Ghẻ sao khoai tây

Tên khác: S. solani Brunch, S.subterranea f.sp.subterranea Tomlinson, Erysiphe subterranean Wallr.

Bệnh ghẻ sao khoai tây được tìm thấy giai đoạn đầu vào năm 1841 ở Đức, bệnh còn được gọi bằng tên là ghẻ bột khoai lang. Bệnh phân bổ đa phần ở Châu Âu, châu Mỹ, châu Phi, Nhật Bản và Trung Quốc ở châu Á. Bênh gây bệnh rất nghiêm trọng ở các khu vực có khí hậu lạnh và ẩm. Bệnh là đối tượng kiểm dịch thực vật đối ngoại ở nước ta. Cây khoai tây bị bệnh thông thường sinh trưởng kém, hạ năng suất, và chất lượng củ.

1/ Dấu hiệu bệnh ghẻ sao khoai tây

– Bệnh gây phá hại đa số những bộ phận cây trong suốt thời giai đoạn sinh trưởng và cả thời kỳ sau khi thu hoạch.

– Nấm tạo bệnh thông thường xâm nhập và gây hại vào rễ và củ non. Vết bệnh trên rễ là những chấm nhỏ màu nâu đen, sau vết bệnh tiến triển thành những vết sung nhỏ có màu trắng sữa sau chuyển sang màu đen, kích thích khoảng 1 – 10 milimét. Bệnh nhiễm nặng có thể làm chết cây, ở trên thân và lá cây bị bệnh có những vết đốm chết hoại màu nâu.

– Ở ở trên củ vết bệnh lúc đầu là những vết đốm màu nâu tím, thường tìm thấy ở liên hết cùng nhau có thể chiếm tới ½ bề mặt củ, sinh ra những vết nứt sù xì trên bề mặt củ có hình chân chim hoặc hình sao. Ở trên mép vết bệnh nổi gờ, các vết nứt lồi lên, phía bên trong chứa khối hạt màu nâu nhạt là đám bào tử của nấm tạo bệnh.

2/ Nguyên do tạo bệnh ghẻ sao khoai tây

– Bệnh do nấm Spongospora subterranean (Wallr.) Lagerheim gây nên. Nấm tạo bệnh thuộc họ Plasmodiphoraceae, bộ Plasmodiophorales, lớp Myxomycetes.

– Nấm tạo bệnh là một loài nấm cổ sinh có kết cấu dạng nguyên bào (Plasmodium). Bào tử nấm thường dính cùng nhau hình thành khối hình trứng hoặc thon dài, không đồng đều giống như dạng giọt biển, màu vàng nâu, kích cỡ 19 – 85 micrromet, khối bào tử thường có chứa 1000 – 1500 bào tử nhỏ. Bào tử nhỏ có rất nhiều cạnh, đường kính 3,5 – 4,5 micrromet, có vách ngăn mỏng, màu nâu vàng. Khuôn khổ nhiệt độ cho xâm nhập và lây nhiễm là từ 12,5 – 4,5 micrromet, có vách ngăn mỏng, màu nâu vàng. Phạm vì nhiệt độ cho sự xâm nhập và lây nhiễm là từ 12,5 – 20 độ C, nhiệt độ phù hợp là 12,5 – 15 độ C, độ pH 4,7 – 7,6, lượng mưa khoảng  10mm thường xuyên trong 24h. Độ ẩm phù hợp để nấm tạo thành bao bọc bào tử là 95 – 100%.

3/ Đặc tính phát sinh, tiến triển của bệnh ghẻ sao khoai tây

– Bệnh ghẻ khoai tây phát triển mạnh khi có nhiệt độ thấp, độ ẩm cao, khoai tây trồng ở đất có thành phần cơ giới nặng, độ pH thấp. Nấm tạo bệnh tồn đọng trên củ cây con và trên tàn tích cây bị bệnh dưới dạng bào tử tĩnh. Bào tử của nấm tạo bệnh ở phía trong đất có thể bảo tồn sức sống tới 6 năm và giữ được sức sống qua bộ máy tiêu hóa và tồn tại trong tại trong phân động vật.

– Nấm gây bệnh chính trên khoai tây và cà chua. Ở trên cây cà chua bị bệnh có những dấu hiệu sưng rễ như ở cây khoai tây. Một vài cây trồng khác thuộc họ cà như ớt, cà độc dược, cà dại, thuốc lá dại,…là các ký chủ phụ của nấm tạo bệnh. Nấm tạo bệnh còn là môi giới lây bệnh còn là môi giới lây bệnh virus nhăn móp đỉnh củ khoai tây (Potalớn mop top virus – PMTV) và những vết ghẻ ở trên củ cũng tạo cơ hội cho một vài nấm tạo bệnh khác thâm nhập như nấm Phytophthora và nấm Fusarium.

– Giống khoai tây Trung Quốc mẫm cảm với bệnh. Giống giống kháng bệnh gồm những giống Gabriella và Albina. Ở Ấn Độ đã lai tạo được những giống giống kháng bệnh như CP 1742, 66 – 619/4, JHT/A – 1214, U352, ….Bên cạnh đó những giống CGN – 69 – 1 (Mexico/CIP), DLớn – 33 (USA/CIP), Russet Burbanhk của Thổ Nhĩ Kỳ có thể giống kháng bệnh tốt.

4/ Giải pháp ngăn ngừa, diệt trừ bệnh ghẻ sao khoai tây

– Nấm tạo bệnh lưu hành trong đất nên ngăn ngừa, diệt trừ bằng giải pháp hóa học gặp nhiều khó khăn. Giải pháp ngăn ngừa, diệt trừ có hiệu quả tối ưu nhất là chọn cây giống giống kháng bệnh, dùng giống sạch bênh.

– Luân canh với cây trồng khác họ, nhất là với cây lúa nước. Không để đất ẩm, đặc biệt trong thời kỳ khoai tây tạo thành củ. Tiến hành xử lý đất bằng phương pháp phơi ải, không bón phân chuồng chưa hoai mục.

– Xử lý củ cây con ở nhiệt độ 55 độ C, hoặc hoạt chất Fentin hydroxit, Cymoxanil có thể chống được bệnh