Đặc điểm thực vật chi tiết của Cây sầu riêng

Nguồn gốc, giá trị kinh tế và tình hình sản xuất

Nguồn gốc cây sầu riêng

Cây sầu riêng có xuất xứ ở vùng Đông Nam Á, ở Malaysia và Indonesia.

Đặc tính hình thài sầu riêng

Những nước trồng được sầu riêng

Cây sầu riêng được canh tác nhiều ở Thái Lan, Malaysia, Inđônêsia, Việt Nam, Mianma, Philippin, Campuchia, Lào, bên cạnh đó còn trồng ở Ấn Độ, Srilanca, Brunây.

Giá trị dinh dưỡng và kinh tế của cây sầu riêng

• Giá trị dinh dưỡng

Sầu riêng là một trong các loại quả cực kỳ bổ, những giá trị về calo, đường, đạm, chất béo, chất khoáng đều cực kỳ cao so sánh với một số loại trái cây khác.

Hạt/hột sầu riêng có chứa 3,1% protit, 0,4% lipit, những chất P, Na, K, Ca, Mg, Fe, vitamin B1, B2, C… vậy nên cũng được dùng làm thức ăn và để làm thuốc bổ dưỡng. Bột hạt sầu riêng được sử dụng làm chất phụ gia trong chế biến kẹo, mứt…

• Giá trị dùng

– Sầu riêng thường sử dụng để ăn tươi, sau khi tách vỏ, cơm sầu riêng được sử dụng để ăn trực tiếp.

Cơm sầu riêng

– Ngoài ăn tươi, sầu riêng còn có rất đa công dụng khác như:

+ Chế trở thành kẹo, bánh.

Sầu riêng được sử dụng để chế biến bánh

+ Làm phụ gia để gia tăng hương vị cho kem, nước giải khát.

Làm phụ nâng cao hương vị cho kem

– Hạt/hột (hạt hay còn được gọi là hột) sầu riêng: Hột còn được luộc, nướng hoặc rang chín, ăn bùi như hạt dẻ, hạt mít.

Hột sầu riêng

– Gỗ sử dụng trong xây dựng và làm đồ đạc như bàn, ghế và đồ gia dụng trong nhà.

Bàn được làm từ gỗ sầu riêng

– Rễ và lá để làm thuốc hạ sốt, chữa vàng da do gan: Theo kinh nghiệm dân gian lấy 10 – 20g rễ và lá sầu riêng thái nhỏ, phơi khô, sắc với 200 mililít nước còn 50 mililít uống hằng ngày, đồng thời lấy lá tươi nấu nước tắm cho người bị vàng da do gan.

– Vỏ thân cây sầu riêng sử dụng nấu nước tắm trị bệnh ngoài da và diệt trừ chấy, rận, rệp…

– Vỏ của quả sầu riêng còn được sử dụng để làm thuốc bổ khí, trị đầy bụng, khó tiêu, ho do hàn, cảm sốt. Sau khi ăn người ta lấy vỏ rửa sạch, sử dụng 15 – 20g thái nhỏ nấu nước uống/ngày hoặc thái lát mỏng, phơi khô để sử dụng dần.

• Giá trị kinh tế của sầu riêng

Ở nước ta, sầu riêng là một trong các loại trái cây có giá trị kinh tế cao hơn hẳn so sánh với rất nhiều loại trái cây khác. Với năng suất bình quân của giống sầu riêng hạt lép từ 7 năm tuổi trở lên có khoảng 15 tấn quả/ hecta, với giá bán 30.000-35/000 đồng/ kilogam, sẽ cho thu nhập từ 280.000.000 đến 350.000.000 đồng/ hecta. Nếu điều khiển được sầu riêng nghịch vụ thì giá trị này còn cao hơn thế nữa.

Tình hình sản xuất sầu riêng trên toàn cầu

• Tình hình sản xuất

Trên toàn cầu, sầu riêng được canh tác ở Thái Lan, Malaysia, Indonesia, Brunei, Philippine, Việt Nam, Ấn Độ, Srilanka, Căm Pu Chia, Bắc Australia … Thái Lan là nước chiếm khoảng 58% tất cả sản lượng sầu riêng trên toàn cầu.

Ở Mã Lai (Malaysia), sầu riêng được canh tác ở toàn bộ những bang. Giống lai được canh tác phổ biến nhất là D24 chiếm đến 70% diện tích trồng sầu riêng của Mã Lai.

Ở Indonesia, những giống sầu riêng được canh tác đa số là Sunan, Monthong, Sukun, Sitokong, Simas, Petrack, Chanee.

Ở Philippines, giống trồng đa số là Chanee và Monthong.

Ở Brunei diện tích sản xuất không lớn chỉ vài trăm hecta.

• Thị trường sầu riêng thế giới

Trên toàn cầu có 3 nước xuất khẩu sầu riêng đa số là Thái lan, Malaysia và Indonesia. Trong đó Thái lan là nước sản xuất và xuất khẩu sầu riêng lớn nhất, tiếp đến là Malaysia rồi mới đến Indonesia.

Singapore, Hồng Kông và Đài Loan là ba nước nhập khẩu sầu riêng chính trên toàn cầu. Singapore là thị trường nhập khẩu sầu riêng lớn nhất, tiếp đến mới đến Hồng Kông. Đài Loan chỉ là thị trường nhập khẩu sầu riêng lớ
n ở châu Á.

Mỹ là thị trường nhập khẩu sầu riêng lớn ở khu vực Bắc Mỹ.

Canada và thị trường châu Âu nhập khẩu sầu riêng không lớn, đa phần phục vụ người tiêu sử dụng có xuất xứ Đông Nam Á.

Pháp là thị trường nhập khẩu sầu riêng tươi và sầu riêng đông lạnh lớn nhất trong những nước thuộc thị trường châu Âu.

Tình hình sản xuất sầu riêng ở Việt Nam

• Tình hình sản xuất

Sầu riêng được canh tác đa phần ở Đông Miền nam, Tây Nguyên và Đồng bằng Sông Cửu long, nhiều nhất là những tỉnh Tiền Giang, Bến Tre, Lâm Đồng. Một vài chỗ khác như Quảng Nam, Huế, Khánh Hòa cũng đã trồng được sầu riêng có trái lớn (hình 3/1/7), ngọt nhưng ít hương thơm hơn. Diện tích trồng sầu riêng vẫn đang tiếp tục mở rộng. Đến nay, cả nước có khoảng 15/000 hecta.

Sầu riêng trồng ở Khánh Hòa

• Nguồn cung ứng sầu riêng từ sản xuất trong nước: Nguồn sầu riêng sản xuất trong nước cung ứng cho thị trường Miền nam đa phần từ những tỉnh Đồng Nai, Bình Dương, Bình Phước, Tiền Giang, Bến Tre, Vĩnh Long, TP.HCentimét.
• Nguồn cung ứng sầu riêng từ nước ngoài: Ngoài sản lượng sầu riêng sản xuất trong nước, mỗi năm nước ta vẫn nhập một lượng tương đối lớn sầu riêng từ Thái Lan. Sản lượng sầu riêng nhập khẩu vào Việt Nam tiêu thụ đa số ở thị trường Miền nam và đa phần ở Thành phố hồ chí minh.
• Chất lượng sầu riêng cung ứng cho thị trường Miền nam: Trên thị trường có rất nhiều giống, những giống sầu riêng có sản lượng tương đối lớn là: Khổ qua xanh, monthong, hạt lép Đồng Nai… Một số loại giống chất lượng cao như sầu riêng monthong, sầu riêng cơm vàng sữa hạt lép Chín Hóa, sầu riêng cơm vàng hạt lép Đồng Nai … đã và đang được người tiêu sử dụng ưa thích.

Đặc điểm thực vật của cây sầu riêng

Rễ cây sầu riêng

Bộ rễ sầu riêng có thể đâm sâu 5-6m. Sự phân bó của bộ rễ dựa vào tính chất đất, mực nước ngầm nơi trồng, hình thức nhân giống như gieo hạt, chiết cành, ghép và cách chăm sóc

Rễ cây sầu riêng

Thân của cây sầu riêng

Là loại cây thân gỗ cao lớn, cây mọc từ hạt có thể cao tới 20-30m, tán lá thưa.

Nếu tiến hành trồng bằng hạt thì sau 7-8 năm cây cho trái (trái). Trồng bằng chiết hay ghép thì sau 3-4 năm sẽ cho trái.

Cây sầu riêng trên 10 năm tuổi có thể cho 60-80 quả/năm.

Thân cây sầu riêng

Lá cây sầu riêng

– Lá đơn, mọc so le, phiến lá dầy hình trứng thuôn dài, mặt dưới màu hơi ánh vàng.

Lá sầu riêng mặt dưới màu hơi ánh vàng

– Tán lá sầu riêng

+ Sau khi tiến hành trồng lá và cành có xu hướng mọc đều ra những phía (hình 3/1/11).

Tán lá sầu riêng phát triển sau trồng

+ Sau trồng 24 tháng, cây có khả năng cao 1,5m, tán lá của cây có dạng hình tháp

Tán lá sầu riêng sau trồng 24 tháng

+ Sau trồng 36 tháng cây cao tới 3 mét, tán lá vẫn phát triển đều ra những phía.

Cây sầu riêng sau trồng 36 tháng

Cây càng lớn, những cành nằm ngang so sánh với thân cây, tán lá vẫn có dạng hình tháp.

Cành nằm ngang so sánh với thân cây

Hoa sầu riêng

Hoa lưỡng tính mọc thành chùm, búp hoa tròn.

Búp hoa thường mọc thành chùm

Chùm hoa chỉ mọc trên thân cây

Chùm hoa thường mọc trên thân cây

Hoặc trên thân cành  chứ không có hoa ở đầu cành.

Chùm hoa thường mọc trên thân cành

Một chùm có tới hàng
trăm búp hoa

Một cây có cực kỳ nhiều chùm hoa, một chùm có cực kỳ nhiều búp hoa

Trong cùng một chùm, những búp hoa khác nhau có thể nở hoa ở những ngày khác nhau (hình 3/1/19)

Hoa nở phía trên chùm ở những ngày khác nhau

Hoa có 5 cánh màu kem hơi xanh. Nhị đực dài hơn cánh có chứa những bao phấn mọc chung quanh nhụy cái.

Hoa sầu riêng

Bầu hoa hình quả xoan có vòi dài, đó là vòi nhụy, đầu nhụy tròn gồm 5 mảnh, khi chín có nhựa dính.

Hoa nở từ 15 giờ chiều cho tới 6h sáng hôm sau. Bao phấn nứt từ 19 giờ tới 23 giờ đêm thì mới có thể thụ phấn tốt cho nhụy, nhưng ngay lúc này nhụy đã tàn. Do đó hoa sầu riêng thường không tự thụ phấn được mà cần nhờ phấn của cây khác qua gió, côn trùng, dơi… Chính vậy, ở trên một chùm có cực kỳ nhiều hoa, nhưng tỉ lệ đậu trái cực kỳ thấp, trung bình chỉ có non nửa số hoa trong chùm thụ phấn được thành quả. Tiếp đến quả tiếp tục bị rụng.

Những quả sầu riêng mới đậu trên một chùm

Quả sầu riêng

Sau khi hoa nở, quả sầu riêng được tạo thành

Quả sầu riêng tạo thành sau khi hoa nở

Nếu thụ phấn không hoàn hảo thì nuốm nhụy bị héo và rụng sau hoa nở 4 ngày.

Quả sầu riêng sau khi hoa nở 4 ngày

Sau hoa nở 10 ngày đến 2 tuần, số lượng quả trên một chùm chỉ còn lại rát ít và tiếp đến vẫn tiếp tục rụng đi

Chùm hoa sau nở 10 ngày

Muốn có cho năng suất cao thường phải thụ phấn bổ sung. Vì khi được thụ phấn hoàn hảo, quả phát triển đều. Nếu thụ phấn không hoàn hảo thì quả bị rụng hoặc có đậu thì quả bị méo mó, chỗ méo không có cơm.

Quả sầu riêng được thụ phấn hoàn hảo và không hoàn hảo

Trong trường hợp quả đậu nhiều quá thì phải tỉa quả, chỉ để 3-4 quả (hình 3/1/28) trên một chùm. Một cây từ 10 tuổi trở lên, mỗi cây nên để 60-80 quả là vừa.

Trên một chùm chỉ nên để 3 – 4 quả

• Sự phát triển của quả

Quả sầu riêng non thay đổi từ màu xanh nâu sang xanh vàng. Quả tăng trưởng nhanh từ tuần thứ 5/

Quả sầu riêng sau thụ phấn 5 tuần

Quả tăng trưởng nhanh từ tuần thứ 5 đến tuần thứ 13, tiếp đến chậm dần, đến tuần thứ 16 thì quả chín.

Quả sầu riêng sau thụ phấn 13 tuần

Khi quả chín thì nứt ra năm ngăn, mỗi ngăn có từ 1-3 múi.

Những múi của quả sầu riêng

Bao bọc quanh hạt là phần ăn được, mềm, màu vàng trắng, vàng, đỏ … (gọi là cùi hoặc cơm), có vị ngọt, béo và cực kỳ thơm (các người không quen thì mùi này lại là khó chịu). Tỉ lệ phần cơm ăn được chiếm khoảng 22-30%.

Cơm sầu riêng bao bọc quanh hạt

• Hạt (hột) sầu riêng:

Hạt lớn màu nâu, dài 5 centimét, rộng 3-4 centimét dựa theo giống và tình hình thụ phấn mà có hạt mẩy.

Có các giống sầu riêng hột bị lép, chính vậy hột thì nhỏ mà cơm cực kỳ dầy.

Hột sầu riêng lép

d. Cơm sầu riêng:

Cơm sầu riêng có rất nhiều màu: Màu vàng xanh, màu vàng nhạt, màu v
àng cam, màu vàng sậm, màu đỏ

Cơm sầu riêng có màu vàng xanh

Cơm sầu riêng có màu vàng nhạt

Cơm sầu riêng có màu vàng sậm

Cơm sầu riêng có màu vàng cam

Cơm sầu riêng có màu đỏ và những màu đỏ cũng đậm lợt khác nhau

• Vỏ của quả sầu riêng: Gai nhọn

Vỏ có rất nhiều gai cứng, hình chóp nhọn (hình 3/1/40), có hình dáng và kích cỡ thay đổi tùy giống. Độ dài gai khoảng 1,3 centimét

Gai ở vỏ của quả sầu riêng

Độ lớn của quả: Dựa theo giống khác nhau, quả sầu riêng có trọng lượng từ 1- 4 kilogam, cá biệt có trái tới 8 kilogam.

Quả sầu riêng nặng 1,2 và quả sầu riêng nặng 4,6 kilogam

Sự phát triển, phát triển của cây sầu riêng

Mỗi năm cây có rất nhiều đợt sinh trưởng cành lá. Hoạt động của bộ rễ gẫn như đồng thời với sinh trưởng của cành lá, nhưng thời gian hoạt động dài hơn, vậy nên kết thúc muộn hơn.

Thời gian nở hoa, đậu trái và mang quả mỗi năm chiếm thời gian tương đối dài (từ tháng 12 năm trước đến tháng 7 sang năm ). Thờì gian này hầu hết không có những đợt cành mới, chính vậy rễ cũng ít hoạt động hơn.

Hiểu được đầy đủ quy luật hoạt động của những bộ phận của cây trong chu kỳ mỗi năm sẽ giúp nhà vườn điều khiển được phần nào cây sầu riêng theo ý muốn.

Đặc tính sinh thái của cây sầu riêng

Nhiệt độ đối với các loại cây sầu riêng

Nhiệt độ phù hợp nhất cho cây sầu riêng phát triển sinh trưởng từ 24-30^oC. Dưới 22 và trên 40^oC đều không thuận lợi cho sự phát triển, phát triển, ra bông và đậu trái sầu riêng.

Nước đối với các loại cây sầu riêng

Sầu riêng là loại cây ưa chịu ẩm nhưng không được đọng nước. phù hợp vùng có lượng mưa khoảng 2/000mm/năm, có thể trên 3/000mm nhưng phân bố đều trong năm. Sầu riêng đặc biệt yếu chịu hạn, do đó ở các nơi có mùa khô nóng dài 4-5 tháng như vùng Đồng bằng sông Cửu long, phải tưới nước liên tục cho cây, nhất là khu vực đất cao của những tỉnh miền Đông. Ở Bảo Lộc, Di Linh không chỉ có nhiệt độ ổn định mà lượng mưa cũng nhiều, mùa khô nóng ngắn chỉ 2-3 tháng nên phù hợp cho sầu riêng.

Gió đối với các loại cây sầu riêng

Gió lớn, cây sầu riêng dễ bị bật gốc, gãy nhánh và rụng quả nhiều, ảnh hưởng nhiều đến năng suất của cây, do đó cần có đai rừng chắn gió cho vườn để hạ bớt tổn thất do gió gây nên.

Gió lớn, cây sầu riêng bị bật gốc

Đòi hỏi ánh sáng với cây sầu riêng

Khi còn nhỏ cây sầu riêng không cần nhiều ánh sáng, thích bóng râm, vì ánh sáng nhiều làm cây dễ mất nước. Nhưng khi cây lớn thì lại cần nhiều ánh sáng để quang hợp, tạo thành hoa quả thuận lợi và cho sản lượng cao.

Đòi hỏi đất đối với các loại cây sầu riêng

Cây sầu riêng phù hợp với đất thịt hoặc đất thịt pha cát, đất phù sa, đất đỏ bazan, không phù hợp với đất nhiều cát, nhất là đất giồng cát. Đất cần giầu chất hữu cơ, tầng trồng trọt dầy và thoát nước. Mực nước ngầm từ 1 – 1,2m. Nếu bị đọng nước cực kỳ hay bị nhiễm bệnh thối rễ, đất thấp cần đào mương bồi đất, lên liếp cao. Độ pH của đất từ 5-7/ Những khu vực đất đỏ Tây Nguyên, Đông Miền nam, đất phù sa ven sông Tiền, sông Hậu là các nơi trồng sầu riêng phù hợp.

Đòi hỏi dưỡng chất đối với các loại cây sầu riêng

Cây còn nhỏ cần nhiều đạm để sinh trưởng. Từ khi cây có trái cần nhiều lân, nhất là Kali, để ra bông tập trung và gia nâng cao chất lượng quả, thời kỳ quả trưởng thành và chín, bón đủ kali sẽ khiến cho cơm có màu vàng đậm, vị ngọt hơn.

Trên thực tế thường bón thêm phân có Ca (canxi) và Mg (magie). Ca và Mg đẩy mạnh sinh trưởng cây và chất lượng của quả, nếu thiếu có khả năng là
m “cơm” sầu riêng bị sượng.