm không còn khả năng sinh sản của chúng chẳng hạn làm tuyệt sinh bướm đực,… sẽ gây giảm mật độ và hạn chế đến mức cao nhất khả năng sinh sản của sâu đục trên đồng mía.

49) Sự gây hại của mối đất đối với các loại cây mía và biệm pháp khống chế?

Mối đất (Odontotermis obesus) là côn trùng sống trong đất thường gây bệnh cho mía và những cây trồng cạn khác. Ở các đất mới khai hoang, đất vùng cao, đồi gò thường có rất nhiều mối. Mối ăn rỗng hom trồng, đục vào trong gốc, trong thân mía. Tổn thất về năng suất mía do mối gây nên thỉnh thoảng cũng rất rộng lớn. Các ruộng mía bị mối phá cây đỗ ngã hoặc chết khô đồng loạt, mật độ thưa thớt, năng suất kém, mầm gốc chết không mọc.

Kỹ thuật phòng trừ mối đa số là làm đất kỹ khi trồng, dọn dẹp vệ sinh ruộng đồng sạch sẽ sau mỗi lần thu hoạch. Ở các ruộng có mật độ mối cao, sau mỗi chu kỳ trồng mía luân canh với cây trồng khác. Bằng những giải pháp trồng trọt nói trên mật độ mối sẽ hạ dần và hết. Cũng có thể dùng thuốc trừ mối như một số loại Basudin hoặc Furadan dạng hạt từ 20 – 25 kilogam/ hecta rải theo rãnh đặt hom mía khi trồng

50) Sùng trắng là gì, tác hại đối với mía và giải pháp ngăn ngừa, diệt trừ?

Sùng trắng là ấu trùng của con bọ hungcánh cứng, có thể là màu nâu (Holotrichia sp.), màu đen (Allisonotum impressicole) hay màu xanh lá cây (Anomala sp.). Sùng trắng hay gặp nhiều ở các đất pha cát. Những ấu trùng bọ hung cắn phá hom giống, rễ và gốc mía khiến cho cây mọc kém, phát triển chậm, năng suất mía cây thấp.

Ngăn ngừa, diệt trừ sùng trắng đa phần bằng những giải pháp trồng trọt như:

– Chuẩn bị kỹ trước khi có thể trồng,. Các nơi có điều kiện cho ruộng ngập nước một thời gian nhằm diệt trừ mầm mống của sùng.

– Ruộng phá gốc trồng lại cần vệ sinh dọn dẹp sạch gốc cũ và làm đất kỹ để sùng không còn sót lại trong đất.

– Sau mỗi chu kỳ trồng mía cần luân canh với cây trồng khác (đa số là cây họ đậu) để sùng không còn điều kiện tồn tại.

Tham khảo thêm Sâu hại gây bệnh trên cây mía

Mời những bạn đón đọc: Hỏi đáp về cây mía và sản xuất mía đường (kỳ 11)