Cây mướp đắng

Tên khoa học: Momordica charantia L.

Họ: Bầu bí (Cucurbitaceae).

Cách gọi khác: khổ qua, lương qua, cẩm lệ chi

Đặc tính hoa, thân, lá. quả cây mướp đắng

1/ Nguồn gốc cây mướp đắng

Khổ qua là loại cây bản địa ở vùng nhiệt đới nhưng chưa xác định được nguồn gốc khởi đầu từ nước nào. Bắt nguồn từ Châu Phi, Ấn Độ hoặc Nam Trung Quốc. Ngày nay cây mướp đắng được canh tác rộng rãi ở phía trên những nước nhiệt đới như Ấn Độ, Pakistan, Nam Phi, Đông Nam Á, Trung Quốc, Việt Nam, Châu Phi,…

Ở Việt Nam cây được canh tác rộng khắp cả nước từ đồng bằng, Trung du, đến những tỉnh miền núi phía Bắc nước ta. Cây mướp đắng được canh tác làm món ăn và làm kinh tế đối với một vài hộ gia đình.

2/ Đặc tính thực vật học cây mướp đắng

Thân cây mướp đắng: Là một trong các loại cây thân leo, thường có thân nhỏ và dài. Nếu để cây sinh trưởng, phát triển tự nhiên thân cây có chiều dài lên đến 20m và phát triển nhiều cành nhánh từ thân. Ở trên thân cây mướp đắng có lông, phía bên trong thân bọng nước, chúng có các dây con nhỏ mọc ra từ thân. Thân cây có các cạnh sắc chung quanh thân.

Lá cây mướp đắng: Phía trên mặt lá có rất nhiều lông nhỏ, nhám. Khi lá mướp đắng còn non có màu xanh đậm, khi lá già chuyển sang màu vàng, thường héo và rụng. Lá mướp đắng thường xẻ thành 5-7 thùy đều nhau, phần viền 2 bên có hình răng cưa và hình trứng. Lá cây mọc đơn, so le nhau và lá được mọc ra từ thân dây chính và những nhánh. Ở trên mỗi lá mọc ra có cuống dài 3-4 centimét.

Đặc tính thực vật lá cây mướp đắng

Hoa cây mướp đắng: Hoa thường mọc đơn độc ở nách lá, ở trên nách có hoa đực và hoa cái mọc cùng một gốc, nhưng sau thời gian hoa đực sẽ bị héo và rụng xuống còn hoa cái sẽ thụ phấn và đậu trái. Mỗi hoa có cuống dài 3-5 centimét, hoa có màu vàng, 5 cánh, có nhụy chính giữa có mau vàng đậm.

Đặc tính thực vật hoa cái cây mướp đắng

Quả cây mướp đắng: Quả thường có hình thon dài, lớn, có vị đắng khi ăn. Mặt ngoài của mướp đắng gồ ghề có các u nhỏ nỗi lên màu xanh đậm. Khi quả còn nhỏ có màu xanh đậm, quả già chuyển sang màu vàng và héo dần. Phía bên trong quả khi chín lại có rất nhiều hạt các hạt này có hình dạng dẹt, các hạt mẩy tròn đều người ta còn dùng để làm hạt giống.

Đặc tính thực vật học quả cây mướp đắng

3/ Công năng của mướp đắng

Người ta hay dụng quả mướp đắng để chế biến món ăn. Nhưng quả mướp đắng còn có tác dụng khác mà í tai ngờ tới đó là để làm thuốc trị bệnh có hiệu quả cao như:

Kích thích ăn uống, tiêu viêm, thoái nhiệt: Mướp đắng giúp nâng cấp chức năng tiêu hóa. Trong mướp đắng chứa hoạt chất Alkaloid giúp lợi tiểu, lưu thông máu, chống viêm, hạ sốt, sáng mắt.

Phòng ngừa ung thư: Thành phần protein và nhiều lượng vitamin C trong mướp đắng giúp gia tăng chức năng miễn dịch của cơ thể, khiến cho tế bào miễn dịch có công dụng diệt trừ tế bào ung thư; Nước cốt mướp đắng có chứa thành phần protein tựa như hoạt chất Alkaloid, giúp đẩy mạnh chức năng nuốt của những thực bào.

Hạ thấp đường huyết: Nước cốt mướp đắng tươi, có công dụng hạ đường huyết tốt, là món ăn tuyệt vời cho người bệnh tiểu đường.

Nước tắm cho trẻ thơ nhiều rôm sảy: Mướp đắng 2 – 3 quả. Rửa sạch, bổ làm đôi, nấu với nước, lấy nước tắm cho trẻ. Ngày làm 1 lần.

Chữa ho: Mướp đắng 1 – 2 quả. Rửa sạch, bổ làm đôi, nấu với nước, lấy nước uống trong ngày.

Chữa thấp khớp: Lá mướp đắng 8g, dây đau xương sao 8g, cây xấu hổ 8g, rễ nhàu 8g, cỏ xước 8g, cây vòi voi sao 8g, cối xay 8g, rễ ngũ trảo 5g, dây thần thông 5g, quế chi 4g, gừng tươi 3g. Sắc uống ngày 1 tháng.

Nước sắc khổ qua: Khổ qua một – 2 quả, tách bỏ ruột, thái lát, sắc lấy nước cho uống. Sử dụng cho những trường hợp tiểu đường, sốt cao mất nước, miệng khô, họng khát.

Nước chiết khổ qua ướp đường: Khổ qua tươi 1 – 2 quả. Khổ qua rửa sạch, nghiền nát nhuyễn, cho thêm 100g đường trắng trộn khuấy đều để sau 2 giờ đem khuấy nước sôi nguội và lọc lấy nước cho uống 1 lần. Sử dụng cho chứng nhiệt lỵ.

Khổ qua xào đậu phụ: Khổ qua một 0g, đậu phụ 100g. Khổ qua rửa sạch, bỏ ruột thái lát, sử dụng dầu xào lớn lửa cho chín tái, cho đậu phụ thái lát và ít muối gia vị, tiếp tục xào lớn lửa cho chín đều. Cho ăn ngày 1 lần. Sử dụng thường ngày cho bệnh nhân tiểu đường.

Khổ qua xào thịt nạc: kỹ thuật làm tương đương như trên, thay đậu phụ bằng thịt lợn nạc. Sử dụng cho những trường hợp chảy máu cam, tiểu đường, đau mắt đỏ…

Khổ qua xào cà rốt: Khổ qua 60g, cà rốt 60g, thêm hành tiêu gia vị xào với lửa lớn. Ăn ngày 2 lần. Sử dụng cho những trường hợp tiêu chảy, nhất là ở trẻ em với liều bằng nửa của người lớn.

Thịt nạc hầm khổ qua củ cải: Khổ qua 250g – 500g, thịt lợn nạc 125g – 250g, củ cải 100g – 200g. Khổ qua rửa sạch thái lát, thịt lợn nạc thái miếng, củ cải thái miếng; hầm với nước; khi đã chín thêm gia vị. Cho ăn ngày 1 lần, thường xuyên 20 ngày. Sử dụng cho những bệnh nhân viêm họng mạn tính, đau rát họng, ho khan, viêm nề hoặc viêm teo niêm mạc họng.

Khổ qua xào bột tề: Khổ qua 60g, bột củ năn 60g. Khổ qua bỏ ruột thái lát, bột tề (củ năn) bóc vỏ thái lát. Cho dầu vừng hoặc dầu thực vật xào lớn lửa, thêm gia vị. Cho ăn ngày 1 – 2 lần. Sử dụng cho những trường hợp viêm loét niêm mạc môi miệng, viêm lưỡi và họng hầu. Ăn và nhai nuốt đều đau, sốt nóng.

Mướp đắng có tính hàn nên chính vì thế hạn chế dùng đối với người bị rối loạn tiêu hóa do lạnh.